Atlas historyczny Polski. Rejestry poborowe województwa kaliskiego w XVI w.
Atlas Źródeł i Materiałów do Dziejów Dawnej Polski, nr 2
red. M. Słoń, Instytut Historii PAN im. Tadeusza Manteuffla 2015
Rejestr poborowy powiatu kcyńskiego 1591 r.
Źródło: ASK I 4, k. 774-791v
Tytuł: Districtus Kcinensis 159primi. Succolectore scriptum. [Na górze karty 774, niewyróżniony względem reszty rejestru, wpisany innym atramentem i inną ręką, zapewne dopisany później.]
Treść: k. 774 tytuł; k. 774-787v pobór z wsi; k.788 pobór z dóbr opata wągrowieckiego; k. 788v-791v pobór z miast; k. 791v rejestr szlachty bezkmiecej; k. 791v podsumowanie podatku z całego rejestru.
Uniwersał: VL, t. 2, s. 333-341; VC, t. 2, vol. 2, s. 181-191.
Opis: Rejestr spisany został po polsku, wyjątek stanowi tytuł i rzadko spotykane notatki na marginesach. W całym rejestrze da się wyróżnić jedną rękę, brak nanoszenia poprawek. Sprawą dyskusyjną są późniejszej (inny, obecnie brunatny atrament) sumy szosu z poszczególnych kategorii nieruchomości. Same cyfry arabskie w przypadku obu wpisów wykazują różnice minimalne i są mało obfitym materiałem porównawczym, najbardziej dostrzegalny jest płaski daszek trójki. Rejestr został spisany pismem kursywnym, dość silnie pochylonym, podobnym do tego, którym został spisany rejestr z 1581 r., ale drobniejszym. Nazwy miejscowościom, inaczej niż w innych rejestrach, również zostały spisane kursywą i wyróżniają się jedynie rozmiarem. W rejestrze nie występują uszkodzenia czy zanieczyszczenia utrudniające jego odczytanie. Rejestr ma postać tekstowo-tabelaryczną. Wsie są uszeregowane w ramach parafii, te zaś mają układ alfabetyczny. Inny, w porównaniu ze wcześniejszymi rejestrami jest zapis sumy podatku z wsi opata wągrowieckiego, została ona podliczona dla wszystkich osad razem. Warto również zauważyć, że w świetle stawek opodatkowania z uniwersału w rejestrze występuje duża (w porównaniu ze wcześniejszymi) ilość błędów w sumach podatku. W 14 wpisach nie podano żadnych informacji, w 2 odnotowano tylko właścicieli. Na każdej stronie znajduje się podsumowanie zapłaconego podatku.
Uwagi redakcyjne: Interesującym elementem rejestru jest jego część dotycząca miast, gdzie szos w większości ośrodków został rozpisany na ulice (jedynie Kcynia ma szos zbiorczy). Ten element został ograniczony w wydaniu w postaci arkusza kalkulacyjnego (poza rozpisaniem liczby poszczególnych domów w kolumnie „varia”) i został przedstawiony tabeli poniżej. Niekonsekwentnie pisarz potraktował ośrodki parafialne, dość rzadko odnotowując, że w danej miejscowości znajdował się kościół, zachowując jednak kolejność osad znaną z poprzednich rejestrów, co pozwoliło na uzupełnienie tych braków.
- Aratora Nobilium [791v]
- Janusz: z Laskownicze Mali od pługa gr. 7,5, zagrodnik jeden gr 2 – 9 gr. 9 den.
- Wawrzyniec Słupski: od pługa gr. 7,5, zagrodnicy dwaj po gr. dwa – 11 gr. 9 den.
- Jan Domasławski: od pługa gr. 7,5, zagrodnicy dwaj po gr. 2 – 11 gr. 9 den.
- Leszczycka: od pługa gr. 15 – 15 gr.
- Maciej Wybranowski: gr. 15 – 15 gr.
- Jędrzej Włoszynowski: non solvit
Nieruchomości w miastach powiatu kcyńskiego w rejestrze z 1591 r.
Poniższa tabela udostępnia miejskie nazwy toponimiczne z ośrodków powiatu kcyńskiego, wymienione w spisie szosu wraz z liczbą domów poszczególnych kategorii. Prócz przestrzeni, które posiadały własną nazwę, podano również liczbę opodatkowanych nieruchomości na obszarach jej nieposiadających (np. rynki). Nazwy transkrybowano.
| Miejscowości | Nazwa | Domy rynkowe | Domy uliczne | Chałupy nędzne | Domy uliczne po 3 gr. |
| Barcin (791v) | Gnieźnieńska | 6 | |||
| [Rynek] | 30 | ||||
| Chodzież (791v) | [Przedmieście] na górach | 8 | |||
| Ratajska | 20 | ||||
| [Rynek] | 14 | ||||
| Zamkowa | 6 | ||||
| Łabiszyn (789v) | Bydgoska | 14 | |||
| Duńska | 20 | 5 | |||
| Młynarska | 4 | 2 | |||
| na polu ku Rynarzewu | 1 | ||||
| [Rynek] | 35 | ||||
| Łekno(788v) | [Przedmieście] | 15 | 10 | ||
| Margonin (788v) | [Inne] | 14 | 10 | ||
| [Rynek] | 18 | ||||
| Rynarzewo (790) | Kościelna | 4 | |||
| Kuźnia (?) | 6 | ||||
| [Rynek] | 28 | ||||
| Szubin (791) | Bydgoska | 4 | |||
| Nakielska | 5 | ||||
| [Rynek] | 10 | ||||
| Wągrowiec (790v) | Błotna | 26 | |||
| Durowskie (przedmieście) | 12 | ||||
| Gnieźnieńska | 17 | 13 | |||
| [Inne] | 14 | ||||
| Kościelna | 13 | ||||
| Łaziska (?) | 22 | ||||
| Łekieńska | 5 | ||||
| Rogozińska | 9 | ||||
| [Rynek] | 30 | ||||
| Stare Miasto | 22 | ||||
| Żerniki (790) | [Inne] | 3 | 16 | ||
| [Rynek] | 13 | ||||
| Żnin (789) | Ciasna | 10 | |||
| Farna | 13 | ||||
| Mniska | 22 | 2 | |||
| Ostrów (przedmieście) | 33 | ||||
| Piskorzewo (przedmieście) | 56 | ||||
| Poznańska | 32 | ||||
| [Rynek] | 37 | ||||
| Sukiennicza | 18 | ||||
| Swieczka [Szewska] | 21 | 1 | |||
| Wielga | 28 | 2 | |||
| Zduńska | 28 | 2 |
Autorzy: Arkadiusz Borek, Marta Piber-Zbieranowska, Uszula Zachara-Związek
Wpisanie rejestru: Marta Piber-Zbieranowska
Skolacjonowanie i przygotowanie do edycji: Arkadiusz Borek
Korekta tekstów łacińskich: Urszula Zachara-Związek
Powiat kcyński w drugiej połowie XVI w. i zasady edycji jego rejestrów
Źródło danych: Pobierz rejestry
Pobierz tabelę z miejscowściami ze strony Ziemie polskie Korony w XVI w. Przestrzenna baza danych
Pobierz geobazę
Rejestry poborowe województwa kaliskiego z drugiej połowy XVI w. autorzy, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
