| Boimie | Boimie | 0: Nazwa | BOIMIE (1220 Boyme, 1417 Boyma, 1422 Boymye, 1424 Boyem, 1433 Byoyem, 1453 Boem, 1783-1784 Boim), obecnie Bojmie, 19 km na S od zamku w Liwie, 9 km na SSE od Grębkowa. |
| Boimie | Boimie | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1425 par. Grębków (Now II, 547); od 1547 par. Oleksin (KnapNot 444-5; Now II, 546); 1427 distr. Czirnensis prope a Liw (PP V, nr 455). |
| Boimie | Boimie | 2: Topografia | 2. 1435 [bory bartne dostarczające dań miodową] w B. i Niwiskach (MK 3, 142; zob. p. 3); 1459 zob. p. 3; 1547 gościniec z B. do Rudy [przez Oleksin] wzdłuż fragmentu rz. Kostrzyń (KnapNot 444); 2 poł. XVI w. dobra B. obejmują część par. Oleksin na lewym brzegu rz. Kostrzyń (AHPMaz);1822-1839 oznaczona granica Zawad i B. z Trzcianką i Słuchocinem (Mapa Kwat.); 1951 oznaczone granice gminne na południu i wschodzie powtarzają dawny zasięg dóbr B., aż po rz. zw. dawniej Boimia (Mapa pow. węgrowskiego). |
| Boimie | Boimie | 3: Własność | 3. Włas. duch. 1220, potem książ., potem szlach. 1220 Wojciech prep. kl. norbertanek w Strzelnie [na Kujawach] odstępuje ks. Konradowi I Maz. dobra Dębe [z. czer.; garw./Latowicz], B., Siana (zob.) z inną nową wsią „Gemelino” [Jemielno, garw., Stoczek], Siennica [z. czer.] w zamian za inne dobra książ. (KK nr 205, 206; identyfikacja K. Pacuskiego w kartotece SHGM; prawdop. dobra te przed 1220 były włas. możnego maz. i trafiły do włas. klasztoru jako posag jego córki przyjętej do konwentu); 1417 Mikołaj i Jakusz z Laskowa [kam.] sprzedają swe części w Sokołowie [warsz.] Piotrowi, Krystynowi i Zawiszy z B. (MK 3, 115v); 1421 Piotr, Zawisza i Krystyn z B. pozwani przez Macieja z Sokołowa o część B. (Warsz 1, 3v); ciż z B. sprzedają cz. Sokołowa kupioną od Jakusza i Mikołaja [z Laskowa] Marcinowi z Sokołowa (Warsz 1, 8v); 1422 Włodzimierz (Włodek) i Ścibor br. dziedzice z B. odstępują swe części w dziedzictwie B. Piotrowi, Krystynowi i Zawiszy dziedzicom z Sokołowa za ich części w Sokołowie (MK 3, 89v, w Czersku); 1424 szl. Piotr z Niwisk z braćmi rodzonymi: Piotrem, Zawiszą i Krystynem [z B.] mają zapisane przez Stanisława Koczka z Sokołowa 20 kóp gr posp. na cz. dóbr B. (Warsz 1, 148); 1425 szl. Stanisław z Sokołowa zaręcza za swą ż., że zrzeknie się części w Laskowie i B. na rzecz w/w braci (Warsz 1, 161); 1427 Jakub z B. i Stanisław z Sokołowa [warsz.] zastawili swe działy w dziedzictwie B. Piotrowi, Krystynowi i Zawiszy z B. na okres 2 lat i nie wykupili ich pod przepadkiem; Jakub w 14 kopach, Stanisław w 20 kopach gr posp.; ks. potwierdza to nabywcom (PP V, nr 455); 1433 Ścibor, Włodek, Mikołaj, Maciej i Stanisław Zaścieniewicy z Sokołowa [warsz.] sprzedają Krystynowi i Zawiszy z B. swe części dziedzictwa B. z wszelkimi pożytkami i barciami miodowymi; Ścibor, Włodek i Mikołaj część posiadaną od Jachny c. Macieja z Sokołowa za 9 kóp gr posp., Maciej i Stanisław część ojcowizny w B. za 19 kóp gr posp. Wszyscy ręczą pokój, w tym Mikołaj za swego ojca, Maciej za brata, Stanisław za siostrę; zeznają, że nabywcy zaspokoili ich także za odsetki czasowe, o które byli pozywani. Zawisza otrzymuje dwie części tych działów [2/3], Krystyn trzecią część (PP VI, 472); 1433 Zawisza z B. zapisuje swej ż. Pawlinie c. Andrzeja z Umiastowa [bł.] 30 kóp gr na połowie swej części w B. (PP 6, nr 478; w Latowiczu); 1435 Wszebor z Laskowa [kam.] sprzedaje Bartłomiejowi z Zawad [liw.] 1 rączkę miodu [tj. 1 bór bartny] w Niwiskach i w B. za 20 kóp gr posp. (MK 3, 142); 1439 Filip i Mikołaj br. z Sokołowa sprzedają swe części w B. Zawiszy i Krystynowi z B. za 7 kóp i 20 gr posp. (MK 3, 154v); [1453] Bartłomiej dz. z Zawad [liw.] sprzedaje jedną rączkę miodu w [dobrach] Niwiska i B., którą miał od Wszebora z Laskowa, za konsensem tegoż Wszebora, Piotrowi z Niwisk oraz Krystynowi i Zawiszy z B. (MK 4, 13v-14; TymSąd s. 77, 1459!); 1455 Mikołaj, Piotr, Andrzej, Jan, Maciej i Stanisław, ss. zm. Zawiszy z B. z jego pierwszej żony oskarżają Annę z Mlądza, jego drugą ż. o zabicie ojca (Bon. I, s. 368 wg CzersZG 1B f. 401, 434, 441, już nie istniejącej); taż Anna z Mlądza skazana za zabójstwo męża na karę 50 kóp gr i inne kary, jej pomocnik Żytko plebejusz skazany na śmierć przez powieszenie (Lub. Czer., Wstęp s. 88); ok. 1470 Stanisław s. Krystyna z B. (MHerald 1932, XI/1, s. 2); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia szl. Andrzeja z B. i całą jego wieś B. z kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1523 Jan s. Jakuba z B. diec. pozn. student uniwersytetu krak. (MUK II); 1537 Stanisław s. Aleksego z B. student uniwersytetu krak. (MUK II); 1557 Stanisław, Jan i Mikołaj ss. Aleksego Bojemskiego lokują miasto Oleksin na obszarze dóbr B. (MS 5/1 nr 1919; MK 90, 106); 1563: 11 wł. os. (ŹD 416); Bojemscy h. Korab z B. (Bon. I, 368n); XIX w. dobra B. z przynależnościami Zawady, Żdziary i Oleksin przed 1863 r. obejmowały ogółem 3022 mr. [ponad 100 wł.], w tym włościanie 711 mr., 2 młyny i stawy (SG I, 292). |
| Boimie | Boimie | 5: Stos. kościelne | 5. 1425 B. włączona do par. Grębkowo wraz z dzies. (Now II, 547); 1538 Jan Bojemski rez. z plebanii w Wiśniewie (MS 4, 19423); 1542 Jan Bojemski pl. w Wiśniewie w z. warsz. (Now II, 548); 1547 bp pozn. na prośbę Aleksego Bojemskiego [fundatora] eryguje kośc. par. w Oleksinie i przyłącza do niego starą wieś Boimie z par. Grębków oraz nowe wsie Zawady, Zdziar, Ruda, Ryczyca, Skroda i Podrudzie i in. wym. (KnapNot 443-445; Now II, 546); 1548 dzies. z wsi [kmieca] dla par. Grębkowo, dzies. z folw. [szl.] dla kła w Oleksinie (Now II, 547). |
| Boimie | Boimie | 9: Uwagi | Uwaga. B. było prawdop. ośrodkiem dużej włości leśnej z nadania książ. na rzecz możnego sprzed 1220 r., sięgającej po rz. Boimia (zob.), lewy dopływ Kostrzynia, w której dopiero przed 1547 r. lokowano szereg wsi fundując nową parafię w Oleksinie 1547 r. Zob. AHPMaz (rekonstrukcja granic par. Oleksin na lewym brzegu rzek Kostrzyń i Boimia). |
| Borki | Borki | 0: Nazwa | BORKI (1563 Borki, 1565 z Borkiem [Borek], 1770 Borek, 1783-1784 Borki, 1827 Borki Strachowskie) 2 km na SE od Jadowa, obecnie Borki (AHPMaz: Borek). |
| Borki | Borki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Pniewnik (ŹD 419); 2 poł. XVI w. par. Jadowo albo Pniewnik (AHPMaz); 1783-1784 par. Jadowo (RegDiec. 480). |
| Borki | Borki | 2: Topografia | 2. 1565 wieś król. Jadowo graniczy z B. (LMaz 2, 159). |
| Borki | Borki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563: 5 wł. os. (ŹD 419); 1565 B. włas. pani Mińskiej (LMaz 2, 159);1770 Borek (Mapa Polonia Perthéesa); 1783-1784 B. włas. Radziwiłła wojewody wileńskiego, wraz ze Strachówką (RegDiec. 480); XIX w. wieś B. 83 mr. [niespełna 3 wł.], wchodziła w skład dóbr Strachówka (SG 1, 312 i SG 11, s. 381, hasło Strachówka). |
| Borki | Borki | 9: Uwagi | Uw. Wieś prawdop. była związana z obszernym kompleksem leśnym włości szlach. Pniewnik (zob.), obejmującej lasy nad rz. Pniewnik. Por. AHPMaz; tu nietrafnie nazwa Puszcza Korycka (włas. król.) została rozciągnięta także na obszar sąsiedniej włości szlacheckiej Pniewnik (z włas. Świętochowskich). Pocz. prawdop. nazwa topograficzna, wskazywała na las iglasty niewielkich rozmiarów, następnie niezbyt dużą osadę założoną w tym lesie. Por. Maz. nazwy ter. 25; Bijak, Nazwy 24. |
| Borze | Borze | 0: Nazwa | BORZE (1435 Borze) osada zaginęła, zlokalizowana (AHPMaz; 9 km na SW od zamku w Liwie). |
| Borze | Borze | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1512 par. Czerwonka (PT 1, 38; AHPMaz); 1783/1784 par. Czerwonka (RegDiec. 762). |
| Borze | Borze | 2: Topografia | 2. 1483 2 ½ wł. w dobrach Koszewnica, zaczynając od rz. Koszewnicy, między dobrami dziedz. B. i Koszewnica (MK 5, 210); 1565 Czerwonka graniczy m. in. z Borzany [szlachtą ze wsi Borze] (LMaz 2, 182); 1 poł. XIX w. [osada] Borze (Mapa Kwat.). |
| Borze | Borze | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1435 Mikołaj z B. sprzedaje swą część w Kruszewcu obejmującą 5 wł. Janowi i Tomaszowi braciom z Kęsów za 26 kóp gr posp. (MK 3, 169v, ident. niepewna); 1435 Tolam z Koszewnicy sprzedaje połowę swej części w Koszewnicy Andrzejowi z B. swemu szwagrowi za 11 kóp gr posp. (MK 3, 169v); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Andrzeja z s. Pawłem i pozostałych dziedziców B. z mieszkańcami (KL nr 236, s. 273) oraz Jana, Stanisława i Marka z B. oraz ich działy tamże od prac przy zamkach i fortalicjach ks. (KL nr 236, s. 274); 1512 szl. Maciej z B. z par. Czerwonka (PT 1, 38); 1521 szl. Feliks z B. (Ep. 204, 78v); 1525 Stan. i Jan ss. zm. Mikołaja z Koszewnicy B. sprzedają Wojciechowi z Kałuszyna Mroczków swe pr. bliższości do ½ wł. w Kałuszynie Mroczkach po zm. Mikołaju Orzełku, synie zm. Mikołaja Borza z tegoż Kałuszyna, swoim stryju (MK 41, 54v); 1535, 1540 Borze Koszewnica (kart. AHPMaz); [1563 brak w rejestrze] 1783-1784 Borza włas. Szczygielskiego (RegDiec. 762); 1790 B. 3 dymy (TarDym); [a. 1827] Borze osada prywatna, 2 domy, 11 mieszkańców (Tab. 1827 I, 38; Mapa Kwat.). Nie odnotowane w SG. |
| Borze | Borze | 5: Stos. kościelne | 5. 1603 dzies. z B. dla nauczyciela w uposażeniu kośc. w Czerwonce (Now II, 548). |
| Borze | Borze | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Borze wywodzi się od od staropolskiego imienia Borza oraz od nazwy miejscowości Borze [nowom./Gzy], gniazda drobnego rycerstwa z rodu Ostojów w ziemi zakroczymskiej (MZH s. 263, indeks; Bijak, Nazwy, 63; SSNO I, 226). |
| Broszków | Broszków | 0: Nazwa | BROSZKÓW (1428 Brzoskowo, Broskowo, 1435 Broschkowo, 1459 Broskow, 1462 Broscowo, 1476! [1480] Sbroschkowo, 1563 Broskowo, 1783-1784 Broszkow) 5 km na SW od Niwisk, dziś Broszków. |
| Broszków | Broszków | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1428 prope Lyw in Czirnensi distr. (PP V, 640); 1435 distr. liw. (MK 3, 168v); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Broszków | Broszków | 2: Topografia | 2. 1951 oznaczona granica powiatu oddziela B. od [Chojeczna] Polaków (Mapa pow. siedleckiego; odtwarza dawne granice lokalne). |
| Broszków | Broszków | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1428 Mikołaj z B. z Prejtorem, Anną, Dorotą i Małgorzatą swoimi dziećmi sprzedają swe działy w B. szl. [Siemionowi] z Bliznego [warsz.] za 100 kóp gr posp., w tym 22 kopy gr pras. Ks. uwalnia [Siemiona] od prac przy grodach, z wyłączeniem nowych, i daje mu inne prawa zawarte w starym przyw. sprzedawców: [czynsz książ.] po 4 gr pras. [z wł. os.], zwolnienie od kar sądowych z wyjątkiem książ., sędziemu po 4 gr., podsędkowi 2 gr, oraz pr. łowów z wyłączeniem tura, rysia i sokoła (PP V, 640); 1435 Jakusz i Piotr br. ze Świętochowa sprzedają temuż Siemionowi z Bliznego swe części dziedzictwa B. za 50 kóp gr posp. (MK 3, 168v; w Komornikach, tarcz.); 1443 Tomasz Ciołek z Zalesia [czer.] sprzedaje Siemionowi z B. całe swe dziedzictwo Siana, które ma od swego brata Fiebrona, za 20 kóp gr posp. (MK 3, 286v); 1459 Maciej s. Mikołaja z B. student Uniwersytetu Krak. (MUK); 1462 szl. Mikołaj z B. (TymProc 333 p 459 wg Warsz. III); 1469 szl. Mikołaj z B. (TymSąd s. 35, p 5); 1476 Piotr „Scolipeta’ z B. uczeń [szkoły koleg.?] (Ep. 13, 32); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia szl. Mikołaja z S. i jego kmieci w S. i Woli Sbroszkowskiej z przyległościami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236);1489 Jan Oskoła kmieć [pana] Broszkowskiego (ZR 58/1698); 1519 Jerzy s. Stanisława z B. student uniwersytetu krak. (MUK II); 1523 Jerzy z B., ż. Małgorzata c. Jakuba z Ciemniewa [ciech.] cześnika zakr.; owa Małgorzata zapisuje swemu ojcu z jego ss. 300 kóp w półgr na dobrach ojcowskich pod ich przepadkiem (MK 32, 247v); 1524 Jerzy s. zm. Stanisława z B. zapisuje kapitule warsz. 2 grz. czynszu dzierżawnego rocznie z B., Gręzowa, Cisia[-B.] i Proszewa w z. liw. (MK 32, 220v); 1530 Jerzy Sbroszkowski ustanowiony poborcą podatku dla z. liw. (Iura nr 303); 1538 król nominuje Jerzego Broszkowskiego, jednego z 4 wybranych kandydatów, na sędziego ziem. liw. (MS 4, nr 19299); 1545 Jan s. Jerzego Broszkowskiego student uniwersytetu krak. (MUK II); 1553 król powierza opiekę nad dziećmi zm. Marcina Broszkowskiego jego braciom Jerzemu sędziemu liw. i Michałowi Broszkowskiemu (MS 5/2, nr 5977); 1563: 14 wł. os. (ŹD 415); 1572 Marek Podoski pl. w Różanie z ojca Jana Podoskiego sędziego z. ciech. h. Junosza oraz matki Doroty Broszkowskiej z B. w z. liw. h. Ślepowron (AKH III, s. 433, nr 446); 1620 B. sprzedane przez Broszkowskich Gostomskiemu (Bon. II, 148); XIX w. wieś i folw. 1789 mr. [niespełna 60 wł.], w tym znaczne lasy (SG 1, 382). Broszkowscy z B. w z. liwskiej h. Brochwicz! (Bon. II, 148; przynależność do rodu herald. określona nietrafnie). |
| Broszków | Broszków | 5: Stos. kościelne | 5. 1603 dzies. z B. dla plebana w Niwiskach (Now II, 146). |
| Broszków | Broszków | 9: Uwagi | Uw. Broszkowo było pocz. włością leśną, którą zagospodarowano w części lokując w XV w. dwie wsie kmiece, a pełniej po 1480 r. lokując dalsze wsie na jej obszarze: Piróg-Broszkowo, Cisie-Broszkowo i Nowaki-Broszkowo. W świetle danych z XIX w. włość mogła liczyć ok. 150 włók. Nazwa Broszkowo wywodzi się od zdrobnienia Broszek, a to zdrobnienie może pochodzić od imienia Brosław/Zbrosław lub podobnego (por. Bijak, Nazwy 27 oraz SSNO I, 255). W 1 poł. XV w. włość należała do Prusów, w XVI w. Broszkowscy powinni należeć do Ślepowronów. |
| Brzeźnik | Brzeźnik | 0: Nazwa | BRZEŹNIK (1530 Brzeznik, 1563 Brzeźnik) 5 km na E od Dobrego, obecnie Brzeźnik (AHPMaz). |
| Brzeźnik | Brzeźnik | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1530 par. Dobre (Vis. 272, 562-64v); 1563 distr. liw., par. Dobre (ŹD 420). |
| Brzeźnik | Brzeźnik | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563: 6 ½ wł. os. (ŹD 420); 1783-1784 włas. Oborski kaszt. ciech., też właściciel Makowca (RegDiec. 631);XIX w. Brzeźniki wieś 121 mr. [6 wł. os.] (SG 7, 659, hasło Ossówno). |
| Brzeźnik | Brzeźnik | 5: Stos. kościelne | 5. 1530 bp płoc. Andrzej Krzycki przyłącza do par. Dobre B., który należał wcześniej do par. Pniewnik od czasu lokacji (Vis. 272, 562-64v). |
| Brzeźnik | Brzeźnik | 9: Uwagi | Uw. Nazwa osady pochodzi od nazwy terenowej Brzeźnik, tj. gaj brzozowy (Maz. nazwy ter. 28). W średniowieczu była to część składowa lesistej włości Ossowno (zob.). Por. AHPMaz (obraz osadnictwa i granic dla 2 poł. XVI w.). |
| Chlewiska | Chlewiska | 0: Nazwa | CHLEWISKA (1563 Chlewiska) 10 km na SE od Niwisk (AHPMaz). |
| Chlewiska | Chlewiska | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Niwiska (ŹD 416). |
| Chlewiska | Chlewiska | 2: Topografia | 2. 1951 oznaczona granica gminy oddziela Ch. od Czerniejewa, Nowaków, Cisia i Pieroga (Mapa pow. siedleckiego; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Chlewiska | Chlewiska | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563: 3 wł. os. (ŹD 416); XIX w. folw. Ch. 973 mr. [ok. 32 ½ wł.], w tym lasu 435 mr. (SG 1, 584). |
| Chlewiska | Chlewiska | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wywodzi się od określenia chlewisko, ma związek z hodowlą świń, zapewne w terenie leśnym obfitującym w żołędzie oraz systemem półpasterskim, opartym o zespół chlewów w większym majątku hodowlanym. |
| Chmielewo | Chmielewo | 0: Nazwa | CHMIELEWO (1436 Chmyelewo, 1476! [1480] Chmyelewo inaczej Lukye) 3 km na ENE od Korytnicy, obecnie Chmielew (AHPMaz). |
| Chmielewo | Chmielewo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Korytnica (ŹD 419). |
| Chmielewo | Chmielewo | 2: Topografia | 2. 1565 wieś król. Popowo graniczy z Chmielewskimi [z Ch.] (LMaz 2, 180). |
| Chmielewo | Chmielewo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1436 Małgorzata c. Stanisława z Ch., ż. Szymona z Ugoszczy [z. drohicka] kwituje swoich braci Marcina, Mikołaja, Pawła i Macieja z Ch. z zadośćuczynienia za dobra ojcowskie (MK 3, 192v; w Liwie); 1439 Stanisław z Ch. z ss. Mikołajem, Pawłem i Maciejem kupuje trzecią część 20 wł. w Kruszewcu od Piotra i Wojciecha z Kruszewca za 30 kóp gr posp. (MK 3, 232); 1447 Paweł, Mikołaj, Maciej, Marcin br. z Ch. kupują dział w Kruszewcu (MK 4, 45); 1450 Stanisław z Kruszewca sprzedaje dział tamże za 26 kóp w półgr, w tym części pozyskane od Pawła, Mikołaja i Macieja z Ch. (MK 4, 112);1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Adama, Stanisława i Jana synów Macieja, Piotra i Stanisława synów Pawła, Pawła syna Mikołaja i Piotra syna Marcina z Ch. i działy ich z mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236);1563: 6 ¼ wł. szl. bezkm. (ŹD 419); 1607 Stanisław syn Feliksa, wnuk Pawła, oraz Jan s. Michała Chmielewscy h. Radwan z Ch. w z. liw. (Bon. III, s. 5); 1783-1784 Ch. włas. Klickiego cześnika różańskiego (RegDiec. 482); XIX w. wieś 225 mr. [7 ½ wł. os.], folwark 544 mr. [ok. 18 wł.] (SG XII, 646, dobra Turna). |
| Chojeczno | Chojeczno Cesarze | 0: Nazwa | CHOJECZNO (1425 Choheczno, 1438 Choyeczno) par. Niwiska.[hasło ogólne] |
| Chojeczno | Chojeczno Cesarze | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1438 distr. Czirnensis prope Lyw [pow. liw.] (MK 3, 218v); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Chojeczno | Chojeczno Cesarze | 2: Topografia | 2. 1438 zob. p. 3. |
| Chojeczno | Chojeczno Cesarze | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1425 ks. Janusz I daje Piotrowi z Ch. na jego dziedzictwo Ch. i Widliska zwolnienie kmieci od prac przy grodach starych, uwalnia odbiorcę od kar sąd. z wyjątkiem ks.; daje mu pr. łowu saren, dzików, niedźwiedzi i bobrów (PP V nr 149; w Czersku); 1438 Maciej, Ścibor, Piotr, Paweł i Jan bracia z Ch. ze swym szwagrem Maciejem sprzedają Tomaszowi ze Słuchocina brzeg rz. Kostrzyń naprzeciw Słuchocina z przyległym lasem zw. łęg, między borem a brzegiem rz., jak oznaczono, w dziedzictwie Ch. za 6 kóp gr posp., z wyłączeniem barci starego bartnika (MK 3, 218v); [1453] 1459! szl. Maciej z Ch. i szl. Mikołaj z Niwisk poręczyciele szl. Piotra z Niwisk (TymSąd s. 77 wg Liwska 1, 18); 1468 Jan s. Pawła z Ch. ma proces z Maciejem kmieciem Mikołaja Gałeczskiego [z Gałek] (TymSąd s. 31 wg Liwska 1, 95); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mikołaja, Jana, Jakuba braci ss. zm. Pawła, Jana Drozda, Piotra Kopcia z br. Janem, Jana Piętkę, Paszkowięta i Robaka dziedziców z Ch. i ich dziedzictwo Ch. z mieszkańcami i kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 271); 1491 Katarzyna ż. Piotra Żelazo Chojeckiego [z Ch.] kwituje swoich braci Zygmunta i Gumberta dziedziców z Kopany i Walisk z zadośćuczynienia za dobra (MK 18, 47; Bon. XI, 111); 1495 szl. Jerzy s. Pawła z Ch. zastawia Ściborowi s. Marcina Piotrowskiego z Polikowa swój dział, z wyłączeniem wiana swej ż. Barbary, w 60 kopach w ½ gr pod przepadkiem (MK 9, 215-215v); 1496 szl. Barbara c. zm. Pawła z Ch. wraz z mężem swoim Marcinem zastawia połowę swego działu ojcowizny Ściborowi z Piotrowic w 18 kopach gr pod przepadkiem (MK 9, 215); 1497 dok. w/w przepadku okazał Ścibor z Piotrowic (MK 9, 215); 1526 Zofia Chojecka, c. Macieja, ż. Szymona s. Gotarda Głoskowskiego z Głoskowa [czer.], który zabezpiecza jej posag na swoich dobrach (Bon. VI, 110); 1584 Chojeccy [z Chojeczna] h. Korab (Papr. 590). XIX w. obszar dawnej włości Chojeczno mógł mieć ok. 260 wł. (dane SG). |
| Chojeczno | Chojeczno Cesarze | 9: Uwagi | Uwaga. Mogła to być jedna włość, tworząca kompleks wraz z Sianą, która mogła pierwotnie wchodzić w jej skład, bowiem graniczyła z nią na zachodzie, północy i wschodzie. Nazwa Siana w 1220 r. mogła zatem obejmować cały ten kompleks leśny, intensywnie zagospodarowywany rolniczo w XV w., a utrzymała się prawdop. w dawnym centrum osadniczym rzeczonej włości. Nazwa Chojeczno pochodzi od określenia chojec – sosna zwyczajna (Bijak, Nazwy 34), zatem na obszarze włości w składzie drzewostanu wyróżniała się owa sosna, od której uformowano charakterystyczną nazwę. |
| Chojeczno | Chojeczno Gałki | 0: Nazwa | CHOJECZNO (1425 Choheczno, 1438 Choyeczno) par. Niwiska.[hasło ogólne] |
| Chojeczno | Chojeczno Gałki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1438 distr. Czirnensis prope Lyw [pow. liw.] (MK 3, 218v); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Chojeczno | Chojeczno Gałki | 2: Topografia | 2. 1438 zob. p. 3. |
| Chojeczno | Chojeczno Gałki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1425 ks. Janusz I daje Piotrowi z Ch. na jego dziedzictwo Ch. i Widliska zwolnienie kmieci od prac przy grodach starych, uwalnia odbiorcę od kar sąd. z wyjątkiem ks.; daje mu pr. łowu saren, dzików, niedźwiedzi i bobrów (PP V nr 149; w Czersku); 1438 Maciej, Ścibor, Piotr, Paweł i Jan bracia z Ch. ze swym szwagrem Maciejem sprzedają Tomaszowi ze Słuchocina brzeg rz. Kostrzyń naprzeciw Słuchocina z przyległym lasem zw. łęg, między borem a brzegiem rz., jak oznaczono, w dziedzictwie Ch. za 6 kóp gr posp., z wyłączeniem barci starego bartnika (MK 3, 218v); [1453] 1459! szl. Maciej z Ch. i szl. Mikołaj z Niwisk poręczyciele szl. Piotra z Niwisk (TymSąd s. 77 wg Liwska 1, 18); 1468 Jan s. Pawła z Ch. ma proces z Maciejem kmieciem Mikołaja Gałeczskiego [z Gałek] (TymSąd s. 31 wg Liwska 1, 95); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mikołaja, Jana, Jakuba braci ss. zm. Pawła, Jana Drozda, Piotra Kopcia z br. Janem, Jana Piętkę, Paszkowięta i Robaka dziedziców z Ch. i ich dziedzictwo Ch. z mieszkańcami i kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 271); 1491 Katarzyna ż. Piotra Żelazo Chojeckiego [z Ch.] kwituje swoich braci Zygmunta i Gumberta dziedziców z Kopany i Walisk z zadośćuczynienia za dobra (MK 18, 47; Bon. XI, 111); 1495 szl. Jerzy s. Pawła z Ch. zastawia Ściborowi s. Marcina Piotrowskiego z Polikowa swój dział, z wyłączeniem wiana swej ż. Barbary, w 60 kopach w ½ gr pod przepadkiem (MK 9, 215-215v); 1496 szl. Barbara c. zm. Pawła z Ch. wraz z mężem swoim Marcinem zastawia połowę swego działu ojcowizny Ściborowi z Piotrowic w 18 kopach gr pod przepadkiem (MK 9, 215); 1497 dok. w/w przepadku okazał Ścibor z Piotrowic (MK 9, 215); 1526 Zofia Chojecka, c. Macieja, ż. Szymona s. Gotarda Głoskowskiego z Głoskowa [czer.], który zabezpiecza jej posag na swoich dobrach (Bon. VI, 110); 1584 Chojeccy [z Chojeczna] h. Korab (Papr. 590). XIX w. obszar dawnej włości Chojeczno mógł mieć ok. 260 wł. (dane SG). |
| Chojeczno | Chojeczno Gałki | 9: Uwagi | Uwaga. Mogła to być jedna włość, tworząca kompleks wraz z Sianą, która mogła pierwotnie wchodzić w jej skład, bowiem graniczyła z nią na zachodzie, północy i wschodzie. Nazwa Siana w 1220 r. mogła zatem obejmować cały ten kompleks leśny, intensywnie zagospodarowywany rolniczo w XV w., a utrzymała się prawdop. w dawnym centrum osadniczym rzeczonej włości. Nazwa Chojeczno pochodzi od określenia chojec – sosna zwyczajna (Bijak, Nazwy 34), zatem na obszarze włości w składzie drzewostanu wyróżniała się owa sosna, od której uformowano charakterystyczną nazwę. |
| Chojeczno | Chojeczno Jagodne | 0: Nazwa | CHOJECZNO (1425 Choheczno, 1438 Choyeczno) par. Niwiska.[hasło ogólne] |
| Chojeczno | Chojeczno Jagodne | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1438 distr. Czirnensis prope Lyw [pow. liw.] (MK 3, 218v); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Chojeczno | Chojeczno Jagodne | 2: Topografia | 2. 1438 zob. p. 3. |
| Chojeczno | Chojeczno Jagodne | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1425 ks. Janusz I daje Piotrowi z Ch. na jego dziedzictwo Ch. i Widliska zwolnienie kmieci od prac przy grodach starych, uwalnia odbiorcę od kar sąd. z wyjątkiem ks.; daje mu pr. łowu saren, dzików, niedźwiedzi i bobrów (PP V nr 149; w Czersku); 1438 Maciej, Ścibor, Piotr, Paweł i Jan bracia z Ch. ze swym szwagrem Maciejem sprzedają Tomaszowi ze Słuchocina brzeg rz. Kostrzyń naprzeciw Słuchocina z przyległym lasem zw. łęg, między borem a brzegiem rz., jak oznaczono, w dziedzictwie Ch. za 6 kóp gr posp., z wyłączeniem barci starego bartnika (MK 3, 218v); [1453] 1459! szl. Maciej z Ch. i szl. Mikołaj z Niwisk poręczyciele szl. Piotra z Niwisk (TymSąd s. 77 wg Liwska 1, 18); 1468 Jan s. Pawła z Ch. ma proces z Maciejem kmieciem Mikołaja Gałeczskiego [z Gałek] (TymSąd s. 31 wg Liwska 1, 95); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mikołaja, Jana, Jakuba braci ss. zm. Pawła, Jana Drozda, Piotra Kopcia z br. Janem, Jana Piętkę, Paszkowięta i Robaka dziedziców z Ch. i ich dziedzictwo Ch. z mieszkańcami i kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 271); 1491 Katarzyna ż. Piotra Żelazo Chojeckiego [z Ch.] kwituje swoich braci Zygmunta i Gumberta dziedziców z Kopany i Walisk z zadośćuczynienia za dobra (MK 18, 47; Bon. XI, 111); 1495 szl. Jerzy s. Pawła z Ch. zastawia Ściborowi s. Marcina Piotrowskiego z Polikowa swój dział, z wyłączeniem wiana swej ż. Barbary, w 60 kopach w ½ gr pod przepadkiem (MK 9, 215-215v); 1496 szl. Barbara c. zm. Pawła z Ch. wraz z mężem swoim Marcinem zastawia połowę swego działu ojcowizny Ściborowi z Piotrowic w 18 kopach gr pod przepadkiem (MK 9, 215); 1497 dok. w/w przepadku okazał Ścibor z Piotrowic (MK 9, 215); 1526 Zofia Chojecka, c. Macieja, ż. Szymona s. Gotarda Głoskowskiego z Głoskowa [czer.], który zabezpiecza jej posag na swoich dobrach (Bon. VI, 110); 1584 Chojeccy [z Chojeczna] h. Korab (Papr. 590). XIX w. obszar dawnej włości Chojeczno mógł mieć ok. 260 wł. (dane SG). |
| Chojeczno | Chojeczno Jagodne | 9: Uwagi | Uwaga. Mogła to być jedna włość, tworząca kompleks wraz z Sianą, która mogła pierwotnie wchodzić w jej skład, bowiem graniczyła z nią na zachodzie, północy i wschodzie. Nazwa Siana w 1220 r. mogła zatem obejmować cały ten kompleks leśny, intensywnie zagospodarowywany rolniczo w XV w., a utrzymała się prawdop. w dawnym centrum osadniczym rzeczonej włości. Nazwa Chojeczno pochodzi od określenia chojec – sosna zwyczajna (Bijak, Nazwy 34), zatem na obszarze włości w składzie drzewostanu wyróżniała się owa sosna, od której uformowano charakterystyczną nazwę. |
| Chojeczno | Chojeczno Kopcie | 0: Nazwa | CHOJECZNO (1425 Choheczno, 1438 Choyeczno) par. Niwiska.[hasło ogólne] |
| Chojeczno | Chojeczno Kopcie | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1438 distr. Czirnensis prope Lyw [pow. liw.] (MK 3, 218v); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Chojeczno | Chojeczno Kopcie | 2: Topografia | 2. 1438 zob. p. 3. |
| Chojeczno | Chojeczno Kopcie | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1425 ks. Janusz I daje Piotrowi z Ch. na jego dziedzictwo Ch. i Widliska zwolnienie kmieci od prac przy grodach starych, uwalnia odbiorcę od kar sąd. z wyjątkiem ks.; daje mu pr. łowu saren, dzików, niedźwiedzi i bobrów (PP V nr 149; w Czersku); 1438 Maciej, Ścibor, Piotr, Paweł i Jan bracia z Ch. ze swym szwagrem Maciejem sprzedają Tomaszowi ze Słuchocina brzeg rz. Kostrzyń naprzeciw Słuchocina z przyległym lasem zw. łęg, między borem a brzegiem rz., jak oznaczono, w dziedzictwie Ch. za 6 kóp gr posp., z wyłączeniem barci starego bartnika (MK 3, 218v); [1453] 1459! szl. Maciej z Ch. i szl. Mikołaj z Niwisk poręczyciele szl. Piotra z Niwisk (TymSąd s. 77 wg Liwska 1, 18); 1468 Jan s. Pawła z Ch. ma proces z Maciejem kmieciem Mikołaja Gałeczskiego [z Gałek] (TymSąd s. 31 wg Liwska 1, 95); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mikołaja, Jana, Jakuba braci ss. zm. Pawła, Jana Drozda, Piotra Kopcia z br. Janem, Jana Piętkę, Paszkowięta i Robaka dziedziców z Ch. i ich dziedzictwo Ch. z mieszkańcami i kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 271); 1491 Katarzyna ż. Piotra Żelazo Chojeckiego [z Ch.] kwituje swoich braci Zygmunta i Gumberta dziedziców z Kopany i Walisk z zadośćuczynienia za dobra (MK 18, 47; Bon. XI, 111); 1495 szl. Jerzy s. Pawła z Ch. zastawia Ściborowi s. Marcina Piotrowskiego z Polikowa swój dział, z wyłączeniem wiana swej ż. Barbary, w 60 kopach w ½ gr pod przepadkiem (MK 9, 215-215v); 1496 szl. Barbara c. zm. Pawła z Ch. wraz z mężem swoim Marcinem zastawia połowę swego działu ojcowizny Ściborowi z Piotrowic w 18 kopach gr pod przepadkiem (MK 9, 215); 1497 dok. w/w przepadku okazał Ścibor z Piotrowic (MK 9, 215); 1526 Zofia Chojecka, c. Macieja, ż. Szymona s. Gotarda Głoskowskiego z Głoskowa [czer.], który zabezpiecza jej posag na swoich dobrach (Bon. VI, 110); 1584 Chojeccy [z Chojeczna] h. Korab (Papr. 590). XIX w. obszar dawnej włości Chojeczno mógł mieć ok. 260 wł. (dane SG). |
| Chojeczno | Chojeczno Kopcie | 9: Uwagi | Uwaga. Mogła to być jedna włość, tworząca kompleks wraz z Sianą, która mogła pierwotnie wchodzić w jej skład, bowiem graniczyła z nią na zachodzie, północy i wschodzie. Nazwa Siana w 1220 r. mogła zatem obejmować cały ten kompleks leśny, intensywnie zagospodarowywany rolniczo w XV w., a utrzymała się prawdop. w dawnym centrum osadniczym rzeczonej włości. Nazwa Chojeczno pochodzi od określenia chojec – sosna zwyczajna (Bijak, Nazwy 34), zatem na obszarze włości w składzie drzewostanu wyróżniała się owa sosna, od której uformowano charakterystyczną nazwę. |
| Chojeczno | Chojeczno Kotuń | 0: Nazwa | CHOJECZNO (1425 Choheczno, 1438 Choyeczno) par. Niwiska.[hasło ogólne] |
| Chojeczno | Chojeczno Kotuń | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1438 distr. Czirnensis prope Lyw [pow. liw.] (MK 3, 218v); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Chojeczno | Chojeczno Kotuń | 2: Topografia | 2. 1438 zob. p. 3. |
| Chojeczno | Chojeczno Kotuń | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1425 ks. Janusz I daje Piotrowi z Ch. na jego dziedzictwo Ch. i Widliska zwolnienie kmieci od prac przy grodach starych, uwalnia odbiorcę od kar sąd. z wyjątkiem ks.; daje mu pr. łowu saren, dzików, niedźwiedzi i bobrów (PP V nr 149; w Czersku); 1438 Maciej, Ścibor, Piotr, Paweł i Jan bracia z Ch. ze swym szwagrem Maciejem sprzedają Tomaszowi ze Słuchocina brzeg rz. Kostrzyń naprzeciw Słuchocina z przyległym lasem zw. łęg, między borem a brzegiem rz., jak oznaczono, w dziedzictwie Ch. za 6 kóp gr posp., z wyłączeniem barci starego bartnika (MK 3, 218v); [1453] 1459! szl. Maciej z Ch. i szl. Mikołaj z Niwisk poręczyciele szl. Piotra z Niwisk (TymSąd s. 77 wg Liwska 1, 18); 1468 Jan s. Pawła z Ch. ma proces z Maciejem kmieciem Mikołaja Gałeczskiego [z Gałek] (TymSąd s. 31 wg Liwska 1, 95); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mikołaja, Jana, Jakuba braci ss. zm. Pawła, Jana Drozda, Piotra Kopcia z br. Janem, Jana Piętkę, Paszkowięta i Robaka dziedziców z Ch. i ich dziedzictwo Ch. z mieszkańcami i kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 271); 1491 Katarzyna ż. Piotra Żelazo Chojeckiego [z Ch.] kwituje swoich braci Zygmunta i Gumberta dziedziców z Kopany i Walisk z zadośćuczynienia za dobra (MK 18, 47; Bon. XI, 111); 1495 szl. Jerzy s. Pawła z Ch. zastawia Ściborowi s. Marcina Piotrowskiego z Polikowa swój dział, z wyłączeniem wiana swej ż. Barbary, w 60 kopach w ½ gr pod przepadkiem (MK 9, 215-215v); 1496 szl. Barbara c. zm. Pawła z Ch. wraz z mężem swoim Marcinem zastawia połowę swego działu ojcowizny Ściborowi z Piotrowic w 18 kopach gr pod przepadkiem (MK 9, 215); 1497 dok. w/w przepadku okazał Ścibor z Piotrowic (MK 9, 215); 1526 Zofia Chojecka, c. Macieja, ż. Szymona s. Gotarda Głoskowskiego z Głoskowa [czer.], który zabezpiecza jej posag na swoich dobrach (Bon. VI, 110); 1584 Chojeccy [z Chojeczna] h. Korab (Papr. 590). XIX w. obszar dawnej włości Chojeczno mógł mieć ok. 260 wł. (dane SG). |
| Chojeczno | Chojeczno Kotuń | 9: Uwagi | Uwaga. Mogła to być jedna włość, tworząca kompleks wraz z Sianą, która mogła pierwotnie wchodzić w jej skład, bowiem graniczyła z nią na zachodzie, północy i wschodzie. Nazwa Siana w 1220 r. mogła zatem obejmować cały ten kompleks leśny, intensywnie zagospodarowywany rolniczo w XV w., a utrzymała się prawdop. w dawnym centrum osadniczym rzeczonej włości. Nazwa Chojeczno pochodzi od określenia chojec – sosna zwyczajna (Bijak, Nazwy 34), zatem na obszarze włości w składzie drzewostanu wyróżniała się owa sosna, od której uformowano charakterystyczną nazwę. |
| Chojeczno | Chojeczno Mingosy | 0: Nazwa | CHOJECZNO (1425 Choheczno, 1438 Choyeczno) par. Niwiska.[hasło ogólne] |
| Chojeczno | Chojeczno Mingosy | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1438 distr. Czirnensis prope Lyw [pow. liw.] (MK 3, 218v); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Chojeczno | Chojeczno Mingosy | 2: Topografia | 2. 1438 zob. p. 3. |
| Chojeczno | Chojeczno Mingosy | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1425 ks. Janusz I daje Piotrowi z Ch. na jego dziedzictwo Ch. i Widliska zwolnienie kmieci od prac przy grodach starych, uwalnia odbiorcę od kar sąd. z wyjątkiem ks.; daje mu pr. łowu saren, dzików, niedźwiedzi i bobrów (PP V nr 149; w Czersku); 1438 Maciej, Ścibor, Piotr, Paweł i Jan bracia z Ch. ze swym szwagrem Maciejem sprzedają Tomaszowi ze Słuchocina brzeg rz. Kostrzyń naprzeciw Słuchocina z przyległym lasem zw. łęg, między borem a brzegiem rz., jak oznaczono, w dziedzictwie Ch. za 6 kóp gr posp., z wyłączeniem barci starego bartnika (MK 3, 218v); [1453] 1459! szl. Maciej z Ch. i szl. Mikołaj z Niwisk poręczyciele szl. Piotra z Niwisk (TymSąd s. 77 wg Liwska 1, 18); 1468 Jan s. Pawła z Ch. ma proces z Maciejem kmieciem Mikołaja Gałeczskiego [z Gałek] (TymSąd s. 31 wg Liwska 1, 95); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mikołaja, Jana, Jakuba braci ss. zm. Pawła, Jana Drozda, Piotra Kopcia z br. Janem, Jana Piętkę, Paszkowięta i Robaka dziedziców z Ch. i ich dziedzictwo Ch. z mieszkańcami i kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 271); 1491 Katarzyna ż. Piotra Żelazo Chojeckiego [z Ch.] kwituje swoich braci Zygmunta i Gumberta dziedziców z Kopany i Walisk z zadośćuczynienia za dobra (MK 18, 47; Bon. XI, 111); 1495 szl. Jerzy s. Pawła z Ch. zastawia Ściborowi s. Marcina Piotrowskiego z Polikowa swój dział, z wyłączeniem wiana swej ż. Barbary, w 60 kopach w ½ gr pod przepadkiem (MK 9, 215-215v); 1496 szl. Barbara c. zm. Pawła z Ch. wraz z mężem swoim Marcinem zastawia połowę swego działu ojcowizny Ściborowi z Piotrowic w 18 kopach gr pod przepadkiem (MK 9, 215); 1497 dok. w/w przepadku okazał Ścibor z Piotrowic (MK 9, 215); 1526 Zofia Chojecka, c. Macieja, ż. Szymona s. Gotarda Głoskowskiego z Głoskowa [czer.], który zabezpiecza jej posag na swoich dobrach (Bon. VI, 110); 1584 Chojeccy [z Chojeczna] h. Korab (Papr. 590). XIX w. obszar dawnej włości Chojeczno mógł mieć ok. 260 wł. (dane SG). |
| Chojeczno | Chojeczno Mingosy | 9: Uwagi | Uwaga. Mogła to być jedna włość, tworząca kompleks wraz z Sianą, która mogła pierwotnie wchodzić w jej skład, bowiem graniczyła z nią na zachodzie, północy i wschodzie. Nazwa Siana w 1220 r. mogła zatem obejmować cały ten kompleks leśny, intensywnie zagospodarowywany rolniczo w XV w., a utrzymała się prawdop. w dawnym centrum osadniczym rzeczonej włości. Nazwa Chojeczno pochodzi od określenia chojec – sosna zwyczajna (Bijak, Nazwy 34), zatem na obszarze włości w składzie drzewostanu wyróżniała się owa sosna, od której uformowano charakterystyczną nazwę. |
| Chojeczno | Chojeczno Piętki | 0: Nazwa | CHOJECZNO (1425 Choheczno, 1438 Choyeczno) par. Niwiska.[hasło ogólne] |
| Chojeczno | Chojeczno Piętki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1438 distr. Czirnensis prope Lyw [pow. liw.] (MK 3, 218v); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Chojeczno | Chojeczno Piętki | 2: Topografia | 2. 1438 zob. p. 3. |
| Chojeczno | Chojeczno Piętki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1425 ks. Janusz I daje Piotrowi z Ch. na jego dziedzictwo Ch. i Widliska zwolnienie kmieci od prac przy grodach starych, uwalnia odbiorcę od kar sąd. z wyjątkiem ks.; daje mu pr. łowu saren, dzików, niedźwiedzi i bobrów (PP V nr 149; w Czersku); 1438 Maciej, Ścibor, Piotr, Paweł i Jan bracia z Ch. ze swym szwagrem Maciejem sprzedają Tomaszowi ze Słuchocina brzeg rz. Kostrzyń naprzeciw Słuchocina z przyległym lasem zw. łęg, między borem a brzegiem rz., jak oznaczono, w dziedzictwie Ch. za 6 kóp gr posp., z wyłączeniem barci starego bartnika (MK 3, 218v); [1453] 1459! szl. Maciej z Ch. i szl. Mikołaj z Niwisk poręczyciele szl. Piotra z Niwisk (TymSąd s. 77 wg Liwska 1, 18); 1468 Jan s. Pawła z Ch. ma proces z Maciejem kmieciem Mikołaja Gałeczskiego [z Gałek] (TymSąd s. 31 wg Liwska 1, 95); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mikołaja, Jana, Jakuba braci ss. zm. Pawła, Jana Drozda, Piotra Kopcia z br. Janem, Jana Piętkę, Paszkowięta i Robaka dziedziców z Ch. i ich dziedzictwo Ch. z mieszkańcami i kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 271); 1491 Katarzyna ż. Piotra Żelazo Chojeckiego [z Ch.] kwituje swoich braci Zygmunta i Gumberta dziedziców z Kopany i Walisk z zadośćuczynienia za dobra (MK 18, 47; Bon. XI, 111); 1495 szl. Jerzy s. Pawła z Ch. zastawia Ściborowi s. Marcina Piotrowskiego z Polikowa swój dział, z wyłączeniem wiana swej ż. Barbary, w 60 kopach w ½ gr pod przepadkiem (MK 9, 215-215v); 1496 szl. Barbara c. zm. Pawła z Ch. wraz z mężem swoim Marcinem zastawia połowę swego działu ojcowizny Ściborowi z Piotrowic w 18 kopach gr pod przepadkiem (MK 9, 215); 1497 dok. w/w przepadku okazał Ścibor z Piotrowic (MK 9, 215); 1526 Zofia Chojecka, c. Macieja, ż. Szymona s. Gotarda Głoskowskiego z Głoskowa [czer.], który zabezpiecza jej posag na swoich dobrach (Bon. VI, 110); 1584 Chojeccy [z Chojeczna] h. Korab (Papr. 590). XIX w. obszar dawnej włości Chojeczno mógł mieć ok. 260 wł. (dane SG). |
| Chojeczno | Chojeczno Piętki | 9: Uwagi | Uwaga. Mogła to być jedna włość, tworząca kompleks wraz z Sianą, która mogła pierwotnie wchodzić w jej skład, bowiem graniczyła z nią na zachodzie, północy i wschodzie. Nazwa Siana w 1220 r. mogła zatem obejmować cały ten kompleks leśny, intensywnie zagospodarowywany rolniczo w XV w., a utrzymała się prawdop. w dawnym centrum osadniczym rzeczonej włości. Nazwa Chojeczno pochodzi od określenia chojec – sosna zwyczajna (Bijak, Nazwy 34), zatem na obszarze włości w składzie drzewostanu wyróżniała się owa sosna, od której uformowano charakterystyczną nazwę. |
| Chojeczno | Chojeczno Polaki | 0: Nazwa | CHOJECZNO (1425 Choheczno, 1438 Choyeczno) par. Niwiska.[hasło ogólne] |
| Chojeczno | Chojeczno Polaki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1438 distr. Czirnensis prope Lyw [pow. liw.] (MK 3, 218v); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Chojeczno | Chojeczno Polaki | 2: Topografia | 2. 1438 zob. p. 3. |
| Chojeczno | Chojeczno Polaki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1425 ks. Janusz I daje Piotrowi z Ch. na jego dziedzictwo Ch. i Widliska zwolnienie kmieci od prac przy grodach starych, uwalnia odbiorcę od kar sąd. z wyjątkiem ks.; daje mu pr. łowu saren, dzików, niedźwiedzi i bobrów (PP V nr 149; w Czersku); 1438 Maciej, Ścibor, Piotr, Paweł i Jan bracia z Ch. ze swym szwagrem Maciejem sprzedają Tomaszowi ze Słuchocina brzeg rz. Kostrzyń naprzeciw Słuchocina z przyległym lasem zw. łęg, między borem a brzegiem rz., jak oznaczono, w dziedzictwie Ch. za 6 kóp gr posp., z wyłączeniem barci starego bartnika (MK 3, 218v); [1453] 1459! szl. Maciej z Ch. i szl. Mikołaj z Niwisk poręczyciele szl. Piotra z Niwisk (TymSąd s. 77 wg Liwska 1, 18); 1468 Jan s. Pawła z Ch. ma proces z Maciejem kmieciem Mikołaja Gałeczskiego [z Gałek] (TymSąd s. 31 wg Liwska 1, 95); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mikołaja, Jana, Jakuba braci ss. zm. Pawła, Jana Drozda, Piotra Kopcia z br. Janem, Jana Piętkę, Paszkowięta i Robaka dziedziców z Ch. i ich dziedzictwo Ch. z mieszkańcami i kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 271); 1491 Katarzyna ż. Piotra Żelazo Chojeckiego [z Ch.] kwituje swoich braci Zygmunta i Gumberta dziedziców z Kopany i Walisk z zadośćuczynienia za dobra (MK 18, 47; Bon. XI, 111); 1495 szl. Jerzy s. Pawła z Ch. zastawia Ściborowi s. Marcina Piotrowskiego z Polikowa swój dział, z wyłączeniem wiana swej ż. Barbary, w 60 kopach w ½ gr pod przepadkiem (MK 9, 215-215v); 1496 szl. Barbara c. zm. Pawła z Ch. wraz z mężem swoim Marcinem zastawia połowę swego działu ojcowizny Ściborowi z Piotrowic w 18 kopach gr pod przepadkiem (MK 9, 215); 1497 dok. w/w przepadku okazał Ścibor z Piotrowic (MK 9, 215); 1526 Zofia Chojecka, c. Macieja, ż. Szymona s. Gotarda Głoskowskiego z Głoskowa [czer.], który zabezpiecza jej posag na swoich dobrach (Bon. VI, 110); 1584 Chojeccy [z Chojeczna] h. Korab (Papr. 590). XIX w. obszar dawnej włości Chojeczno mógł mieć ok. 260 wł. (dane SG). |
| Chojeczno | Chojeczno Polaki | 9: Uwagi | Uwaga. Mogła to być jedna włość, tworząca kompleks wraz z Sianą, która mogła pierwotnie wchodzić w jej skład, bowiem graniczyła z nią na zachodzie, północy i wschodzie. Nazwa Siana w 1220 r. mogła zatem obejmować cały ten kompleks leśny, intensywnie zagospodarowywany rolniczo w XV w., a utrzymała się prawdop. w dawnym centrum osadniczym rzeczonej włości. Nazwa Chojeczno pochodzi od określenia chojec – sosna zwyczajna (Bijak, Nazwy 34), zatem na obszarze włości w składzie drzewostanu wyróżniała się owa sosna, od której uformowano charakterystyczną nazwę. |
| Chojeczno | Chojeczno Sybilaki | 0: Nazwa | CHOJECZNO (1425 Choheczno, 1438 Choyeczno) par. Niwiska.[hasło ogólne] |
| Chojeczno | Chojeczno Sybilaki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1438 distr. Czirnensis prope Lyw [pow. liw.] (MK 3, 218v); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Chojeczno | Chojeczno Sybilaki | 2: Topografia | 2. 1438 zob. p. 3. |
| Chojeczno | Chojeczno Sybilaki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1425 ks. Janusz I daje Piotrowi z Ch. na jego dziedzictwo Ch. i Widliska zwolnienie kmieci od prac przy grodach starych, uwalnia odbiorcę od kar sąd. z wyjątkiem ks.; daje mu pr. łowu saren, dzików, niedźwiedzi i bobrów (PP V nr 149; w Czersku); 1438 Maciej, Ścibor, Piotr, Paweł i Jan bracia z Ch. ze swym szwagrem Maciejem sprzedają Tomaszowi ze Słuchocina brzeg rz. Kostrzyń naprzeciw Słuchocina z przyległym lasem zw. łęg, między borem a brzegiem rz., jak oznaczono, w dziedzictwie Ch. za 6 kóp gr posp., z wyłączeniem barci starego bartnika (MK 3, 218v); [1453] 1459! szl. Maciej z Ch. i szl. Mikołaj z Niwisk poręczyciele szl. Piotra z Niwisk (TymSąd s. 77 wg Liwska 1, 18); 1468 Jan s. Pawła z Ch. ma proces z Maciejem kmieciem Mikołaja Gałeczskiego [z Gałek] (TymSąd s. 31 wg Liwska 1, 95); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mikołaja, Jana, Jakuba braci ss. zm. Pawła, Jana Drozda, Piotra Kopcia z br. Janem, Jana Piętkę, Paszkowięta i Robaka dziedziców z Ch. i ich dziedzictwo Ch. z mieszkańcami i kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 271); 1491 Katarzyna ż. Piotra Żelazo Chojeckiego [z Ch.] kwituje swoich braci Zygmunta i Gumberta dziedziców z Kopany i Walisk z zadośćuczynienia za dobra (MK 18, 47; Bon. XI, 111); 1495 szl. Jerzy s. Pawła z Ch. zastawia Ściborowi s. Marcina Piotrowskiego z Polikowa swój dział, z wyłączeniem wiana swej ż. Barbary, w 60 kopach w ½ gr pod przepadkiem (MK 9, 215-215v); 1496 szl. Barbara c. zm. Pawła z Ch. wraz z mężem swoim Marcinem zastawia połowę swego działu ojcowizny Ściborowi z Piotrowic w 18 kopach gr pod przepadkiem (MK 9, 215); 1497 dok. w/w przepadku okazał Ścibor z Piotrowic (MK 9, 215); 1526 Zofia Chojecka, c. Macieja, ż. Szymona s. Gotarda Głoskowskiego z Głoskowa [czer.], który zabezpiecza jej posag na swoich dobrach (Bon. VI, 110); 1584 Chojeccy [z Chojeczna] h. Korab (Papr. 590). XIX w. obszar dawnej włości Chojeczno mógł mieć ok. 260 wł. (dane SG). |
| Chojeczno | Chojeczno Sybilaki | 9: Uwagi | Uwaga. Mogła to być jedna włość, tworząca kompleks wraz z Sianą, która mogła pierwotnie wchodzić w jej skład, bowiem graniczyła z nią na zachodzie, północy i wschodzie. Nazwa Siana w 1220 r. mogła zatem obejmować cały ten kompleks leśny, intensywnie zagospodarowywany rolniczo w XV w., a utrzymała się prawdop. w dawnym centrum osadniczym rzeczonej włości. Nazwa Chojeczno pochodzi od określenia chojec – sosna zwyczajna (Bijak, Nazwy 34), zatem na obszarze włości w składzie drzewostanu wyróżniała się owa sosna, od której uformowano charakterystyczną nazwę. |
| Chojeczno | Chojeczno Wilczonek | 0: Nazwa | CHOJECZNO (1425 Choheczno, 1438 Choyeczno) par. Niwiska.[hasło ogólne] |
| Chojeczno | Chojeczno Wilczonek | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1438 distr. Czirnensis prope Lyw [pow. liw.] (MK 3, 218v); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Chojeczno | Chojeczno Wilczonek | 2: Topografia | 2. 1438 zob. p. 3. |
| Chojeczno | Chojeczno Wilczonek | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1425 ks. Janusz I daje Piotrowi z Ch. na jego dziedzictwo Ch. i Widliska zwolnienie kmieci od prac przy grodach starych, uwalnia odbiorcę od kar sąd. z wyjątkiem ks.; daje mu pr. łowu saren, dzików, niedźwiedzi i bobrów (PP V nr 149; w Czersku); 1438 Maciej, Ścibor, Piotr, Paweł i Jan bracia z Ch. ze swym szwagrem Maciejem sprzedają Tomaszowi ze Słuchocina brzeg rz. Kostrzyń naprzeciw Słuchocina z przyległym lasem zw. łęg, między borem a brzegiem rz., jak oznaczono, w dziedzictwie Ch. za 6 kóp gr posp., z wyłączeniem barci starego bartnika (MK 3, 218v); [1453] 1459! szl. Maciej z Ch. i szl. Mikołaj z Niwisk poręczyciele szl. Piotra z Niwisk (TymSąd s. 77 wg Liwska 1, 18); 1468 Jan s. Pawła z Ch. ma proces z Maciejem kmieciem Mikołaja Gałeczskiego [z Gałek] (TymSąd s. 31 wg Liwska 1, 95); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mikołaja, Jana, Jakuba braci ss. zm. Pawła, Jana Drozda, Piotra Kopcia z br. Janem, Jana Piętkę, Paszkowięta i Robaka dziedziców z Ch. i ich dziedzictwo Ch. z mieszkańcami i kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 271); 1491 Katarzyna ż. Piotra Żelazo Chojeckiego [z Ch.] kwituje swoich braci Zygmunta i Gumberta dziedziców z Kopany i Walisk z zadośćuczynienia za dobra (MK 18, 47; Bon. XI, 111); 1495 szl. Jerzy s. Pawła z Ch. zastawia Ściborowi s. Marcina Piotrowskiego z Polikowa swój dział, z wyłączeniem wiana swej ż. Barbary, w 60 kopach w ½ gr pod przepadkiem (MK 9, 215-215v); 1496 szl. Barbara c. zm. Pawła z Ch. wraz z mężem swoim Marcinem zastawia połowę swego działu ojcowizny Ściborowi z Piotrowic w 18 kopach gr pod przepadkiem (MK 9, 215); 1497 dok. w/w przepadku okazał Ścibor z Piotrowic (MK 9, 215); 1526 Zofia Chojecka, c. Macieja, ż. Szymona s. Gotarda Głoskowskiego z Głoskowa [czer.], który zabezpiecza jej posag na swoich dobrach (Bon. VI, 110); 1584 Chojeccy [z Chojeczna] h. Korab (Papr. 590). XIX w. obszar dawnej włości Chojeczno mógł mieć ok. 260 wł. (dane SG). |
| Chojeczno | Chojeczno Wilczonek | 9: Uwagi | Uwaga. Mogła to być jedna włość, tworząca kompleks wraz z Sianą, która mogła pierwotnie wchodzić w jej skład, bowiem graniczyła z nią na zachodzie, północy i wschodzie. Nazwa Siana w 1220 r. mogła zatem obejmować cały ten kompleks leśny, intensywnie zagospodarowywany rolniczo w XV w., a utrzymała się prawdop. w dawnym centrum osadniczym rzeczonej włości. Nazwa Chojeczno pochodzi od określenia chojec – sosna zwyczajna (Bijak, Nazwy 34), zatem na obszarze włości w składzie drzewostanu wyróżniała się owa sosna, od której uformowano charakterystyczną nazwę. |
| Chojeczno Cesarze | Chojeczno Cesarze | 0: Nazwa | CHOJECZNO CESARZE (1535 Cesarze, 1563 [Choieczno] Cesarze, XVII w. Chojeczno Cesarze) 9 km na ESE od Grębkowa, dziś Chojeczno Cesarze. |
| Chojeczno Cesarze | Chojeczno Cesarze | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1535 distr. liw. (RP); 1563 par. Niwiska (ŹD 416). |
| Chojeczno Cesarze | Chojeczno Cesarze | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1535 C. (kart. AHPMaz); 1563: 5 wł. szl. bezkm. (ŹD 416); 1783-1784 Ch. C. włas. drobnej szl. (RegDiec. 766); XIX w. 398 mr. [ponad 13 wł.] (SG I, 615). |
| Chojeczno Cesarze | Chojeczno Cesarze | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Cesarze wywodzi się od przezwiska Cesarz, znanego w Polsce XV w. (SSNO I, 306), może o charakterze żartobliwym, w nawiązaniu do określenia władcy cesarstwa. |
| Chojeczno Drozdowa Wola | Chojeczno Polaki | 0: Nazwa | CHOJECZNO DROZDOWA WOLA (1476! [1480] Choyeczno, 1563 Choieczno Drozdowa Wola), osada zaginiona, niezlokalizowana (AHPMaz s. 154). |
| Chojeczno Drozdowa Wola | Chojeczno Polaki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476 [1480] distr. liw. (Lub nr 236); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Chojeczno Drozdowa Wola | Chojeczno Polaki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia m. in. Piotra Drozda z Ch. od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (Lub nr 236, s. 271); 1482 Jan Drozd z Ch. rozjemca szl. z Polikowa (MK 32, 171v); 1563: 9 wł. os. (ŹD 415); 1571 Adam s. Macieja z Woli Drozdowej [h. Korab] (Bon. III, 42); 1576-1578 Chojecki h. Tępa Podkowa [Boleścic] (Wittyg s. 58). |
| Chojeczno Drozdowa Wola | Chojeczno Polaki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wskazuje na rodzinę Drozdów, posiadaczy dużej wsi kmiecej. Dla identyfikacji ważne może być powiązanie tych danych z informacjami pochodzącymi z XVII-XVIII, co wymaga szerszych badań. Może późniejsze Chojeczno-Polaki, duża wieś kmieca (zob.) |
| Chojeczno Gałki | Chojeczno Gałki | 0: Nazwa | CHOJECZNO GAŁKI (1468 Choyeczno, 1492 Choieczno alias Galky, 1563 Gałki)7 km na ESE od Grębkowa, obecnie Gałki (AHPMaz). |
| Chojeczno Gałki | Chojeczno Gałki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1492 distr. Czirn. prope Lyw (MK 9, 188); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Chojeczno Gałki | Chojeczno Gałki | 2: Topografia | 2. 1822-1839 oznaczona granica wsi Jagodne i G. (Mapa Kwat.). |
| Chojeczno Gałki | Chojeczno Gałki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1468 Maciej kmieć Mikołaja Gałeckiego ma sprawę z Janem s. Pawła z Ch. (TymSąd s. 31 wg Liwska I, 95); 1471 Paweł z Ch. przedstawia świadków przeciw Mikołajowi Gałeckiemu, że nie ukradł [temuż] Mikołajowi pszczół z jego barci w Ch. (MHerald 1932 nr 1, s. 2-3,poz. 8); 1476 Andrzej Gałecki rządca liw. (MHerald 1932 nr 1, s. 3 poz. 9); 1492 Janusz Szostakowicz z Ch. G. odstępuje Jakubowi Łacnemu z Obrytego staroście nur. dobra Ch. G. wraz z barciami i innymi pożytkami, które kupił od ks. Konrada III, za jego dział w Słomach i dopłatę 200 fl. (MK 9, 187v-188; MK 18, 54-54v; MK 32, 207); 1493 Jan Szostakowicz z Ch. zastawia dział w Słomach (nur.), otrzymany od Jakuba Łacnego, Szczepanowi z Rytel [z. drohicka] (MK 32, 207v); 1518 [zm.] Andrzej Gałecki pl. w Korytnicy, następca zm. pl. Jana Świerczewskiego; po nim następcą Jan z Kałuszyna (PT 1, 336); 1552 Jan Gałecki h. Prus I urzędnik abpa gn. (Wittyg s. 88); 1563: 7 wł. os. i 7 ½ mr. (ŹD 415); 1783-1784 G. włas. Rudzińskiego wojewodzica maz. (RegDiec. 765); XIX w. 1130 mr. [niespełna 38 wł.], w tym las, grunt żytni, łąki nad rz. Kostrzyń (SG 2, 479). |
| Chojeczno Jagodne | Chojeczno Jagodne | 0: Nazwa | CHOJECZNO JAGODNE (1510 Jagodne, 1568 Jagodne Chojeczne) 12 km na E od Kałuszyna, obecnie Jagodne (AHPMaz). |
| Chojeczno Jagodne | Chojeczno Jagodne | 1: Przyn. terytorialna | 1. [distr. liw.]; 1547 erekcja par. Oleksin (KnapNot 444-445); 1563 par. Niwiska (ŹD 416; prawdop. przynależność przed 1547 r.); 1783-1784 par. Oleksin (RegDiec. 767). |
| Chojeczno Jagodne | Chojeczno Jagodne | 2: Topografia | 2. 1822-1839 oznaczona granica wsi J. i Gałki (Mapa Kwat.; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Chojeczno Jagodne | Chojeczno Jagodne | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1510 Mikołaj Kopeć s. zm. Piotra [Kopcia] z Ch. Widlisk zastawia Małgorzacie ż. Grzegorza ze Stpic [nowom.?] wraz z mężem 1 ½ wł. w dwu polach we wsi J. oraz 1 wł. w Zaliwiu obok rz. Kostrzyń na 11 lat w 8 kopach gr posp. (DrohickaZ 1621 r. w Mińsku, fond 1759-2-64); 1529 Mikołaj Kopeć z Ch. Widlisk i J. (DrohickaZ z 1621 r., Mińsk fond 1759-2-64); 1563 Jagodne: 6 wł. os. (ŹD s. 416); 1568 Jadwiga c. Stanisława Zaliwskiego, dz. wsi J. Ch., ż. Andrzeja Granidło Laskowskiego z Lasek [war.] (Bon. XIII, 378); 1783-1784 J. włas. drobnej szl. (RegDiec. 767); XIX w. Jagodne par. Oleksin, ok. 42 wł. (SG III, 369). |
| Chojeczno Jagodne | Chojeczno Jagodne | 5: Stos. kościelne | 5. 1547 Benedykt Izdbieński bp pozn. na prośbę fundatora Aleksego Bojemskiego eryguje par. w Oleksinie i przyłącza do niej wieś Boimie z par. Grębków oraz inne osady, w tym J. i Snidziska! [mylny odczyt; recte Widliska] (KnapNot 444-445; Now II, 546-7). |
| Chojeczno Jagodne | Chojeczno Jagodne | 9: Uwagi | Uw. Jagodne jest nazwą topograficzną związaną z lasem jako miejscem występowania i zbioru jagód, także nazwą osady założonej w takim miejscu, znaną w różnych częściach ówczesnego Mazowsza, (Maz. nazwy ter. 61; AHPMaz s. 172). |
| Chojeczno Kopcie | Chojeczno Kopcie | 0: Nazwa | CHOJECZNO KOPCIE (1476 [1480] Piotr Kopeć z Chojeczna; 1783-1784 Kopcie) 7 km na ESE od Grębkowa. Pocz. część dóbr Chojeczno, związana z Chojecznem Widliskami (zob.), później odrębna wieś Kopcie w sąsiedztwie dóbr Zaliwie. |
| Chojeczno Kopcie | Chojeczno Kopcie | 1: Przyn. terytorialna | 1. [z. liw., par. Niwiska]; 1783-1784 z. liw., par. Kopcie (RegDiec. 765). |
| Chojeczno Kopcie | Chojeczno Kopcie | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia m. in. Piotra Kopcia z Ch. z bratem Janem oraz ich działy i mieszkańców od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1510 Mikołaj Kopeć s. zm. Piotra [Kopcia] z Ch. Widlisk zastawia Małgorzacie ż. Grzegorza ze Stpic [nowom.?] wraz z mężem 1 ½ wł. w dwu polach we wsi Jagodne oraz 1 wł. w Zaliwiu obok rz. Kostrzyń na 11 lat w 8 kopach gr posp., aż do wypłaty posagu (DrohickaZ 1621 r. w Mińsku, fond 1759-2-64); 1529 Mikołaj Kopeć z Ch. Widlisk i Jagodnego (DrohickaZ z 1621 r., Mińsk fond 1759-2-64); 2 poł. XVI w. osada nie odnotowana w rejestrach poborowych, nie przedstawiona na mapie Mazowsza (AHPMaz indeks); 1722 fundacja par. Kopcie, fundator Wiktor Cieszkowski (SG 4, 375); 1783-1784 K. i Gałki włas. Rudzińskiego wojewodzica maz. (RegDiec. 765); XIX w. Kopcie 557 mr. [18 ½ wł.] (SG 4, 375). |
| Chojeczno Kopcie | Chojeczno Kopcie | 9: Uwagi | Uwaga. Nazwa Kopcie pojawia się na obszarze dóbr przynależnych do Chojeczna, jest nazwą zbiorową wywodzącą się od nazwy osobowej Kopeć (Bijak, Nazwy 100), dlatego można ją łączyć z Piotrem Kopciem, znanym w 2 poł. XV w. i jego potomkami. |
| Chojeczno Kotuń | Chojeczno Kotuń | 0: Nazwa | CHOJECZNO KOTUŃ (1515 Choieczno Cothonye, 1563 Kotun) 9 km na SW od Niwisk, obecnie Kotuń (AHPMaz). |
| Chojeczno Kotuń | Chojeczno Kotuń | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw. (ŹD 415); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Chojeczno Kotuń | Chojeczno Kotuń | 2: Topografia | 2. 1822-1839 oznaczona granica wsi Wilczonek i K. (Mapa Kwat.). |
| Chojeczno Kotuń | Chojeczno Kotuń | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1515 prac. Aleksy z Ch. C., ż. prac. Agnieszka c. zm. Stanisława Niczka, wójta z Wyczółek (MK 41, 49); 1563: 10 wł. os. i młyn (ŹD 415, egz. uzup.); Kotuńscy/Kotońscy w z. liwskiej znani od 1591 (Bon.XII); 1783-1784 K. włas. Grzybowskiego podkom. liw. (RegDiec. 762); XIX w. 1056 mr. [35 wł.], inne dane wieś 357 mr. [ok. 12 wł. włościan], folw. 195 mr. [6 ½ wł.] (SG 4, 500). |
| Chojeczno Kotuń | Chojeczno Kotuń | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Kotonie wywodzi się od nazwy osobowej Kotoń, pochodnej od kota; uległa tu przemianie na Kotuń, w liczbie pojedynczej (Bijak, Nazwy 102). |
| Chojeczno Mingosy | Chojeczno Mingosy | 0: Nazwa | CHOJECZNO MINGOSY (1503 Choyeczno Myngosy, 1547 Mingoszczły, 1563 Mingossi, Mingossy) 15 km na E od Kałuszyna, obecnie Mingosy. |
| Chojeczno Mingosy | Chojeczno Mingosy | 1: Przyn. terytorialna | 1. z. liw., 1547 par. Oleksin (zob. p. 5); 1563 par. Niwiska (ŹD 415-416); 1783-1784 par. Oleksin (RegDiec. 767-8). |
| Chojeczno Mingosy | Chojeczno Mingosy | 2: Topografia | 2. 1503 gran. dóbr Ch. M. i Widliska idzie lasem od [węgła] gran. dóbr Siana do [węgła] gran. dóbr Żeliszew (MK 32, 52v). |
| Chojeczno Mingosy | Chojeczno Mingosy | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1503 Michał, Jerzy i Ścibor bracia z Ch. M. odstępują Stanisławowi Wojsławskiemu dobra posiadane za rz. Świdnicą do Ciosnego lasku, włącznie z tym lasem, w zamian za dział posiadany od szl. Barbary i Ścibora, zapisany w księdze ziem. liwskiej (MK 32, 52v); 1563: 2 wł. os. [szl. mającej kmieci] (ŹD 415); ½ wł. szl. bezkm. (ŹD 416); 1637 Krzysztof Drabik Chojecki z Ch. M. h. Jastrzębiec przedstawia wywód szl.: wnuk Andrzej Chojeckiego vel Spickiego, prawnuk Macieja, praprawnuk Grzegorza (Bon., Herbarz, III, s. 45); 1783-1784 M. włas. Cieszkowskiego oraz Iłowickiej (RegDiec. 767-8); XIX w. Mingosy folw. 344 mr. [ok. 11 ½ wł.] (SG 6, 446). |
| Chojeczno Mingosy | Chojeczno Mingosy | 5: Stos. kościelne | 5. 1547 Benedykt Izdbieński bp pozn. na prośbę fundatora Aleksego Bojemskiego eryguje par. w Oleksinie i przyłącza do niej wieś Boimie z par. Grębków oraz inne osady, w tym M. (KnapNot 444-445; Now II, 546-7). |
| Chojeczno Mingosy | Chojeczno Mingosy | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Mingosy pochodzi od nazwy osobowej Mingos, pochodzenia bałtyckiego (Bijak, Nazwy 130). Tu może wywodzić się od rycerza z rodu heraldycznego Prusów, obecnego w późnośredniowiecznej ziemi liwskiej, w którym długo trwała tradycja dziedziczenia imion z kręgu dawnych nobilów pruskich. |
| Chojeczno Piętki | Chojeczno Piętki | 0: Nazwa | CHOJECZNO PIĘTKI (1476! [1480] Choyeczno, 1492 Chogeczna, 1563 [Choieczno] Pietki, 1783-1784 Piętki) osada zaginiona, zlokalizowana (AHPMaz wg map Kwat. i Heldensfelda; 8 km na W od Niwisk). |
| Chojeczno Piętki | Chojeczno Piętki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476 [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Niwiska (ŹD 415); 1783-1784 par. Niwiska (RegDiec. 767). |
| Chojeczno Piętki | Chojeczno Piętki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia m. in. Jana Piętkę z Ch. od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 271); 1492 Jan Piętka z Ch. h. Bolesta oraz Jurek z Ch. h. Bolesta (MZH nr 713); 1535 (kart. AHPMaz); 1563 Ch. P.: 3 wł. os. (ŹD 415); 1783-1784 włas. [Jana] Chojeckiego podczaszego [liw. (RegDiec. 767);[a. 1827] Ch. P. 4 domy, 29 mieszkańców (Tab. 1827 I, 67). |
| Chojeczno Polaki | Chojeczno Polaki | 0: Nazwa | CHOJECZNO POLAKI (1578 Chojeczno Polaki, 1663 Polaki Chojeczno, 1673 Chojeczno Polaki, 1770 Polaki) obecnie Polaki, 8 km na WSW od Niwisk(AHPMaz). |
| Chojeczno Polaki | Chojeczno Polaki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1578 distr. liw. (RP); 1673 par. Niwiska (kart. AHPMaz); 1783-1784 par. Kopcie (RegDiec. 765). |
| Chojeczno Polaki | Chojeczno Polaki | 2: Topografia | 2. 1951 oznaczona granica powiatu oddziela P. od Tymianki, Broszkowa i Kotunia (Mapa pow. siedleckiego; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Chojeczno Polaki | Chojeczno Polaki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1578 Ch. P. (kart. AHPMaz); 1663, 1673 (kart. AHPMaz), 1770 Polaki (Mapa Polonia Perthéesa); 1784-1784 P. włas. Jałowickiej (RegDiec. 765); XIX w. wieś 292 mr. [niespełna 10 wł.], folw. 957 mr. [blisko 32 wł.] w większości lasu, zarośli, pastwisk i nieużytków (SG 8, 561). |
| Chojeczno Polaki | Chojeczno Polaki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa tej części dóbr Chojeczno wywodzi się od przezwiska Polak, znanego dobrze już w Polsce średniowiecznej, zwłaszcza wśród mieszczaństwa i rycerstwa (SSNO IV, 307). Może to wcześniejsza wieś Chojeczno Drozdowa Wola (zob.) |
| Chojeczno Sybilaki | Chojeczno Sybilaki | 0: Nazwa | CHOJECZNO SYBILAKI (1535 Sybilacy, 1563 Szibiliaki; 1581 Chojeczno-S., 1783-1784 Chojeczno Szybilaki) 10 km na ESE od Grębkowa, dziś Chojeczno Sybilaki. |
| Chojeczno Sybilaki | Chojeczno Sybilaki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1535 distr. liw. (RP); 1563 par. Niwiska (ŹD 416). |
| Chojeczno Sybilaki | Chojeczno Sybilaki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1535 S.(kart. AHPMaz); 1563: 5 wł. szl. bezkm. (ŹD 416); 1581 Stanisław i Marcin [Chojeccy h. Korab] ss. Jerzego z Ch. S. kwitują Zaleskich (Bon. III, 42 wg CzersZG); 1783-1784 Ch. S. włas. drobnej szl. (RegDiec. 766); XIX w. 684 mr. [blisko 23 wł.], okolica drobnoszl. (SG I, 615). |
| Chojeczno Sybilaki | Chojeczno Sybilaki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Sybilaki wywodzi się od żeńskiego imienia Sybilla, Sybila, znanego już w Polsce XIII-XV w. (SSNO V, 264; Bijak, Nazwy 34). |
| Chojeczno Wilczonek | Chojeczno Wilczonek | 0: Nazwa | CHOJECZNO WILCZONEK (1535 Wilczonek, 1547 Wilczanek, 1563 Wilczowek [?] Chojeczno Zabiele, 1564 Ch. Wilczonek, 1770 Wylczanek) 2 km na NW od Kotunia, dziś Wilczonek (AHPMaz). |
| Chojeczno Wilczonek | Chojeczno Wilczonek | 1: Przyn. terytorialna | 1. [a. 1547 par. Niwiska?]; 1547 erekcja par. Oleksin (KnapNot 445); 1563 par. Niwiska (ŹD 415); 1783-1784 par. Oleksin (RegDiec. 768). |
| Chojeczno Wilczonek | Chojeczno Wilczonek | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1535 W. (kart. AHPMaz); 1563: 3 wł. os. (ŹD 415); 1686 Chojeczno Wilczowe (Bon. III, 42); 1770 W. (Mapa Polonia Perthéesa); XIX w. Wilczonek, wieś 222 mr. [ponad 7 wł.], folw. z awulsem Mingosy 632 mr. [21 wł.], w tym lasu 262 mr. (SG 13, 459). |
| Chojeczno Wilczonek | Chojeczno Wilczonek | 5: Stos. kościelne | 5. 1547 Benedykt Izdbieński bp pozn. na prośbę fundatora Aleksego Bojemskiego eryguje par. w Oleksinie i przyłącza do niej wieś Boimie z par. Grębków oraz nowe wsie, w tym W. (KnapNot 444-445; Now II, 546-7); |
| Chojeczno Wilczonek | Chojeczno Wilczonek | 9: Uwagi | Uw. Część dóbr Chojeczno, w średniowieczu obiekt topograficzny lub osada. Nazwa utworzona od przezwiska Wilk/Wilczek lub podobnego. |
| Choszcze | Choszcze | 0: Nazwa | CHOSZCZE (1547 Choszcze, 1563 Choscze) 8 km na SE od Kałuszyna, osada lokowana we włości Boimie (AHPMaz). |
| Choszcze | Choszcze | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1547 par. Oleksin (KnapNot 445); 1563 distr. liw., par. Oleksin (ŹD 416). |
| Choszcze | Choszcze | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1547 zob. p. 5; 1563: 3 ¼ wł. os. (ŹD 416); 1783-1784 Ch. włas. wojewodziców Rudzińskich (RegDiec. 767); XIX w. folw. Ch. z nomenklaturą Rudka 613 mr. [ponad 20 wł.], w tym lasu 499 mr. (SG 1, 636). |
| Choszcze | Choszcze | 5: Stos. kościelne | 5. 1547 Benedykt Izdbieński bp pozn. na prośbę fundatora Aleksego Bojemskiego eryguje par. w Oleksinie i przyłącza do niej wieś Boimie z par. Grębków oraz nowe wsie, w tym Ch. (KnapNot 444-445; Now II, 546-7). |
| Choszcze | Choszcze | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Choszcze pochodzi od określenia choszcz – gatunek skrzypu, (Bijak, Nazwy 34; Maz. nazwy ter. 31-32), była pocz. nazwą topograficzną. Na Mazowszu powstało więcej osad wywodzących się od tej nazwy (AHPMaz, s. 155; Bijak, Nazwy34-35). |
| Chrościce | Chrościce | 0: Nazwa | CHROŚCICE ([1480] Chrosczyczczy de Caluschyno, 1520 Chrosczycze, 1535 Kroscice, 1563 Chroscice) 4 km na NNW od Kałuszyna, obecnie Chrościce (AHPMaz). |
| Chrościce | Chrościce | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476 [1480] distr. liv. (KL nr 236); 1563 par. Kałuszyn (ŹD 417). |
| Chrościce | Chrościce | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Marcina, Michała, Mikołaja Chrościckich z Kałuszyna i ich działy z mieszkańcami tamże od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1520 Szczepan z Ch. h. Trzaska, ma ok. 80 lat, ma dobra wartości do 20 kóp gr (ADP, Ep. 204, 44-45); 1535 K. (kart. AHPMaz); 1563: 7 wł. bezkm. (ŹD 417); 1783-1784 Ch. włas. drobnej szl. (RegDiec. 764); XIX w. folw. Ch. 237 mr. [ok. 8 wł.] (SG I, 645). |
| Chrościce | Chrościce | 9: Uwagi | Uw. Chrościccy przyszli do Kałuszyna z Chrościc w ziemi ciechanowskiej, gniazda rycerstwa h. Trzaska; jest to nazwa przeniesiona (AHPMaz, s. 155). |
| Cierpięta | Cierpięta | 0: Nazwa | CIERPIĘTA (1476! [1480] Czyrpyathy,1519 Czerzpyaty,1563 Cierszpieta) 3 km na S od Wierzbna, obecnie Cierpięta (AHPMaz). |
| Cierpięta | Cierpięta | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [14080] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Czerwonka (ŹD 418); 2 poł. XVI w. par. Grębkowo (AHPMaz); 1617 wiz. par. Grębkowo (KnapNot). |
| Cierpięta | Cierpięta | 3: Własność | 3. Włas. szlach. [1480] 1476! ks. Konrad III uwalnia ur. zm. Tabora stolnika warsz. z Powsinka i jego kmieci w Wierzbnie i C. w dziedzictwie Wierzbno od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1519 Jan s. zm. Jana z Ojrzanowa sprzedaje z pr. odkupu czynsz roczny 4 grz. z Jawornika, C. i Wesołej Woli za 40 kóp w półgr na ufundowanie ołtarza w kośc. par. w Tarczynie (MK 32, 55v); 1530 Jan z Wieczfni kaszt. płoc. i [panowie] Jeżewscy jako stryjcowie i współherbownicy zm. Jana Ojrzanowskiego star. warsz. dają Katarzynie Ojrzanowskiej swoje działy w dobrach Ojrzanów i in. w z. warsz. oraz Wierzbno, C., Jaworniki i Zimna Woda w z. czer. [liw.] (MS 4 nr 5504; SHGWarsz s. 185); 1531 taż Katarzyna Boglewska c. Stanisława, wd. po Janie Ojrzanowskim, ż. Piotra Goryńskiego dostaje od króla pr. włas. w/w dóbr Ojrzanów i in. w z. warsz. oraz Wierzbno, C., Jaworek, Zimna Woda, czyli Wola Dobrzesznia (MS 4 nr 16022); 1563: 14 wł. os. (ŹD 418); XIX w. dobra C. z wsią Szczepanowo i C. 758 mr. [25 wł.] (SG I, 691-692). |
| Cierpięta | Cierpięta | 9: Uwagi | Uw. Nazwa osady wywodzi się od imienia Cirzpięta/Cierpięta, znanego na Mazowszu, w tym i w ziemi liwskiej w XV w. Wieś Cierpięta powinna być ident. z Wolą Wierzbieńską, znaną jedynie w 1490 i 1493 r. w posiadaniu Pawła s. Pawła Tabora, która przeszła w posiadanie Ojrzanowskich. Zob. WOLA WIERZBIEŃSKA |
| Cisie-Broszkowo | Cisie-Broszkowo | 0: Nazwa | CISIE-BROSZKOWO (1524 Czyshye, 1563 Cziszie Broskowo, 1578 Cisie) 8 km na SSW od Niwisk, dawniej Cisie, obecnie Zagródzie (AHPMaz). |
| Cisie-Broszkowo | Cisie-Broszkowo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1524 terra [ziemia] liw. (MK 32, 220v); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Cisie-Broszkowo | Cisie-Broszkowo | 2: Topografia | 2. 1951 oznaczona granica gminy oddziela Cisie, Nowaki i Pieróg od Chlewisk (Mapa pow. siedleckiego; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Cisie-Broszkowo | Cisie-Broszkowo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1524 Jerzy s. zm. Stanisława z Broszkowa zapisuje kapitule warsz. czynsz dzierżawny z Broszkowa, Gręzowa, C. i Proszewa w z. liw. (MK 32, 220v); 1540, 1541 (kart. AHPMaz); 1563: 2 ½ wł. os. (ŹD 415); 1578 C. (kart. AHPMaz); 1783-1784 C., Nowaki i Pieróg włas. Raczyńskiego starosty gen. Wlkp. (RegDiec. 766-767); XIX w. wieś brak danych, folw. 1338 mr [ok. 44, 6 wł.] (SG 1, 705). |
| Cisie-Broszkowo | Cisie-Broszkowo | 5: Stos. kościelne | 5. 1603 dzies. dla pleb. w Niwiskach (Now II, 546). |
| Czaple | Czaple | 0: Nazwa | CZAPLE (1427 Czaple, 1442 Czaplye) 6 km na W od zamku w Liwie (AHPMaz). |
| Czaple | Czaple | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1442 distr. warsz. prope Lyw (MK 3, 278v); 1457-1520 par. Pniewnik (zob. p. 5); 1563 par. Czerwonka (ŹD 418). |
| Czaple | Czaple | 2: Topografia | 2. 1442 Cz. graniczą z działem Połazia, sięgającym aż do rz. Czerwonki (MK 3, 174v); 1474 2 wł. lasu Połazie graniczą z włas. Czaplskich [Cz.] (MK 5, 178); 1483 4 wł. w Połaziu leżą między granicami Czapskye [Cz.], Połaskie i Żelazowskie z jednej strony, obok granic Roguskich aż do pól Korytnickich (MK 5, 210v); 1565 wieś Czerwonka graniczy m. in. z Czapskiemi [Czapskimi z Czapli] (LMaz 2, 182); 1822-1839 oznaczona granica Żaboklików i Cz. z miastem Liw (Mapa Kwat.). |
| Czaple | Czaple | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1427 Jan z Cz. kupuje dział w Połaziu Kat. c. Marcisza z Połazia za 18 kóp gr posp. (PP V, nr 496); 1442 Szymon z Wilkowyi [sąch./Czerwińsk] sprzedaje Michałowi z osady Bia[ła] Brzoza [niezident.] 1 ½ wł. i 5 mr. w Cz. za 14 kóp gr posp. (MK 3, 278v); 1464 Marcin z Cz. s. Michała z Żaboklików h. Boleścic (MHerald 1932, XI/1, s. 1); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jana, Pawła, Marcina, Ścibora z Cz. i ich działy z mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1563: 8 ½ wł. i 8 mr. szl. bezkm. (ŹD 418); 1783-1784 Cz. włas. drobnej szl. (RegDiec. 762); XIX w. 365 mr. [ok. 12 wł.] gruntu pszennego, wieś drobnej szl. (SG I, 732). |
| Czaple | Czaple | 5: Stos. kościelne | 5. 1457 Paweł [Giżycki] bp płoc. eryguje par. w Pniewniku i przyłącza do niej wieś Cz. (Ep. 33, 109-110); 1520 dwaj świadkowie pl. w Pniewniku zeznają, że Cz., Żabokliki, Skarzyno, Wyrzyki i Łysagóra po powstaniu par. Pniewnik [diec. płoc.] należały do niej wraz z dzies. (Ep. 204, 44-4); [po 1520 diec. pozn. i par. Czerwonka filia par. Liw, AHPMaz]. |
| Czaple | Czaple | 9: Uwagi | Uw. Nazwa osady wywodzi się od przezwiska Czapla, znanego na ówczesnym Mazowszu (SSNO I, 398). |
| Czarnogłowska Wola | Czarnogłowska Wola | 0: Nazwa | CZARNOGŁOWSKA WOLA (1547/8 Cz. W., 1553 Wola, 1563 Wolka Czarnoglowska, 1783-4 Wulka Czarnogłowska) 8 km na WWS od Wierzbna, obecnie Wólka Czarnogłowska (AHPMaz). |
| Czarnogłowska Wola | Czarnogłowska Wola | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1547/8 Cz. W. i Czarnogłów diec. pozn. (Now II, 38, 548 wg dok. perg. Kapit. Pozn. A 291); 1563 distr. liw., par. Dobre (ŹD 420); 2 poł. XVI w. par. Wiśniewo w diec. pozn. (AHPMaz); 1783-1784 par. Wiśniew (RegDiec. 768). |
| Czarnogłowska Wola | Czarnogłowska Wola | 2: Topografia | 2. 1473 nadanie ks. 12 wł. zw. Kamionka [z. warsz., przy granicy z z. liw.] obok granic Ossowieńskich [granica obszaru późniejszej Cz. W./Wólki Czarnogłowskiej w dobrach Ossowno] i Szostaka [granica obszaru późniejszej Zimnej Wody w dobrach Jawornik/Jaworek] (MK 9, 33; SHGWarsz); 1478 nadanie 8 wł. lasu w Kamionce między dziedzictwami Ossowieńskiego i Szostaka, obok 12 wł. wcześniej nadanych (MK 9, 96; SHGWarsz.). |
| Czarnogłowska Wola | Czarnogłowska Wola | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1553 Jan Dobrzyniecki podstoli zakr. w podziale z synami oddaje synom Makowiec, Nowąwieś, Czarnogłów i Wolę [Cz. Wola] (Bon. IV, 342 wg CzerskieZG 16, f. 259); 1563: 5 wł. os. (ŹD 420); 1783-4 W. Cz. włas. Swiniarskiego (RegDiec. 768); XIX w. Cz. Wólka wieś 336 mr [ponad 11 wł.] (SG 1, 755). |
| Czarnogłowska Wola | Czarnogłowska Wola | 9: Uwagi | Uw. Pocz. prawdop. obiekt topograficzny, leśny, potem wieś lokowana a. 1547. |
| Czarnogłów | Czarnogłów | 0: Nazwa | CZARNOGŁÓW (1540 Czarnoglow, 1563 Czarnogłow, 1770 Czarnyglowa, 1783-1784 Czarnogłow) 7 km na W od Wierzbna (AHPMaz). |
| Czarnogłów | Czarnogłów | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1547/8 Cz. i Czarnogłowska Wola diec. pozn. (Now II, 38, 548 wg dok. perg. Kapit. Pozn. A 291); 1563 distr. liw., par. Dobre (ŹD 420); 2 poł. XVI w. par. Wiśniewo diec. pozn. (AHPMaz); 1617 par. Wiśniew (KnapNot). |
| Czarnogłów | Czarnogłów | 2: Topografia | 2. 1565 Cz. graniczy z wsią król. Kamionką [warsz.] (LMaz 2, 197). |
| Czarnogłów | Czarnogłów | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1540, 1541 (kart. AHPMaz); 1553 Jan Dobrzyniecki podstoli zakr. w podziale z synami oddaje synom Makowiec, Nowąwieś, Cz. i Wolę [Czarnogłowską Wolę] (Bon. IV, 342 wg CzersZG 16, f. 259); 1563: 20 wł. os., 1 tkacz (ŹD 420); 1770 Czarnyglowa (Mapa Polonia Perthéesa); 1783-4 Cz. włas. Swiniarskiego (RegDiec. 768); XIX w. folw. 781 mr [26 wł.], wieś Cz. 117 mr [ok. 4 wł.], wieś Duchnów 314 mr [10 ½ wł.], tj. łącznie ok. 40 wł. (SG 1, 755). |
| Czarnogłów | Czarnogłów | 9: Uwagi | Uw. Może to jedna z Wól w dobrach Ossowno znanych w 1476! [1480] (Kl nr 236). Może też ident. z nazwą Okuniewa Wola w diec. pozn., w par. Wiśniew w 1504 r. (zob. Rudno). Nazwa wywodzi się od przezwiska Czarna Głowa (Bijak, Nazwy 40). |
| Czarnowąż | Czarnowąż | 0: Nazwa | CZARNOWĄŻ (1540 Carnowasz, 1563 Czarnowąsz, 1783-1784 Czarnowąz) 7 km na W od Niwisk. |
| Czarnowąż | Czarnowąż | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1540 distr. liw (RP); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Czarnowąż | Czarnowąż | 2: Topografia | 2. 1951 oznaczona granica powiatu oddziela Cz. od Tymianki i Wólki Żukowskiej (Mapa pow. siedleckiego; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Czarnowąż | Czarnowąż | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1540, 1541 C.(kart. AHPMaz); 1563: 5 wł. os. ŹD 415); 1783-1784 Cz. włas. Goławskiego i Wysockiego (RegDiec. 766); XIX w. wieś 9 mr., folw. 546 mr. [ponad 18 wł.], w tym lasu 199 mr.; gleba lekka, żytnia (SG 1, 762). |
| Czarnowąż | Czarnowąż | 9: Uwagi | Uw. Nazwa pochodzi od przezwiska Czarnowąs (Bijak, Nazwy 40). Na Mazowszu XVI w. była to nazwa jedyna (AHPMaz s. 158). |
| Czerniejewo | Czerniejewo | 0: Nazwa | CZERNIEJEWO (1529 Czernyeff; 1540 Cernyewo, 1563 Czernieiewo, 1667 Czerniejew, 1783-1784 Czerniew) 5 km na S od Kotunia, obecnie Czerniejew (AHPMaz). |
| Czerniejewo | Czerniejewo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1540 distr. liw. (RP); 1563 par. Niwiska ŹD 416); 2 poł. XVI w. par. Wodynie al. Niwiska (AHPMaz); 1667 par. Wodynie (KnapNot 886; wizytacja). |
| Czerniejewo | Czerniejewo | 2: Topografia | 2. 1951 oznaczona granica gminy oddziela Cz. od Chlewisk (Mapa pow. siedleckiego; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Czerniejewo | Czerniejewo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1529 bracia Jan i Stanisław i ich bratanek Jan Grotowic z Mniejszego Bliznego [Wyczółki-Groty w z. warsz.] odstępują Mikołajowi Wolskiemu kaszt. soch. prawo bliższości, które mają po swych zm. braciach stryjecznych Adamie i Józefie, ss. zm. Adama [recte: Bogusława] z Moszny sędziego ziem. warsz., do Moszny oraz dwu Krośni, w z. warsz., Żeliszewa, Ozorowa, Kłodzi, Cz., Trzemuszki, Rososzy i Łączki (MK 41, 192v; MS 4 nr 15585; SHGWarsz); 1540 (kart. AHPMaz); 1563: 8 ½ wł. os. (ŹD 416); 1783-1784 Cz. włas. Cieciszewskiego sędziego z. liw. (RegDiec. s. 761); XIX w. Czerniejów wieś 316 mr. [10 ½ wł.], folw. 782 mr. [26 wł.] (SG 1, 824). |
| Czerniejewo | Czerniejewo | 9: Uwagi | Uw. Nazwa powstała od nazwy osobowej Czerniej (Bijak, Nazwy 41). Pocz. był to obiekt topograficzny we włości Żeliszew (zob.) |
| Czerwonka | Czerwonka | 0: Nazwa | CZERWONKA (1426 Czirwonka, 1429 Volya, 1563 Czerwonka) 7 km na WSW od zamku w Liwie. |
| Czerwonka | Czerwonka | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1426 prope Liw (PP V, nr 339); 1512 par. Czerwonka (PT 1, 38); 1563 par. Czerwonka (ŹD 418; AHPMaz). |
| Czerwonka | Czerwonka | 2: Topografia | 2. 1435 3 ½ wł. w Wąsoszach obok granic wsi Volya [=Cz.] (MK 3, 169v); 1437 gościniec [strata] z Cz. do Liwa (MK 3, 210v);1565 Cz. ma grunt śrzedni, pole trojne; graniczy z [miastem] Liwem oraz z Orzechowskiemi [z Orzechowa], Rogulskiemi! [z Roguszyna], z Koszewnicą, z Borzany [ze wsi Borze], ze Skarzynem, z Sczurowskiemi [ze Szczurowa], Zabloczkiemi! [Żaboklickimi z Żaboklik], Czapskiemi [Czapskimi z Czapli], Połaskimi [z Połazia-Ogrodzonej Łąki] (LMaz 2, 182); drugie pole folwarku liwskiego leży pod Orzechów i Cz. (LMaz 2, 182); 1822-1839 oznaczona granica Cz. i Żaboklików z miastem Liw (Mapa Kwat.); 1951 oznaczone granice wsi Cz. (Mapa pow. węgrowskiego). |
| Czerwonka | Czerwonka | 3: Własność | 3. Włas. książ. 1426 Dorota wd. po Miczku wójcie z Cz. z dziećmi, zob. p. 4; 1429 ks. Janusz sprzedaje wójtostwo o 3 wł. we wsi ks. Wola Pawłowi z Wyrzyk, zob. p. 4 [ident. Woli i Czerwonki opiera się na wielkości wójtostwa i osobie wójta Pawła z Wyrzyk]; 1466 Wojciech Jaguszowic i Mikołaj Lisek kmiecie [książ.] z Cz. (TymSąd s. 40 wg Liwska 1, 79);1471 ks. Konrad III w podziale z braćmi otrzymuje z. czer. i liw. z zamkiem, obu miastami Liw i dobrami książ. tamże, w tym Cz. (Iura I, nr 126);1497 ks. Konrad III zabezpiecza posag i wiano swej ż. Anny Radziwiłłówny na zamku i obu miastach Liw i całej ziemi liwskiej z dobrami przynależnymi do zamku: Cz., Korytnica, Krypy, Popowo, Grodzisko, Turek, Zawady (Iura II, nr 159);1563: 54 wł. (ŹD 414); 1565: 52 ½ wł. osiadłych, 67 kmieci, 10 ogrodników (LMaz 2, 181); XIX w. wieś 386 mr, folw. 1457 mr. [razem ok. 61 ½ wł.] (SG 1, 843-4). |
| Czerwonka | Czerwonka | 4: Lokacja | 4. 1426 Dorota wd. po Miczku wójcie z Cz. z dziećmi Piotrem, Tomaszem, Markiem i Anną sprzedaje wójtostwo tamże Święszkowi z Maleszewa [z. pł.] za 20 kóp gr posp.; wójt ma 3 wł. wolne, trzecią cz. kar sąd. i trzecią cz. dochodów z karczem; służby, jak inni sołtysi (PP V, nr 339); 1429 ks. Janusz I sprzedaje wójtostwo o 3 wł. we wsi książ. W. Pawłowi z Wyrzyk za 20 kóp gr posp. (PP VI, 128); 1439 Paweł Wyrzyk wójt z Cz. sprzedaje wójtostwo z 3 wł. wolnymi tamże Janowi Swirdejowi z Cz. za 20 kóp w półgr (MK 3, 232); 1477 Paweł wójt w Cz. ma sprawę ze Stanisławem [pl.] w Pniewniku (ADP, Ep. 13, 138v); 1490 szl. Maciej wójt w Cz. kupuje 1 wł. i 4 mr. w Korytnicy (MK 18, 46); 1563: wójtostwo 3 wł. (ŹD 414); 1565 wójtostwo 3 wł., siedzi wójtów 3, mają pr. dziedziczne od książąt, winni posługę do zamku (LMaz 2, 181). |
| Czerwonka | Czerwonka | 5: Stos. kościelne | 5. [po 1474, a. 1512] kościół filialny w Cz. fundowany przez [Jakuba] Karczewskiego pl. liw. (ADP, Ep. 204, 44-45, zeznanie świadka 1520 r.); 1512 szl. Maciej ze wsi Borze z par. Cz. (PT 1, 38); 1518 szl. Grzegorz z Roguszyna zeznaje, że otrzymał sakramenty w kościele par. w Cz. (PT 1, 332v); 1520 kaplica [capella] w Cz. jest uznawana za kościół par. i filię par. Liw., a zarządzają nią aktualni plebani w Liwie (ADP, Ep. 204, 44-45, zeznanie świadka); 1537 kościół filialny kościoła par. w Liwie (Now II, 548 wg ACap I, 130v); 1565 dzies. wytyczna ze wsi Cz. dla proboszcza liwskiego; kmiecie zobowiązani do 2 korców owsa i 4 korców żyta z wł. [os.] (LMaz 2, s. 182); 1603 plebania inkorporowana do probostwa liw., wikariusze mają dzies. z Orzechowa, Sulek i Koszewnicy, nauczyciel z Borza (Now II, 548). |
| Czerwonka | Czerwonka | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wsi pochodzi od rz. Czyrwonka/Czerwonka, lewego dopływu Liwca, a zwłaszcza od włości leśnej i przeprawy przez tę rzeczkę (mostu) na gościńcu z Liwa przez Ossowno i Kamion (dziś Warszawa Kamionek) do Warszawy. Por. AHPMaz, tam rekonstrukcja przebiegu tego gościńca oraz, niżej, dane o nim. W XIII-XIV w. włość ta mogła być częścią ówczesnej włości Orzechów (zob.), nadanej benedyktynom sieciechowskim, przejętej przez książąt maz. przed 1344 r. |
| Dąbrówka Kobyli Ług | Dąbrówka Kobyli Ług | 0: Nazwa | DĄBRÓWKA KOBYLI ŁUG (1529 Dąbrowka Kobyli Łuk, 1558 [Dąbrówka Kobyli Ług], 1563 Kobyli Luk, 1783-1784 Ług), osada zaginiona lokalizowana w przybliżeniu w Dąbrówce-Ług (AHPMaz s. 179; 12 km na S od Niwisk). Ident. prawdop. z racji na powiązanie z innymi osadami o nazwie Dąbrówka. |
| Dąbrówka Kobyli Ług | Dąbrówka Kobyli Ług | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Niwiska (ŹD 416). |
| Dąbrówka Kobyli Ług | Dąbrówka Kobyli Ług | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1529 szl. Mikołaj s. zm. Rafała z D. K. Ł. (DrohickaZ z 1621 r., Mińsk fond 1759-2-64); 1558 Rafał, s. Mikołaja z Dąbrówki Kobyli Ług zabezpiecza posag ż. Dorocie Całowańskiej [z Całowania w z. czer.]; 1599 Marcin s. Stanisława zabezpiecza posag żonie Helenie z Borowskich na K. Ł. (Bon. IV, 131 wg CzersZG, już nie istniejących); 1563: 6 wł. os., ze Skórcem (ŹD 416); 1783-1784 Ług włas. drobnej szl. (RegDiec. 767); XIX w. Dąbrówka Ług tab. 21 domów [brak danych innych] (SG 1, 935, poz. 49). |
| Dąbrówka Kobyli Ług | Dąbrówka Kobyli Ług | 5: Stos. kościelne | 5. 1603 dzies. ze wsi K. dla pl. w Niwiskach (Now II, 546). |
| Dąbrówka Kobyli Ług | Dąbrówka Kobyli Ług | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Kobyli Ług wskazuje na miejsce wypasu stada kobył, mogła to być pocz. nazwa topograficzna (por. Bijak, Nazwy, s. 45-46; Maz. nazwy ter. s. 73-74). Na Mazowszu powstało wiele osad o nazwach tego typu, związanych z hodowlą kobył (AHPMaz s. 178-179). |
| Dąbrówka Mała | Dąbrówka Stany | 0: Nazwa | DĄBRÓWKA MAŁA (1447 Dambrowka, 1476! [1480] Minor Dambrowka) osada niezidentyfikowana we włości Dąbrówka w par. Niwiska, stanowiła drugą osadę tej włości w XV w.. |
| Dąbrówka Mała | Dąbrówka Stany | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1447 ks. Bolesław IV daje dziedzicom D., w tym Dadźbogowi i Mikołajowi z D. pr. niem. chełm. na ich dobra z czynszem książ. po 8 gr szer. z wł. os., uwalnia ich kmieci od prac przy grodach [zamkach] z wyjątkiem nowych oraz daje odbiorcom pr. łowieckie (MK 4, 57); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mikołaja i Dadźboga z M. D. z kmieciami w ich działach od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 271). |
| Dąbrówka Mała | Dąbrówka Stany | 9: Uwagi | Uw. Osada może być ident. z późniejszymi osadami Dąbrówka Stany lub Dąbrówka Wyłazy; imię Dadźbog jest charakterystyczne dla rodu Junoszów.. |
| Dąbrówka Mała | Dąbrówka Wyłazy | 9: Uwagi | Uw. Osada może być ident. z późniejszymi osadami Dąbrówka Stany (zob.) lub Dąbrówka Wyłazy; imię Dadźbog jest charakterystyczne dla rodu Junoszów.. |
| Dąbrówka Stany | Dąbrówka Stany | 0: Nazwa | DĄBRÓWKA STANY (1535, 1540 Stany, 1563 Dambrowka Sztany) 13 km na SSW od Niwisk, 3 km na W od Skórca, duża wieś drobnej szlachty (AHPMaz). |
| Dąbrówka Stany | Dąbrówka Stany | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1535 distr. liw. (RP); 1563 par. Niwiska (ŹD 416). |
| Dąbrówka Stany | Dąbrówka Stany | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1535, 1540 (kart. AHPMaz); 1563: 22 ½ wł. szl bezkm. (ŹD 416); 1565 Hieronim Dąbrowski, s. Jana zabezpiecza posag ż. Katarzyny Bielawskiej na D. S. (Bon. IV, 131 wg CzersZG 18 f. 311 i 34 f. 81; księgi już nie istnieją); Dąbrowscy h. Junosza z z. liw. (Bon. IV, 131); 1783-84 Stany, m. in. włas. drobnej szl. (RegDiec. 767); XIX w. 40 domów (Tab. 1827); [a. 1951] Dąbrówka Stany zajmuje obszar kilkunastu km2 [ok. 100 wł.?] (Mapa pow. siedleckiego, Warszawa 1951; oszacowanie własne). |
| Dąbrówka Stany | Dąbrówka Stany | 5: Stos. kościelne | 5. 1603 dzies. ze wsi D. [Stany?] dla pleb. w Niwiskach (Now II, 546). |
| Dąbrówka Stany | Dąbrówka Stany | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Stany pochodzi prawdop. od nazwy osobowej Stan, znanej dobrze w Polsce średniowiecznej (SSNO V, 171nn; Bijak, Nazwy 46). Tu może pochodzić od Stanisława s. Dadźboga z Dąbrówki Wielkiej, znanego w przywileju ks. z 1476! [1480], zob. niżej. |
| Dąbrówka Wielka | Dąbrówka Kobyli Ług | 0: Nazwa | DĄBRÓWKA WIELKA (1419 Dambrowka, 1476! [1480] Magna [Wielka] Dambrowka, 1563 Dambrowka Antiqua [Stara], 1603 [D.] Stara Wieś,1690 Stara Dąbrówka, 1783-1784 Dąbrowka Stara,1789 Dąbrowka Stara y Niwka) 8 km na S od Niwisk, obecnie Stara Dąbrówka. [hasło ogólne] |
| Dąbrówka Wielka | Dąbrówka Kobyli Ług | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476 [1480] distr. liw. (KL nr 236, s. 271); 1563 par. Niwiska (ŹD 416). |
| Dąbrówka Wielka | Dąbrówka Kobyli Ług | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1419 Zdziesław z D., Paweł i Dziersław z Zaliwia otrzymują od ks. Janusza I odnowienie pr. posiadanych na te dobra, z pr. niem. po 12 gr [pras.?] (MK 3, 19v i 20); 1447 ks. Bolesław IV daje dziedzicom z Zaliwia oraz Gosławowi, Maciejowi, Dadźbogowi, Mikołajowi z D. o Broniszowi z Igania pr. niem. chełm. na ich dziedzictwa Zaliwie i D., z czynszem książ. po 8 gr szer. z wł. os., uwalnia ich kmieci od prac przy grodach (zamkach) z wyjątkiem nowych oraz daje odbiorcom pr. łowieckie (MK 4, 57); 1450 odbiorcy przyw. Gosz [Gosław], Maciej, Dadźbog i Mikołaj z D. biorą udział w podziale dóbr dziedziców z Zaliwia (MK 9,..; MK 18, 40v); 1471 Jan i Mikołaj ss. Goszka h. Wczele (MHerald 1932, 1 s. 2 poz. 8); 1473 na powództwo ks. Konrada III świadek zeznaje, że Zaliwie i D. nie jest z [niedawnego] nadania książęcego, ale jest starą włas. szlach. (Lub. Czer. Wstęp s. XV, przyp. 1); 1476 [1480] ks. Konrad III uwalnia Jana s. Goszka z br. Jakubem, Andrzeja Wierzbiętę, Wielisława, Stanisława s. Dadźboga, Pawła s. Dadźboga, Piotra s. Dadźboga, Macieja s. Dadźboga, Mikołaja Goszkowica, Lodwiga s. Dadźboga, Abrahama i jego br. Rafała dziedziców z M. D. i ich działy z kmieciami w dziedzictwie D. od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 271); 1526 Anna ks. maz. uwalnia od dani miodowej z D. i Igania Aleksego s. Daćboga, Andrzeja i Mikołaja ss. zm. Stanisława, Jana s. zm. Pawła, Jana, Jakuba, Stanisława ss. zm. Macieja, Stanisława, Macieja, Jana, Jakuba ss. zm. Mikołaja, Mikołaja i Jakuba ss. zm. Jana, Stanisława, Andrzeja, Jana, Grzegorza i Mikołaja ss. Grota, Abrahama, Michała ss. zm. Andrzeja, Piotra s. zm. Wawrzyńca, Jana s. zm. Wielisława, Mikołaja s. zm. Piotra, Mikołaja s. zm. Gotarda, Jana, Marcina, Jakuba ss. zm. Abrahama, Mikołaja i Feliksa s. zm. Rafała Dąbrowskich i szlachtę z Igani (MK 41, 127v); 1563: D. A. 13 ¾ wł. szl. bezkm., 1 tkacz (ŹD s. 416); 1690 Marcin ze S. D. (Bon. IV, 131; prawdop. Dąbrowscy h. Junosza);1783-1784 D. Stara, włas. drobnej szl. (RegDiec. 766); XIX w.wieś D. S. Niwka 208 mr gruntu [ok. 7 wł.; dane cząstkowe] (SG I, 935). |
| Dąbrówka Wielka | Dąbrówka Kobyli Ług | 5: Stos. kościelne | 5. 1603 dzies. z [D.] Stara Wieś dla rektora szkoły w Niwiskach (Now II, 546). |
| Dąbrówka Wielka | Dąbrówka Kobyli Ług | 9: Uwagi | Uw. Mowa tu prawdop. o dawnej obszernej włości leśnej Junoszów z Dąbrówki i Zaliwia, z której wyszli Dąbrowcy i Zaliwscy h. Junosza z ziemi liwskiej. Należałoby ją rozpoznać dokładniej w świetle zestawionych danych i szacunków wielkości obszaru na mapach XIX-XX w. Nazwa Dąbrówka jest zdrobnieniem nazwy Dąbrowa, określała zarośla dębowe, młody las z udziałem dębów. We włości leśnej zaczynano karczować i uprawiać najpierw gleby żyźniejsze, zajęte przez cenniejsze gatunki drzew liściastych. Dąbrówka była pocz. nazwą topograficzną w obszernej włości leśnej Junoszów z Zaliwia. |
| Dąbrówka Wielka | Dąbrówka Stany | 0: Nazwa | DĄBRÓWKA WIELKA (1419 Dambrowka, 1476! [1480] Magna [Wielka] Dambrowka, 1563 Dambrowka Antiqua [Stara], 1603 [D.] Stara Wieś,1690 Stara Dąbrówka, 1783-1784 Dąbrowka Stara,1789 Dąbrowka Stara y Niwka) 8 km na S od Niwisk, obecnie Stara Dąbrówka. [hasło ogólne] |
| Dąbrówka Wielka | Dąbrówka Stany | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476 [1480] distr. liw. (KL nr 236, s. 271); 1563 par. Niwiska (ŹD 416). |
| Dąbrówka Wielka | Dąbrówka Stany | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1419 Zdziesław z D., Paweł i Dziersław z Zaliwia otrzymują od ks. Janusza I odnowienie pr. posiadanych na te dobra, z pr. niem. po 12 gr [pras.?] (MK 3, 19v i 20); 1447 ks. Bolesław IV daje dziedzicom z Zaliwia oraz Gosławowi, Maciejowi, Dadźbogowi, Mikołajowi z D. o Broniszowi z Igania pr. niem. chełm. na ich dziedzictwa Zaliwie i D., z czynszem książ. po 8 gr szer. z wł. os., uwalnia ich kmieci od prac przy grodach (zamkach) z wyjątkiem nowych oraz daje odbiorcom pr. łowieckie (MK 4, 57); 1450 odbiorcy przyw. Gosz [Gosław], Maciej, Dadźbog i Mikołaj z D. biorą udział w podziale dóbr dziedziców z Zaliwia (MK 9,..; MK 18, 40v); 1471 Jan i Mikołaj ss. Goszka h. Wczele (MHerald 1932, 1 s. 2 poz. 8); 1473 na powództwo ks. Konrada III świadek zeznaje, że Zaliwie i D. nie jest z [niedawnego] nadania książęcego, ale jest starą włas. szlach. (Lub. Czer. Wstęp s. XV, przyp. 1); 1476 [1480] ks. Konrad III uwalnia Jana s. Goszka z br. Jakubem, Andrzeja Wierzbiętę, Wielisława, Stanisława s. Dadźboga, Pawła s. Dadźboga, Piotra s. Dadźboga, Macieja s. Dadźboga, Mikołaja Goszkowica, Lodwiga s. Dadźboga, Abrahama i jego br. Rafała dziedziców z M. D. i ich działy z kmieciami w dziedzictwie D. od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 271); 1526 Anna ks. maz. uwalnia od dani miodowej z D. i Igania Aleksego s. Daćboga, Andrzeja i Mikołaja ss. zm. Stanisława, Jana s. zm. Pawła, Jana, Jakuba, Stanisława ss. zm. Macieja, Stanisława, Macieja, Jana, Jakuba ss. zm. Mikołaja, Mikołaja i Jakuba ss. zm. Jana, Stanisława, Andrzeja, Jana, Grzegorza i Mikołaja ss. Grota, Abrahama, Michała ss. zm. Andrzeja, Piotra s. zm. Wawrzyńca, Jana s. zm. Wielisława, Mikołaja s. zm. Piotra, Mikołaja s. zm. Gotarda, Jana, Marcina, Jakuba ss. zm. Abrahama, Mikołaja i Feliksa s. zm. Rafała Dąbrowskich i szlachtę z Igani (MK 41, 127v); 1563: D. A. 13 ¾ wł. szl. bezkm., 1 tkacz (ŹD s. 416); 1690 Marcin ze S. D. (Bon. IV, 131; prawdop. Dąbrowscy h. Junosza);1783-1784 D. Stara, włas. drobnej szl. (RegDiec. 766); XIX w.wieś D. S. Niwka 208 mr gruntu [ok. 7 wł.; dane cząstkowe] (SG I, 935). |
| Dąbrówka Wielka | Dąbrówka Stany | 5: Stos. kościelne | 5. 1603 dzies. z [D.] Stara Wieś dla rektora szkoły w Niwiskach (Now II, 546). |
| Dąbrówka Wielka | Dąbrówka Stany | 9: Uwagi | Uw. Mowa tu prawdop. o dawnej obszernej włości leśnej Junoszów z Dąbrówki i Zaliwia, z której wyszli Dąbrowcy i Zaliwscy h. Junosza z ziemi liwskiej. Należałoby ją rozpoznać dokładniej w świetle zestawionych danych i szacunków wielkości obszaru na mapach XIX-XX w. Nazwa Dąbrówka jest zdrobnieniem nazwy Dąbrowa, określała zarośla dębowe, młody las z udziałem dębów. We włości leśnej zaczynano karczować i uprawiać najpierw gleby żyźniejsze, zajęte przez cenniejsze gatunki drzew liściastych. Dąbrówka była pocz. nazwą topograficzną w obszernej włości leśnej Junoszów z Zaliwia. |
| Dąbrówka Wielka | Dąbrówka Stara | 0: Nazwa | DĄBRÓWKA WIELKA (1419 Dambrowka, 1476! [1480] Magna [Wielka] Dambrowka, 1563 Dambrowka Antiqua [Stara], 1603 [D.] Stara Wieś,1690 Stara Dąbrówka, 1783-1784 Dąbrowka Stara,1789 Dąbrowka Stara y Niwka) 8 km na S od Niwisk, obecnie Stara Dąbrówka. [hasło ogólne] |
| Dąbrówka Wielka | Dąbrówka Stara | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476 [1480] distr. liw. (KL nr 236, s. 271); 1563 par. Niwiska (ŹD 416). |
| Dąbrówka Wielka | Dąbrówka Stara | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1419 Zdziesław z D., Paweł i Dziersław z Zaliwia otrzymują od ks. Janusza I odnowienie pr. posiadanych na te dobra, z pr. niem. po 12 gr [pras.?] (MK 3, 19v i 20); 1447 ks. Bolesław IV daje dziedzicom z Zaliwia oraz Gosławowi, Maciejowi, Dadźbogowi, Mikołajowi z D. o Broniszowi z Igania pr. niem. chełm. na ich dziedzictwa Zaliwie i D., z czynszem książ. po 8 gr szer. z wł. os., uwalnia ich kmieci od prac przy grodach (zamkach) z wyjątkiem nowych oraz daje odbiorcom pr. łowieckie (MK 4, 57); 1450 odbiorcy przyw. Gosz [Gosław], Maciej, Dadźbog i Mikołaj z D. biorą udział w podziale dóbr dziedziców z Zaliwia (MK 9,..; MK 18, 40v); 1471 Jan i Mikołaj ss. Goszka h. Wczele (MHerald 1932, 1 s. 2 poz. 8); 1473 na powództwo ks. Konrada III świadek zeznaje, że Zaliwie i D. nie jest z [niedawnego] nadania książęcego, ale jest starą włas. szlach. (Lub. Czer. Wstęp s. XV, przyp. 1); 1476 [1480] ks. Konrad III uwalnia Jana s. Goszka z br. Jakubem, Andrzeja Wierzbiętę, Wielisława, Stanisława s. Dadźboga, Pawła s. Dadźboga, Piotra s. Dadźboga, Macieja s. Dadźboga, Mikołaja Goszkowica, Lodwiga s. Dadźboga, Abrahama i jego br. Rafała dziedziców z M. D. i ich działy z kmieciami w dziedzictwie D. od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 271); 1526 Anna ks. maz. uwalnia od dani miodowej z D. i Igania Aleksego s. Daćboga, Andrzeja i Mikołaja ss. zm. Stanisława, Jana s. zm. Pawła, Jana, Jakuba, Stanisława ss. zm. Macieja, Stanisława, Macieja, Jana, Jakuba ss. zm. Mikołaja, Mikołaja i Jakuba ss. zm. Jana, Stanisława, Andrzeja, Jana, Grzegorza i Mikołaja ss. Grota, Abrahama, Michała ss. zm. Andrzeja, Piotra s. zm. Wawrzyńca, Jana s. zm. Wielisława, Mikołaja s. zm. Piotra, Mikołaja s. zm. Gotarda, Jana, Marcina, Jakuba ss. zm. Abrahama, Mikołaja i Feliksa s. zm. Rafała Dąbrowskich i szlachtę z Igani (MK 41, 127v); 1563: D. A. 13 ¾ wł. szl. bezkm., 1 tkacz (ŹD s. 416); 1690 Marcin ze S. D. (Bon. IV, 131; prawdop. Dąbrowscy h. Junosza);1783-1784 D. Stara, włas. drobnej szl. (RegDiec. 766); XIX w.wieś D. S. Niwka 208 mr gruntu [ok. 7 wł.; dane cząstkowe] (SG I, 935). |
| Dąbrówka Wielka | Dąbrówka Stara | 5: Stos. kościelne | 5. 1603 dzies. z [D.] Stara Wieś dla rektora szkoły w Niwiskach (Now II, 546). |
| Dąbrówka Wielka | Dąbrówka Stara | 9: Uwagi | Uw. Mowa tu prawdop. o dawnej obszernej włości leśnej Junoszów z Dąbrówki i Zaliwia, z której wyszli Dąbrowcy i Zaliwscy h. Junosza z ziemi liwskiej. Należałoby ją rozpoznać dokładniej w świetle zestawionych danych i szacunków wielkości obszaru na mapach XIX-XX w. Nazwa Dąbrówka jest zdrobnieniem nazwy Dąbrowa, określała zarośla dębowe, młody las z udziałem dębów. We włości leśnej zaczynano karczować i uprawiać najpierw gleby żyźniejsze, zajęte przez cenniejsze gatunki drzew liściastych. Dąbrówka była pocz. nazwą topograficzną w obszernej włości leśnej Junoszów z Zaliwia. |
| Dąbrówka Wielka | Dąbrówka Wyłazy | 0: Nazwa | DĄBRÓWKA WIELKA (1419 Dambrowka, 1476! [1480] Magna [Wielka] Dambrowka, 1563 Dambrowka Antiqua [Stara], 1603 [D.] Stara Wieś,1690 Stara Dąbrówka, 1783-1784 Dąbrowka Stara,1789 Dąbrowka Stara y Niwka) 8 km na S od Niwisk, obecnie Stara Dąbrówka. [hasło ogólne] |
| Dąbrówka Wielka | Dąbrówka Wyłazy | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476 [1480] distr. liw. (KL nr 236, s. 271); 1563 par. Niwiska (ŹD 416). |
| Dąbrówka Wielka | Dąbrówka Wyłazy | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1419 Zdziesław z D., Paweł i Dziersław z Zaliwia otrzymują od ks. Janusza I odnowienie pr. posiadanych na te dobra, z pr. niem. po 12 gr [pras.?] (MK 3, 19v i 20); 1447 ks. Bolesław IV daje dziedzicom z Zaliwia oraz Gosławowi, Maciejowi, Dadźbogowi, Mikołajowi z D. o Broniszowi z Igania pr. niem. chełm. na ich dziedzictwa Zaliwie i D., z czynszem książ. po 8 gr szer. z wł. os., uwalnia ich kmieci od prac przy grodach (zamkach) z wyjątkiem nowych oraz daje odbiorcom pr. łowieckie (MK 4, 57); 1450 odbiorcy przyw. Gosz [Gosław], Maciej, Dadźbog i Mikołaj z D. biorą udział w podziale dóbr dziedziców z Zaliwia (MK 9,..; MK 18, 40v); 1471 Jan i Mikołaj ss. Goszka h. Wczele (MHerald 1932, 1 s. 2 poz. 8); 1473 na powództwo ks. Konrada III świadek zeznaje, że Zaliwie i D. nie jest z [niedawnego] nadania książęcego, ale jest starą włas. szlach. (Lub. Czer. Wstęp s. XV, przyp. 1); 1476 [1480] ks. Konrad III uwalnia Jana s. Goszka z br. Jakubem, Andrzeja Wierzbiętę, Wielisława, Stanisława s. Dadźboga, Pawła s. Dadźboga, Piotra s. Dadźboga, Macieja s. Dadźboga, Mikołaja Goszkowica, Lodwiga s. Dadźboga, Abrahama i jego br. Rafała dziedziców z M. D. i ich działy z kmieciami w dziedzictwie D. od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 271); 1526 Anna ks. maz. uwalnia od dani miodowej z D. i Igania Aleksego s. Daćboga, Andrzeja i Mikołaja ss. zm. Stanisława, Jana s. zm. Pawła, Jana, Jakuba, Stanisława ss. zm. Macieja, Stanisława, Macieja, Jana, Jakuba ss. zm. Mikołaja, Mikołaja i Jakuba ss. zm. Jana, Stanisława, Andrzeja, Jana, Grzegorza i Mikołaja ss. Grota, Abrahama, Michała ss. zm. Andrzeja, Piotra s. zm. Wawrzyńca, Jana s. zm. Wielisława, Mikołaja s. zm. Piotra, Mikołaja s. zm. Gotarda, Jana, Marcina, Jakuba ss. zm. Abrahama, Mikołaja i Feliksa s. zm. Rafała Dąbrowskich i szlachtę z Igani (MK 41, 127v); 1563: D. A. 13 ¾ wł. szl. bezkm., 1 tkacz (ŹD s. 416); 1690 Marcin ze S. D. (Bon. IV, 131; prawdop. Dąbrowscy h. Junosza);1783-1784 D. Stara, włas. drobnej szl. (RegDiec. 766); XIX w.wieś D. S. Niwka 208 mr gruntu [ok. 7 wł.; dane cząstkowe] (SG I, 935). |
| Dąbrówka Wielka | Dąbrówka Wyłazy | 5: Stos. kościelne | 5. 1603 dzies. z [D.] Stara Wieś dla rektora szkoły w Niwiskach (Now II, 546). |
| Dąbrówka Wielka | Dąbrówka Wyłazy | 9: Uwagi | Uw. Mowa tu prawdop. o dawnej obszernej włości leśnej Junoszów z Dąbrówki i Zaliwia, z której wyszli Dąbrowcy i Zaliwscy h. Junosza z ziemi liwskiej. Należałoby ją rozpoznać dokładniej w świetle zestawionych danych i szacunków wielkości obszaru na mapach XIX-XX w. Nazwa Dąbrówka jest zdrobnieniem nazwy Dąbrowa, określała zarośla dębowe, młody las z udziałem dębów. We włości leśnej zaczynano karczować i uprawiać najpierw gleby żyźniejsze, zajęte przez cenniejsze gatunki drzew liściastych. Dąbrówka była pocz. nazwą topograficzną w obszernej włości leśnej Junoszów z Zaliwia. |
| Dąbrówka Wyłazy | Dąbrówka Wyłazy | 0: Nazwa | DĄBRÓWKA WYŁAZY (1563 Dambrowka Wylazy, 1783-1784 Dąbrowka Wyłazy) 8 km na S od Niwisk. Znana do dziś, część składowa dawnej włości leśnej Junoszów (AHPMaz). |
| Dąbrówka Wyłazy | Dąbrówka Wyłazy | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Niwiska (ŹD 416). |
| Dąbrówka Wyłazy | Dąbrówka Wyłazy | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563: 4 wł. os. (ŹD 416); 1566 Jan Dąbrowski, s. Mikołaja z D. W., żonaty z Katarzyną Dembską (Bon. IV, 131); 1783-1784 D. W., włas. drobnej szl. (RegDiec.766); XIX w. 3 folwarki, łącznie 805 mr. [niespełna 27 wł.] (SG 1, 935, poz. 49). |
| Dąbrówka Wyłazy | Dąbrówka Wyłazy | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Wyłazy pochodzi od nazwy osobowej Wyłaza (Bijak, Nazwy, 235-6). |
| DOBRE | DOBRE | 0: Nazwa | DOBRE (1530 Żadna inaczej Dobre; 1563 Oppidum Antiquum Dobre, Oppidum Novum Dobre, 1770 Dobre Miasteczko, 1783-1784 Dobre Miasteczko) miasteczko, obecnie wieś. |
| DOBRE | DOBRE | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1530 distr. Liw. (MRPS IV, nr 15859); 1530 erekcja par. Dobre w diec. płoc. (zob. p. 5); 2 poł. XVI w. par. Dobre (AHPMaz). |
| DOBRE | DOBRE | 2: Topografia | 2. 1565 wieś król. Borucza [warsz.] graniczy z Dobrem wsią! [miasteczkiem] panów Dobrzyniewskich! [Dobrzynieckich] oraz z włas. panów Ossowińskich [rejon późniejszej Osęczyzny] (LMaz 2, 199; AHPMaz); 1770 gościniec Stanisławów–Dobre Miasteczko–Makow[iec]–Pniewnik–Roguszyn–Liw (Mapa Polonia Perthéesa). |
| DOBRE | DOBRE | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1530 Jan Dobrzyniecki podstoli zakr. zakłada na gruntach wsi Ossowno miasto D. na pr. chełmińskim, otrzymuje od króla Zygmunta Starego targ sobotni i trzy jarmarki rocznie (MS 4, nr 15859; Now II, 548); 1535 Małgorzata c. Mikołaja Dobrzynieckiego podstolego czer., siostra Jana podstolego zakr., ż. Pawła Ossowieńskiego [z D. Nowego] (Bon. IV, 341); 1537 Jakub Roguski sługa Jana Dobrzynieckiego spławia 18 łasztów żyta Wisłą przez komorę celną we Włocławku (RegThel. s. 2); 1553 Jan Dobrzyniecki podstoli zakr. w podziale z synami zatrzymuje miasto D., Rakowiec, połowę Rudna i Rudzienka, oddaje synom Makowiec, Nowąwieś, Czarnogłów i Wolę (Bon. IV, 342 wg CzersZG 16, f. 259); tenże Jan Dobrzyniecki + a. 5 XII 1553 (MS 5 nr 6441); 1554 Paweł Ossowiński dziedzic miasta Dobre [Nowe] otrzymuje zezwolenie króla na zapis czynszu odkupnego za kwotę 200 fl. na połowie miasta D. na erekcję altarii w kośc. par. w D. (MS 5 nr 6517); 1563 miasteczka Dobre Stare, włas. Dobrzynieckich: 20 wł. i Dobre Nowe, włas. Ossowińskich: 20 wł. (ŹD 419-420); 1568 Wojciech Dobrzyniecki podstoli zakr. h. Łada z z. liw. (Wittyg s. 75); 1770 D. M. (Mapa Polonia Perthéesa); 1783-1784 D. miasteczko, włas. Szydłowskiego kaszt. żarnowskiego (RegDiec. 631); XIX w. Dobre, wieś i folw. (SG 2, 68). |
| DOBRE | DOBRE | 5: Stos. kościelne | 5. 1522 Mateusz [Broliński] z Brzozowicy [kam., obok miasta Dobre Stare; AHPMaz] otrzymuje od książąt maz. Stanisława i Janusza 2 wł. na uposażenie kośc. z zastrzeżeniem zwrotu, jeśli nie ufunduje kościoła par. (MK 32, 132); 1530 kościół w D. założył Jan Dobrzyniecki i Mateusz z Brzozowicy (SG II, 68-69); 1530 Andrzej Krzycki bp płoc. na prośbę Jana Dobrzynieckiego podstolego zakr. dziedzica wsi Makowiec, Żadna inaczej Dobre, fundatora kościoła w Ż. inaczej D. w dobrach Makowiec, na podstawie wcześniejszego dekretu o dzies. bpa Rafała [Leszczyńskiego, 1523-1527] eryguje kośc. par. w Ż. inaczej D. w dobrach Makowiec pw. NMP, ś. Stanisława i przyłącza do niego wsie lokowane na surowym korzeniu Ż. inaczej D., Makowiec, Rakowiec, Brzeźnik, Brzozowica [kam.] i Kobyla Łąka [kam.]. Pl. w Pniewniku zastrzega, że wsie Makowiec, Brzeźnik i Kobyla Łąka należą do kośc. w Pniewniku od wielu lat od swej lokacji, a pleban w Stanisławowie podobnie twierdzi, że Brzozowica należy do jego parafii (kop. 1763, Vis. 272, 562-564v); 1542 Stanisław Dobrzyniecki pleban w D. pozywa Jana Bojemskiego pl. w Wiśniewie o kielich i dwa ornaty, darowane przed 15 laty kościołowi w D. przez zmarłą Barbarę Rudzieńską (Now II, 548); 1547 w rozgraniczeniu osad diec. pozn. i płoc. miasteczek D. nie odnotowano. Do diec. płoc. zaliczono Ossowieńską Wolę, a do diec. pozn. m. in. Ossowno wieś (bez dworu i folwarku) (Now II, 548); 1554 zob. p. 3. |
| Dropie Domanie | Dropie Domanie | 0: Nazwa | DROPIE DOMANIE, też DOMANICE (1563 Domanice, 2 poł. XVI w. Dropie Domanie, 1783-1784 Drupia), obecnie Drupia, 4 km na SSE od Skórca (AHPMaz). |
| Dropie Domanie | Dropie Domanie | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Niwiska (ŹD 415); 1783-1784 par. Niwiska (RegDiec. 766). |
| Dropie Domanie | Dropie Domanie | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563: 2 ½ wł. os. (ŹD 415); 1783-1784 D. włas. Jasińskiego oraz drobnej szl. (RegDiec. 766); XIX w. Drupia, 8 domów, 320 mr. [10 i 2/3 wł.] (SG 2, 166). |
| Dropie Domanie | Dropie Domanie | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Dropie wywodzi się od przezwiska Drop (SSNO I, 526), uformowanego od ptaka dropia. Nazwa Domanie/Domanice pochodzi od imienia Doman, znanego w Polsce średniowiecznej (SSNO I, 502; Bijak, Nazwy 50). |
| Gołąbek | Gołąbek | 0: Nazwa | GOŁĄBEK (1563 Golembek, 1567 Golębek, 1663 Gołąbek, 1783-1784 Gołąbek) 4 km na ESE od Skórca, osada przy granicy ziemi liwskiej z ziemią łukowską (AHPMaz). |
| Gołąbek | Gołąbek | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Niwiska (ŹD 415). |
| Gołąbek | Gołąbek | 2: Topografia | 2. 1783 gościniec z ziemi liwskiej przez Skurcz, G. do ziemi łukowskiej (Mapa woj. maz. Perthéesa). |
| Gołąbek | Gołąbek | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563: 2 ¼ wł. os. (ŹD 415); 1567, 1663 G. (kart. AHPMaz); 1783-1784 włas. Jasińskiego (RegDiec. 767); XIX w. 668 mr. [ponad 22 wł.] (SG 2, 665). |
| Gołąbek | Gołąbek | 8: Źr. archeo. i archit. | 8. 1621 G. miejsce postoju pospolitego ruszenia z. liwskiej na wyprawę wojenną przeciw Turcji, spisanego przez Samuela Kałuskiego (Rejestr szlachty z. liw. 1621, Lwowska Naukowa Biblioteka im. W. Stefanyka NAN Ukrainy, Oddział Rękopisów, Zespół 4, Zbiór Biblioteki Baworowskich, Dział 1, sygn. 67). Prawdop. tędy szedł już dawny gościniec z Liwa do Łukowa, który łączył oba ośrodki grodowe, znany w XVIII w. |
| Gołąbek | Gołąbek | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wywodzi się od nazwy osobowej Gołąbek, znanej już w średniowieczu (SSNO II, 157-8; Bijak, Nazwy 61). Mogło to być przezwisko właściciela albo kmiecia, założyciela osady. |
| Gołębiówka | Gołębiówka | 0: Nazwa | GOŁĘBIÓWKA (1563 Golembiowka 1783-1784 Gołębiowka) 6 km na ESE od Kałuszyna (AHPMaz). |
| Gołębiówka | Gołębiówka | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. Liw., par. Kałuszyn (ŹD 417). |
| Gołębiówka | Gołębiówka | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563: 2 ½ wł. os. (ŹD 417); 1667 G. predium [folw.] (KnapNot 185); 1783-1784 G. włas. Rudzińskiego wojewodzica maz. (RegDiec. 764);XIX w. wieś 142 mr. [niespełna 5 wł.], folw. 639 mr. [ponad 21 wł.], w tym lasu 181 mr., młyn wodny (SG 2, 673). |
| Gołębiówka | Gołębiówka | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wywodzi się od przezwiska Gołąb, utrwalonego w wielu nazwach maz. (AHPMaz s. 167; Bijak, Nazwy 61). |
| Goździec | Goździec | 0: Nazwa | GOŹDZIEC (1471, 1474 Goszdzyecz, 1563 Gosdziecz, 1783 Goyść) 4 km na SE od Kałuszyna, obecnie Gójszcz (AHPMaz). [hasło ogólne] |
| Goździec | Goździec | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1474 distr. Liv. (MK 5, 178v); 1563 par. Kałuszyn (ŹD 417). |
| Goździec | Goździec | 2: Topografia | 2. 1471 wieś ks. G. graniczy z dobrami Sierznie/Sierśnie na rz. Boimia, zob.; 1474 G. graniczy z Kałuszynem, zob. p. 3; 1549 w dobrach G. lasy Ostrów i Łukawica, zob. p. 3. |
| Goździec | Goździec | 3: Własność | 3. Włas. szlach., potem książ. i szlach. 1374 ks. Siemowit IV nadaje Szczepanowi psęd. czer. pr. niem. na jego dobra, uwalniając je od ciężarów pr. pol., na G. i in. [nie wym.] (NKMaz III, nr 145, reg.; inna wzm. Pisma Stosława Łaguny, Warszawa 1915, s. 315 wg CzersZG 9, f. 46); 1471 ks. Konrad III daje Krystynowi z Osuchowa [z. soch.] cześnikowi rawskiemu pr. przystawienia grobli do brzegu książ. dla stawu rybnego na rz. B. między dobrami Sierznie/Sierśnie [potem dobra Kuflewo] w z. czerskiej tegoż Krystyna a dobrami książ. G. i budowy tamże młyna i kuźnicy inaczej Rudy (MK 5, 157 bv; MS 4 nr 6389 z datą 1470!); 1474 ks. Konrad III sprzedaje Pawłowi Krukowi z ss. Mikołajem, Fabianem i Stanisławem do 3 wł. nabytych przez nich od Pawła, syna i brata tychże z Kałuszyna, dalsze 3 wł. w dziedzictwie G., zaczynając od Rudego stoku za rz. Boimia, idąc do 2 wierzb i dalej do węgła gran. Kałuszyna; daje im na owe 6 wł. pr. do wszelkich pożytków, za 24 kopy w półgr, bez szkody dla pastwisk posp. w tym dziedzictwie G. (MK 5, 178v); 1474 ks. Konrad III nadaje Zbrosławowi ze Szczurowa 10 wł. w G. przy granicy Kałuszyna z oboma brzegami rz. Łukowica i łąkami zw. Stare Siedliska (MS 4/3, supl. 1047); 1512 ks. Anna [regentka] sprzedaje szl. Przecławowi z Kałuszyna 3 wł. wójtostwa we wsi ks. G., założonej na surowym korzeniu w lesie Lipiny k. Latowicza, obok gościńca z Liwa do Latowicza, obok młyna Oborskiego w dobrach Sierznie (MK 8, 23); 1526 księżniczka Anna zwraca Drwalewskim z Drwalewa i Zawiszom z Budziszynka dziedzictwo G., przejęte od ich przodka za karę i zastaw, zastrzegając, że Zbrożkowie i Krukowie pozostają przy swoich prawach nadanych im przez ks. Konrada III w tym dziedzictwie; ustala czynsz książ. po 3 gr posp. z wł. os. (MK 41, 185v); 1539 Aleksy Cieciszewski, tenutariusz wsi król. G. otrzymuje pr. wykupu wójtostwa we wsi G. z rąk sukcesorów zm. Przecława Kałuskiego oraz młyna (MS 4 nr 19629); 1549 król potw. dożywocie na dobrach G., Groszki i Grodzisko posiadane przez Aleksego Cieciszewskiego z s. Stanisławem, nadaje dalsze dożywocie na tych dobrach Piotrowi, innemu synowi Aleksego (MS 5/1 nr 414); 1549 król Zygmunt August daje Aleksemu Cieciszewskiemu, chorążemu liw., tenutariuszowi dóbr Goździec i jego synom pr. lokowania wsi w lesie Ostrów, obok dóbr szlachty z Kruk [Goździec Kruki] i Szymon [Kałuszyno Szymony] oraz w lesie Łukawica graniczącym z dobrami Bojemskimi [włość Boimie obejmowała też Żdżar, Ryczycę i Skrodę] oraz daje na te przyszłe wsie 15 lat wolnizny (MS 5/1 nr 427; MK 77, 3); 1553 król przywraca Aleksemu Cieciszewskiemu chor. liw. dobra G., które wcześniej zwróciła Anna Odrowążowa, wojewodzina ruska [księżniczka maz.] Stanisławowi wojskiemu nur., Jerzemu i Janowi Drwalewskim z Drwalewa oraz Serafinowi i Zygmuntowi Zawiszom z Budziszynka i następnie pr. te przeszły na Marcina Cieciszewskiego i w podziale braci przeszły na jego brata Aleksego (MS 5/1 nr 1492; MK 83, 101); 1563 działy szl. cząstkowej i bezkmiecej (ŹD 417). 1783 G. (Mapa woj. maz. Perthéesa); XIX w. tab. 13 domów [brak danych innych] (SG 2, 651). Dawna włość Goździec mogła liczyć ok. 100 wł. (oszacowanie własne na podstawie mapy z 1951 r.). |
| Goździec | Goździec | 9: Uwagi | Uw. Pocz. duża włość leśna, obejmowała kilka późniejszych wsi o tej nazwie. Nazwa wywodzi się od słowa gozd – gęsty las, które dało początek wielu nazwom osad Mazowsza (AHPMaz s. 168, Bijak, Nazwy 62-63). |
| Goździec | Goździec Kruki | 0: Nazwa | GOŹDZIEC (1471, 1474 Goszdzyecz, 1563 Gosdziecz, 1783 Goyść) 4 km na SE od Kałuszyna, obecnie Gójszcz (AHPMaz). [hasło ogólne] |
| Goździec | Goździec Kruki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1474 distr. Liv. (MK 5, 178v); 1563 par. Kałuszyn (ŹD 417). |
| Goździec | Goździec Kruki | 2: Topografia | 2. 1471 wieś ks. G. graniczy z dobrami Sierznie/Sierśnie na rz. Boimia, zob.; 1474 G. graniczy z Kałuszynem, zob. p. 3; 1549 w dobrach G. lasy Ostrów i Łukawica, zob. p. 3. |
| Goździec | Goździec Kruki | 3: Własność | 3. Włas. szlach., potem książ. i szlach. 1374 ks. Siemowit IV nadaje Szczepanowi psęd. czer. pr. niem. na jego dobra, uwalniając je od ciężarów pr. pol., na G. i in. [nie wym.] (NKMaz III, nr 145, reg.; inna wzm. Pisma Stosława Łaguny, Warszawa 1915, s. 315 wg CzersZG 9, f. 46); 1471 ks. Konrad III daje Krystynowi z Osuchowa [z. soch.] cześnikowi rawskiemu pr. przystawienia grobli do brzegu książ. dla stawu rybnego na rz. B. między dobrami Sierznie/Sierśnie [potem dobra Kuflewo] w z. czerskiej tegoż Krystyna a dobrami książ. G. i budowy tamże młyna i kuźnicy inaczej Rudy (MK 5, 157 bv; MS 4 nr 6389 z datą 1470!); 1474 ks. Konrad III sprzedaje Pawłowi Krukowi z ss. Mikołajem, Fabianem i Stanisławem do 3 wł. nabytych przez nich od Pawła, syna i brata tychże z Kałuszyna, dalsze 3 wł. w dziedzictwie G., zaczynając od Rudego stoku za rz. Boimia, idąc do 2 wierzb i dalej do węgła gran. Kałuszyna; daje im na owe 6 wł. pr. do wszelkich pożytków, za 24 kopy w półgr, bez szkody dla pastwisk posp. w tym dziedzictwie G. (MK 5, 178v); 1474 ks. Konrad III nadaje Zbrosławowi ze Szczurowa 10 wł. w G. przy granicy Kałuszyna z oboma brzegami rz. Łukowica i łąkami zw. Stare Siedliska (MS 4/3, supl. 1047); 1512 ks. Anna [regentka] sprzedaje szl. Przecławowi z Kałuszyna 3 wł. wójtostwa we wsi ks. G., założonej na surowym korzeniu w lesie Lipiny k. Latowicza, obok gościńca z Liwa do Latowicza, obok młyna Oborskiego w dobrach Sierznie (MK 8, 23); 1526 księżniczka Anna zwraca Drwalewskim z Drwalewa i Zawiszom z Budziszynka dziedzictwo G., przejęte od ich przodka za karę i zastaw, zastrzegając, że Zbrożkowie i Krukowie pozostają przy swoich prawach nadanych im przez ks. Konrada III w tym dziedzictwie; ustala czynsz książ. po 3 gr posp. z wł. os. (MK 41, 185v); 1539 Aleksy Cieciszewski, tenutariusz wsi król. G. otrzymuje pr. wykupu wójtostwa we wsi G. z rąk sukcesorów zm. Przecława Kałuskiego oraz młyna (MS 4 nr 19629); 1549 król potw. dożywocie na dobrach G., Groszki i Grodzisko posiadane przez Aleksego Cieciszewskiego z s. Stanisławem, nadaje dalsze dożywocie na tych dobrach Piotrowi, innemu synowi Aleksego (MS 5/1 nr 414); 1549 król Zygmunt August daje Aleksemu Cieciszewskiemu, chorążemu liw., tenutariuszowi dóbr Goździec i jego synom pr. lokowania wsi w lesie Ostrów, obok dóbr szlachty z Kruk [Goździec Kruki] i Szymon [Kałuszyno Szymony] oraz w lesie Łukawica graniczącym z dobrami Bojemskimi [włość Boimie obejmowała też Żdżar, Ryczycę i Skrodę] oraz daje na te przyszłe wsie 15 lat wolnizny (MS 5/1 nr 427; MK 77, 3); 1553 król przywraca Aleksemu Cieciszewskiemu chor. liw. dobra G., które wcześniej zwróciła Anna Odrowążowa, wojewodzina ruska [księżniczka maz.] Stanisławowi wojskiemu nur., Jerzemu i Janowi Drwalewskim z Drwalewa oraz Serafinowi i Zygmuntowi Zawiszom z Budziszynka i następnie pr. te przeszły na Marcina Cieciszewskiego i w podziale braci przeszły na jego brata Aleksego (MS 5/1 nr 1492; MK 83, 101); 1563 działy szl. cząstkowej i bezkmiecej (ŹD 417). 1783 G. (Mapa woj. maz. Perthéesa); XIX w. tab. 13 domów [brak danych innych] (SG 2, 651). Dawna włość Goździec mogła liczyć ok. 100 wł. (oszacowanie własne na podstawie mapy z 1951 r.). |
| Goździec | Goździec Kruki | 9: Uwagi | Uw. Pocz. duża włość leśna, obejmowała kilka późniejszych wsi o tej nazwie. Nazwa wywodzi się od słowa gozd – gęsty las, które dało początek wielu nazwom osad Mazowsza (AHPMaz s. 168, Bijak, Nazwy 62-63). |
| Goździec | Goździec Zbroszki | 0: Nazwa | GOŹDZIEC (1471, 1474 Goszdzyecz, 1563 Gosdziecz, 1783 Goyść) 4 km na SE od Kałuszyna, obecnie Gójszcz (AHPMaz). [hasło ogólne] |
| Goździec | Goździec Zbroszki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1474 distr. Liv. (MK 5, 178v); 1563 par. Kałuszyn (ŹD 417). |
| Goździec | Goździec Zbroszki | 2: Topografia | 2. 1471 wieś ks. G. graniczy z dobrami Sierznie/Sierśnie na rz. Boimia, zob.; 1474 G. graniczy z Kałuszynem, zob. p. 3; 1549 w dobrach G. lasy Ostrów i Łukawica, zob. p. 3. |
| Goździec | Goździec Zbroszki | 3: Własność | 3. Włas. szlach., potem książ. i szlach. 1374 ks. Siemowit IV nadaje Szczepanowi psęd. czer. pr. niem. na jego dobra, uwalniając je od ciężarów pr. pol., na G. i in. [nie wym.] (NKMaz III, nr 145, reg.; inna wzm. Pisma Stosława Łaguny, Warszawa 1915, s. 315 wg CzersZG 9, f. 46); 1471 ks. Konrad III daje Krystynowi z Osuchowa [z. soch.] cześnikowi rawskiemu pr. przystawienia grobli do brzegu książ. dla stawu rybnego na rz. B. między dobrami Sierznie/Sierśnie [potem dobra Kuflewo] w z. czerskiej tegoż Krystyna a dobrami książ. G. i budowy tamże młyna i kuźnicy inaczej Rudy (MK 5, 157 bv; MS 4 nr 6389 z datą 1470!); 1474 ks. Konrad III sprzedaje Pawłowi Krukowi z ss. Mikołajem, Fabianem i Stanisławem do 3 wł. nabytych przez nich od Pawła, syna i brata tychże z Kałuszyna, dalsze 3 wł. w dziedzictwie G., zaczynając od Rudego stoku za rz. Boimia, idąc do 2 wierzb i dalej do węgła gran. Kałuszyna; daje im na owe 6 wł. pr. do wszelkich pożytków, za 24 kopy w półgr, bez szkody dla pastwisk posp. w tym dziedzictwie G. (MK 5, 178v); 1474 ks. Konrad III nadaje Zbrosławowi ze Szczurowa 10 wł. w G. przy granicy Kałuszyna z oboma brzegami rz. Łukowica i łąkami zw. Stare Siedliska (MS 4/3, supl. 1047); 1512 ks. Anna [regentka] sprzedaje szl. Przecławowi z Kałuszyna 3 wł. wójtostwa we wsi ks. G., założonej na surowym korzeniu w lesie Lipiny k. Latowicza, obok gościńca z Liwa do Latowicza, obok młyna Oborskiego w dobrach Sierznie (MK 8, 23); 1526 księżniczka Anna zwraca Drwalewskim z Drwalewa i Zawiszom z Budziszynka dziedzictwo G., przejęte od ich przodka za karę i zastaw, zastrzegając, że Zbrożkowie i Krukowie pozostają przy swoich prawach nadanych im przez ks. Konrada III w tym dziedzictwie; ustala czynsz książ. po 3 gr posp. z wł. os. (MK 41, 185v); 1539 Aleksy Cieciszewski, tenutariusz wsi król. G. otrzymuje pr. wykupu wójtostwa we wsi G. z rąk sukcesorów zm. Przecława Kałuskiego oraz młyna (MS 4 nr 19629); 1549 król potw. dożywocie na dobrach G., Groszki i Grodzisko posiadane przez Aleksego Cieciszewskiego z s. Stanisławem, nadaje dalsze dożywocie na tych dobrach Piotrowi, innemu synowi Aleksego (MS 5/1 nr 414); 1549 król Zygmunt August daje Aleksemu Cieciszewskiemu, chorążemu liw., tenutariuszowi dóbr Goździec i jego synom pr. lokowania wsi w lesie Ostrów, obok dóbr szlachty z Kruk [Goździec Kruki] i Szymon [Kałuszyno Szymony] oraz w lesie Łukawica graniczącym z dobrami Bojemskimi [włość Boimie obejmowała też Żdżar, Ryczycę i Skrodę] oraz daje na te przyszłe wsie 15 lat wolnizny (MS 5/1 nr 427; MK 77, 3); 1553 król przywraca Aleksemu Cieciszewskiemu chor. liw. dobra G., które wcześniej zwróciła Anna Odrowążowa, wojewodzina ruska [księżniczka maz.] Stanisławowi wojskiemu nur., Jerzemu i Janowi Drwalewskim z Drwalewa oraz Serafinowi i Zygmuntowi Zawiszom z Budziszynka i następnie pr. te przeszły na Marcina Cieciszewskiego i w podziale braci przeszły na jego brata Aleksego (MS 5/1 nr 1492; MK 83, 101); 1563 działy szl. cząstkowej i bezkmiecej (ŹD 417). 1783 G. (Mapa woj. maz. Perthéesa); XIX w. tab. 13 domów [brak danych innych] (SG 2, 651). Dawna włość Goździec mogła liczyć ok. 100 wł. (oszacowanie własne na podstawie mapy z 1951 r.). |
| Goździec | Goździec Zbroszki | 9: Uwagi | Uw. Pocz. duża włość leśna, obejmowała kilka późniejszych wsi o tej nazwie. Nazwa wywodzi się od słowa gozd – gęsty las, które dało początek wielu nazwom osad Mazowsza (AHPMaz s. 168, Bijak, Nazwy 62-63). |
| Goździec Kruki | Goździec Kruki | 0: Nazwa | GOŹDZIEC KRUKI (1474 Goszdzyecz Cruki, 1563 Goszdziecz Kruki, 1783-84 Kruki) 5 km na SWS od Kałuszyna, obecnie Kruki (AHPMaz). |
| Goździec Kruki | Goździec Kruki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1474 distr. liw. (MK 5, 178v); 1563 par. Kałuszyn (ŹD 417). |
| Goździec Kruki | Goździec Kruki | 2: Topografia | 2. 1474 granica wytyczona w dziedzictwie Goździec: zaczynając od Rudego Stoku za rz. Boimia, idąc do dwu wierzb i dalej do węgła gran. Kałuszyna (MK 5, 178v). |
| Goździec Kruki | Goździec Kruki | 3: Własność | 3. Włas. książ., od 1474 szlach. 1474 ks. Konrad III potw. Pawłowi Krukowi z ss. Mikołajem, Fabianem i Stanisławem 3 wł. nabyte przez nich od Piotra s. tegoż Pawła Kruka z Kałuszyna i sprzedaje 3 wł. w dziedzictwie Goździec za 24 kopy w półgr, dając przyw. na owe 6 wł. (MK 5, 178v); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Pawła Kruka z G. z ss. Piotrem, Mikołajem, Fabianem i Stanisławem oraz ich 6 włók kupionych w dziedzictwie G. od księcia od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236);1563: 5 wł. szl. bezkm. (ŹD 417); 1783-1784 K. włas. drobnej szl. (RegDiec. 764); XIX w. [a. 1827] K. 11 domów, 70 mk. (SG 4, 725). |
| Goździec Zbroszki | Goździec Zbroszki | 0: Nazwa | GOŹDZIEC ZBROSZKI (1472 Goszdzyecz, Goszdziecz, 1535 Zbroski, 1567 Zbrochy, 1783-1784 Zbroszki) 3 km na SE od Kałuszyna, dziś Zbrożki (AHPMaz). |
| Goździec Zbroszki | Goździec Zbroszki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1472 distr. Czirn. prope Lyw (MK 5, 165v); 2 poł. XVI w. par. Kałuszyn (AHPMaz); 1783-1784 par. Kałuszyn (RegDiec. 764). |
| Goździec Zbroszki | Goździec Zbroszki | 2: Topografia | 2. 1474 G. przy gran. Kałuszyna (MK 5, 176v). |
| Goździec Zbroszki | Goździec Zbroszki | 3: Własność | 3. Włas. książ., potem szlach. [1VI] 1472 ks. Konrad III daje Zbrosławowi ze Szczurowa [liw.] 10 wł. w dobrach książ. w G. (MK 5, 165v; zapis uznano za wadliwy); [18 IV] 1474 ks. Konrad III daje Zbrosławowi ze Szczurowa inaczej z Kątów [liw.] 10 wł. w G. przy granicy Kałuszyna z oboma brzegami rz. Łukawica i łąkami zw. Stare Siedliska (MK 5, 176v; MS 4/3, supl. 1047); 1530 Piotr i Łukasz br. z G. zwani Zbrozek uzyskują od króla potw. przyw. Konrada III z 1474 r. na G. (MS 4, 5793);1535: 2 wł. [bezkm.]; 1540, 1541: 3 wł.; 1567 Zbrochy: 3 ¾ wł. szl. bezkm. (kart. AHPMaz); 2 poł. XVI w. Goździec Zbrożki (Zbrochy) (AHPMaz); 1783-1784 Z. włas. drobnej szl. (RegDiec. 764); XIX w. 344 mr. dworskich [11 ½ wł.] (SG 14, 530-531). |
| Górki | Górki | 0: Nazwa | GÓRKI (1462, 1476 Gorky) 3-4 km na NNE od Korytnicy (AHPMaz). [hasło ogólne] |
| Górki | Górki | 0: Nazwa | GÓRKI (1462, 1476 Gorky) 3-4 km na NNE od Korytnicy (AHPMaz). [hasło ogólne] |
| Górki | Górki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1462 distr. liw. (Zakr 5, 274); 1563 par. Korytnica (ŹD 419). |
| Górki | Górki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1462 distr. liw. (Zakr 5, 274); 1563 par. Korytnica (ŹD 419). |
| Górki | Górki | 2: Topografia | 2. 1565 Korytnica graniczy m. in. z Gorskiemi [Górskimi ze wsi Górki] (LMaz 2, 186-7); 1951 oznaczono płd. granice wsi G. (Mapa pow. węgrowskiego). |
| Górki | Górki | 2: Topografia | 2. 1565 Korytnica graniczy m. in. z Gorskiemi [Górskimi ze wsi Górki] (LMaz 2, 186-7); 1951 oznaczono płd. granice wsi G. (Mapa pow. węgrowskiego). |
| Górki | Górki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. [1427-1429] ks. Janusz I dał dziedzicom z Górek [nowom.]: Pełce, Pietraszowi, Czeczejowi, Jarosławowi, Falisławowi, Mikołajowi, Janowi, Adamowi, Dziersławowi i Przedpełkowi 60 wł. zw. Kruszewiec, od granic Korytnicy i Turny do Liwca, z 1 brzegiem rzeki, jednak ks. zmarł przed wystawieniem dok.; 1430 ks. [Anna regentka] potw. to nadanie z obowiązkiem służb posp., odbiera 24 kopy gr. Odbiorcy otrzymują: Pełka, Czeczej i Pietrasz po 10 wł., Jarosław z br. Falisławem 10 wł., Mikołaj z braćmi Adamem i Janem 10 wł., a Dziersław 2/3 i Przedpałka [?] 1/3 z ostatnich 10 wł. (PP VI, nr 194); 1462 Michał odstępuje bratu Pawłowi dobra w Górkach w z. zakr. [nowom.], w zamian za dobra G. w z. liw. (Zakr 5, 274); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Marcina i jego brata Dobiesława, Mikołaja Pełkę i Jakuba jego bratanka, Jana, Dobiesława [s.] Falka, Jarosława i jego s. Bartłomieja z G. i ich działy w dziedzictwie G. z mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); XV-XVI w. szl. z G. w z. zakr. h. Szeliga (MZH wg indeksu); 1563 G. Kruszewiec 5 ¾ wł. i 5 mr. szl. bezkm.; G. Stare Borze 12 wł. szl. bezkm. (ŹD 419); ponadto 1567 G. Grubaki (ŹD, egz. uzup.); XVI w. Górscy h. Szeliga z G.-Borze: Jakub archid. gnieźn., rektor Akademii Krak., + 1585; s. Jana i Anny h. Prus. Jego bratem był Franciszek, wojski liw. 1570 (Bon. VI, 289); 1783-1784 Grubaki G. 10 nazwisk drobnej szl., G. Borze włas. Popławskiego podstarościego, G. Średnie włas. Popławskiego, Górskiego i Nojszewskiego (RegDiec. 482); XIX w. G. Bo[rz]e 581 mr., G. Średnie 282 mr., G. Grubaki 827 mr. [łącznie 1690 mr.=56 i 1/3 wł.] SG 2, 715, poz. 41). |
| Górki | Górki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. [1427-1429] ks. Janusz I dał dziedzicom z Górek [nowom.]: Pełce, Pietraszowi, Czeczejowi, Jarosławowi, Falisławowi, Mikołajowi, Janowi, Adamowi, Dziersławowi i Przedpełkowi 60 wł. zw. Kruszewiec, od granic Korytnicy i Turny do Liwca, z 1 brzegiem rzeki, jednak ks. zmarł przed wystawieniem dok.; 1430 ks. [Anna regentka] potw. to nadanie z obowiązkiem służb posp., odbiera 24 kopy gr. Odbiorcy otrzymują: Pełka, Czeczej i Pietrasz po 10 wł., Jarosław z br. Falisławem 10 wł., Mikołaj z braćmi Adamem i Janem 10 wł., a Dziersław 2/3 i Przedpałka [?] 1/3 z ostatnich 10 wł. (PP VI, nr 194); 1462 Michał odstępuje bratu Pawłowi dobra w Górkach w z. zakr. [nowom.], w zamian za dobra G. w z. liw. (Zakr 5, 274); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Marcina i jego brata Dobiesława, Mikołaja Pełkę i Jakuba jego bratanka, Jana, Dobiesława [s.] Falka, Jarosława i jego s. Bartłomieja z G. i ich działy w dziedzictwie G. z mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); XV-XVI w. szl. z G. w z. zakr. h. Szeliga (MZH wg indeksu); 1563 G. Kruszewiec 5 ¾ wł. i 5 mr. szl. bezkm.; G. Stare Borze 12 wł. szl. bezkm. (ŹD 419); ponadto 1567 G. Grubaki (ŹD, egz. uzup.); XVI w. Górscy h. Szeliga z G.-Borze: Jakub archid. gnieźn., rektor Akademii Krak., + 1585; s. Jana i Anny h. Prus. Jego bratem był Franciszek, wojski liw. 1570 (Bon. VI, 289); 1783-1784 Grubaki G. 10 nazwisk drobnej szl., G. Borze włas. Popławskiego podstarościego, G. Średnie włas. Popławskiego, Górskiego i Nojszewskiego (RegDiec. 482); XIX w. G. Bo[rz]e 581 mr., G. Średnie 282 mr., G. Grubaki 827 mr. [łącznie 1690 mr.=56 i 1/3 wł.] SG 2, 715, poz. 41). |
| Górki | Górki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Górki została przeniesiona do ziemi liwskiej z ziemi zakroczymskiej, wypierając starszą nazwę topograficzną Kruszewiec. Trzeba odnotować zgodność danych nadania 60 wł. i danych XIX w., nieco szczuplejszych. |
| Górki | Górki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Górki została przeniesiona do ziemi liwskiej z ziemi zakroczymskiej, wypierając starszą nazwę topograficzną Kruszewiec. Trzeba odnotować zgodność danych nadania 60 wł. i danych XIX w., nieco szczuplejszych. |
| Górki | Kruszewiec | 0: Nazwa | GÓRKI (1462, 1476 Gorky) 3-4 km na NNE od Korytnicy (AHPMaz). [hasło ogólne] |
| Górki | Kruszewiec | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1462 distr. liw. (Zakr 5, 274); 1563 par. Korytnica (ŹD 419). |
| Górki | Kruszewiec | 2: Topografia | 2. 1565 Korytnica graniczy m. in. z Gorskiemi [Górskimi ze wsi Górki] (LMaz 2, 186-7); 1951 oznaczono płd. granice wsi G. (Mapa pow. węgrowskiego). |
| Górki | Kruszewiec | 3: Własność | 3. Włas. szlach. [1427-1429] ks. Janusz I dał dziedzicom z Górek [nowom.]: Pełce, Pietraszowi, Czeczejowi, Jarosławowi, Falisławowi, Mikołajowi, Janowi, Adamowi, Dziersławowi i Przedpełkowi 60 wł. zw. Kruszewiec, od granic Korytnicy i Turny do Liwca, z 1 brzegiem rzeki, jednak ks. zmarł przed wystawieniem dok.; 1430 ks. [Anna regentka] potw. to nadanie z obowiązkiem służb posp., odbiera 24 kopy gr. Odbiorcy otrzymują: Pełka, Czeczej i Pietrasz po 10 wł., Jarosław z br. Falisławem 10 wł., Mikołaj z braćmi Adamem i Janem 10 wł., a Dziersław 2/3 i Przedpałka [?] 1/3 z ostatnich 10 wł. (PP VI, nr 194); 1462 Michał odstępuje bratu Pawłowi dobra w Górkach w z. zakr. [nowom.], w zamian za dobra G. w z. liw. (Zakr 5, 274); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Marcina i jego brata Dobiesława, Mikołaja Pełkę i Jakuba jego bratanka, Jana, Dobiesława [s.] Falka, Jarosława i jego s. Bartłomieja z G. i ich działy w dziedzictwie G. z mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); XV-XVI w. szl. z G. w z. zakr. h. Szeliga (MZH wg indeksu); 1563 G. Kruszewiec 5 ¾ wł. i 5 mr. szl. bezkm.; G. Stare Borze 12 wł. szl. bezkm. (ŹD 419); ponadto 1567 G. Grubaki (ŹD, egz. uzup.); XVI w. Górscy h. Szeliga z G.-Borze: Jakub archid. gnieźn., rektor Akademii Krak., + 1585; s. Jana i Anny h. Prus. Jego bratem był Franciszek, wojski liw. 1570 (Bon. VI, 289); 1783-1784 Grubaki G. 10 nazwisk drobnej szl., G. Borze włas. Popławskiego podstarościego, G. Średnie włas. Popławskiego, Górskiego i Nojszewskiego (RegDiec. 482); XIX w. G. Bo[rz]e 581 mr., G. Średnie 282 mr., G. Grubaki 827 mr. [łącznie 1690 mr.=56 i 1/3 wł.] SG 2, 715, poz. 41). |
| Górki | Kruszewiec | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Górki została przeniesiona do ziemi liwskiej z ziemi zakroczymskiej, wypierając starszą nazwę topograficzną Kruszewiec. Trzeba odnotować zgodność danych nadania 60 wł. i danych XIX w., nieco szczuplejszych. |
| Grabowiec | Grabowiec | 0: Nazwa | GRABOWIEC (1540, 1541 Grabowie, 1563 Grabowiec) osada zaginiona, lokalizowana w przybliżeniu w późniejszym Grabniaku (AHPMaz; 3 km na SW od Dobrego). |
| Grabowiec | Grabowiec | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1540 distr. liw. (RP); 1563 par. Dobre (ŹD 420). |
| Grabowiec | Grabowiec | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1540, 1541 6 ½ wł. os. (kart. AHPMaz); 1563: 8 wł. os. (ŹD 420). |
| Grabowiec | Grabowiec | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Grabowiec ginie wcześnie, a Grabniak jest znany dopiero w XX w. (Bijak s. 65), stąd lokalizacja nasuwa wątpliwości i może być traktowana jako przybliżona, z możliwością błędu, ale na obszarze niezbyt dużej parafii w granicach z. liw. (AHPMaz). |
| Grabowiec | LIW NOWY | 0: Nazwa | GRABOWIEC (1421 Grabowo, 1424 Grabovyecz, 1431 Grabowiecz, Grabowecz), osada zaginiona, weszła w skład Nowego Miasta Liw. |
| Grabowiec | LIW NOWY | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1431 [z. liw] (PP VI nr 271); [par. Liw]. |
| Grabowiec | LIW NOWY | 2: Topografia | 2. 1431 G. leży „circa Lyw” [koło Liwa] (PP VI nr 271); 1452 G. leży „iuxta Lyw” [obok Liwa Starego] (MK 4, 8v). |
| Grabowiec | LIW NOWY | 3-4: Własność, Lokacja | 3-4. Włas. duch., pl. liwskiego. 1421 ks. Janusz I daje NN plebanowi liw. na jego dziedzictwo G. przyw. pr. niem. z czynszem książ. po 6 gr z wł. os. (MK 3, 71v); 1424 Paweł pl. liw. sprzedaje Rafałowi z Petrykoz [z. warsz.?] wójtostwo z 3 wł. wolnymi w wsi G. za 7 kóp gr, z obowiązkiem służby konno dla pl. (MK 3, k. 39-39v); 1431 Maciej pl. w Liwie sprzedaje Bernardowi z Piotrowic [czer.?] sołectwo we wsi G. „poświętnem” kośc. liw. za 5 kóp gr posp. z prawami, opisanymi w dok. ks. Janusza I (PP VI, nr 271); 1452 ks. Bolesław IV za konsensem Jana pl. liw. odnawia opatrz. Marcinowi wójtowi przyw. na wójtostwo w G. „poświętnem” kośc. liw. (MK 4, 8v); 1 X 1453 [mylnie 1408] ks. Bolesław IV zamienia [poświętne kośc. liw.] na Wyczółki (KnapNot 431-433; Now. II, 547-8). |
| Grabowiec | LIW NOWY | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Grabowiec była pocz. nazwą topograficzną wskazującą na las grabowy we włości leśnej. Zob. Maz. nazwy ter., s. 56. Wielkość wójtostwa (3 wł.) pozwala sądzić, że obszar do zagospodarowania miał tu aż 30 wł., chociaż poddanych pl. było niewielu i dlatego pl. przyjął zamianę na znacznie mniejsze, ale już zagospodarowane Wyczółki (zob.). |
| Grębków | Grębków | 0: Nazwa | GRĘBKÓW (1297 Granzeuo [?], 1350 Grambkowo, 1473 Grampkowo, 1563 Grembkowo, 1783 Grembkow) 12 km na SSW od zamku w Liwie, obecnie Grębków. |
| Grębków | Grębków | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1425 erekcja par. Grębków (Now II, 547); 1563 distr. liw., par. Grębków (ŹD s. 417). |
| Grębków | Grębków | 2: Topografia | 2. 2 poł. XVI w. rekonstrukcja składu i zasięgu dóbr G. bpa pozn. (AHPMaz); 1951 gran. gminy wyznacza gran. północną, zachodnią i częściowo płd. dawnych dóbr G. bpa pozn. (Mapa pow. węgrowskiego). |
| Grębków | Grębków | 3: Własność | 3. Włas. książ., od 1297 duch. 1297 ks. Bolesław II nadaje [włość] G. bpowi pozn. (NKMaz II nr 102); 1350 ks. Siemowit III odnawia immunitet dóbr bpstwa pozn. w swej dzielnicy, m. in. G., zwalniając mieszkańców od sądów z wyjątkiem książ., zobowiązując ich do odbudowy jedynie grodu czerskiego wraz z rycerstwem, wg obyczaju rycerstwa [maz.]; zezwala na łowy jeleni i saren, zakazując łowów na większego zwierza, zezwala na lokację dóbr na pr. niem. albo pol. (NKMaz II, nr 304); 1405-6 zob. p. 4; 1459-1461 w skład dóbr G. wchodzi Krasna Dąbrowa, zob.; 1563: 20 wł. os., 1 kowal, 2 tkaczy, 2 sprzedawcy (ŹD 417); XVI w. w skład dóbr G. bpstwa pozn. wchodzą nowolok. osady Podsusze, Leśna Góra, Żarnówka (AHPMaz; Now 2, 547); XIX w. wieś G. 212 mr. [7 wł.], folw. G. 558 mr. [18, 6 wł.] (SG 8, 473, hasło Podsusze). |
| Grębków | Grębków | 4: Lokacja | 4. 30 XII 1405 Wojciech bp pozn. daje szl. Janowi Chłęstowi rycerzowi maz. sołectwo w dziedzictwie G. z 4 wł. wolnymi, 4 ogrody, pr. lokacji 1 karczmy, piekarza, szewca, jatki oraz budowy młyna (AE III, 11: Scultecia in G.);1406 Jan Chłęst z Tłubic [z. płoc.] otrzymuje od bpa pozn. Wojciecha Jastrzębca G. z przynależnymi lasami w dożywocie dla zagospodarowania rolnego, z daniną 1 pokowu miodu rocznie (KWp V, nr 87; Now II, 547). |
| Grębków | Grębków | 5: Stos. kościelne | 5. 1425 bp pozn. Andrzej [Gosławski] eryguje par. G. z kłem tyt. Śś. Bartłomieja, Pawła, Stanisława i Mikołaja. Przyłącza do niej wsie wraz z dzies. G., Polików Wielki, Słuchocin, Sucha, Boimie i Kałuszyn, wyłączone z par. Liw i Mińsk (Now II, 547; Łukaszewicz, Opis, 209-210); 1447 Piotr pl. w G. zawiera układ z Maciejem pl. w Liwie dot. dzies. od szlachty z Polikowa i Suchodołu (KnapNot 340-341); 1460 Piotr z Płochocina Małego [z. warsz.] pl. w G. przedstawia w konsystorzu Warsz. umowę z pl. liw. zawartą przez swego zm. poprzednika (KnapNot 340-341); 1472 Andrzej bp pozn. z par. G. wyłącza osady par. Kałuszyn; Stanisław dz. z Kałuszyna daje kośc. w G. brzeg i połowę rz. Trzebucza na założenie stawu rybnego (AE II, 369v; KnapNot 193); 1473 Stanisław Sułkowski z s. Jakubem z Kałuszyna dają plebanowi w G. [w odszkodowaniu] staw w Kałuszynie przy brzegu rz. Trzebuczy z groblą i 2 pręty [szerokości] obok stawu na wylewy w stronę granic szl. Milewskich i inne 2 pręty poniżej obok grobli w stronę granicy Pawła Kruka; tak jak woda była zatrzymana przez starą groblę, nie wylewając wyżej (MK 5, 173; Now 2, 549); 1477 Piotr z Płochocina pl. w G. otrzymuje od bpa Andrzeja Bnińskiego ½ wł. w lesie ‘U Brogów” do wykarczowania (Now 2, 547 wg AE III, 10v); Job Roszkowski kan. pozn. pl. w G. do 1502 (Now II, 547); od 1502 Piotr Baryczka [z Warszawy?] pl. w G. (Now II, 547); 1504 bp pozn. Jan Lubrański darowuje pl.w G. dzies. kmiece ze wsi [książ.] Dębe i Kobierne [z. czer./Mińsk] (Now II, 547); 1514 discr. Falisław Wyrzykowski wikariusz w G., prezbiter diec. płoc. (PT 1, 86v); 1547 z par. G. wył. Boimie do par. Oleksin (KnapNot); 1563 poświętne 2 ½ wł. (ŹD 417); 1583 z par. G. wył. do par. Wierzbno wsie Cierpięta, Jaworek i Janów (Now II, 547);1603 kośc. ma 4 wł. roli, 4 zagrody os., ratajów, młyn, dzies. kmiece z G., Podsusza, Dębego i Woli Dębskiej, z Kobiernego, Polikowa (alternatim z Liwem), Boimia, dla wikariuszy dzies. z Suchodoła oraz z folwarków w par. (Now II, 547); 1617 kośc. tyt. Ś. Bartłomieja Ap. (KnapNot 140). |
| Grębków | Grębków | 9: Uwagi | Uw. Podobieństwo nazwy odnotowanej w 1297 r. (Granzeuo) i znanej od 1350 r. formy Grębkowo pozwala sądzić, że chodzi o tę samą włość. Nazwa Grębkowo pochodzi od imienia Grąbek/Grębek, znanego w źródłach XV w. (SSNO II, 198). Nazewnictwo osad w tej włości jeszcze w XV w. było płynne (zob. Krasna Dąbrowa). Sądzę, że mamy do czynienia z ciągłością nadania, w granicach wytyczonych już w XIII w. dla włości leśnej przekazanej bpowi pozn. przez ks. Bolesława II, tj. ok. 140 włók chełmińskich (Pacuski, Możnowładztwo, s. 451). |
| Gręzów | Gręzów | 0: Nazwa | GRĘZÓW ( 1476 [1480] Wola Sbroschkowska, 1524 Grąschowo, 1563 Gręzow, 1783-1784 Grązow) 4 km na SSW od Niwisk, osada założona w dawnej włości Broszkowo (AHPMaz). |
| Gręzów | Gręzów | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476 [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1524 terra liw. (MK 32, 220v); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Gręzów | Gręzów | 3: Własność | 3. Włas. szlach.1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mikołaja z Broszkowa i wsie jego Broszkowo i W. S. z przyległościami, mieszkańcami i kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 271; ident. W. S. niepewna); 1524 Jerzy s. zm. Stanisława z Broszkowa zapisuje kapitule warsz. czynsz dzierżawny z Broszkowa, G., Cisia[-Broszkowa] i Proszewa w z. liw. (MK 32, 220v);1563: 7 ½ wł. os. (ŹD 415); 1783-1784 G. włas. Bujny podsędka liw., wraz z Broszkowem (RegDiec. 767); XIX w. wieś 223 mr. [ok. 7 ½ wł.] (SG 2, 808). |
| Gręzów | Gręzów | 9: Uwagi | Uw. Nazwa osady wywodzi się od określenia „grąż” – bagno, topielisko, na co wskazuje najstarszy przekaz nazwy. Por. Bijak, Nazwy 67. Za identyfikacją G. i Woli Zbrożkowskiej przemawia większa liczba kmieci niż w Cisiu, a także bliskie sąsiedztwo G. i Broszkowa ułatwiające zagospodarowanie tego obszaru. |
| Grodzisko | Grodzisko | 0: Nazwa | GRODZISKO (1549, 1563 Grodzisko, 1783-1784 Grodzisk) 6 km na SE od Kałuszyna, obecnie Grodzisk (AHPMaz). |
| Grodzisko | Grodzisko | 0: Nazwa | GRODZISKO (1465 Grodzysko, 1471 Grodzisko, 1770 Grodzisk), obecnie Grodzisk, 6 km na S od zamku w Liwie (AHPMaz). |
| Grodzisko | Grodzisko | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1471 distr. liw. (Iura I, nr 126); 1563 par. Liw (ŹD 414). |
| Grodzisko | Grodzisko | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Kałuszyn (ŹD 417; AHPMaz). |
| Grodzisko | Grodzisko | 2: Topografia | 2. 1442 młyn w G. na rz. Liw [Liwiec], zob. p. 3; 1565 G. grunt ma niedobry, pole trojne; łąki zamkowe przy wsi, z których gromadzą 4 brogi siana [rocznie] do zamku (LMaz 2, 180-181); G. graniczy z Kar[c]zewskiemi [z Karczewca], z Polikowskiemi [z Polikowa, grupy osad], z Suchodolskiemi [z Suchodołu], a rz. Liwiec dzieli od Ks. Lit. (LMaz 2, 181; AHPMaz); 1951 oznaczona gran. zachodnia i północna wsi G. po dolny bieg rz. Struga [Czerwonka] (Mapa pow. węgrowskiego). |
| Grodzisko | Grodzisko | 3: Własność | 3. Włas. ks. 1442 ks. Bolesław IV daje Maciejowi młynarzowi młyn nowo zbudowany we wsi ks. G. na rz. Liw [Liwiec], z siedliskiem i 1 mr. na ogród (MK 3, 270v-271); 1465 Jan Borucz kmieć [książ.] z G. (TymSąd s. 40); 1471 ks. Konrad III w podziale z braćmi otrzymuje z. czer. i liw. z dobrami książ., w tym G. (Iura I, nr 126);1497 ks. Konrad III zabezpiecza posag i wiano swej ż. Anny Radziwiłłówny na zamku i obu miastach Liw i całej ziemi liwskiej z dobrami przynależnymi do zamku: Czerwonka, Korytnica, Krypy, Popowo, G., Turek, Zawady (Iura II, nr 159);1563: 10 wł. os. (ŹD 414); 1565: 9 wł. os., 1 wł. młynarska (LMaz 2, 181); 1770 Grodzisk (Mapa Polonia Perthéesa); 1783-1784 G. (RegDiec. 765); XIX w. 1482 mr. ziemi [blisko 50 wł.], grunta pszenne (SG 2, 838). |
| Grodzisko | Grodzisko | 3: Własność | 3. Włas. król. 1549, później szlach. 1549 król Zygmunt August potw. dożywocie na dobrach Goździec, Groszki i G. posiadane przez Aleksego Cieciszewskiego z s. Stanisławem, nadaje dalsze dożywocie na tych dobrach Piotrowi, innemu synowi Aleksego (MS 5/1 nr 414; MK 76, 413); 1563: 4 wł. os. (ŹD 417); 1783-1784 G. włas. Skarbka (RegDiec. 764); XIX w. 19 domów, 180 mk. (Tab. 1827, I, 151); zachowane grodzisko na gruntach wsi (SG II, 838). |
| Grodzisko | Grodzisko | 4: Lokacja | 4. 1565: 1 wł. wójtowska, wójt ma prawo od książąt, posługę winien do zamku (LMaz 2, 180-181). |
| Grodzisko | Grodzisko | 5: Stos. kościelne | 5. 1565 dzies. z G.dla proboszcza liw., odkupuje star. (LMaz 2, 181). |
| Grodzisko | Grodzisko | 8: Źr. archeo. i archit. | 8. Grodzisko datowane na XI w., na cyplowatym wzniesieniu morenowym przy wschodnim krańcu wsi G., dwuczłonowe o wymiarach ok. 120 x 150 m, z wydzielonym stożkiem wewnętrznym (górna platforma ok. 30 m średnicy). Wał do wysokości 3 m. Pozostaje od wielu dziesięcioleci pod uprawą, mocno zniszczone. W badaniach sondażowych odnaleziono pozostałości spalonej konstrukcji drewnianej. Na polach od wschodu fragmenty naczyń glinianych, ślady osady podgrodowej (Grodziska Maz, s. 53 oraz fotografie 23-27). |
| Grodzisko | Grodzisko | 8: Źr. archeo. i archit. | 8. Na S od wsi G., zachowane duże grodzisko wczesnośredniowieczne, datowane na XI w., umiejscowione na lewym, wysokim brzegu rz. Liwiec, na cyplu wyniosłości zwężającej w tym miejscu szeroką dolinę rz. Dwuczłonowe, o wymiarach ok. 250 x 200 m, od S wykorzystywało zabagnienia szerokiej doliny rz. Od W odcięte od wyniosłości szeroką i głęboką fosą, jej ślady pozostały od N, od strony wsi G.Wał zewnętrzny od strony rz. ma ok. 10 m wysokości, z innych stron sięga do 6 m, zachowany dość dobrze. Wał wewnętrzny w części północnej i zachodniej grodziska jest zniszczony, ledwo widoczny. Wnętrze grodziska pozostaje od wielu dziesięcioleci pod uprawą. Wykopaliska odsłoniły zarys fosy wewnętrznej szerokości ok. 9 m. Na polach przyległych do grodziska znaleziono fragmenty naczyń glinianych, ślady osady podgrodowej (Grodziska Maz, s. 57-59 oraz fotografie 26-29). |
| Grodzisko | Grodzisko | 9: Uwagi | Uw. Gród mógł mieć pierwotną nazwę Liw, leżał bowiem nad tą rzeką, prawdop. przy przeprawie, kontrolując osadnictwo i drogi na obu brzegach rzeki. Po przeniesieniu grodu książ. i osady w nowe miejsce, ok. 6 km na N od grodziska powstał tam nowy ośrodek przy dogodniejszej przeprawie, który przejął nazwę Liw, a stara osada przy opuszczonym grodzie przyjęła od niego nazwę Grodzisko. |
| Groszki | Groszki | 0: Nazwa | GROSZKI (1540 Grosky, 1563 Groski, 1663 Groszki) 7 km na E od Kałuszyna, dziś Stare Groszki (AHPMaz). |
| Groszki | Groszki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1540 distr. liw. (RP); 1563 par. Kałuszyn (ŹD 417); 1789-90 par. Kałuszyn (TarDym). |
| Groszki | Groszki | 3: Własność | 3. Włas. król. 1549, później szlach. 1540G. (kart. AHPMaz); 1549 król potw. dożywocie na dobrach Goździec, G. i Grodzisko posiadane przez Aleksego Cieciszewskiego z s. Stanisławem, nadaje dalsze dożywocie na tych dobrach Piotrowi, innemu synowi Aleksego (MS 5/1 nr 414; MK 76, 413); 1563: 4 ¾ wł. os. (ŹD 417); 1663 G. (kart. AHPMaz); 1770 Groski (Mapa Polonia Perthéesa); 1790 G. 15 dymów (TarDym); XIX w. wieś i folw., 1265 mr. ziemi [ponad 42 wł.] (SG 2, 857). |
| Groszki | Groszki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wywodzi się od przezwiska Groszek, znanego już w Polsce XV w. (SSNO II, 210; Bijak, Nazwy 67). |
| Iganie | Iganie | 0: Nazwa | IGANIE (1447 de Gyganya, 1476! [1480] Giganye; 1563 Igany, 1578 Iganie) 6 km na SSE od Niwisk, dziś Stare Iganie i Nowe Iganie. |
| Iganie | Iganie | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Iganie | Iganie | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1447 ks. Bolesław IV daje pr. niem. chełm. dziedzicom z Zaliwia i Dąbrówki oraz Broniszowi z G. z czynszem książ. po 8 gr szer. z wł. os., uwalnia ich kmieci od prac przy grodach [zamkach] z wyjątkiem nowych oraz daje odbiorcom pr. łowieckie (MK 4, 57); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Grota, Piotra i Macieja z G. z ich kmieciami w dziedzictwie G. od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1526 ks. Anna uwalnia od dani miodowej szlachtę z Dąbrówki i G., tj. licznych Dąbrowskich oraz Jana s. zm. Grota, Grota s. zm. Piotra i Jakuba s. zm. Macieja z G. (MK 41, 127v); 1550 Stanisław Igański, student uniw. Krak. (AS II, 342; MUK II); 1563: 4 wł. os. (ŹD 415); XVI-XVIII w. Igańscy h. Rawicz (Bon. VIII, 28); 1783-4 włas. Karasia szambelana król. (RegDiec. 767); XIX w. I. 1578 mr gruntu [ok. 52 ½ wł.], łącznie wieś (388 mr.) i 2 folw. (SG 3, 243). |
| Iganie | Iganie | 4: Lokacja | 4. 1447 zob. p. 3. |
| Iganie | Iganie | 5: Stos. kościelne | 5. 1480 Uriel bp pozn. przysądza dzies. z I., już od dawna posiadane, dla kośc. par. w Niwiskach; 1603 dzies. z I. dla par. Niwiska (AE III, 14; Now. 2, 546). |
| Iganie | Iganie | 9: Uwagi | Uw. Nazwa może wywodzić się od imienia Igan (Bijak, Nazwy 72), jednak nie jest ono notowane w średniowiecznych słownikach imion polskich i ruskich. Mogła to być pocz. nazwa lesistej włości przy granicy Mazowsza z ziemią łukowską (por. AHPMaz), czyli nazwa topograficzna. Nie odnotowano tej nazwy w opracowaniu Maz. nazw ter. U podstawy nazwy może być „igo” – jarzmo, dawny zaprzęg wołu. Zob. A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1970, s. 189-190; Bijak, Nazwy 72. Może tu produkowano dawne jarzma drewniane, aby wykorzystać pracę pary wołów (odpowiednik konia roboczego) do rozmaitych zajęć gospodarczych, zwłaszcza do uprawy roli i transportu. Imię Grot tu poświadczone należy do charakterystycznych imion Rawiczów. |
| Jabłona | Jabłona | 0: Nazwa | JABŁONA (1469 Jeblona, 1476! [1480] Jablona, 1783-1784 Jabłona) 3 km na SE od Grębkowa, dziś Jabłonna. |
| Jabłona | Jabłona | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Grębkowo (ŹD 418). |
| Jabłona | Jabłona | 2: Topografia | 2. 1822-1839 oznaczona granica Trzebuczy i Sinołęki z Leśnogórą, Stawiskami, J. i Trzcianką (Mapa Kwat.). |
| Jabłona | Jabłona | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1469 nadanie w z. łomż. dla trzech dziedziców z J. (MK 5, 126v, ident. niepewna); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia szl. Jana s. zm. Tomasza ze Słuchocina i jego dobra Słuchocin i J. z kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1496 Jan z J. asesor sądu z. liw. (MK 9, 215); 1563: 6 wł. os., 1 tkacz (ŹD 418); 1584 Jabłońscy h. Jasieńczyk w z. liw. (Papr. 350); Jabłońscy h. Jasieńczyk z J.; Adam s. Adama, poborca liw. 1580, pisarz z. liw. 1600, + 1621 (Bon. VIII, 119); 1783-1784 J. włas. Cieszkowskiego kaszt. liw. (RegDiec. 763); XIX w.: 898 mr. obszaru [ok. 30 wł.] (SG 3, 347). |
| Jabłona | Jabłona | 5: Stos. kościelne | 5. 1603 dzies. z folw. w J. dla wikariuszy kościoła par. w Grębkowie (Now II, 547). |
| Jabłona | Jabłona | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wywodzi się od drzewa owocowego, jabłoni (Bijak, Nazwy 73), jest związana prawdop. z obecnością jabłoni dzikiej w lasach Mazowsza XIV-XV w. Od tej nazwy pochodziło więcej nazw osad Mazowsza, zwłaszcza położonych na lesistym pograniczu (AHPMaz s. 172). |
| Jaczewo | Jaczewo | 0: Nazwa | JACZEWO (1427 Iaczewo, Yaczewo, 1563 Jaczewo) 4 km na N od Korytnicy, dziś Jaczew. |
| Jaczewo | Jaczewo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1427 prope Liw opidum (PP V, 502); 1563 par. Korytnica (ŹD 419). |
| Jaczewo | Jaczewo | 2: Topografia | 2. 1565 Korytnica graniczy m. in. z Jabczewskiemi [Jaczewskimi z Jaczewa] (LMaz 2, 186-7). |
| Jaczewo | Jaczewo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1419 w Ciechanowie ks. Janusz I Starszy daje Piotrowi z Lisowa [z. ciech./Juniec] 10 wł. chełmińskich [w z. liw.] (SG 3, 360 z informacją o oblacie tego dok. w aktach grodzkich liw. 1776 r.); 1427 ks. Janusz daje Piotrowi z Y. 20 wł. chełmińskich obok pierwszych 10 wł. zw. Y., które ks. dał mu wcześniej, z oboma brzegami rz. Liw [Liwiec]; z tych 20 wł. Piotr z Marcinem i Michałem dwie części, Niewrzyd trzecią część obejmą w podziale. Ks. daje na owe 30 wł. pr. niem. posp. [czynsz książ. po 12 gr z wł. os.] wszystkim tym dziedzicom, z wyłączeniem barci [książ.], z obowiązkiem służb posp. (PP V, 502); 1448 Marcin i Michał br. z J. sprzedają 17 wł. w ich dziedzictwie w J. Dziersławowi i Sięgniewowi br. z Załusek [zakr./Kroczewo; h. Rawa] w zamian za ich wójtostwo w Winnicy [nowom.] z 4 wł. i za 30 kóp gr w półgr i za bróg zboża (MK 4, 81v-82); 1453 Marcin i Michał z J. sprzedają swe 3 wł. tamże Piotrowi z Rabienia za 15 kóp gr (MK 4, 14; w Liwie); 1476 zakład między Mikołajem, Janem, Bartłomiejem, Pawłem i in. h. Lubicze i między Sięgniewem z ss. Stanisławem, Mikołajem i in. h. Rawicze [z J.] (MHerald. 1932, XI/1, s. 3 wg Liwska); 1476 discr. Bartłomiej z J. (Ep. 13, 36); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Sięgniewa, Bartłomieja, Jana syna Dziersława, Jana Wyrzyka z br. Mikołajem z J. i ich działy z mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1505 Piotr s. zm. Jana z J. sprzedaje Stanisławowi i Maciejowi ss. zm. Mikołaja z Kruszewa 5 wł. po zm. Stanisławie s. Sięgniewa z J. (MK 18, 237v); 1519 szl. Adam z J., faktor w Pniewniku, ma ok. 50 lat (Ep. 204, 7v-8 i 35v-37v); 1555 Hieronim Jaczewski z z. liw. spławia 4 łaszty żyta przez komorę celną na Wiśle we Włocławku (RegThel s. 43); 1563: 7 ¾ wł. szl. bezkm. (ŹD 419); 1783-1784 J. włas. drobnej szl., 10 nazwisk, w tym Jaczewscy (RegDiec. 482-483); 1837 Jaczewski h. Leliwa [?], potomek Piotra z Lissowa, odbiorcy nadania 1419 r. (Sęczys, 238); XIX w. wieś drobnej szlachty, 1016 mr [niespełna 34 wł.] (SG 3, 360). |
| Jaczewo | Jaczewo | 9: Uwagi | Uw. Nazwa osady wywodzi się od imienia Jacz, znanego w Polsce średniowiecznej (SSNO II, 369; Bijak, Nazwy 73-74). |
| Jadowo | Jadowo | 0: Nazwa | JADOWO (1442 Jadowo) 25 km na WNW od zamku w Liwie.Wieś książ., pocz. związana z Liwem, od 1471 z Kamieńcem. Mogła przynależeć pocz. do Łochowca, w XV w. ośrodka puszczy i łowów książ. nad Liwcem i Ossownicą, zaliczonego w 1471 r. do księstwa warsz. Bolesława V. |
| Jadowo | Jadowo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1442 prope Lyw (MK 3, 278v-9). |
| Jadowo | Jadowo | 2: Topografia | 2. 1424 cz. włości leśnej Pniewnik, włas. Prusów ze Świętochowa [tarcz.], w stronę Jadowa; rozgraniczenie tej włości oparto na dukcie [w stronę J.] (MK 3, 42v); 1783 gościniec z Liwa przez Korytnicę, Myszadła, na J. oraz na Łochów w kierunku Kamieńca [Kamieńczyk] (Mapa woj. maz. K. Perthéesa). |
| Jadowo | Jadowo | 3: Własność | 3. Włas. ks. 1442 ks. Bolesław IV daje Jakubowi z Kuszewa młyn nowo zbudowany na rz. Ossownicy z siedliskiem i dąbrową we wsi książ. J. (MK 3, 278v-9). |
| Jadowo | Jadowo | 9: Uwagi | Uw. Przekaz z 1442 r. pozwala sądzić, że władza starosty liwskiego sięgała wówczas także na obszar lasu książ. na lewym brzegu dolnej Ossownicy, a zatem terytorium ziemi liwskiej było nieco większe. Później J. było ośrodkiem dóbr książ. i wsią par. z fundacji książ. w pow. kamienieckim, ośrodkiem Puszczy Jadowskiej (AHPMaz). W XIV-XV w. gościniec z Liwa do Kamieńca mógł iść przez Jadowo i Świnotopę, osady na lewym brzegu Liwca, wcześniej zasiedlonym (Świnotopa znana już 1361, NKMaz III nr 54). |
| Janówek | Janówek | 0: Nazwa | JANÓWEK (1574 Janowek, 1578 Janowko, 1598 Janowko, 1783 Janowek) 1,5 km na SW od Wierzbna (AHPMaz), obecnie Janówek. |
| Janówek | Janówek | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1574 distr. liw. (MS 6 nr 274); a. 1583 par. Grębków, 1583 par. Wierzbno (Now II, 547). |
| Janówek | Janówek | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1574 zapis Doroty z Ojrzanowa wojewodziny krak. na dobrach Wierzbno, Przekory [kam.?], Zimna Woda, J., Wyględówko i Jaworek w z. liwskiej (MS 6 nr 274); 1578, 1598 Janowko (kart. AHPMaz); 1783 J. (mapa woj. maz. Perthéesa); 1783-1784 J. i Wierzbno włas. Tomaszewicza (RegDiec. 768); XIX w. wieś i folw. J., 710 mr. [23 i 2/3 wł.] (SG 3, 426). |
| Janówek | Janówek | 5: Stos. kościelne | 5. 1583 bp pozn. eryguje par. Wierzbno [prawdop. z J.] i daje kośc. dzies. bpie z Janowa i Wyględówka (Now II, 547); 1598 dzies. z J. dla kośc. w Wierzbnie (kart. AHPMaz). |
| Janówek | Janówek | 9: Uwagi | Uw. Pocz. część składowa dóbr Wierzbno, od połowy XVI w. odrębna osada. |
| Jata Gałecka | Chojeczno Gałki | 0: Nazwa | JATA GAŁECKA (1547 Jazta!, 1563 Jata Galecka) osada zaginiona, położona w pobliżu Gałek (AHPMaz s. 164). |
| Jata Gałecka | Chojeczno Gałki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1547 par. Oleksin (KnapNot 445); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Jata Gałecka | Chojeczno Gałki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563: 5 i 1/8 wł. os. (ŹD 415). |
| Jata Gałecka | Chojeczno Gałki | 5: Stos. kościelne | 5. 1547 Benedykt Izdbieński bp pozn. na prośbę fundatora Aleksego Bojemskiego eryguje par. w Oleksinie i przyłącza do niej wieś Boimie z par. Grębków oraz inne osady, w tym Gałki i J. (KnapNot 444-445; Now II, 546-7). |
| Jata Gałecka | Chojeczno Gałki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Jata wywodzi się od określenia jata – szałas, szopa, może od tymczasowej osady umiejscowionej w lesie podczas karczunku. Por. Bijak, Nazwy 78. |
| Jaworek | Jaworek | 0: Nazwa | JAWOREK (1465 Iaworznyk, 1480 [1476!] Jawornik, 1490 Jawornyk, Jewornyk, 1530 Jaworniki, 1531 Jaworek) 4 km na SW od Wierzbna (AHPMaz). |
| Jaworek | Jaworek | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. Liw. (KL nr 236); 1563 par. Czerwonka (ŹD 418); 1583 par. Wierzbno (Now II, 547). |
| Jaworek | Jaworek | 2: Topografia | 2. 1473 nadanie ks. 12 wł. zw. Kamionka [z. warsz., przy gran. z. liw.] obok granic Ossowieńskich [obszar późniejszej Wólki Czarnogłowskiej w dobrach Ossowno] i Szostaka [obszar późniejszej Zimnej Wody w dobrach J.] (MK 9, 33; SHGWarsz); 1478 nadanie 8 wł. lasu w Kamionce między dziedzictwami Ossowieńskiego i Szostaka, obok 12 wł. wcześniej nadanych (MK 9, 96; SHGWarsz.). |
| Jaworek | Jaworek | 3: Własność | 3. Włas. szlach.1465 Jan Borucz kmieć [książ.] z Grodziska przyjął wł. [kmiecą] w dobrach I. Mikołaja Szostaka z Wierzbna, ale nie przeszedł tamże (TymSąd s. 40 wg Liwska I, 79); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mikołaja Szostaka z Wierzbna i jego dobra Wierzbno i J. od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1490 Mikołaj Szostak podsędek liw. z s. Janem zastawia dobra Wierzbno i J. Janowi z Ojrzanowa chorążemu zakr. i jego bratankowi Janowi s. zm. Mikołaja z Ojrzanowa chorążego zakr. pod przepadkiem w 300 kopach gr (MK 18, 45v); 1491 Jan cześnik zakr. i jego bratanek Jan s. Mikołaja z Ojrzanowa dostają potw. przepadku Wierzbna i J. od Jana s. zm. Mikołaja Szostaka z Wierzbna i J. (MK 18, 45v; SHGWarsz s. 184); Jan s. zm. Mikołaja Szostaka z Wierzbna i J., ż. Zofia c. zm. Jana z Wilczkowic (MK 18, 45v); 1519 Jan s. zm. Jana z Ojrzanowa sprzedaje z pr. odkupu czynsz roczny 4 grz. z J., Cierpiąt i Wesołej Woli na ufundowanie ołtarza w kośc. par. w Tarczynie za 40 kóp w półgr (MK 32, 55v); 1530 Jan z Wieczfni kaszt. płoc. i [panowie] Jeżewscy jako stryjcowie i współherbownicy zm. Jana Ojrzanowskiego star. warsz. dają Katarzynie Ojrzanowskiej swoje działy w dobrach Ojrzanów i in. w z. warsz. oraz Wierzbno, Cierpięty, J. i Zimna Woda w z. czer. [liw.] (MS 4 nr 5504; SHGWarsz s. 185); 1531 taż Katarzyna Boglewska c. Stanisława, wd. po Janie Ojrzanowskim, ż. Piotra Goryńskiego dostaje od króla pr. włas. w/w dóbr Ojrzanów i in. w z. warsz. oraz Wierzbno, Cierpięty, J., Zimna Woda czyli Wola Dobrzesznia (MS 4 nr 16022; SHGWarsz s. 185); 1563: 14 wł. os. (ŹD 418); XIX w. 1152 mr. [ponad 38 wł.], grunt żytni (SG 3, 513). |
| Jaworek | Jaworek | 5: Stos. kościelne | 5. 1583 bp pozn. Łukasz Kościelecki eryguje par. w Wierzbnie i przyłącza do niej wieś J. (Now II, 547; AHPMaz). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyn [Stary] | 0: Nazwa | KAŁUSZYN [STARY] (1416 Kaluschino, 1513 Antiqua Caluschino,1556 Kałuszyno Antiqua [Stare], 1563 Kaluszyn, 1770 Kałuszyn) 21 km na SSW od zamku w Liwie. [hasło ogólne] |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyn [Stary] | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1416 in distr. Lyvensi (MK 3, 110); 1425-1472 par. Grębków, 1472 erekcja par. Kałuszyn (KnapNot 193-194; Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyn [Stary] | 2: Topografia | 2. 1477: 50 wł. w dobrach K. od węgła Piaseczno obok gran. dóbr Goździec aż do dóbr Więcława Żebrowskiego i Milewskich (MK 9, 191v). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyn [Stary] | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1416 Boruta i Niemierza dziedzice z Sarbska [rac./Gralewo; obecnie Szapsk] sprzedają 2 części dziedzictwa K. [Ściborowi z Sąchocina] marszałkowi [ks. Janusza I] za 200 kóp gr pras. (MK 3, 111; w Ciechanowie); [ok. 1417] ks. Janusz I daje panu marszałkowi [przyw.] na K., wymienia dziedziców z Sarbska: Boruta z dziećmi Janem, Pawłem, Mikołajem i Hanką oraz Niemierza, Paweł, Boruta, Stanisław, Małgorzata, Katarzyna i Hanka dzieci Piekuta (MK 3, 11v; bez zakończenia; SHGWP s. 297); 1435 Ścibor s. Marszałka i Jan Rogala chorąży wysz. w imieniu Jana brata Ścibora potw. Andrzejowi opatowi i konwentowi czerwińskiemu zastaw dóbr C., zastawionych przez zm. marszałka w 300 kopach gr posp., aż do pełnej spłaty (MK 3, 165); 1444 Jan z Sąchocina s. zm. marszałka daje Ściborowi z Zaborowa [bł.] swemu bratu swą połowę [włości] C. zastawionej opactwu czerwińskiemu w 200 grzywnach, w zamian za 150 kóp gr (MK 3, 296v-7); 1466 Stanisław z Sułkowa zastawia Szymonowi i jego braciom, Stanisławowi z braćmi i bratankami z Daniszewa [wysz.?; h. Cholewa?] 70 wł. w dziedzictwie C.: 20 wł. w borach i 50 wł. w lasach posp. oraz ciek Łukawica z oboma brzegami i 3 wł. tamże w C., w 200 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 9, 191v; 18, 61); 1468 ks. Konrad III potw., że Stanisław Sułkowski dziedzic z C. otrzymał od Mikołaja opata i konwentu czerwińskiego dokumenty i przyw. pr. chełmińskiego ks. Janusza I na dobra C., inne 2 dokumenty ks. Bolesława IV opatrzone pieczęcią średnią na 240 grz. w ½ gr, zapisanych zm. opatowi Andrzejowi przez Ścibora z Zaborowa i Jana z Sąchocina; Stanisław kwituje Mik. opata z ich odbioru (BOZ 70, s. 67); [1468?] Wit z Dudy sprzedaje Stanisławowi z Sułkowa dziedzictwo K. za 80 kóp (MK 5, 100v); [1468] Stanisław z Sułkowa dziedzic z C. sprzedaje 25 wł. dziedzictwa Kałuszyn szlachcie z Żebrów [nowom.] za 200 kóp gr w półgr: Jarosławowi z ss. 9 wł., Stanisławowi Szemborowicowi 6 wł., Jakubowi i Michałowi braciom 6 wł, Mikołajowi i Stanisławowi braciom 3 wł. [tj. 24 wł.], które ma wymierzyć k. Modzel [K. Mroczki?] (MK 5, 103); 1472 Mroczesław z Kałuszyna zamienia z Pawłem synem Andrzeja Borzy z Koszewnicy swą część Kałuszyna na jego część w Koszewnicy (MK 5, 163); 1471 Stanisław z Sułkowa przeprowadza podział dóbr z ss.; wieś C. zatrzymuje wraz z s. Jakubem, ponadto 6 wł. w C. obok rz. Trzebuczy z brzegiem i stawem rybnym (kop. 1525, MK 41, 43v; SHGWP s. 295); 1472 zob. p. 5; 1473 Stanisław Sułkowski z s. Jakubem z Kałuszyna dają plebanowi w Grębkowie [w odszkodowaniu] staw przy brzegu rz. Trzebuczy z groblą i 2 pręty [szerokości] obok stawu na wylewy w stronę granic szl. Milewskich i inne 2 pręty poniżej obok grobli w stronę granicy Pawła Kruka; tak jak woda była zatrzymana przez starą groblę, nie wylewając wyżej (MK 5, 173; Now II, 549); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jakuba Sułkowskiego z C. i jego wieś C. z przyległościami i mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236);1477 Stan. Sułkowski z C. i Stan. niegdy z Daniszewa, teraz z C. z braćmi i bratankami ustalają granice dóbr 50 wł. objętych przepadkiem zastawu (potw. 1489, MK 9, 191v; zob. p. 2.); 1493 ks. Konrad III potw. Stanisławowi z Daniszewa z braćmi i bratankami dok. przepadku zastawu 70 wł. w dobrach C. z 1466 r. (MK 9, 191-1v) oraz dok. ustalenia granic 50 wł. w lasach dóbr objętych przepadkiem z 1477 r. (MK 9, 191v); 1499 ur. Jakub z K. podsędek liw. z ż. Dorotą (WarszDis 6, 140); 1503 Jakub Sułkowski z K. psęd. liw., ż. Dorota z Nowego Dworu (MK 18, 167); 1518 zapis 5 grzywien rocznie na ołtarz w kościele par. Nowej Warszawy z fundacji Macieja Stepko rybaka warsz. i księdza Macieja z Tarczyna, w tym 2 grzywien na dobrach K., Wola [Kałuska] i Ryczołek Stanisława Kałuskiego z braćmi (AGAD, perg. 1550); 9 III 1526 ks. Janusz za wierne służby Mikołaja Kałuskiego, pisarza kancelarii książ., daje jemu i jego braciom Stanisławowi, Wawrzyńcowi, Janowi, Maciejowi i Feliksowi, ss. zm. ur. Jakuba z A. C., podsędka liw., prawo nieodpowiednie, uwalniając od sądów i kar sąd. (MK 41, 115v-116);1537 Stan. Kałuski sługa bpa pozn. spławia 24 łaszty żyta oraz kolejne zasoby (RegThel. s. 3, 8);1538 Stanisław, Mikołaj pl. [w K.] i Wawrzyniec ss. zm. Jakuba z C. podsędka liw. wymierzyli 71 wł. w dobrach K. przez mierniczego Stan. Otrębusa Olszowskim, Patockim i Szymońskim zgodnie z ugodą zawartą między nimi (MS 4, 19416; MK 58, 198); 1538 Jakub s. Gotarda z K. zeznaje zapis na rzecz Anny wd. po Janie [swoim bracie] i jej dzieci Stanisława, Franciszka, Jakuba i Jadwigi (Bon. IX, 174 wg CzersZG); 1539 Stanisław Kałuski chor. liw. (Nominacja MS4 nr 1947; +1548 MS 4 nr 8249); 1556 K. A. [Stare] (KnapNot 195); 1563: [włas. szl. z kmieciami], 4 szewców, 3 garncarzy, 2 krawców i 2 rzeźników (ŹD 417); Kałuscy h. Rogala z K. (Bon. IX, 174n); 1770 Kałuszyn [miasto] (Mapa Polonia Perthéesa); XIX w. dobra Kałuszyn bez Mrozów, Siemianowizny i Woli Kałuskiej miały ponad 100 wł. (SG 3, 728), własność drobnej szlachty w dawnej włości Kałuszyn mogła obejmować obszar większy. |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyn [Stary] | 5: Stos. kościelne | 5. 1472 Stanisław dz. z K. funduje kośc. par. w K., daje 4 wł. roli poświętnego wraz z łąkami oraz zezwala plebanowi na urządzenie sadzawki powyżej własnej sadzawki, na lokowanie taberny i zagrodników; Andrzej bp pozn. eryguje kośc. par. w K. pw. NMP, śś. Andrzeja Ap., Jana Chrzciciela, Wojciecha i Stanisława oraz ś. Barbary, daje mu dzies. z ról szlach., zastrzega dzies. bpią od kmieci, przyznaje pr. patronatu dla Stanisława z K. i jego spadkobierców; par. K. wyłącza się z par. Grębkowo (AE II, 369v; KnapNot 193-194); 1473 zob. p. 3; 1543 Mikołaj Kałuski pl. i dziedzic zamienia ze swoimi braćmi grunty pl. na inne w K. (KnapNot 186); 1557 tenże Mikołaj Kałuski pl. w K. i altarysta w Kazimierzu diec. gnieźn. (KnapNot 188); 1563 par. obejmuje 27 osad (ŹD 417; AHPMaz); 1598 patroni Wojciech i Wawrzyniec Kałuscy (Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyn [Stary] | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Kałuszyn może pochodzić od imienia Kałusz/Kałusza, dość wyjątkowego w zestawie polskich imion średniowiecznych, poświadczonego dopiero w XV w. (SSNO II, s. 524; VII, s. 100). Nazwa ta jest znana od 1416 r., być może wyparła nazwę wcześniejszą, jeśli włość ta miała metrykę podobną do sąsiedniej włości Boimie, sprzed 1220 r. W 2 poł. XV w. w wyniku sprzedaży części obszaru dla pełniejszego zagospodarowania pozostałości pojawiło się tu drobne rycerstwo tworzące okolicę szlachecką (Kałuszyno Abramy i inne). Par. Kałuszyn erygowana w 1472 r. objęła dwie dawne włości, Kałuszyn i Goździec (AHPMaz, zrekonstruowane granice parafii). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Abramy | 0: Nazwa | KAŁUSZYN [STARY] (1416 Kaluschino, 1513 Antiqua Caluschino,1556 Kałuszyno Antiqua [Stare], 1563 Kaluszyn, 1770 Kałuszyn) 21 km na SSW od zamku w Liwie. [hasło ogólne] |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Abramy | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1416 in distr. Lyvensi (MK 3, 110); 1425-1472 par. Grębków, 1472 erekcja par. Kałuszyn (KnapNot 193-194; Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Abramy | 2: Topografia | 2. 1477: 50 wł. w dobrach K. od węgła Piaseczno obok gran. dóbr Goździec aż do dóbr Więcława Żebrowskiego i Milewskich (MK 9, 191v). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Abramy | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1416 Boruta i Niemierza dziedzice z Sarbska [rac./Gralewo; obecnie Szapsk] sprzedają 2 części dziedzictwa K. [Ściborowi z Sąchocina] marszałkowi [ks. Janusza I] za 200 kóp gr pras. (MK 3, 111; w Ciechanowie); [ok. 1417] ks. Janusz I daje panu marszałkowi [przyw.] na K., wymienia dziedziców z Sarbska: Boruta z dziećmi Janem, Pawłem, Mikołajem i Hanką oraz Niemierza, Paweł, Boruta, Stanisław, Małgorzata, Katarzyna i Hanka dzieci Piekuta (MK 3, 11v; bez zakończenia; SHGWP s. 297); 1435 Ścibor s. Marszałka i Jan Rogala chorąży wysz. w imieniu Jana brata Ścibora potw. Andrzejowi opatowi i konwentowi czerwińskiemu zastaw dóbr C., zastawionych przez zm. marszałka w 300 kopach gr posp., aż do pełnej spłaty (MK 3, 165); 1444 Jan z Sąchocina s. zm. marszałka daje Ściborowi z Zaborowa [bł.] swemu bratu swą połowę [włości] C. zastawionej opactwu czerwińskiemu w 200 grzywnach, w zamian za 150 kóp gr (MK 3, 296v-7); 1466 Stanisław z Sułkowa zastawia Szymonowi i jego braciom, Stanisławowi z braćmi i bratankami z Daniszewa [wysz.?; h. Cholewa?] 70 wł. w dziedzictwie C.: 20 wł. w borach i 50 wł. w lasach posp. oraz ciek Łukawica z oboma brzegami i 3 wł. tamże w C., w 200 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 9, 191v; 18, 61); 1468 ks. Konrad III potw., że Stanisław Sułkowski dziedzic z C. otrzymał od Mikołaja opata i konwentu czerwińskiego dokumenty i przyw. pr. chełmińskiego ks. Janusza I na dobra C., inne 2 dokumenty ks. Bolesława IV opatrzone pieczęcią średnią na 240 grz. w ½ gr, zapisanych zm. opatowi Andrzejowi przez Ścibora z Zaborowa i Jana z Sąchocina; Stanisław kwituje Mik. opata z ich odbioru (BOZ 70, s. 67); [1468?] Wit z Dudy sprzedaje Stanisławowi z Sułkowa dziedzictwo K. za 80 kóp (MK 5, 100v); [1468] Stanisław z Sułkowa dziedzic z C. sprzedaje 25 wł. dziedzictwa Kałuszyn szlachcie z Żebrów [nowom.] za 200 kóp gr w półgr: Jarosławowi z ss. 9 wł., Stanisławowi Szemborowicowi 6 wł., Jakubowi i Michałowi braciom 6 wł, Mikołajowi i Stanisławowi braciom 3 wł. [tj. 24 wł.], które ma wymierzyć k. Modzel [K. Mroczki?] (MK 5, 103); 1472 Mroczesław z Kałuszyna zamienia z Pawłem synem Andrzeja Borzy z Koszewnicy swą część Kałuszyna na jego część w Koszewnicy (MK 5, 163); 1471 Stanisław z Sułkowa przeprowadza podział dóbr z ss.; wieś C. zatrzymuje wraz z s. Jakubem, ponadto 6 wł. w C. obok rz. Trzebuczy z brzegiem i stawem rybnym (kop. 1525, MK 41, 43v; SHGWP s. 295); 1472 zob. p. 5; 1473 Stanisław Sułkowski z s. Jakubem z Kałuszyna dają plebanowi w Grębkowie [w odszkodowaniu] staw przy brzegu rz. Trzebuczy z groblą i 2 pręty [szerokości] obok stawu na wylewy w stronę granic szl. Milewskich i inne 2 pręty poniżej obok grobli w stronę granicy Pawła Kruka; tak jak woda była zatrzymana przez starą groblę, nie wylewając wyżej (MK 5, 173; Now II, 549); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jakuba Sułkowskiego z C. i jego wieś C. z przyległościami i mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236);1477 Stan. Sułkowski z C. i Stan. niegdy z Daniszewa, teraz z C. z braćmi i bratankami ustalają granice dóbr 50 wł. objętych przepadkiem zastawu (potw. 1489, MK 9, 191v; zob. p. 2.); 1493 ks. Konrad III potw. Stanisławowi z Daniszewa z braćmi i bratankami dok. przepadku zastawu 70 wł. w dobrach C. z 1466 r. (MK 9, 191-1v) oraz dok. ustalenia granic 50 wł. w lasach dóbr objętych przepadkiem z 1477 r. (MK 9, 191v); 1499 ur. Jakub z K. podsędek liw. z ż. Dorotą (WarszDis 6, 140); 1503 Jakub Sułkowski z K. psęd. liw., ż. Dorota z Nowego Dworu (MK 18, 167); 1518 zapis 5 grzywien rocznie na ołtarz w kościele par. Nowej Warszawy z fundacji Macieja Stepko rybaka warsz. i księdza Macieja z Tarczyna, w tym 2 grzywien na dobrach K., Wola [Kałuska] i Ryczołek Stanisława Kałuskiego z braćmi (AGAD, perg. 1550); 9 III 1526 ks. Janusz za wierne służby Mikołaja Kałuskiego, pisarza kancelarii książ., daje jemu i jego braciom Stanisławowi, Wawrzyńcowi, Janowi, Maciejowi i Feliksowi, ss. zm. ur. Jakuba z A. C., podsędka liw., prawo nieodpowiednie, uwalniając od sądów i kar sąd. (MK 41, 115v-116);1537 Stan. Kałuski sługa bpa pozn. spławia 24 łaszty żyta oraz kolejne zasoby (RegThel. s. 3, 8);1538 Stanisław, Mikołaj pl. [w K.] i Wawrzyniec ss. zm. Jakuba z C. podsędka liw. wymierzyli 71 wł. w dobrach K. przez mierniczego Stan. Otrębusa Olszowskim, Patockim i Szymońskim zgodnie z ugodą zawartą między nimi (MS 4, 19416; MK 58, 198); 1538 Jakub s. Gotarda z K. zeznaje zapis na rzecz Anny wd. po Janie [swoim bracie] i jej dzieci Stanisława, Franciszka, Jakuba i Jadwigi (Bon. IX, 174 wg CzersZG); 1539 Stanisław Kałuski chor. liw. (Nominacja MS4 nr 1947; +1548 MS 4 nr 8249); 1556 K. A. [Stare] (KnapNot 195); 1563: [włas. szl. z kmieciami], 4 szewców, 3 garncarzy, 2 krawców i 2 rzeźników (ŹD 417); Kałuscy h. Rogala z K. (Bon. IX, 174n); 1770 Kałuszyn [miasto] (Mapa Polonia Perthéesa); XIX w. dobra Kałuszyn bez Mrozów, Siemianowizny i Woli Kałuskiej miały ponad 100 wł. (SG 3, 728), własność drobnej szlachty w dawnej włości Kałuszyn mogła obejmować obszar większy. |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Abramy | 5: Stos. kościelne | 5. 1472 Stanisław dz. z K. funduje kośc. par. w K., daje 4 wł. roli poświętnego wraz z łąkami oraz zezwala plebanowi na urządzenie sadzawki powyżej własnej sadzawki, na lokowanie taberny i zagrodników; Andrzej bp pozn. eryguje kośc. par. w K. pw. NMP, śś. Andrzeja Ap., Jana Chrzciciela, Wojciecha i Stanisława oraz ś. Barbary, daje mu dzies. z ról szlach., zastrzega dzies. bpią od kmieci, przyznaje pr. patronatu dla Stanisława z K. i jego spadkobierców; par. K. wyłącza się z par. Grębkowo (AE II, 369v; KnapNot 193-194); 1473 zob. p. 3; 1543 Mikołaj Kałuski pl. i dziedzic zamienia ze swoimi braćmi grunty pl. na inne w K. (KnapNot 186); 1557 tenże Mikołaj Kałuski pl. w K. i altarysta w Kazimierzu diec. gnieźn. (KnapNot 188); 1563 par. obejmuje 27 osad (ŹD 417; AHPMaz); 1598 patroni Wojciech i Wawrzyniec Kałuscy (Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Abramy | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Kałuszyn może pochodzić od imienia Kałusz/Kałusza, dość wyjątkowego w zestawie polskich imion średniowiecznych, poświadczonego dopiero w XV w. (SSNO II, s. 524; VII, s. 100). Nazwa ta jest znana od 1416 r., być może wyparła nazwę wcześniejszą, jeśli włość ta miała metrykę podobną do sąsiedniej włości Boimie, sprzed 1220 r. W 2 poł. XV w. w wyniku sprzedaży części obszaru dla pełniejszego zagospodarowania pozostałości pojawiło się tu drobne rycerstwo tworzące okolicę szlachecką (Kałuszyno Abramy i inne). Par. Kałuszyn erygowana w 1472 r. objęła dwie dawne włości, Kałuszyn i Goździec (AHPMaz, zrekonstruowane granice parafii). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Dobrożany | 0: Nazwa | KAŁUSZYN [STARY] (1416 Kaluschino, 1513 Antiqua Caluschino,1556 Kałuszyno Antiqua [Stare], 1563 Kaluszyn, 1770 Kałuszyn) 21 km na SSW od zamku w Liwie. [hasło ogólne] |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Dobrożany | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1416 in distr. Lyvensi (MK 3, 110); 1425-1472 par. Grębków, 1472 erekcja par. Kałuszyn (KnapNot 193-194; Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Dobrożany | 2: Topografia | 2. 1477: 50 wł. w dobrach K. od węgła Piaseczno obok gran. dóbr Goździec aż do dóbr Więcława Żebrowskiego i Milewskich (MK 9, 191v). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Dobrożany | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1416 Boruta i Niemierza dziedzice z Sarbska [rac./Gralewo; obecnie Szapsk] sprzedają 2 części dziedzictwa K. [Ściborowi z Sąchocina] marszałkowi [ks. Janusza I] za 200 kóp gr pras. (MK 3, 111; w Ciechanowie); [ok. 1417] ks. Janusz I daje panu marszałkowi [przyw.] na K., wymienia dziedziców z Sarbska: Boruta z dziećmi Janem, Pawłem, Mikołajem i Hanką oraz Niemierza, Paweł, Boruta, Stanisław, Małgorzata, Katarzyna i Hanka dzieci Piekuta (MK 3, 11v; bez zakończenia; SHGWP s. 297); 1435 Ścibor s. Marszałka i Jan Rogala chorąży wysz. w imieniu Jana brata Ścibora potw. Andrzejowi opatowi i konwentowi czerwińskiemu zastaw dóbr C., zastawionych przez zm. marszałka w 300 kopach gr posp., aż do pełnej spłaty (MK 3, 165); 1444 Jan z Sąchocina s. zm. marszałka daje Ściborowi z Zaborowa [bł.] swemu bratu swą połowę [włości] C. zastawionej opactwu czerwińskiemu w 200 grzywnach, w zamian za 150 kóp gr (MK 3, 296v-7); 1466 Stanisław z Sułkowa zastawia Szymonowi i jego braciom, Stanisławowi z braćmi i bratankami z Daniszewa [wysz.?; h. Cholewa?] 70 wł. w dziedzictwie C.: 20 wł. w borach i 50 wł. w lasach posp. oraz ciek Łukawica z oboma brzegami i 3 wł. tamże w C., w 200 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 9, 191v; 18, 61); 1468 ks. Konrad III potw., że Stanisław Sułkowski dziedzic z C. otrzymał od Mikołaja opata i konwentu czerwińskiego dokumenty i przyw. pr. chełmińskiego ks. Janusza I na dobra C., inne 2 dokumenty ks. Bolesława IV opatrzone pieczęcią średnią na 240 grz. w ½ gr, zapisanych zm. opatowi Andrzejowi przez Ścibora z Zaborowa i Jana z Sąchocina; Stanisław kwituje Mik. opata z ich odbioru (BOZ 70, s. 67); [1468?] Wit z Dudy sprzedaje Stanisławowi z Sułkowa dziedzictwo K. za 80 kóp (MK 5, 100v); [1468] Stanisław z Sułkowa dziedzic z C. sprzedaje 25 wł. dziedzictwa Kałuszyn szlachcie z Żebrów [nowom.] za 200 kóp gr w półgr: Jarosławowi z ss. 9 wł., Stanisławowi Szemborowicowi 6 wł., Jakubowi i Michałowi braciom 6 wł, Mikołajowi i Stanisławowi braciom 3 wł. [tj. 24 wł.], które ma wymierzyć k. Modzel [K. Mroczki?] (MK 5, 103); 1472 Mroczesław z Kałuszyna zamienia z Pawłem synem Andrzeja Borzy z Koszewnicy swą część Kałuszyna na jego część w Koszewnicy (MK 5, 163); 1471 Stanisław z Sułkowa przeprowadza podział dóbr z ss.; wieś C. zatrzymuje wraz z s. Jakubem, ponadto 6 wł. w C. obok rz. Trzebuczy z brzegiem i stawem rybnym (kop. 1525, MK 41, 43v; SHGWP s. 295); 1472 zob. p. 5; 1473 Stanisław Sułkowski z s. Jakubem z Kałuszyna dają plebanowi w Grębkowie [w odszkodowaniu] staw przy brzegu rz. Trzebuczy z groblą i 2 pręty [szerokości] obok stawu na wylewy w stronę granic szl. Milewskich i inne 2 pręty poniżej obok grobli w stronę granicy Pawła Kruka; tak jak woda była zatrzymana przez starą groblę, nie wylewając wyżej (MK 5, 173; Now II, 549); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jakuba Sułkowskiego z C. i jego wieś C. z przyległościami i mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236);1477 Stan. Sułkowski z C. i Stan. niegdy z Daniszewa, teraz z C. z braćmi i bratankami ustalają granice dóbr 50 wł. objętych przepadkiem zastawu (potw. 1489, MK 9, 191v; zob. p. 2.); 1493 ks. Konrad III potw. Stanisławowi z Daniszewa z braćmi i bratankami dok. przepadku zastawu 70 wł. w dobrach C. z 1466 r. (MK 9, 191-1v) oraz dok. ustalenia granic 50 wł. w lasach dóbr objętych przepadkiem z 1477 r. (MK 9, 191v); 1499 ur. Jakub z K. podsędek liw. z ż. Dorotą (WarszDis 6, 140); 1503 Jakub Sułkowski z K. psęd. liw., ż. Dorota z Nowego Dworu (MK 18, 167); 1518 zapis 5 grzywien rocznie na ołtarz w kościele par. Nowej Warszawy z fundacji Macieja Stepko rybaka warsz. i księdza Macieja z Tarczyna, w tym 2 grzywien na dobrach K., Wola [Kałuska] i Ryczołek Stanisława Kałuskiego z braćmi (AGAD, perg. 1550); 9 III 1526 ks. Janusz za wierne służby Mikołaja Kałuskiego, pisarza kancelarii książ., daje jemu i jego braciom Stanisławowi, Wawrzyńcowi, Janowi, Maciejowi i Feliksowi, ss. zm. ur. Jakuba z A. C., podsędka liw., prawo nieodpowiednie, uwalniając od sądów i kar sąd. (MK 41, 115v-116);1537 Stan. Kałuski sługa bpa pozn. spławia 24 łaszty żyta oraz kolejne zasoby (RegThel. s. 3, 8);1538 Stanisław, Mikołaj pl. [w K.] i Wawrzyniec ss. zm. Jakuba z C. podsędka liw. wymierzyli 71 wł. w dobrach K. przez mierniczego Stan. Otrębusa Olszowskim, Patockim i Szymońskim zgodnie z ugodą zawartą między nimi (MS 4, 19416; MK 58, 198); 1538 Jakub s. Gotarda z K. zeznaje zapis na rzecz Anny wd. po Janie [swoim bracie] i jej dzieci Stanisława, Franciszka, Jakuba i Jadwigi (Bon. IX, 174 wg CzersZG); 1539 Stanisław Kałuski chor. liw. (Nominacja MS4 nr 1947; +1548 MS 4 nr 8249); 1556 K. A. [Stare] (KnapNot 195); 1563: [włas. szl. z kmieciami], 4 szewców, 3 garncarzy, 2 krawców i 2 rzeźników (ŹD 417); Kałuscy h. Rogala z K. (Bon. IX, 174n); 1770 Kałuszyn [miasto] (Mapa Polonia Perthéesa); XIX w. dobra Kałuszyn bez Mrozów, Siemianowizny i Woli Kałuskiej miały ponad 100 wł. (SG 3, 728), własność drobnej szlachty w dawnej włości Kałuszyn mogła obejmować obszar większy. |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Dobrożany | 5: Stos. kościelne | 5. 1472 Stanisław dz. z K. funduje kośc. par. w K., daje 4 wł. roli poświętnego wraz z łąkami oraz zezwala plebanowi na urządzenie sadzawki powyżej własnej sadzawki, na lokowanie taberny i zagrodników; Andrzej bp pozn. eryguje kośc. par. w K. pw. NMP, śś. Andrzeja Ap., Jana Chrzciciela, Wojciecha i Stanisława oraz ś. Barbary, daje mu dzies. z ról szlach., zastrzega dzies. bpią od kmieci, przyznaje pr. patronatu dla Stanisława z K. i jego spadkobierców; par. K. wyłącza się z par. Grębkowo (AE II, 369v; KnapNot 193-194); 1473 zob. p. 3; 1543 Mikołaj Kałuski pl. i dziedzic zamienia ze swoimi braćmi grunty pl. na inne w K. (KnapNot 186); 1557 tenże Mikołaj Kałuski pl. w K. i altarysta w Kazimierzu diec. gnieźn. (KnapNot 188); 1563 par. obejmuje 27 osad (ŹD 417; AHPMaz); 1598 patroni Wojciech i Wawrzyniec Kałuscy (Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Dobrożany | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Kałuszyn może pochodzić od imienia Kałusz/Kałusza, dość wyjątkowego w zestawie polskich imion średniowiecznych, poświadczonego dopiero w XV w. (SSNO II, s. 524; VII, s. 100). Nazwa ta jest znana od 1416 r., być może wyparła nazwę wcześniejszą, jeśli włość ta miała metrykę podobną do sąsiedniej włości Boimie, sprzed 1220 r. W 2 poł. XV w. w wyniku sprzedaży części obszaru dla pełniejszego zagospodarowania pozostałości pojawiło się tu drobne rycerstwo tworzące okolicę szlachecką (Kałuszyno Abramy i inne). Par. Kałuszyn erygowana w 1472 r. objęła dwie dawne włości, Kałuszyn i Goździec (AHPMaz, zrekonstruowane granice parafii). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Falbogi | 0: Nazwa | KAŁUSZYN [STARY] (1416 Kaluschino, 1513 Antiqua Caluschino,1556 Kałuszyno Antiqua [Stare], 1563 Kaluszyn, 1770 Kałuszyn) 21 km na SSW od zamku w Liwie. [hasło ogólne] |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Falbogi | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1416 in distr. Lyvensi (MK 3, 110); 1425-1472 par. Grębków, 1472 erekcja par. Kałuszyn (KnapNot 193-194; Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Falbogi | 2: Topografia | 2. 1477: 50 wł. w dobrach K. od węgła Piaseczno obok gran. dóbr Goździec aż do dóbr Więcława Żebrowskiego i Milewskich (MK 9, 191v). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Falbogi | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1416 Boruta i Niemierza dziedzice z Sarbska [rac./Gralewo; obecnie Szapsk] sprzedają 2 części dziedzictwa K. [Ściborowi z Sąchocina] marszałkowi [ks. Janusza I] za 200 kóp gr pras. (MK 3, 111; w Ciechanowie); [ok. 1417] ks. Janusz I daje panu marszałkowi [przyw.] na K., wymienia dziedziców z Sarbska: Boruta z dziećmi Janem, Pawłem, Mikołajem i Hanką oraz Niemierza, Paweł, Boruta, Stanisław, Małgorzata, Katarzyna i Hanka dzieci Piekuta (MK 3, 11v; bez zakończenia; SHGWP s. 297); 1435 Ścibor s. Marszałka i Jan Rogala chorąży wysz. w imieniu Jana brata Ścibora potw. Andrzejowi opatowi i konwentowi czerwińskiemu zastaw dóbr C., zastawionych przez zm. marszałka w 300 kopach gr posp., aż do pełnej spłaty (MK 3, 165); 1444 Jan z Sąchocina s. zm. marszałka daje Ściborowi z Zaborowa [bł.] swemu bratu swą połowę [włości] C. zastawionej opactwu czerwińskiemu w 200 grzywnach, w zamian za 150 kóp gr (MK 3, 296v-7); 1466 Stanisław z Sułkowa zastawia Szymonowi i jego braciom, Stanisławowi z braćmi i bratankami z Daniszewa [wysz.?; h. Cholewa?] 70 wł. w dziedzictwie C.: 20 wł. w borach i 50 wł. w lasach posp. oraz ciek Łukawica z oboma brzegami i 3 wł. tamże w C., w 200 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 9, 191v; 18, 61); 1468 ks. Konrad III potw., że Stanisław Sułkowski dziedzic z C. otrzymał od Mikołaja opata i konwentu czerwińskiego dokumenty i przyw. pr. chełmińskiego ks. Janusza I na dobra C., inne 2 dokumenty ks. Bolesława IV opatrzone pieczęcią średnią na 240 grz. w ½ gr, zapisanych zm. opatowi Andrzejowi przez Ścibora z Zaborowa i Jana z Sąchocina; Stanisław kwituje Mik. opata z ich odbioru (BOZ 70, s. 67); [1468?] Wit z Dudy sprzedaje Stanisławowi z Sułkowa dziedzictwo K. za 80 kóp (MK 5, 100v); [1468] Stanisław z Sułkowa dziedzic z C. sprzedaje 25 wł. dziedzictwa Kałuszyn szlachcie z Żebrów [nowom.] za 200 kóp gr w półgr: Jarosławowi z ss. 9 wł., Stanisławowi Szemborowicowi 6 wł., Jakubowi i Michałowi braciom 6 wł, Mikołajowi i Stanisławowi braciom 3 wł. [tj. 24 wł.], które ma wymierzyć k. Modzel [K. Mroczki?] (MK 5, 103); 1472 Mroczesław z Kałuszyna zamienia z Pawłem synem Andrzeja Borzy z Koszewnicy swą część Kałuszyna na jego część w Koszewnicy (MK 5, 163); 1471 Stanisław z Sułkowa przeprowadza podział dóbr z ss.; wieś C. zatrzymuje wraz z s. Jakubem, ponadto 6 wł. w C. obok rz. Trzebuczy z brzegiem i stawem rybnym (kop. 1525, MK 41, 43v; SHGWP s. 295); 1472 zob. p. 5; 1473 Stanisław Sułkowski z s. Jakubem z Kałuszyna dają plebanowi w Grębkowie [w odszkodowaniu] staw przy brzegu rz. Trzebuczy z groblą i 2 pręty [szerokości] obok stawu na wylewy w stronę granic szl. Milewskich i inne 2 pręty poniżej obok grobli w stronę granicy Pawła Kruka; tak jak woda była zatrzymana przez starą groblę, nie wylewając wyżej (MK 5, 173; Now II, 549); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jakuba Sułkowskiego z C. i jego wieś C. z przyległościami i mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236);1477 Stan. Sułkowski z C. i Stan. niegdy z Daniszewa, teraz z C. z braćmi i bratankami ustalają granice dóbr 50 wł. objętych przepadkiem zastawu (potw. 1489, MK 9, 191v; zob. p. 2.); 1493 ks. Konrad III potw. Stanisławowi z Daniszewa z braćmi i bratankami dok. przepadku zastawu 70 wł. w dobrach C. z 1466 r. (MK 9, 191-1v) oraz dok. ustalenia granic 50 wł. w lasach dóbr objętych przepadkiem z 1477 r. (MK 9, 191v); 1499 ur. Jakub z K. podsędek liw. z ż. Dorotą (WarszDis 6, 140); 1503 Jakub Sułkowski z K. psęd. liw., ż. Dorota z Nowego Dworu (MK 18, 167); 1518 zapis 5 grzywien rocznie na ołtarz w kościele par. Nowej Warszawy z fundacji Macieja Stepko rybaka warsz. i księdza Macieja z Tarczyna, w tym 2 grzywien na dobrach K., Wola [Kałuska] i Ryczołek Stanisława Kałuskiego z braćmi (AGAD, perg. 1550); 9 III 1526 ks. Janusz za wierne służby Mikołaja Kałuskiego, pisarza kancelarii książ., daje jemu i jego braciom Stanisławowi, Wawrzyńcowi, Janowi, Maciejowi i Feliksowi, ss. zm. ur. Jakuba z A. C., podsędka liw., prawo nieodpowiednie, uwalniając od sądów i kar sąd. (MK 41, 115v-116);1537 Stan. Kałuski sługa bpa pozn. spławia 24 łaszty żyta oraz kolejne zasoby (RegThel. s. 3, 8);1538 Stanisław, Mikołaj pl. [w K.] i Wawrzyniec ss. zm. Jakuba z C. podsędka liw. wymierzyli 71 wł. w dobrach K. przez mierniczego Stan. Otrębusa Olszowskim, Patockim i Szymońskim zgodnie z ugodą zawartą między nimi (MS 4, 19416; MK 58, 198); 1538 Jakub s. Gotarda z K. zeznaje zapis na rzecz Anny wd. po Janie [swoim bracie] i jej dzieci Stanisława, Franciszka, Jakuba i Jadwigi (Bon. IX, 174 wg CzersZG); 1539 Stanisław Kałuski chor. liw. (Nominacja MS4 nr 1947; +1548 MS 4 nr 8249); 1556 K. A. [Stare] (KnapNot 195); 1563: [włas. szl. z kmieciami], 4 szewców, 3 garncarzy, 2 krawców i 2 rzeźników (ŹD 417); Kałuscy h. Rogala z K. (Bon. IX, 174n); 1770 Kałuszyn [miasto] (Mapa Polonia Perthéesa); XIX w. dobra Kałuszyn bez Mrozów, Siemianowizny i Woli Kałuskiej miały ponad 100 wł. (SG 3, 728), własność drobnej szlachty w dawnej włości Kałuszyn mogła obejmować obszar większy. |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Falbogi | 5: Stos. kościelne | 5. 1472 Stanisław dz. z K. funduje kośc. par. w K., daje 4 wł. roli poświętnego wraz z łąkami oraz zezwala plebanowi na urządzenie sadzawki powyżej własnej sadzawki, na lokowanie taberny i zagrodników; Andrzej bp pozn. eryguje kośc. par. w K. pw. NMP, śś. Andrzeja Ap., Jana Chrzciciela, Wojciecha i Stanisława oraz ś. Barbary, daje mu dzies. z ról szlach., zastrzega dzies. bpią od kmieci, przyznaje pr. patronatu dla Stanisława z K. i jego spadkobierców; par. K. wyłącza się z par. Grębkowo (AE II, 369v; KnapNot 193-194); 1473 zob. p. 3; 1543 Mikołaj Kałuski pl. i dziedzic zamienia ze swoimi braćmi grunty pl. na inne w K. (KnapNot 186); 1557 tenże Mikołaj Kałuski pl. w K. i altarysta w Kazimierzu diec. gnieźn. (KnapNot 188); 1563 par. obejmuje 27 osad (ŹD 417; AHPMaz); 1598 patroni Wojciech i Wawrzyniec Kałuscy (Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Falbogi | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Kałuszyn może pochodzić od imienia Kałusz/Kałusza, dość wyjątkowego w zestawie polskich imion średniowiecznych, poświadczonego dopiero w XV w. (SSNO II, s. 524; VII, s. 100). Nazwa ta jest znana od 1416 r., być może wyparła nazwę wcześniejszą, jeśli włość ta miała metrykę podobną do sąsiedniej włości Boimie, sprzed 1220 r. W 2 poł. XV w. w wyniku sprzedaży części obszaru dla pełniejszego zagospodarowania pozostałości pojawiło się tu drobne rycerstwo tworzące okolicę szlachecką (Kałuszyno Abramy i inne). Par. Kałuszyn erygowana w 1472 r. objęła dwie dawne włości, Kałuszyn i Goździec (AHPMaz, zrekonstruowane granice parafii). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Grozy | 0: Nazwa | KAŁUSZYN [STARY] (1416 Kaluschino, 1513 Antiqua Caluschino,1556 Kałuszyno Antiqua [Stare], 1563 Kaluszyn, 1770 Kałuszyn) 21 km na SSW od zamku w Liwie. [hasło ogólne] |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Grozy | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1416 in distr. Lyvensi (MK 3, 110); 1425-1472 par. Grębków, 1472 erekcja par. Kałuszyn (KnapNot 193-194; Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Grozy | 2: Topografia | 2. 1477: 50 wł. w dobrach K. od węgła Piaseczno obok gran. dóbr Goździec aż do dóbr Więcława Żebrowskiego i Milewskich (MK 9, 191v). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Grozy | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1416 Boruta i Niemierza dziedzice z Sarbska [rac./Gralewo; obecnie Szapsk] sprzedają 2 części dziedzictwa K. [Ściborowi z Sąchocina] marszałkowi [ks. Janusza I] za 200 kóp gr pras. (MK 3, 111; w Ciechanowie); [ok. 1417] ks. Janusz I daje panu marszałkowi [przyw.] na K., wymienia dziedziców z Sarbska: Boruta z dziećmi Janem, Pawłem, Mikołajem i Hanką oraz Niemierza, Paweł, Boruta, Stanisław, Małgorzata, Katarzyna i Hanka dzieci Piekuta (MK 3, 11v; bez zakończenia; SHGWP s. 297); 1435 Ścibor s. Marszałka i Jan Rogala chorąży wysz. w imieniu Jana brata Ścibora potw. Andrzejowi opatowi i konwentowi czerwińskiemu zastaw dóbr C., zastawionych przez zm. marszałka w 300 kopach gr posp., aż do pełnej spłaty (MK 3, 165); 1444 Jan z Sąchocina s. zm. marszałka daje Ściborowi z Zaborowa [bł.] swemu bratu swą połowę [włości] C. zastawionej opactwu czerwińskiemu w 200 grzywnach, w zamian za 150 kóp gr (MK 3, 296v-7); 1466 Stanisław z Sułkowa zastawia Szymonowi i jego braciom, Stanisławowi z braćmi i bratankami z Daniszewa [wysz.?; h. Cholewa?] 70 wł. w dziedzictwie C.: 20 wł. w borach i 50 wł. w lasach posp. oraz ciek Łukawica z oboma brzegami i 3 wł. tamże w C., w 200 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 9, 191v; 18, 61); 1468 ks. Konrad III potw., że Stanisław Sułkowski dziedzic z C. otrzymał od Mikołaja opata i konwentu czerwińskiego dokumenty i przyw. pr. chełmińskiego ks. Janusza I na dobra C., inne 2 dokumenty ks. Bolesława IV opatrzone pieczęcią średnią na 240 grz. w ½ gr, zapisanych zm. opatowi Andrzejowi przez Ścibora z Zaborowa i Jana z Sąchocina; Stanisław kwituje Mik. opata z ich odbioru (BOZ 70, s. 67); [1468?] Wit z Dudy sprzedaje Stanisławowi z Sułkowa dziedzictwo K. za 80 kóp (MK 5, 100v); [1468] Stanisław z Sułkowa dziedzic z C. sprzedaje 25 wł. dziedzictwa Kałuszyn szlachcie z Żebrów [nowom.] za 200 kóp gr w półgr: Jarosławowi z ss. 9 wł., Stanisławowi Szemborowicowi 6 wł., Jakubowi i Michałowi braciom 6 wł, Mikołajowi i Stanisławowi braciom 3 wł. [tj. 24 wł.], które ma wymierzyć k. Modzel [K. Mroczki?] (MK 5, 103); 1472 Mroczesław z Kałuszyna zamienia z Pawłem synem Andrzeja Borzy z Koszewnicy swą część Kałuszyna na jego część w Koszewnicy (MK 5, 163); 1471 Stanisław z Sułkowa przeprowadza podział dóbr z ss.; wieś C. zatrzymuje wraz z s. Jakubem, ponadto 6 wł. w C. obok rz. Trzebuczy z brzegiem i stawem rybnym (kop. 1525, MK 41, 43v; SHGWP s. 295); 1472 zob. p. 5; 1473 Stanisław Sułkowski z s. Jakubem z Kałuszyna dają plebanowi w Grębkowie [w odszkodowaniu] staw przy brzegu rz. Trzebuczy z groblą i 2 pręty [szerokości] obok stawu na wylewy w stronę granic szl. Milewskich i inne 2 pręty poniżej obok grobli w stronę granicy Pawła Kruka; tak jak woda była zatrzymana przez starą groblę, nie wylewając wyżej (MK 5, 173; Now II, 549); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jakuba Sułkowskiego z C. i jego wieś C. z przyległościami i mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236);1477 Stan. Sułkowski z C. i Stan. niegdy z Daniszewa, teraz z C. z braćmi i bratankami ustalają granice dóbr 50 wł. objętych przepadkiem zastawu (potw. 1489, MK 9, 191v; zob. p. 2.); 1493 ks. Konrad III potw. Stanisławowi z Daniszewa z braćmi i bratankami dok. przepadku zastawu 70 wł. w dobrach C. z 1466 r. (MK 9, 191-1v) oraz dok. ustalenia granic 50 wł. w lasach dóbr objętych przepadkiem z 1477 r. (MK 9, 191v); 1499 ur. Jakub z K. podsędek liw. z ż. Dorotą (WarszDis 6, 140); 1503 Jakub Sułkowski z K. psęd. liw., ż. Dorota z Nowego Dworu (MK 18, 167); 1518 zapis 5 grzywien rocznie na ołtarz w kościele par. Nowej Warszawy z fundacji Macieja Stepko rybaka warsz. i księdza Macieja z Tarczyna, w tym 2 grzywien na dobrach K., Wola [Kałuska] i Ryczołek Stanisława Kałuskiego z braćmi (AGAD, perg. 1550); 9 III 1526 ks. Janusz za wierne służby Mikołaja Kałuskiego, pisarza kancelarii książ., daje jemu i jego braciom Stanisławowi, Wawrzyńcowi, Janowi, Maciejowi i Feliksowi, ss. zm. ur. Jakuba z A. C., podsędka liw., prawo nieodpowiednie, uwalniając od sądów i kar sąd. (MK 41, 115v-116);1537 Stan. Kałuski sługa bpa pozn. spławia 24 łaszty żyta oraz kolejne zasoby (RegThel. s. 3, 8);1538 Stanisław, Mikołaj pl. [w K.] i Wawrzyniec ss. zm. Jakuba z C. podsędka liw. wymierzyli 71 wł. w dobrach K. przez mierniczego Stan. Otrębusa Olszowskim, Patockim i Szymońskim zgodnie z ugodą zawartą między nimi (MS 4, 19416; MK 58, 198); 1538 Jakub s. Gotarda z K. zeznaje zapis na rzecz Anny wd. po Janie [swoim bracie] i jej dzieci Stanisława, Franciszka, Jakuba i Jadwigi (Bon. IX, 174 wg CzersZG); 1539 Stanisław Kałuski chor. liw. (Nominacja MS4 nr 1947; +1548 MS 4 nr 8249); 1556 K. A. [Stare] (KnapNot 195); 1563: [włas. szl. z kmieciami], 4 szewców, 3 garncarzy, 2 krawców i 2 rzeźników (ŹD 417); Kałuscy h. Rogala z K. (Bon. IX, 174n); 1770 Kałuszyn [miasto] (Mapa Polonia Perthéesa); XIX w. dobra Kałuszyn bez Mrozów, Siemianowizny i Woli Kałuskiej miały ponad 100 wł. (SG 3, 728), własność drobnej szlachty w dawnej włości Kałuszyn mogła obejmować obszar większy. |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Grozy | 5: Stos. kościelne | 5. 1472 Stanisław dz. z K. funduje kośc. par. w K., daje 4 wł. roli poświętnego wraz z łąkami oraz zezwala plebanowi na urządzenie sadzawki powyżej własnej sadzawki, na lokowanie taberny i zagrodników; Andrzej bp pozn. eryguje kośc. par. w K. pw. NMP, śś. Andrzeja Ap., Jana Chrzciciela, Wojciecha i Stanisława oraz ś. Barbary, daje mu dzies. z ról szlach., zastrzega dzies. bpią od kmieci, przyznaje pr. patronatu dla Stanisława z K. i jego spadkobierców; par. K. wyłącza się z par. Grębkowo (AE II, 369v; KnapNot 193-194); 1473 zob. p. 3; 1543 Mikołaj Kałuski pl. i dziedzic zamienia ze swoimi braćmi grunty pl. na inne w K. (KnapNot 186); 1557 tenże Mikołaj Kałuski pl. w K. i altarysta w Kazimierzu diec. gnieźn. (KnapNot 188); 1563 par. obejmuje 27 osad (ŹD 417; AHPMaz); 1598 patroni Wojciech i Wawrzyniec Kałuscy (Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Grozy | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Kałuszyn może pochodzić od imienia Kałusz/Kałusza, dość wyjątkowego w zestawie polskich imion średniowiecznych, poświadczonego dopiero w XV w. (SSNO II, s. 524; VII, s. 100). Nazwa ta jest znana od 1416 r., być może wyparła nazwę wcześniejszą, jeśli włość ta miała metrykę podobną do sąsiedniej włości Boimie, sprzed 1220 r. W 2 poł. XV w. w wyniku sprzedaży części obszaru dla pełniejszego zagospodarowania pozostałości pojawiło się tu drobne rycerstwo tworzące okolicę szlachecką (Kałuszyno Abramy i inne). Par. Kałuszyn erygowana w 1472 r. objęła dwie dawne włości, Kałuszyn i Goździec (AHPMaz, zrekonstruowane granice parafii). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Kluki | 0: Nazwa | KAŁUSZYN [STARY] (1416 Kaluschino, 1513 Antiqua Caluschino,1556 Kałuszyno Antiqua [Stare], 1563 Kaluszyn, 1770 Kałuszyn) 21 km na SSW od zamku w Liwie. [hasło ogólne] |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Kluki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1416 in distr. Lyvensi (MK 3, 110); 1425-1472 par. Grębków, 1472 erekcja par. Kałuszyn (KnapNot 193-194; Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Kluki | 2: Topografia | 2. 1477: 50 wł. w dobrach K. od węgła Piaseczno obok gran. dóbr Goździec aż do dóbr Więcława Żebrowskiego i Milewskich (MK 9, 191v). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Kluki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1416 Boruta i Niemierza dziedzice z Sarbska [rac./Gralewo; obecnie Szapsk] sprzedają 2 części dziedzictwa K. [Ściborowi z Sąchocina] marszałkowi [ks. Janusza I] za 200 kóp gr pras. (MK 3, 111; w Ciechanowie); [ok. 1417] ks. Janusz I daje panu marszałkowi [przyw.] na K., wymienia dziedziców z Sarbska: Boruta z dziećmi Janem, Pawłem, Mikołajem i Hanką oraz Niemierza, Paweł, Boruta, Stanisław, Małgorzata, Katarzyna i Hanka dzieci Piekuta (MK 3, 11v; bez zakończenia; SHGWP s. 297); 1435 Ścibor s. Marszałka i Jan Rogala chorąży wysz. w imieniu Jana brata Ścibora potw. Andrzejowi opatowi i konwentowi czerwińskiemu zastaw dóbr C., zastawionych przez zm. marszałka w 300 kopach gr posp., aż do pełnej spłaty (MK 3, 165); 1444 Jan z Sąchocina s. zm. marszałka daje Ściborowi z Zaborowa [bł.] swemu bratu swą połowę [włości] C. zastawionej opactwu czerwińskiemu w 200 grzywnach, w zamian za 150 kóp gr (MK 3, 296v-7); 1466 Stanisław z Sułkowa zastawia Szymonowi i jego braciom, Stanisławowi z braćmi i bratankami z Daniszewa [wysz.?; h. Cholewa?] 70 wł. w dziedzictwie C.: 20 wł. w borach i 50 wł. w lasach posp. oraz ciek Łukawica z oboma brzegami i 3 wł. tamże w C., w 200 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 9, 191v; 18, 61); 1468 ks. Konrad III potw., że Stanisław Sułkowski dziedzic z C. otrzymał od Mikołaja opata i konwentu czerwińskiego dokumenty i przyw. pr. chełmińskiego ks. Janusza I na dobra C., inne 2 dokumenty ks. Bolesława IV opatrzone pieczęcią średnią na 240 grz. w ½ gr, zapisanych zm. opatowi Andrzejowi przez Ścibora z Zaborowa i Jana z Sąchocina; Stanisław kwituje Mik. opata z ich odbioru (BOZ 70, s. 67); [1468?] Wit z Dudy sprzedaje Stanisławowi z Sułkowa dziedzictwo K. za 80 kóp (MK 5, 100v); [1468] Stanisław z Sułkowa dziedzic z C. sprzedaje 25 wł. dziedzictwa Kałuszyn szlachcie z Żebrów [nowom.] za 200 kóp gr w półgr: Jarosławowi z ss. 9 wł., Stanisławowi Szemborowicowi 6 wł., Jakubowi i Michałowi braciom 6 wł, Mikołajowi i Stanisławowi braciom 3 wł. [tj. 24 wł.], które ma wymierzyć k. Modzel [K. Mroczki?] (MK 5, 103); 1472 Mroczesław z Kałuszyna zamienia z Pawłem synem Andrzeja Borzy z Koszewnicy swą część Kałuszyna na jego część w Koszewnicy (MK 5, 163); 1471 Stanisław z Sułkowa przeprowadza podział dóbr z ss.; wieś C. zatrzymuje wraz z s. Jakubem, ponadto 6 wł. w C. obok rz. Trzebuczy z brzegiem i stawem rybnym (kop. 1525, MK 41, 43v; SHGWP s. 295); 1472 zob. p. 5; 1473 Stanisław Sułkowski z s. Jakubem z Kałuszyna dają plebanowi w Grębkowie [w odszkodowaniu] staw przy brzegu rz. Trzebuczy z groblą i 2 pręty [szerokości] obok stawu na wylewy w stronę granic szl. Milewskich i inne 2 pręty poniżej obok grobli w stronę granicy Pawła Kruka; tak jak woda była zatrzymana przez starą groblę, nie wylewając wyżej (MK 5, 173; Now II, 549); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jakuba Sułkowskiego z C. i jego wieś C. z przyległościami i mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236);1477 Stan. Sułkowski z C. i Stan. niegdy z Daniszewa, teraz z C. z braćmi i bratankami ustalają granice dóbr 50 wł. objętych przepadkiem zastawu (potw. 1489, MK 9, 191v; zob. p. 2.); 1493 ks. Konrad III potw. Stanisławowi z Daniszewa z braćmi i bratankami dok. przepadku zastawu 70 wł. w dobrach C. z 1466 r. (MK 9, 191-1v) oraz dok. ustalenia granic 50 wł. w lasach dóbr objętych przepadkiem z 1477 r. (MK 9, 191v); 1499 ur. Jakub z K. podsędek liw. z ż. Dorotą (WarszDis 6, 140); 1503 Jakub Sułkowski z K. psęd. liw., ż. Dorota z Nowego Dworu (MK 18, 167); 1518 zapis 5 grzywien rocznie na ołtarz w kościele par. Nowej Warszawy z fundacji Macieja Stepko rybaka warsz. i księdza Macieja z Tarczyna, w tym 2 grzywien na dobrach K., Wola [Kałuska] i Ryczołek Stanisława Kałuskiego z braćmi (AGAD, perg. 1550); 9 III 1526 ks. Janusz za wierne służby Mikołaja Kałuskiego, pisarza kancelarii książ., daje jemu i jego braciom Stanisławowi, Wawrzyńcowi, Janowi, Maciejowi i Feliksowi, ss. zm. ur. Jakuba z A. C., podsędka liw., prawo nieodpowiednie, uwalniając od sądów i kar sąd. (MK 41, 115v-116);1537 Stan. Kałuski sługa bpa pozn. spławia 24 łaszty żyta oraz kolejne zasoby (RegThel. s. 3, 8);1538 Stanisław, Mikołaj pl. [w K.] i Wawrzyniec ss. zm. Jakuba z C. podsędka liw. wymierzyli 71 wł. w dobrach K. przez mierniczego Stan. Otrębusa Olszowskim, Patockim i Szymońskim zgodnie z ugodą zawartą między nimi (MS 4, 19416; MK 58, 198); 1538 Jakub s. Gotarda z K. zeznaje zapis na rzecz Anny wd. po Janie [swoim bracie] i jej dzieci Stanisława, Franciszka, Jakuba i Jadwigi (Bon. IX, 174 wg CzersZG); 1539 Stanisław Kałuski chor. liw. (Nominacja MS4 nr 1947; +1548 MS 4 nr 8249); 1556 K. A. [Stare] (KnapNot 195); 1563: [włas. szl. z kmieciami], 4 szewców, 3 garncarzy, 2 krawców i 2 rzeźników (ŹD 417); Kałuscy h. Rogala z K. (Bon. IX, 174n); 1770 Kałuszyn [miasto] (Mapa Polonia Perthéesa); XIX w. dobra Kałuszyn bez Mrozów, Siemianowizny i Woli Kałuskiej miały ponad 100 wł. (SG 3, 728), własność drobnej szlachty w dawnej włości Kałuszyn mogła obejmować obszar większy. |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Kluki | 5: Stos. kościelne | 5. 1472 Stanisław dz. z K. funduje kośc. par. w K., daje 4 wł. roli poświętnego wraz z łąkami oraz zezwala plebanowi na urządzenie sadzawki powyżej własnej sadzawki, na lokowanie taberny i zagrodników; Andrzej bp pozn. eryguje kośc. par. w K. pw. NMP, śś. Andrzeja Ap., Jana Chrzciciela, Wojciecha i Stanisława oraz ś. Barbary, daje mu dzies. z ról szlach., zastrzega dzies. bpią od kmieci, przyznaje pr. patronatu dla Stanisława z K. i jego spadkobierców; par. K. wyłącza się z par. Grębkowo (AE II, 369v; KnapNot 193-194); 1473 zob. p. 3; 1543 Mikołaj Kałuski pl. i dziedzic zamienia ze swoimi braćmi grunty pl. na inne w K. (KnapNot 186); 1557 tenże Mikołaj Kałuski pl. w K. i altarysta w Kazimierzu diec. gnieźn. (KnapNot 188); 1563 par. obejmuje 27 osad (ŹD 417; AHPMaz); 1598 patroni Wojciech i Wawrzyniec Kałuscy (Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Kluki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Kałuszyn może pochodzić od imienia Kałusz/Kałusza, dość wyjątkowego w zestawie polskich imion średniowiecznych, poświadczonego dopiero w XV w. (SSNO II, s. 524; VII, s. 100). Nazwa ta jest znana od 1416 r., być może wyparła nazwę wcześniejszą, jeśli włość ta miała metrykę podobną do sąsiedniej włości Boimie, sprzed 1220 r. W 2 poł. XV w. w wyniku sprzedaży części obszaru dla pełniejszego zagospodarowania pozostałości pojawiło się tu drobne rycerstwo tworzące okolicę szlachecką (Kałuszyno Abramy i inne). Par. Kałuszyn erygowana w 1472 r. objęła dwie dawne włości, Kałuszyn i Goździec (AHPMaz, zrekonstruowane granice parafii). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Michały | 0: Nazwa | KAŁUSZYN [STARY] (1416 Kaluschino, 1513 Antiqua Caluschino,1556 Kałuszyno Antiqua [Stare], 1563 Kaluszyn, 1770 Kałuszyn) 21 km na SSW od zamku w Liwie. [hasło ogólne] |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Michały | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1416 in distr. Lyvensi (MK 3, 110); 1425-1472 par. Grębków, 1472 erekcja par. Kałuszyn (KnapNot 193-194; Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Michały | 2: Topografia | 2. 1477: 50 wł. w dobrach K. od węgła Piaseczno obok gran. dóbr Goździec aż do dóbr Więcława Żebrowskiego i Milewskich (MK 9, 191v). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Michały | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1416 Boruta i Niemierza dziedzice z Sarbska [rac./Gralewo; obecnie Szapsk] sprzedają 2 części dziedzictwa K. [Ściborowi z Sąchocina] marszałkowi [ks. Janusza I] za 200 kóp gr pras. (MK 3, 111; w Ciechanowie); [ok. 1417] ks. Janusz I daje panu marszałkowi [przyw.] na K., wymienia dziedziców z Sarbska: Boruta z dziećmi Janem, Pawłem, Mikołajem i Hanką oraz Niemierza, Paweł, Boruta, Stanisław, Małgorzata, Katarzyna i Hanka dzieci Piekuta (MK 3, 11v; bez zakończenia; SHGWP s. 297); 1435 Ścibor s. Marszałka i Jan Rogala chorąży wysz. w imieniu Jana brata Ścibora potw. Andrzejowi opatowi i konwentowi czerwińskiemu zastaw dóbr C., zastawionych przez zm. marszałka w 300 kopach gr posp., aż do pełnej spłaty (MK 3, 165); 1444 Jan z Sąchocina s. zm. marszałka daje Ściborowi z Zaborowa [bł.] swemu bratu swą połowę [włości] C. zastawionej opactwu czerwińskiemu w 200 grzywnach, w zamian za 150 kóp gr (MK 3, 296v-7); 1466 Stanisław z Sułkowa zastawia Szymonowi i jego braciom, Stanisławowi z braćmi i bratankami z Daniszewa [wysz.?; h. Cholewa?] 70 wł. w dziedzictwie C.: 20 wł. w borach i 50 wł. w lasach posp. oraz ciek Łukawica z oboma brzegami i 3 wł. tamże w C., w 200 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 9, 191v; 18, 61); 1468 ks. Konrad III potw., że Stanisław Sułkowski dziedzic z C. otrzymał od Mikołaja opata i konwentu czerwińskiego dokumenty i przyw. pr. chełmińskiego ks. Janusza I na dobra C., inne 2 dokumenty ks. Bolesława IV opatrzone pieczęcią średnią na 240 grz. w ½ gr, zapisanych zm. opatowi Andrzejowi przez Ścibora z Zaborowa i Jana z Sąchocina; Stanisław kwituje Mik. opata z ich odbioru (BOZ 70, s. 67); [1468?] Wit z Dudy sprzedaje Stanisławowi z Sułkowa dziedzictwo K. za 80 kóp (MK 5, 100v); [1468] Stanisław z Sułkowa dziedzic z C. sprzedaje 25 wł. dziedzictwa Kałuszyn szlachcie z Żebrów [nowom.] za 200 kóp gr w półgr: Jarosławowi z ss. 9 wł., Stanisławowi Szemborowicowi 6 wł., Jakubowi i Michałowi braciom 6 wł, Mikołajowi i Stanisławowi braciom 3 wł. [tj. 24 wł.], które ma wymierzyć k. Modzel [K. Mroczki?] (MK 5, 103); 1472 Mroczesław z Kałuszyna zamienia z Pawłem synem Andrzeja Borzy z Koszewnicy swą część Kałuszyna na jego część w Koszewnicy (MK 5, 163); 1471 Stanisław z Sułkowa przeprowadza podział dóbr z ss.; wieś C. zatrzymuje wraz z s. Jakubem, ponadto 6 wł. w C. obok rz. Trzebuczy z brzegiem i stawem rybnym (kop. 1525, MK 41, 43v; SHGWP s. 295); 1472 zob. p. 5; 1473 Stanisław Sułkowski z s. Jakubem z Kałuszyna dają plebanowi w Grębkowie [w odszkodowaniu] staw przy brzegu rz. Trzebuczy z groblą i 2 pręty [szerokości] obok stawu na wylewy w stronę granic szl. Milewskich i inne 2 pręty poniżej obok grobli w stronę granicy Pawła Kruka; tak jak woda była zatrzymana przez starą groblę, nie wylewając wyżej (MK 5, 173; Now II, 549); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jakuba Sułkowskiego z C. i jego wieś C. z przyległościami i mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236);1477 Stan. Sułkowski z C. i Stan. niegdy z Daniszewa, teraz z C. z braćmi i bratankami ustalają granice dóbr 50 wł. objętych przepadkiem zastawu (potw. 1489, MK 9, 191v; zob. p. 2.); 1493 ks. Konrad III potw. Stanisławowi z Daniszewa z braćmi i bratankami dok. przepadku zastawu 70 wł. w dobrach C. z 1466 r. (MK 9, 191-1v) oraz dok. ustalenia granic 50 wł. w lasach dóbr objętych przepadkiem z 1477 r. (MK 9, 191v); 1499 ur. Jakub z K. podsędek liw. z ż. Dorotą (WarszDis 6, 140); 1503 Jakub Sułkowski z K. psęd. liw., ż. Dorota z Nowego Dworu (MK 18, 167); 1518 zapis 5 grzywien rocznie na ołtarz w kościele par. Nowej Warszawy z fundacji Macieja Stepko rybaka warsz. i księdza Macieja z Tarczyna, w tym 2 grzywien na dobrach K., Wola [Kałuska] i Ryczołek Stanisława Kałuskiego z braćmi (AGAD, perg. 1550); 9 III 1526 ks. Janusz za wierne służby Mikołaja Kałuskiego, pisarza kancelarii książ., daje jemu i jego braciom Stanisławowi, Wawrzyńcowi, Janowi, Maciejowi i Feliksowi, ss. zm. ur. Jakuba z A. C., podsędka liw., prawo nieodpowiednie, uwalniając od sądów i kar sąd. (MK 41, 115v-116);1537 Stan. Kałuski sługa bpa pozn. spławia 24 łaszty żyta oraz kolejne zasoby (RegThel. s. 3, 8);1538 Stanisław, Mikołaj pl. [w K.] i Wawrzyniec ss. zm. Jakuba z C. podsędka liw. wymierzyli 71 wł. w dobrach K. przez mierniczego Stan. Otrębusa Olszowskim, Patockim i Szymońskim zgodnie z ugodą zawartą między nimi (MS 4, 19416; MK 58, 198); 1538 Jakub s. Gotarda z K. zeznaje zapis na rzecz Anny wd. po Janie [swoim bracie] i jej dzieci Stanisława, Franciszka, Jakuba i Jadwigi (Bon. IX, 174 wg CzersZG); 1539 Stanisław Kałuski chor. liw. (Nominacja MS4 nr 1947; +1548 MS 4 nr 8249); 1556 K. A. [Stare] (KnapNot 195); 1563: [włas. szl. z kmieciami], 4 szewców, 3 garncarzy, 2 krawców i 2 rzeźników (ŹD 417); Kałuscy h. Rogala z K. (Bon. IX, 174n); 1770 Kałuszyn [miasto] (Mapa Polonia Perthéesa); XIX w. dobra Kałuszyn bez Mrozów, Siemianowizny i Woli Kałuskiej miały ponad 100 wł. (SG 3, 728), własność drobnej szlachty w dawnej włości Kałuszyn mogła obejmować obszar większy. |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Michały | 5: Stos. kościelne | 5. 1472 Stanisław dz. z K. funduje kośc. par. w K., daje 4 wł. roli poświętnego wraz z łąkami oraz zezwala plebanowi na urządzenie sadzawki powyżej własnej sadzawki, na lokowanie taberny i zagrodników; Andrzej bp pozn. eryguje kośc. par. w K. pw. NMP, śś. Andrzeja Ap., Jana Chrzciciela, Wojciecha i Stanisława oraz ś. Barbary, daje mu dzies. z ról szlach., zastrzega dzies. bpią od kmieci, przyznaje pr. patronatu dla Stanisława z K. i jego spadkobierców; par. K. wyłącza się z par. Grębkowo (AE II, 369v; KnapNot 193-194); 1473 zob. p. 3; 1543 Mikołaj Kałuski pl. i dziedzic zamienia ze swoimi braćmi grunty pl. na inne w K. (KnapNot 186); 1557 tenże Mikołaj Kałuski pl. w K. i altarysta w Kazimierzu diec. gnieźn. (KnapNot 188); 1563 par. obejmuje 27 osad (ŹD 417; AHPMaz); 1598 patroni Wojciech i Wawrzyniec Kałuscy (Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Michały | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Kałuszyn może pochodzić od imienia Kałusz/Kałusza, dość wyjątkowego w zestawie polskich imion średniowiecznych, poświadczonego dopiero w XV w. (SSNO II, s. 524; VII, s. 100). Nazwa ta jest znana od 1416 r., być może wyparła nazwę wcześniejszą, jeśli włość ta miała metrykę podobną do sąsiedniej włości Boimie, sprzed 1220 r. W 2 poł. XV w. w wyniku sprzedaży części obszaru dla pełniejszego zagospodarowania pozostałości pojawiło się tu drobne rycerstwo tworzące okolicę szlachecką (Kałuszyno Abramy i inne). Par. Kałuszyn erygowana w 1472 r. objęła dwie dawne włości, Kałuszyn i Goździec (AHPMaz, zrekonstruowane granice parafii). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Milewo | 0: Nazwa | KAŁUSZYN [STARY] (1416 Kaluschino, 1513 Antiqua Caluschino,1556 Kałuszyno Antiqua [Stare], 1563 Kaluszyn, 1770 Kałuszyn) 21 km na SSW od zamku w Liwie. [hasło ogólne] |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Milewo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1416 in distr. Lyvensi (MK 3, 110); 1425-1472 par. Grębków, 1472 erekcja par. Kałuszyn (KnapNot 193-194; Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Milewo | 2: Topografia | 2. 1477: 50 wł. w dobrach K. od węgła Piaseczno obok gran. dóbr Goździec aż do dóbr Więcława Żebrowskiego i Milewskich (MK 9, 191v). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Milewo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1416 Boruta i Niemierza dziedzice z Sarbska [rac./Gralewo; obecnie Szapsk] sprzedają 2 części dziedzictwa K. [Ściborowi z Sąchocina] marszałkowi [ks. Janusza I] za 200 kóp gr pras. (MK 3, 111; w Ciechanowie); [ok. 1417] ks. Janusz I daje panu marszałkowi [przyw.] na K., wymienia dziedziców z Sarbska: Boruta z dziećmi Janem, Pawłem, Mikołajem i Hanką oraz Niemierza, Paweł, Boruta, Stanisław, Małgorzata, Katarzyna i Hanka dzieci Piekuta (MK 3, 11v; bez zakończenia; SHGWP s. 297); 1435 Ścibor s. Marszałka i Jan Rogala chorąży wysz. w imieniu Jana brata Ścibora potw. Andrzejowi opatowi i konwentowi czerwińskiemu zastaw dóbr C., zastawionych przez zm. marszałka w 300 kopach gr posp., aż do pełnej spłaty (MK 3, 165); 1444 Jan z Sąchocina s. zm. marszałka daje Ściborowi z Zaborowa [bł.] swemu bratu swą połowę [włości] C. zastawionej opactwu czerwińskiemu w 200 grzywnach, w zamian za 150 kóp gr (MK 3, 296v-7); 1466 Stanisław z Sułkowa zastawia Szymonowi i jego braciom, Stanisławowi z braćmi i bratankami z Daniszewa [wysz.?; h. Cholewa?] 70 wł. w dziedzictwie C.: 20 wł. w borach i 50 wł. w lasach posp. oraz ciek Łukawica z oboma brzegami i 3 wł. tamże w C., w 200 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 9, 191v; 18, 61); 1468 ks. Konrad III potw., że Stanisław Sułkowski dziedzic z C. otrzymał od Mikołaja opata i konwentu czerwińskiego dokumenty i przyw. pr. chełmińskiego ks. Janusza I na dobra C., inne 2 dokumenty ks. Bolesława IV opatrzone pieczęcią średnią na 240 grz. w ½ gr, zapisanych zm. opatowi Andrzejowi przez Ścibora z Zaborowa i Jana z Sąchocina; Stanisław kwituje Mik. opata z ich odbioru (BOZ 70, s. 67); [1468?] Wit z Dudy sprzedaje Stanisławowi z Sułkowa dziedzictwo K. za 80 kóp (MK 5, 100v); [1468] Stanisław z Sułkowa dziedzic z C. sprzedaje 25 wł. dziedzictwa Kałuszyn szlachcie z Żebrów [nowom.] za 200 kóp gr w półgr: Jarosławowi z ss. 9 wł., Stanisławowi Szemborowicowi 6 wł., Jakubowi i Michałowi braciom 6 wł, Mikołajowi i Stanisławowi braciom 3 wł. [tj. 24 wł.], które ma wymierzyć k. Modzel [K. Mroczki?] (MK 5, 103); 1472 Mroczesław z Kałuszyna zamienia z Pawłem synem Andrzeja Borzy z Koszewnicy swą część Kałuszyna na jego część w Koszewnicy (MK 5, 163); 1471 Stanisław z Sułkowa przeprowadza podział dóbr z ss.; wieś C. zatrzymuje wraz z s. Jakubem, ponadto 6 wł. w C. obok rz. Trzebuczy z brzegiem i stawem rybnym (kop. 1525, MK 41, 43v; SHGWP s. 295); 1472 zob. p. 5; 1473 Stanisław Sułkowski z s. Jakubem z Kałuszyna dają plebanowi w Grębkowie [w odszkodowaniu] staw przy brzegu rz. Trzebuczy z groblą i 2 pręty [szerokości] obok stawu na wylewy w stronę granic szl. Milewskich i inne 2 pręty poniżej obok grobli w stronę granicy Pawła Kruka; tak jak woda była zatrzymana przez starą groblę, nie wylewając wyżej (MK 5, 173; Now II, 549); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jakuba Sułkowskiego z C. i jego wieś C. z przyległościami i mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236);1477 Stan. Sułkowski z C. i Stan. niegdy z Daniszewa, teraz z C. z braćmi i bratankami ustalają granice dóbr 50 wł. objętych przepadkiem zastawu (potw. 1489, MK 9, 191v; zob. p. 2.); 1493 ks. Konrad III potw. Stanisławowi z Daniszewa z braćmi i bratankami dok. przepadku zastawu 70 wł. w dobrach C. z 1466 r. (MK 9, 191-1v) oraz dok. ustalenia granic 50 wł. w lasach dóbr objętych przepadkiem z 1477 r. (MK 9, 191v); 1499 ur. Jakub z K. podsędek liw. z ż. Dorotą (WarszDis 6, 140); 1503 Jakub Sułkowski z K. psęd. liw., ż. Dorota z Nowego Dworu (MK 18, 167); 1518 zapis 5 grzywien rocznie na ołtarz w kościele par. Nowej Warszawy z fundacji Macieja Stepko rybaka warsz. i księdza Macieja z Tarczyna, w tym 2 grzywien na dobrach K., Wola [Kałuska] i Ryczołek Stanisława Kałuskiego z braćmi (AGAD, perg. 1550); 9 III 1526 ks. Janusz za wierne służby Mikołaja Kałuskiego, pisarza kancelarii książ., daje jemu i jego braciom Stanisławowi, Wawrzyńcowi, Janowi, Maciejowi i Feliksowi, ss. zm. ur. Jakuba z A. C., podsędka liw., prawo nieodpowiednie, uwalniając od sądów i kar sąd. (MK 41, 115v-116);1537 Stan. Kałuski sługa bpa pozn. spławia 24 łaszty żyta oraz kolejne zasoby (RegThel. s. 3, 8);1538 Stanisław, Mikołaj pl. [w K.] i Wawrzyniec ss. zm. Jakuba z C. podsędka liw. wymierzyli 71 wł. w dobrach K. przez mierniczego Stan. Otrębusa Olszowskim, Patockim i Szymońskim zgodnie z ugodą zawartą między nimi (MS 4, 19416; MK 58, 198); 1538 Jakub s. Gotarda z K. zeznaje zapis na rzecz Anny wd. po Janie [swoim bracie] i jej dzieci Stanisława, Franciszka, Jakuba i Jadwigi (Bon. IX, 174 wg CzersZG); 1539 Stanisław Kałuski chor. liw. (Nominacja MS4 nr 1947; +1548 MS 4 nr 8249); 1556 K. A. [Stare] (KnapNot 195); 1563: [włas. szl. z kmieciami], 4 szewców, 3 garncarzy, 2 krawców i 2 rzeźników (ŹD 417); Kałuscy h. Rogala z K. (Bon. IX, 174n); 1770 Kałuszyn [miasto] (Mapa Polonia Perthéesa); XIX w. dobra Kałuszyn bez Mrozów, Siemianowizny i Woli Kałuskiej miały ponad 100 wł. (SG 3, 728), własność drobnej szlachty w dawnej włości Kałuszyn mogła obejmować obszar większy. |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Milewo | 5: Stos. kościelne | 5. 1472 Stanisław dz. z K. funduje kośc. par. w K., daje 4 wł. roli poświętnego wraz z łąkami oraz zezwala plebanowi na urządzenie sadzawki powyżej własnej sadzawki, na lokowanie taberny i zagrodników; Andrzej bp pozn. eryguje kośc. par. w K. pw. NMP, śś. Andrzeja Ap., Jana Chrzciciela, Wojciecha i Stanisława oraz ś. Barbary, daje mu dzies. z ról szlach., zastrzega dzies. bpią od kmieci, przyznaje pr. patronatu dla Stanisława z K. i jego spadkobierców; par. K. wyłącza się z par. Grębkowo (AE II, 369v; KnapNot 193-194); 1473 zob. p. 3; 1543 Mikołaj Kałuski pl. i dziedzic zamienia ze swoimi braćmi grunty pl. na inne w K. (KnapNot 186); 1557 tenże Mikołaj Kałuski pl. w K. i altarysta w Kazimierzu diec. gnieźn. (KnapNot 188); 1563 par. obejmuje 27 osad (ŹD 417; AHPMaz); 1598 patroni Wojciech i Wawrzyniec Kałuscy (Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Milewo | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Kałuszyn może pochodzić od imienia Kałusz/Kałusza, dość wyjątkowego w zestawie polskich imion średniowiecznych, poświadczonego dopiero w XV w. (SSNO II, s. 524; VII, s. 100). Nazwa ta jest znana od 1416 r., być może wyparła nazwę wcześniejszą, jeśli włość ta miała metrykę podobną do sąsiedniej włości Boimie, sprzed 1220 r. W 2 poł. XV w. w wyniku sprzedaży części obszaru dla pełniejszego zagospodarowania pozostałości pojawiło się tu drobne rycerstwo tworzące okolicę szlachecką (Kałuszyno Abramy i inne). Par. Kałuszyn erygowana w 1472 r. objęła dwie dawne włości, Kałuszyn i Goździec (AHPMaz, zrekonstruowane granice parafii). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Mroczki | 0: Nazwa | KAŁUSZYN [STARY] (1416 Kaluschino, 1513 Antiqua Caluschino,1556 Kałuszyno Antiqua [Stare], 1563 Kaluszyn, 1770 Kałuszyn) 21 km na SSW od zamku w Liwie. [hasło ogólne] |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Mroczki | 0: Nazwa | KAŁUSZYN [STARY] (1416 Kaluschino, 1513 Antiqua Caluschino,1556 Kałuszyno Antiqua [Stare], 1563 Kaluszyn, 1770 Kałuszyn) 21 km na SSW od zamku w Liwie. [hasło ogólne] |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Mroczki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1416 in distr. Lyvensi (MK 3, 110); 1425-1472 par. Grębków, 1472 erekcja par. Kałuszyn (KnapNot 193-194; Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Mroczki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1416 in distr. Lyvensi (MK 3, 110); 1425-1472 par. Grębków, 1472 erekcja par. Kałuszyn (KnapNot 193-194; Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Mroczki | 2: Topografia | 2. 1477: 50 wł. w dobrach K. od węgła Piaseczno obok gran. dóbr Goździec aż do dóbr Więcława Żebrowskiego i Milewskich (MK 9, 191v). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Mroczki | 2: Topografia | 2. 1477: 50 wł. w dobrach K. od węgła Piaseczno obok gran. dóbr Goździec aż do dóbr Więcława Żebrowskiego i Milewskich (MK 9, 191v). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Mroczki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1416 Boruta i Niemierza dziedzice z Sarbska [rac./Gralewo; obecnie Szapsk] sprzedają 2 części dziedzictwa K. [Ściborowi z Sąchocina] marszałkowi [ks. Janusza I] za 200 kóp gr pras. (MK 3, 111; w Ciechanowie); [ok. 1417] ks. Janusz I daje panu marszałkowi [przyw.] na K., wymienia dziedziców z Sarbska: Boruta z dziećmi Janem, Pawłem, Mikołajem i Hanką oraz Niemierza, Paweł, Boruta, Stanisław, Małgorzata, Katarzyna i Hanka dzieci Piekuta (MK 3, 11v; bez zakończenia; SHGWP s. 297); 1435 Ścibor s. Marszałka i Jan Rogala chorąży wysz. w imieniu Jana brata Ścibora potw. Andrzejowi opatowi i konwentowi czerwińskiemu zastaw dóbr C., zastawionych przez zm. marszałka w 300 kopach gr posp., aż do pełnej spłaty (MK 3, 165); 1444 Jan z Sąchocina s. zm. marszałka daje Ściborowi z Zaborowa [bł.] swemu bratu swą połowę [włości] C. zastawionej opactwu czerwińskiemu w 200 grzywnach, w zamian za 150 kóp gr (MK 3, 296v-7); 1466 Stanisław z Sułkowa zastawia Szymonowi i jego braciom, Stanisławowi z braćmi i bratankami z Daniszewa [wysz.?; h. Cholewa?] 70 wł. w dziedzictwie C.: 20 wł. w borach i 50 wł. w lasach posp. oraz ciek Łukawica z oboma brzegami i 3 wł. tamże w C., w 200 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 9, 191v; 18, 61); 1468 ks. Konrad III potw., że Stanisław Sułkowski dziedzic z C. otrzymał od Mikołaja opata i konwentu czerwińskiego dokumenty i przyw. pr. chełmińskiego ks. Janusza I na dobra C., inne 2 dokumenty ks. Bolesława IV opatrzone pieczęcią średnią na 240 grz. w ½ gr, zapisanych zm. opatowi Andrzejowi przez Ścibora z Zaborowa i Jana z Sąchocina; Stanisław kwituje Mik. opata z ich odbioru (BOZ 70, s. 67); [1468?] Wit z Dudy sprzedaje Stanisławowi z Sułkowa dziedzictwo K. za 80 kóp (MK 5, 100v); [1468] Stanisław z Sułkowa dziedzic z C. sprzedaje 25 wł. dziedzictwa Kałuszyn szlachcie z Żebrów [nowom.] za 200 kóp gr w półgr: Jarosławowi z ss. 9 wł., Stanisławowi Szemborowicowi 6 wł., Jakubowi i Michałowi braciom 6 wł, Mikołajowi i Stanisławowi braciom 3 wł. [tj. 24 wł.], które ma wymierzyć k. Modzel [K. Mroczki?] (MK 5, 103); 1472 Mroczesław z Kałuszyna zamienia z Pawłem synem Andrzeja Borzy z Koszewnicy swą część Kałuszyna na jego część w Koszewnicy (MK 5, 163); 1471 Stanisław z Sułkowa przeprowadza podział dóbr z ss.; wieś C. zatrzymuje wraz z s. Jakubem, ponadto 6 wł. w C. obok rz. Trzebuczy z brzegiem i stawem rybnym (kop. 1525, MK 41, 43v; SHGWP s. 295); 1472 zob. p. 5; 1473 Stanisław Sułkowski z s. Jakubem z Kałuszyna dają plebanowi w Grębkowie [w odszkodowaniu] staw przy brzegu rz. Trzebuczy z groblą i 2 pręty [szerokości] obok stawu na wylewy w stronę granic szl. Milewskich i inne 2 pręty poniżej obok grobli w stronę granicy Pawła Kruka; tak jak woda była zatrzymana przez starą groblę, nie wylewając wyżej (MK 5, 173; Now II, 549); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jakuba Sułkowskiego z C. i jego wieś C. z przyległościami i mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236);1477 Stan. Sułkowski z C. i Stan. niegdy z Daniszewa, teraz z C. z braćmi i bratankami ustalają granice dóbr 50 wł. objętych przepadkiem zastawu (potw. 1489, MK 9, 191v; zob. p. 2.); 1493 ks. Konrad III potw. Stanisławowi z Daniszewa z braćmi i bratankami dok. przepadku zastawu 70 wł. w dobrach C. z 1466 r. (MK 9, 191-1v) oraz dok. ustalenia granic 50 wł. w lasach dóbr objętych przepadkiem z 1477 r. (MK 9, 191v); 1499 ur. Jakub z K. podsędek liw. z ż. Dorotą (WarszDis 6, 140); 1503 Jakub Sułkowski z K. psęd. liw., ż. Dorota z Nowego Dworu (MK 18, 167); 1518 zapis 5 grzywien rocznie na ołtarz w kościele par. Nowej Warszawy z fundacji Macieja Stepko rybaka warsz. i księdza Macieja z Tarczyna, w tym 2 grzywien na dobrach K., Wola [Kałuska] i Ryczołek Stanisława Kałuskiego z braćmi (AGAD, perg. 1550); 9 III 1526 ks. Janusz za wierne służby Mikołaja Kałuskiego, pisarza kancelarii książ., daje jemu i jego braciom Stanisławowi, Wawrzyńcowi, Janowi, Maciejowi i Feliksowi, ss. zm. ur. Jakuba z A. C., podsędka liw., prawo nieodpowiednie, uwalniając od sądów i kar sąd. (MK 41, 115v-116);1537 Stan. Kałuski sługa bpa pozn. spławia 24 łaszty żyta oraz kolejne zasoby (RegThel. s. 3, 8);1538 Stanisław, Mikołaj pl. [w K.] i Wawrzyniec ss. zm. Jakuba z C. podsędka liw. wymierzyli 71 wł. w dobrach K. przez mierniczego Stan. Otrębusa Olszowskim, Patockim i Szymońskim zgodnie z ugodą zawartą między nimi (MS 4, 19416; MK 58, 198); 1538 Jakub s. Gotarda z K. zeznaje zapis na rzecz Anny wd. po Janie [swoim bracie] i jej dzieci Stanisława, Franciszka, Jakuba i Jadwigi (Bon. IX, 174 wg CzersZG); 1539 Stanisław Kałuski chor. liw. (Nominacja MS4 nr 1947; +1548 MS 4 nr 8249); 1556 K. A. [Stare] (KnapNot 195); 1563: [włas. szl. z kmieciami], 4 szewców, 3 garncarzy, 2 krawców i 2 rzeźników (ŹD 417); Kałuscy h. Rogala z K. (Bon. IX, 174n); 1770 Kałuszyn [miasto] (Mapa Polonia Perthéesa); XIX w. dobra Kałuszyn bez Mrozów, Siemianowizny i Woli Kałuskiej miały ponad 100 wł. (SG 3, 728), własność drobnej szlachty w dawnej włości Kałuszyn mogła obejmować obszar większy. |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Mroczki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1416 Boruta i Niemierza dziedzice z Sarbska [rac./Gralewo; obecnie Szapsk] sprzedają 2 części dziedzictwa K. [Ściborowi z Sąchocina] marszałkowi [ks. Janusza I] za 200 kóp gr pras. (MK 3, 111; w Ciechanowie); [ok. 1417] ks. Janusz I daje panu marszałkowi [przyw.] na K., wymienia dziedziców z Sarbska: Boruta z dziećmi Janem, Pawłem, Mikołajem i Hanką oraz Niemierza, Paweł, Boruta, Stanisław, Małgorzata, Katarzyna i Hanka dzieci Piekuta (MK 3, 11v; bez zakończenia; SHGWP s. 297); 1435 Ścibor s. Marszałka i Jan Rogala chorąży wysz. w imieniu Jana brata Ścibora potw. Andrzejowi opatowi i konwentowi czerwińskiemu zastaw dóbr C., zastawionych przez zm. marszałka w 300 kopach gr posp., aż do pełnej spłaty (MK 3, 165); 1444 Jan z Sąchocina s. zm. marszałka daje Ściborowi z Zaborowa [bł.] swemu bratu swą połowę [włości] C. zastawionej opactwu czerwińskiemu w 200 grzywnach, w zamian za 150 kóp gr (MK 3, 296v-7); 1466 Stanisław z Sułkowa zastawia Szymonowi i jego braciom, Stanisławowi z braćmi i bratankami z Daniszewa [wysz.?; h. Cholewa?] 70 wł. w dziedzictwie C.: 20 wł. w borach i 50 wł. w lasach posp. oraz ciek Łukawica z oboma brzegami i 3 wł. tamże w C., w 200 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 9, 191v; 18, 61); 1468 ks. Konrad III potw., że Stanisław Sułkowski dziedzic z C. otrzymał od Mikołaja opata i konwentu czerwińskiego dokumenty i przyw. pr. chełmińskiego ks. Janusza I na dobra C., inne 2 dokumenty ks. Bolesława IV opatrzone pieczęcią średnią na 240 grz. w ½ gr, zapisanych zm. opatowi Andrzejowi przez Ścibora z Zaborowa i Jana z Sąchocina; Stanisław kwituje Mik. opata z ich odbioru (BOZ 70, s. 67); [1468?] Wit z Dudy sprzedaje Stanisławowi z Sułkowa dziedzictwo K. za 80 kóp (MK 5, 100v); [1468] Stanisław z Sułkowa dziedzic z C. sprzedaje 25 wł. dziedzictwa Kałuszyn szlachcie z Żebrów [nowom.] za 200 kóp gr w półgr: Jarosławowi z ss. 9 wł., Stanisławowi Szemborowicowi 6 wł., Jakubowi i Michałowi braciom 6 wł, Mikołajowi i Stanisławowi braciom 3 wł. [tj. 24 wł.], które ma wymierzyć k. Modzel [K. Mroczki?] (MK 5, 103); 1472 Mroczesław z Kałuszyna zamienia z Pawłem synem Andrzeja Borzy z Koszewnicy swą część Kałuszyna na jego część w Koszewnicy (MK 5, 163); 1471 Stanisław z Sułkowa przeprowadza podział dóbr z ss.; wieś C. zatrzymuje wraz z s. Jakubem, ponadto 6 wł. w C. obok rz. Trzebuczy z brzegiem i stawem rybnym (kop. 1525, MK 41, 43v; SHGWP s. 295); 1472 zob. p. 5; 1473 Stanisław Sułkowski z s. Jakubem z Kałuszyna dają plebanowi w Grębkowie [w odszkodowaniu] staw przy brzegu rz. Trzebuczy z groblą i 2 pręty [szerokości] obok stawu na wylewy w stronę granic szl. Milewskich i inne 2 pręty poniżej obok grobli w stronę granicy Pawła Kruka; tak jak woda była zatrzymana przez starą groblę, nie wylewając wyżej (MK 5, 173; Now II, 549); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jakuba Sułkowskiego z C. i jego wieś C. z przyległościami i mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236);1477 Stan. Sułkowski z C. i Stan. niegdy z Daniszewa, teraz z C. z braćmi i bratankami ustalają granice dóbr 50 wł. objętych przepadkiem zastawu (potw. 1489, MK 9, 191v; zob. p. 2.); 1493 ks. Konrad III potw. Stanisławowi z Daniszewa z braćmi i bratankami dok. przepadku zastawu 70 wł. w dobrach C. z 1466 r. (MK 9, 191-1v) oraz dok. ustalenia granic 50 wł. w lasach dóbr objętych przepadkiem z 1477 r. (MK 9, 191v); 1499 ur. Jakub z K. podsędek liw. z ż. Dorotą (WarszDis 6, 140); 1503 Jakub Sułkowski z K. psęd. liw., ż. Dorota z Nowego Dworu (MK 18, 167); 1518 zapis 5 grzywien rocznie na ołtarz w kościele par. Nowej Warszawy z fundacji Macieja Stepko rybaka warsz. i księdza Macieja z Tarczyna, w tym 2 grzywien na dobrach K., Wola [Kałuska] i Ryczołek Stanisława Kałuskiego z braćmi (AGAD, perg. 1550); 9 III 1526 ks. Janusz za wierne służby Mikołaja Kałuskiego, pisarza kancelarii książ., daje jemu i jego braciom Stanisławowi, Wawrzyńcowi, Janowi, Maciejowi i Feliksowi, ss. zm. ur. Jakuba z A. C., podsędka liw., prawo nieodpowiednie, uwalniając od sądów i kar sąd. (MK 41, 115v-116);1537 Stan. Kałuski sługa bpa pozn. spławia 24 łaszty żyta oraz kolejne zasoby (RegThel. s. 3, 8);1538 Stanisław, Mikołaj pl. [w K.] i Wawrzyniec ss. zm. Jakuba z C. podsędka liw. wymierzyli 71 wł. w dobrach K. przez mierniczego Stan. Otrębusa Olszowskim, Patockim i Szymońskim zgodnie z ugodą zawartą między nimi (MS 4, 19416; MK 58, 198); 1538 Jakub s. Gotarda z K. zeznaje zapis na rzecz Anny wd. po Janie [swoim bracie] i jej dzieci Stanisława, Franciszka, Jakuba i Jadwigi (Bon. IX, 174 wg CzersZG); 1539 Stanisław Kałuski chor. liw. (Nominacja MS4 nr 1947; +1548 MS 4 nr 8249); 1556 K. A. [Stare] (KnapNot 195); 1563: [włas. szl. z kmieciami], 4 szewców, 3 garncarzy, 2 krawców i 2 rzeźników (ŹD 417); Kałuscy h. Rogala z K. (Bon. IX, 174n); 1770 Kałuszyn [miasto] (Mapa Polonia Perthéesa); XIX w. dobra Kałuszyn bez Mrozów, Siemianowizny i Woli Kałuskiej miały ponad 100 wł. (SG 3, 728), własność drobnej szlachty w dawnej włości Kałuszyn mogła obejmować obszar większy. |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Mroczki | 5: Stos. kościelne | 5. 1472 Stanisław dz. z K. funduje kośc. par. w K., daje 4 wł. roli poświętnego wraz z łąkami oraz zezwala plebanowi na urządzenie sadzawki powyżej własnej sadzawki, na lokowanie taberny i zagrodników; Andrzej bp pozn. eryguje kośc. par. w K. pw. NMP, śś. Andrzeja Ap., Jana Chrzciciela, Wojciecha i Stanisława oraz ś. Barbary, daje mu dzies. z ról szlach., zastrzega dzies. bpią od kmieci, przyznaje pr. patronatu dla Stanisława z K. i jego spadkobierców; par. K. wyłącza się z par. Grębkowo (AE II, 369v; KnapNot 193-194); 1473 zob. p. 3; 1543 Mikołaj Kałuski pl. i dziedzic zamienia ze swoimi braćmi grunty pl. na inne w K. (KnapNot 186); 1557 tenże Mikołaj Kałuski pl. w K. i altarysta w Kazimierzu diec. gnieźn. (KnapNot 188); 1563 par. obejmuje 27 osad (ŹD 417; AHPMaz); 1598 patroni Wojciech i Wawrzyniec Kałuscy (Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Mroczki | 5: Stos. kościelne | 5. 1472 Stanisław dz. z K. funduje kośc. par. w K., daje 4 wł. roli poświętnego wraz z łąkami oraz zezwala plebanowi na urządzenie sadzawki powyżej własnej sadzawki, na lokowanie taberny i zagrodników; Andrzej bp pozn. eryguje kośc. par. w K. pw. NMP, śś. Andrzeja Ap., Jana Chrzciciela, Wojciecha i Stanisława oraz ś. Barbary, daje mu dzies. z ról szlach., zastrzega dzies. bpią od kmieci, przyznaje pr. patronatu dla Stanisława z K. i jego spadkobierców; par. K. wyłącza się z par. Grębkowo (AE II, 369v; KnapNot 193-194); 1473 zob. p. 3; 1543 Mikołaj Kałuski pl. i dziedzic zamienia ze swoimi braćmi grunty pl. na inne w K. (KnapNot 186); 1557 tenże Mikołaj Kałuski pl. w K. i altarysta w Kazimierzu diec. gnieźn. (KnapNot 188); 1563 par. obejmuje 27 osad (ŹD 417; AHPMaz); 1598 patroni Wojciech i Wawrzyniec Kałuscy (Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Mroczki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Kałuszyn może pochodzić od imienia Kałusz/Kałusza, dość wyjątkowego w zestawie polskich imion średniowiecznych, poświadczonego dopiero w XV w. (SSNO II, s. 524; VII, s. 100). Nazwa ta jest znana od 1416 r., być może wyparła nazwę wcześniejszą, jeśli włość ta miała metrykę podobną do sąsiedniej włości Boimie, sprzed 1220 r. W 2 poł. XV w. w wyniku sprzedaży części obszaru dla pełniejszego zagospodarowania pozostałości pojawiło się tu drobne rycerstwo tworzące okolicę szlachecką (Kałuszyno Abramy i inne). Par. Kałuszyn erygowana w 1472 r. objęła dwie dawne włości, Kałuszyn i Goździec (AHPMaz, zrekonstruowane granice parafii). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Mroczki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Kałuszyn może pochodzić od imienia Kałusz/Kałusza, dość wyjątkowego w zestawie polskich imion średniowiecznych, poświadczonego dopiero w XV w. (SSNO II, s. 524; VII, s. 100). Nazwa ta jest znana od 1416 r., być może wyparła nazwę wcześniejszą, jeśli włość ta miała metrykę podobną do sąsiedniej włości Boimie, sprzed 1220 r. W 2 poł. XV w. w wyniku sprzedaży części obszaru dla pełniejszego zagospodarowania pozostałości pojawiło się tu drobne rycerstwo tworzące okolicę szlachecką (Kałuszyno Abramy i inne). Par. Kałuszyn erygowana w 1472 r. objęła dwie dawne włości, Kałuszyn i Goździec (AHPMaz, zrekonstruowane granice parafii). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Olszewice | 0: Nazwa | KAŁUSZYN [STARY] (1416 Kaluschino, 1513 Antiqua Caluschino,1556 Kałuszyno Antiqua [Stare], 1563 Kaluszyn, 1770 Kałuszyn) 21 km na SSW od zamku w Liwie. [hasło ogólne] |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Olszewice | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1416 in distr. Lyvensi (MK 3, 110); 1425-1472 par. Grębków, 1472 erekcja par. Kałuszyn (KnapNot 193-194; Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Olszewice | 2: Topografia | 2. 1477: 50 wł. w dobrach K. od węgła Piaseczno obok gran. dóbr Goździec aż do dóbr Więcława Żebrowskiego i Milewskich (MK 9, 191v). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Olszewice | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1416 Boruta i Niemierza dziedzice z Sarbska [rac./Gralewo; obecnie Szapsk] sprzedają 2 części dziedzictwa K. [Ściborowi z Sąchocina] marszałkowi [ks. Janusza I] za 200 kóp gr pras. (MK 3, 111; w Ciechanowie); [ok. 1417] ks. Janusz I daje panu marszałkowi [przyw.] na K., wymienia dziedziców z Sarbska: Boruta z dziećmi Janem, Pawłem, Mikołajem i Hanką oraz Niemierza, Paweł, Boruta, Stanisław, Małgorzata, Katarzyna i Hanka dzieci Piekuta (MK 3, 11v; bez zakończenia; SHGWP s. 297); 1435 Ścibor s. Marszałka i Jan Rogala chorąży wysz. w imieniu Jana brata Ścibora potw. Andrzejowi opatowi i konwentowi czerwińskiemu zastaw dóbr C., zastawionych przez zm. marszałka w 300 kopach gr posp., aż do pełnej spłaty (MK 3, 165); 1444 Jan z Sąchocina s. zm. marszałka daje Ściborowi z Zaborowa [bł.] swemu bratu swą połowę [włości] C. zastawionej opactwu czerwińskiemu w 200 grzywnach, w zamian za 150 kóp gr (MK 3, 296v-7); 1466 Stanisław z Sułkowa zastawia Szymonowi i jego braciom, Stanisławowi z braćmi i bratankami z Daniszewa [wysz.?; h. Cholewa?] 70 wł. w dziedzictwie C.: 20 wł. w borach i 50 wł. w lasach posp. oraz ciek Łukawica z oboma brzegami i 3 wł. tamże w C., w 200 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 9, 191v; 18, 61); 1468 ks. Konrad III potw., że Stanisław Sułkowski dziedzic z C. otrzymał od Mikołaja opata i konwentu czerwińskiego dokumenty i przyw. pr. chełmińskiego ks. Janusza I na dobra C., inne 2 dokumenty ks. Bolesława IV opatrzone pieczęcią średnią na 240 grz. w ½ gr, zapisanych zm. opatowi Andrzejowi przez Ścibora z Zaborowa i Jana z Sąchocina; Stanisław kwituje Mik. opata z ich odbioru (BOZ 70, s. 67); [1468?] Wit z Dudy sprzedaje Stanisławowi z Sułkowa dziedzictwo K. za 80 kóp (MK 5, 100v); [1468] Stanisław z Sułkowa dziedzic z C. sprzedaje 25 wł. dziedzictwa Kałuszyn szlachcie z Żebrów [nowom.] za 200 kóp gr w półgr: Jarosławowi z ss. 9 wł., Stanisławowi Szemborowicowi 6 wł., Jakubowi i Michałowi braciom 6 wł, Mikołajowi i Stanisławowi braciom 3 wł. [tj. 24 wł.], które ma wymierzyć k. Modzel [K. Mroczki?] (MK 5, 103); 1472 Mroczesław z Kałuszyna zamienia z Pawłem synem Andrzeja Borzy z Koszewnicy swą część Kałuszyna na jego część w Koszewnicy (MK 5, 163); 1471 Stanisław z Sułkowa przeprowadza podział dóbr z ss.; wieś C. zatrzymuje wraz z s. Jakubem, ponadto 6 wł. w C. obok rz. Trzebuczy z brzegiem i stawem rybnym (kop. 1525, MK 41, 43v; SHGWP s. 295); 1472 zob. p. 5; 1473 Stanisław Sułkowski z s. Jakubem z Kałuszyna dają plebanowi w Grębkowie [w odszkodowaniu] staw przy brzegu rz. Trzebuczy z groblą i 2 pręty [szerokości] obok stawu na wylewy w stronę granic szl. Milewskich i inne 2 pręty poniżej obok grobli w stronę granicy Pawła Kruka; tak jak woda była zatrzymana przez starą groblę, nie wylewając wyżej (MK 5, 173; Now II, 549); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jakuba Sułkowskiego z C. i jego wieś C. z przyległościami i mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236);1477 Stan. Sułkowski z C. i Stan. niegdy z Daniszewa, teraz z C. z braćmi i bratankami ustalają granice dóbr 50 wł. objętych przepadkiem zastawu (potw. 1489, MK 9, 191v; zob. p. 2.); 1493 ks. Konrad III potw. Stanisławowi z Daniszewa z braćmi i bratankami dok. przepadku zastawu 70 wł. w dobrach C. z 1466 r. (MK 9, 191-1v) oraz dok. ustalenia granic 50 wł. w lasach dóbr objętych przepadkiem z 1477 r. (MK 9, 191v); 1499 ur. Jakub z K. podsędek liw. z ż. Dorotą (WarszDis 6, 140); 1503 Jakub Sułkowski z K. psęd. liw., ż. Dorota z Nowego Dworu (MK 18, 167); 1518 zapis 5 grzywien rocznie na ołtarz w kościele par. Nowej Warszawy z fundacji Macieja Stepko rybaka warsz. i księdza Macieja z Tarczyna, w tym 2 grzywien na dobrach K., Wola [Kałuska] i Ryczołek Stanisława Kałuskiego z braćmi (AGAD, perg. 1550); 9 III 1526 ks. Janusz za wierne służby Mikołaja Kałuskiego, pisarza kancelarii książ., daje jemu i jego braciom Stanisławowi, Wawrzyńcowi, Janowi, Maciejowi i Feliksowi, ss. zm. ur. Jakuba z A. C., podsędka liw., prawo nieodpowiednie, uwalniając od sądów i kar sąd. (MK 41, 115v-116);1537 Stan. Kałuski sługa bpa pozn. spławia 24 łaszty żyta oraz kolejne zasoby (RegThel. s. 3, 8);1538 Stanisław, Mikołaj pl. [w K.] i Wawrzyniec ss. zm. Jakuba z C. podsędka liw. wymierzyli 71 wł. w dobrach K. przez mierniczego Stan. Otrębusa Olszowskim, Patockim i Szymońskim zgodnie z ugodą zawartą między nimi (MS 4, 19416; MK 58, 198); 1538 Jakub s. Gotarda z K. zeznaje zapis na rzecz Anny wd. po Janie [swoim bracie] i jej dzieci Stanisława, Franciszka, Jakuba i Jadwigi (Bon. IX, 174 wg CzersZG); 1539 Stanisław Kałuski chor. liw. (Nominacja MS4 nr 1947; +1548 MS 4 nr 8249); 1556 K. A. [Stare] (KnapNot 195); 1563: [włas. szl. z kmieciami], 4 szewców, 3 garncarzy, 2 krawców i 2 rzeźników (ŹD 417); Kałuscy h. Rogala z K. (Bon. IX, 174n); 1770 Kałuszyn [miasto] (Mapa Polonia Perthéesa); XIX w. dobra Kałuszyn bez Mrozów, Siemianowizny i Woli Kałuskiej miały ponad 100 wł. (SG 3, 728), własność drobnej szlachty w dawnej włości Kałuszyn mogła obejmować obszar większy. |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Olszewice | 5: Stos. kościelne | 5. 1472 Stanisław dz. z K. funduje kośc. par. w K., daje 4 wł. roli poświętnego wraz z łąkami oraz zezwala plebanowi na urządzenie sadzawki powyżej własnej sadzawki, na lokowanie taberny i zagrodników; Andrzej bp pozn. eryguje kośc. par. w K. pw. NMP, śś. Andrzeja Ap., Jana Chrzciciela, Wojciecha i Stanisława oraz ś. Barbary, daje mu dzies. z ról szlach., zastrzega dzies. bpią od kmieci, przyznaje pr. patronatu dla Stanisława z K. i jego spadkobierców; par. K. wyłącza się z par. Grębkowo (AE II, 369v; KnapNot 193-194); 1473 zob. p. 3; 1543 Mikołaj Kałuski pl. i dziedzic zamienia ze swoimi braćmi grunty pl. na inne w K. (KnapNot 186); 1557 tenże Mikołaj Kałuski pl. w K. i altarysta w Kazimierzu diec. gnieźn. (KnapNot 188); 1563 par. obejmuje 27 osad (ŹD 417; AHPMaz); 1598 patroni Wojciech i Wawrzyniec Kałuscy (Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Olszewice | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Kałuszyn może pochodzić od imienia Kałusz/Kałusza, dość wyjątkowego w zestawie polskich imion średniowiecznych, poświadczonego dopiero w XV w. (SSNO II, s. 524; VII, s. 100). Nazwa ta jest znana od 1416 r., być może wyparła nazwę wcześniejszą, jeśli włość ta miała metrykę podobną do sąsiedniej włości Boimie, sprzed 1220 r. W 2 poł. XV w. w wyniku sprzedaży części obszaru dla pełniejszego zagospodarowania pozostałości pojawiło się tu drobne rycerstwo tworzące okolicę szlachecką (Kałuszyno Abramy i inne). Par. Kałuszyn erygowana w 1472 r. objęła dwie dawne włości, Kałuszyn i Goździec (AHPMaz, zrekonstruowane granice parafii). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Patok | 0: Nazwa | KAŁUSZYN [STARY] (1416 Kaluschino, 1513 Antiqua Caluschino,1556 Kałuszyno Antiqua [Stare], 1563 Kaluszyn, 1770 Kałuszyn) 21 km na SSW od zamku w Liwie. [hasło ogólne] |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Patok | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1416 in distr. Lyvensi (MK 3, 110); 1425-1472 par. Grębków, 1472 erekcja par. Kałuszyn (KnapNot 193-194; Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Patok | 2: Topografia | 2. 1477: 50 wł. w dobrach K. od węgła Piaseczno obok gran. dóbr Goździec aż do dóbr Więcława Żebrowskiego i Milewskich (MK 9, 191v). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Patok | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1416 Boruta i Niemierza dziedzice z Sarbska [rac./Gralewo; obecnie Szapsk] sprzedają 2 części dziedzictwa K. [Ściborowi z Sąchocina] marszałkowi [ks. Janusza I] za 200 kóp gr pras. (MK 3, 111; w Ciechanowie); [ok. 1417] ks. Janusz I daje panu marszałkowi [przyw.] na K., wymienia dziedziców z Sarbska: Boruta z dziećmi Janem, Pawłem, Mikołajem i Hanką oraz Niemierza, Paweł, Boruta, Stanisław, Małgorzata, Katarzyna i Hanka dzieci Piekuta (MK 3, 11v; bez zakończenia; SHGWP s. 297); 1435 Ścibor s. Marszałka i Jan Rogala chorąży wysz. w imieniu Jana brata Ścibora potw. Andrzejowi opatowi i konwentowi czerwińskiemu zastaw dóbr C., zastawionych przez zm. marszałka w 300 kopach gr posp., aż do pełnej spłaty (MK 3, 165); 1444 Jan z Sąchocina s. zm. marszałka daje Ściborowi z Zaborowa [bł.] swemu bratu swą połowę [włości] C. zastawionej opactwu czerwińskiemu w 200 grzywnach, w zamian za 150 kóp gr (MK 3, 296v-7); 1466 Stanisław z Sułkowa zastawia Szymonowi i jego braciom, Stanisławowi z braćmi i bratankami z Daniszewa [wysz.?; h. Cholewa?] 70 wł. w dziedzictwie C.: 20 wł. w borach i 50 wł. w lasach posp. oraz ciek Łukawica z oboma brzegami i 3 wł. tamże w C., w 200 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 9, 191v; 18, 61); 1468 ks. Konrad III potw., że Stanisław Sułkowski dziedzic z C. otrzymał od Mikołaja opata i konwentu czerwińskiego dokumenty i przyw. pr. chełmińskiego ks. Janusza I na dobra C., inne 2 dokumenty ks. Bolesława IV opatrzone pieczęcią średnią na 240 grz. w ½ gr, zapisanych zm. opatowi Andrzejowi przez Ścibora z Zaborowa i Jana z Sąchocina; Stanisław kwituje Mik. opata z ich odbioru (BOZ 70, s. 67); [1468?] Wit z Dudy sprzedaje Stanisławowi z Sułkowa dziedzictwo K. za 80 kóp (MK 5, 100v); [1468] Stanisław z Sułkowa dziedzic z C. sprzedaje 25 wł. dziedzictwa Kałuszyn szlachcie z Żebrów [nowom.] za 200 kóp gr w półgr: Jarosławowi z ss. 9 wł., Stanisławowi Szemborowicowi 6 wł., Jakubowi i Michałowi braciom 6 wł, Mikołajowi i Stanisławowi braciom 3 wł. [tj. 24 wł.], które ma wymierzyć k. Modzel [K. Mroczki?] (MK 5, 103); 1472 Mroczesław z Kałuszyna zamienia z Pawłem synem Andrzeja Borzy z Koszewnicy swą część Kałuszyna na jego część w Koszewnicy (MK 5, 163); 1471 Stanisław z Sułkowa przeprowadza podział dóbr z ss.; wieś C. zatrzymuje wraz z s. Jakubem, ponadto 6 wł. w C. obok rz. Trzebuczy z brzegiem i stawem rybnym (kop. 1525, MK 41, 43v; SHGWP s. 295); 1472 zob. p. 5; 1473 Stanisław Sułkowski z s. Jakubem z Kałuszyna dają plebanowi w Grębkowie [w odszkodowaniu] staw przy brzegu rz. Trzebuczy z groblą i 2 pręty [szerokości] obok stawu na wylewy w stronę granic szl. Milewskich i inne 2 pręty poniżej obok grobli w stronę granicy Pawła Kruka; tak jak woda była zatrzymana przez starą groblę, nie wylewając wyżej (MK 5, 173; Now II, 549); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jakuba Sułkowskiego z C. i jego wieś C. z przyległościami i mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236);1477 Stan. Sułkowski z C. i Stan. niegdy z Daniszewa, teraz z C. z braćmi i bratankami ustalają granice dóbr 50 wł. objętych przepadkiem zastawu (potw. 1489, MK 9, 191v; zob. p. 2.); 1493 ks. Konrad III potw. Stanisławowi z Daniszewa z braćmi i bratankami dok. przepadku zastawu 70 wł. w dobrach C. z 1466 r. (MK 9, 191-1v) oraz dok. ustalenia granic 50 wł. w lasach dóbr objętych przepadkiem z 1477 r. (MK 9, 191v); 1499 ur. Jakub z K. podsędek liw. z ż. Dorotą (WarszDis 6, 140); 1503 Jakub Sułkowski z K. psęd. liw., ż. Dorota z Nowego Dworu (MK 18, 167); 1518 zapis 5 grzywien rocznie na ołtarz w kościele par. Nowej Warszawy z fundacji Macieja Stepko rybaka warsz. i księdza Macieja z Tarczyna, w tym 2 grzywien na dobrach K., Wola [Kałuska] i Ryczołek Stanisława Kałuskiego z braćmi (AGAD, perg. 1550); 9 III 1526 ks. Janusz za wierne służby Mikołaja Kałuskiego, pisarza kancelarii książ., daje jemu i jego braciom Stanisławowi, Wawrzyńcowi, Janowi, Maciejowi i Feliksowi, ss. zm. ur. Jakuba z A. C., podsędka liw., prawo nieodpowiednie, uwalniając od sądów i kar sąd. (MK 41, 115v-116);1537 Stan. Kałuski sługa bpa pozn. spławia 24 łaszty żyta oraz kolejne zasoby (RegThel. s. 3, 8);1538 Stanisław, Mikołaj pl. [w K.] i Wawrzyniec ss. zm. Jakuba z C. podsędka liw. wymierzyli 71 wł. w dobrach K. przez mierniczego Stan. Otrębusa Olszowskim, Patockim i Szymońskim zgodnie z ugodą zawartą między nimi (MS 4, 19416; MK 58, 198); 1538 Jakub s. Gotarda z K. zeznaje zapis na rzecz Anny wd. po Janie [swoim bracie] i jej dzieci Stanisława, Franciszka, Jakuba i Jadwigi (Bon. IX, 174 wg CzersZG); 1539 Stanisław Kałuski chor. liw. (Nominacja MS4 nr 1947; +1548 MS 4 nr 8249); 1556 K. A. [Stare] (KnapNot 195); 1563: [włas. szl. z kmieciami], 4 szewców, 3 garncarzy, 2 krawców i 2 rzeźników (ŹD 417); Kałuscy h. Rogala z K. (Bon. IX, 174n); 1770 Kałuszyn [miasto] (Mapa Polonia Perthéesa); XIX w. dobra Kałuszyn bez Mrozów, Siemianowizny i Woli Kałuskiej miały ponad 100 wł. (SG 3, 728), własność drobnej szlachty w dawnej włości Kałuszyn mogła obejmować obszar większy. |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Patok | 5: Stos. kościelne | 5. 1472 Stanisław dz. z K. funduje kośc. par. w K., daje 4 wł. roli poświętnego wraz z łąkami oraz zezwala plebanowi na urządzenie sadzawki powyżej własnej sadzawki, na lokowanie taberny i zagrodników; Andrzej bp pozn. eryguje kośc. par. w K. pw. NMP, śś. Andrzeja Ap., Jana Chrzciciela, Wojciecha i Stanisława oraz ś. Barbary, daje mu dzies. z ról szlach., zastrzega dzies. bpią od kmieci, przyznaje pr. patronatu dla Stanisława z K. i jego spadkobierców; par. K. wyłącza się z par. Grębkowo (AE II, 369v; KnapNot 193-194); 1473 zob. p. 3; 1543 Mikołaj Kałuski pl. i dziedzic zamienia ze swoimi braćmi grunty pl. na inne w K. (KnapNot 186); 1557 tenże Mikołaj Kałuski pl. w K. i altarysta w Kazimierzu diec. gnieźn. (KnapNot 188); 1563 par. obejmuje 27 osad (ŹD 417; AHPMaz); 1598 patroni Wojciech i Wawrzyniec Kałuscy (Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Patok | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Kałuszyn może pochodzić od imienia Kałusz/Kałusza, dość wyjątkowego w zestawie polskich imion średniowiecznych, poświadczonego dopiero w XV w. (SSNO II, s. 524; VII, s. 100). Nazwa ta jest znana od 1416 r., być może wyparła nazwę wcześniejszą, jeśli włość ta miała metrykę podobną do sąsiedniej włości Boimie, sprzed 1220 r. W 2 poł. XV w. w wyniku sprzedaży części obszaru dla pełniejszego zagospodarowania pozostałości pojawiło się tu drobne rycerstwo tworzące okolicę szlachecką (Kałuszyno Abramy i inne). Par. Kałuszyn erygowana w 1472 r. objęła dwie dawne włości, Kałuszyn i Goździec (AHPMaz, zrekonstruowane granice parafii). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Stoczek | 0: Nazwa | KAŁUSZYN [STARY] (1416 Kaluschino, 1513 Antiqua Caluschino,1556 Kałuszyno Antiqua [Stare], 1563 Kaluszyn, 1770 Kałuszyn) 21 km na SSW od zamku w Liwie. [hasło ogólne] |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Stoczek | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1416 in distr. Lyvensi (MK 3, 110); 1425-1472 par. Grębków, 1472 erekcja par. Kałuszyn (KnapNot 193-194; Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Stoczek | 2: Topografia | 2. 1477: 50 wł. w dobrach K. od węgła Piaseczno obok gran. dóbr Goździec aż do dóbr Więcława Żebrowskiego i Milewskich (MK 9, 191v). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Stoczek | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1416 Boruta i Niemierza dziedzice z Sarbska [rac./Gralewo; obecnie Szapsk] sprzedają 2 części dziedzictwa K. [Ściborowi z Sąchocina] marszałkowi [ks. Janusza I] za 200 kóp gr pras. (MK 3, 111; w Ciechanowie); [ok. 1417] ks. Janusz I daje panu marszałkowi [przyw.] na K., wymienia dziedziców z Sarbska: Boruta z dziećmi Janem, Pawłem, Mikołajem i Hanką oraz Niemierza, Paweł, Boruta, Stanisław, Małgorzata, Katarzyna i Hanka dzieci Piekuta (MK 3, 11v; bez zakończenia; SHGWP s. 297); 1435 Ścibor s. Marszałka i Jan Rogala chorąży wysz. w imieniu Jana brata Ścibora potw. Andrzejowi opatowi i konwentowi czerwińskiemu zastaw dóbr C., zastawionych przez zm. marszałka w 300 kopach gr posp., aż do pełnej spłaty (MK 3, 165); 1444 Jan z Sąchocina s. zm. marszałka daje Ściborowi z Zaborowa [bł.] swemu bratu swą połowę [włości] C. zastawionej opactwu czerwińskiemu w 200 grzywnach, w zamian za 150 kóp gr (MK 3, 296v-7); 1466 Stanisław z Sułkowa zastawia Szymonowi i jego braciom, Stanisławowi z braćmi i bratankami z Daniszewa [wysz.?; h. Cholewa?] 70 wł. w dziedzictwie C.: 20 wł. w borach i 50 wł. w lasach posp. oraz ciek Łukawica z oboma brzegami i 3 wł. tamże w C., w 200 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 9, 191v; 18, 61); 1468 ks. Konrad III potw., że Stanisław Sułkowski dziedzic z C. otrzymał od Mikołaja opata i konwentu czerwińskiego dokumenty i przyw. pr. chełmińskiego ks. Janusza I na dobra C., inne 2 dokumenty ks. Bolesława IV opatrzone pieczęcią średnią na 240 grz. w ½ gr, zapisanych zm. opatowi Andrzejowi przez Ścibora z Zaborowa i Jana z Sąchocina; Stanisław kwituje Mik. opata z ich odbioru (BOZ 70, s. 67); [1468?] Wit z Dudy sprzedaje Stanisławowi z Sułkowa dziedzictwo K. za 80 kóp (MK 5, 100v); [1468] Stanisław z Sułkowa dziedzic z C. sprzedaje 25 wł. dziedzictwa Kałuszyn szlachcie z Żebrów [nowom.] za 200 kóp gr w półgr: Jarosławowi z ss. 9 wł., Stanisławowi Szemborowicowi 6 wł., Jakubowi i Michałowi braciom 6 wł, Mikołajowi i Stanisławowi braciom 3 wł. [tj. 24 wł.], które ma wymierzyć k. Modzel [K. Mroczki?] (MK 5, 103); 1472 Mroczesław z Kałuszyna zamienia z Pawłem synem Andrzeja Borzy z Koszewnicy swą część Kałuszyna na jego część w Koszewnicy (MK 5, 163); 1471 Stanisław z Sułkowa przeprowadza podział dóbr z ss.; wieś C. zatrzymuje wraz z s. Jakubem, ponadto 6 wł. w C. obok rz. Trzebuczy z brzegiem i stawem rybnym (kop. 1525, MK 41, 43v; SHGWP s. 295); 1472 zob. p. 5; 1473 Stanisław Sułkowski z s. Jakubem z Kałuszyna dają plebanowi w Grębkowie [w odszkodowaniu] staw przy brzegu rz. Trzebuczy z groblą i 2 pręty [szerokości] obok stawu na wylewy w stronę granic szl. Milewskich i inne 2 pręty poniżej obok grobli w stronę granicy Pawła Kruka; tak jak woda była zatrzymana przez starą groblę, nie wylewając wyżej (MK 5, 173; Now II, 549); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jakuba Sułkowskiego z C. i jego wieś C. z przyległościami i mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236);1477 Stan. Sułkowski z C. i Stan. niegdy z Daniszewa, teraz z C. z braćmi i bratankami ustalają granice dóbr 50 wł. objętych przepadkiem zastawu (potw. 1489, MK 9, 191v; zob. p. 2.); 1493 ks. Konrad III potw. Stanisławowi z Daniszewa z braćmi i bratankami dok. przepadku zastawu 70 wł. w dobrach C. z 1466 r. (MK 9, 191-1v) oraz dok. ustalenia granic 50 wł. w lasach dóbr objętych przepadkiem z 1477 r. (MK 9, 191v); 1499 ur. Jakub z K. podsędek liw. z ż. Dorotą (WarszDis 6, 140); 1503 Jakub Sułkowski z K. psęd. liw., ż. Dorota z Nowego Dworu (MK 18, 167); 1518 zapis 5 grzywien rocznie na ołtarz w kościele par. Nowej Warszawy z fundacji Macieja Stepko rybaka warsz. i księdza Macieja z Tarczyna, w tym 2 grzywien na dobrach K., Wola [Kałuska] i Ryczołek Stanisława Kałuskiego z braćmi (AGAD, perg. 1550); 9 III 1526 ks. Janusz za wierne służby Mikołaja Kałuskiego, pisarza kancelarii książ., daje jemu i jego braciom Stanisławowi, Wawrzyńcowi, Janowi, Maciejowi i Feliksowi, ss. zm. ur. Jakuba z A. C., podsędka liw., prawo nieodpowiednie, uwalniając od sądów i kar sąd. (MK 41, 115v-116);1537 Stan. Kałuski sługa bpa pozn. spławia 24 łaszty żyta oraz kolejne zasoby (RegThel. s. 3, 8);1538 Stanisław, Mikołaj pl. [w K.] i Wawrzyniec ss. zm. Jakuba z C. podsędka liw. wymierzyli 71 wł. w dobrach K. przez mierniczego Stan. Otrębusa Olszowskim, Patockim i Szymońskim zgodnie z ugodą zawartą między nimi (MS 4, 19416; MK 58, 198); 1538 Jakub s. Gotarda z K. zeznaje zapis na rzecz Anny wd. po Janie [swoim bracie] i jej dzieci Stanisława, Franciszka, Jakuba i Jadwigi (Bon. IX, 174 wg CzersZG); 1539 Stanisław Kałuski chor. liw. (Nominacja MS4 nr 1947; +1548 MS 4 nr 8249); 1556 K. A. [Stare] (KnapNot 195); 1563: [włas. szl. z kmieciami], 4 szewców, 3 garncarzy, 2 krawców i 2 rzeźników (ŹD 417); Kałuscy h. Rogala z K. (Bon. IX, 174n); 1770 Kałuszyn [miasto] (Mapa Polonia Perthéesa); XIX w. dobra Kałuszyn bez Mrozów, Siemianowizny i Woli Kałuskiej miały ponad 100 wł. (SG 3, 728), własność drobnej szlachty w dawnej włości Kałuszyn mogła obejmować obszar większy. |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Stoczek | 5: Stos. kościelne | 5. 1472 Stanisław dz. z K. funduje kośc. par. w K., daje 4 wł. roli poświętnego wraz z łąkami oraz zezwala plebanowi na urządzenie sadzawki powyżej własnej sadzawki, na lokowanie taberny i zagrodników; Andrzej bp pozn. eryguje kośc. par. w K. pw. NMP, śś. Andrzeja Ap., Jana Chrzciciela, Wojciecha i Stanisława oraz ś. Barbary, daje mu dzies. z ról szlach., zastrzega dzies. bpią od kmieci, przyznaje pr. patronatu dla Stanisława z K. i jego spadkobierców; par. K. wyłącza się z par. Grębkowo (AE II, 369v; KnapNot 193-194); 1473 zob. p. 3; 1543 Mikołaj Kałuski pl. i dziedzic zamienia ze swoimi braćmi grunty pl. na inne w K. (KnapNot 186); 1557 tenże Mikołaj Kałuski pl. w K. i altarysta w Kazimierzu diec. gnieźn. (KnapNot 188); 1563 par. obejmuje 27 osad (ŹD 417; AHPMaz); 1598 patroni Wojciech i Wawrzyniec Kałuscy (Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Stoczek | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Kałuszyn może pochodzić od imienia Kałusz/Kałusza, dość wyjątkowego w zestawie polskich imion średniowiecznych, poświadczonego dopiero w XV w. (SSNO II, s. 524; VII, s. 100). Nazwa ta jest znana od 1416 r., być może wyparła nazwę wcześniejszą, jeśli włość ta miała metrykę podobną do sąsiedniej włości Boimie, sprzed 1220 r. W 2 poł. XV w. w wyniku sprzedaży części obszaru dla pełniejszego zagospodarowania pozostałości pojawiło się tu drobne rycerstwo tworzące okolicę szlachecką (Kałuszyno Abramy i inne). Par. Kałuszyn erygowana w 1472 r. objęła dwie dawne włości, Kałuszyn i Goździec (AHPMaz, zrekonstruowane granice parafii). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Szymbory | 0: Nazwa | KAŁUSZYN [STARY] (1416 Kaluschino, 1513 Antiqua Caluschino,1556 Kałuszyno Antiqua [Stare], 1563 Kaluszyn, 1770 Kałuszyn) 21 km na SSW od zamku w Liwie. [hasło ogólne] |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Szymbory | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1416 in distr. Lyvensi (MK 3, 110); 1425-1472 par. Grębków, 1472 erekcja par. Kałuszyn (KnapNot 193-194; Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Szymbory | 2: Topografia | 2. 1477: 50 wł. w dobrach K. od węgła Piaseczno obok gran. dóbr Goździec aż do dóbr Więcława Żebrowskiego i Milewskich (MK 9, 191v). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Szymbory | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1416 Boruta i Niemierza dziedzice z Sarbska [rac./Gralewo; obecnie Szapsk] sprzedają 2 części dziedzictwa K. [Ściborowi z Sąchocina] marszałkowi [ks. Janusza I] za 200 kóp gr pras. (MK 3, 111; w Ciechanowie); [ok. 1417] ks. Janusz I daje panu marszałkowi [przyw.] na K., wymienia dziedziców z Sarbska: Boruta z dziećmi Janem, Pawłem, Mikołajem i Hanką oraz Niemierza, Paweł, Boruta, Stanisław, Małgorzata, Katarzyna i Hanka dzieci Piekuta (MK 3, 11v; bez zakończenia; SHGWP s. 297); 1435 Ścibor s. Marszałka i Jan Rogala chorąży wysz. w imieniu Jana brata Ścibora potw. Andrzejowi opatowi i konwentowi czerwińskiemu zastaw dóbr C., zastawionych przez zm. marszałka w 300 kopach gr posp., aż do pełnej spłaty (MK 3, 165); 1444 Jan z Sąchocina s. zm. marszałka daje Ściborowi z Zaborowa [bł.] swemu bratu swą połowę [włości] C. zastawionej opactwu czerwińskiemu w 200 grzywnach, w zamian za 150 kóp gr (MK 3, 296v-7); 1466 Stanisław z Sułkowa zastawia Szymonowi i jego braciom, Stanisławowi z braćmi i bratankami z Daniszewa [wysz.?; h. Cholewa?] 70 wł. w dziedzictwie C.: 20 wł. w borach i 50 wł. w lasach posp. oraz ciek Łukawica z oboma brzegami i 3 wł. tamże w C., w 200 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 9, 191v; 18, 61); 1468 ks. Konrad III potw., że Stanisław Sułkowski dziedzic z C. otrzymał od Mikołaja opata i konwentu czerwińskiego dokumenty i przyw. pr. chełmińskiego ks. Janusza I na dobra C., inne 2 dokumenty ks. Bolesława IV opatrzone pieczęcią średnią na 240 grz. w ½ gr, zapisanych zm. opatowi Andrzejowi przez Ścibora z Zaborowa i Jana z Sąchocina; Stanisław kwituje Mik. opata z ich odbioru (BOZ 70, s. 67); [1468?] Wit z Dudy sprzedaje Stanisławowi z Sułkowa dziedzictwo K. za 80 kóp (MK 5, 100v); [1468] Stanisław z Sułkowa dziedzic z C. sprzedaje 25 wł. dziedzictwa Kałuszyn szlachcie z Żebrów [nowom.] za 200 kóp gr w półgr: Jarosławowi z ss. 9 wł., Stanisławowi Szemborowicowi 6 wł., Jakubowi i Michałowi braciom 6 wł, Mikołajowi i Stanisławowi braciom 3 wł. [tj. 24 wł.], które ma wymierzyć k. Modzel [K. Mroczki?] (MK 5, 103); 1472 Mroczesław z Kałuszyna zamienia z Pawłem synem Andrzeja Borzy z Koszewnicy swą część Kałuszyna na jego część w Koszewnicy (MK 5, 163); 1471 Stanisław z Sułkowa przeprowadza podział dóbr z ss.; wieś C. zatrzymuje wraz z s. Jakubem, ponadto 6 wł. w C. obok rz. Trzebuczy z brzegiem i stawem rybnym (kop. 1525, MK 41, 43v; SHGWP s. 295); 1472 zob. p. 5; 1473 Stanisław Sułkowski z s. Jakubem z Kałuszyna dają plebanowi w Grębkowie [w odszkodowaniu] staw przy brzegu rz. Trzebuczy z groblą i 2 pręty [szerokości] obok stawu na wylewy w stronę granic szl. Milewskich i inne 2 pręty poniżej obok grobli w stronę granicy Pawła Kruka; tak jak woda była zatrzymana przez starą groblę, nie wylewając wyżej (MK 5, 173; Now II, 549); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jakuba Sułkowskiego z C. i jego wieś C. z przyległościami i mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236);1477 Stan. Sułkowski z C. i Stan. niegdy z Daniszewa, teraz z C. z braćmi i bratankami ustalają granice dóbr 50 wł. objętych przepadkiem zastawu (potw. 1489, MK 9, 191v; zob. p. 2.); 1493 ks. Konrad III potw. Stanisławowi z Daniszewa z braćmi i bratankami dok. przepadku zastawu 70 wł. w dobrach C. z 1466 r. (MK 9, 191-1v) oraz dok. ustalenia granic 50 wł. w lasach dóbr objętych przepadkiem z 1477 r. (MK 9, 191v); 1499 ur. Jakub z K. podsędek liw. z ż. Dorotą (WarszDis 6, 140); 1503 Jakub Sułkowski z K. psęd. liw., ż. Dorota z Nowego Dworu (MK 18, 167); 1518 zapis 5 grzywien rocznie na ołtarz w kościele par. Nowej Warszawy z fundacji Macieja Stepko rybaka warsz. i księdza Macieja z Tarczyna, w tym 2 grzywien na dobrach K., Wola [Kałuska] i Ryczołek Stanisława Kałuskiego z braćmi (AGAD, perg. 1550); 9 III 1526 ks. Janusz za wierne służby Mikołaja Kałuskiego, pisarza kancelarii książ., daje jemu i jego braciom Stanisławowi, Wawrzyńcowi, Janowi, Maciejowi i Feliksowi, ss. zm. ur. Jakuba z A. C., podsędka liw., prawo nieodpowiednie, uwalniając od sądów i kar sąd. (MK 41, 115v-116);1537 Stan. Kałuski sługa bpa pozn. spławia 24 łaszty żyta oraz kolejne zasoby (RegThel. s. 3, 8);1538 Stanisław, Mikołaj pl. [w K.] i Wawrzyniec ss. zm. Jakuba z C. podsędka liw. wymierzyli 71 wł. w dobrach K. przez mierniczego Stan. Otrębusa Olszowskim, Patockim i Szymońskim zgodnie z ugodą zawartą między nimi (MS 4, 19416; MK 58, 198); 1538 Jakub s. Gotarda z K. zeznaje zapis na rzecz Anny wd. po Janie [swoim bracie] i jej dzieci Stanisława, Franciszka, Jakuba i Jadwigi (Bon. IX, 174 wg CzersZG); 1539 Stanisław Kałuski chor. liw. (Nominacja MS4 nr 1947; +1548 MS 4 nr 8249); 1556 K. A. [Stare] (KnapNot 195); 1563: [włas. szl. z kmieciami], 4 szewców, 3 garncarzy, 2 krawców i 2 rzeźników (ŹD 417); Kałuscy h. Rogala z K. (Bon. IX, 174n); 1770 Kałuszyn [miasto] (Mapa Polonia Perthéesa); XIX w. dobra Kałuszyn bez Mrozów, Siemianowizny i Woli Kałuskiej miały ponad 100 wł. (SG 3, 728), własność drobnej szlachty w dawnej włości Kałuszyn mogła obejmować obszar większy. |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Szymbory | 5: Stos. kościelne | 5. 1472 Stanisław dz. z K. funduje kośc. par. w K., daje 4 wł. roli poświętnego wraz z łąkami oraz zezwala plebanowi na urządzenie sadzawki powyżej własnej sadzawki, na lokowanie taberny i zagrodników; Andrzej bp pozn. eryguje kośc. par. w K. pw. NMP, śś. Andrzeja Ap., Jana Chrzciciela, Wojciecha i Stanisława oraz ś. Barbary, daje mu dzies. z ról szlach., zastrzega dzies. bpią od kmieci, przyznaje pr. patronatu dla Stanisława z K. i jego spadkobierców; par. K. wyłącza się z par. Grębkowo (AE II, 369v; KnapNot 193-194); 1473 zob. p. 3; 1543 Mikołaj Kałuski pl. i dziedzic zamienia ze swoimi braćmi grunty pl. na inne w K. (KnapNot 186); 1557 tenże Mikołaj Kałuski pl. w K. i altarysta w Kazimierzu diec. gnieźn. (KnapNot 188); 1563 par. obejmuje 27 osad (ŹD 417; AHPMaz); 1598 patroni Wojciech i Wawrzyniec Kałuscy (Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Szymbory | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Kałuszyn może pochodzić od imienia Kałusz/Kałusza, dość wyjątkowego w zestawie polskich imion średniowiecznych, poświadczonego dopiero w XV w. (SSNO II, s. 524; VII, s. 100). Nazwa ta jest znana od 1416 r., być może wyparła nazwę wcześniejszą, jeśli włość ta miała metrykę podobną do sąsiedniej włości Boimie, sprzed 1220 r. W 2 poł. XV w. w wyniku sprzedaży części obszaru dla pełniejszego zagospodarowania pozostałości pojawiło się tu drobne rycerstwo tworzące okolicę szlachecką (Kałuszyno Abramy i inne). Par. Kałuszyn erygowana w 1472 r. objęła dwie dawne włości, Kałuszyn i Goździec (AHPMaz, zrekonstruowane granice parafii). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Szymony | 0: Nazwa | KAŁUSZYN [STARY] (1416 Kaluschino, 1513 Antiqua Caluschino,1556 Kałuszyno Antiqua [Stare], 1563 Kaluszyn, 1770 Kałuszyn) 21 km na SSW od zamku w Liwie. [hasło ogólne] |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Szymony | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1416 in distr. Lyvensi (MK 3, 110); 1425-1472 par. Grębków, 1472 erekcja par. Kałuszyn (KnapNot 193-194; Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Szymony | 2: Topografia | 2. 1477: 50 wł. w dobrach K. od węgła Piaseczno obok gran. dóbr Goździec aż do dóbr Więcława Żebrowskiego i Milewskich (MK 9, 191v). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Szymony | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1416 Boruta i Niemierza dziedzice z Sarbska [rac./Gralewo; obecnie Szapsk] sprzedają 2 części dziedzictwa K. [Ściborowi z Sąchocina] marszałkowi [ks. Janusza I] za 200 kóp gr pras. (MK 3, 111; w Ciechanowie); [ok. 1417] ks. Janusz I daje panu marszałkowi [przyw.] na K., wymienia dziedziców z Sarbska: Boruta z dziećmi Janem, Pawłem, Mikołajem i Hanką oraz Niemierza, Paweł, Boruta, Stanisław, Małgorzata, Katarzyna i Hanka dzieci Piekuta (MK 3, 11v; bez zakończenia; SHGWP s. 297); 1435 Ścibor s. Marszałka i Jan Rogala chorąży wysz. w imieniu Jana brata Ścibora potw. Andrzejowi opatowi i konwentowi czerwińskiemu zastaw dóbr C., zastawionych przez zm. marszałka w 300 kopach gr posp., aż do pełnej spłaty (MK 3, 165); 1444 Jan z Sąchocina s. zm. marszałka daje Ściborowi z Zaborowa [bł.] swemu bratu swą połowę [włości] C. zastawionej opactwu czerwińskiemu w 200 grzywnach, w zamian za 150 kóp gr (MK 3, 296v-7); 1466 Stanisław z Sułkowa zastawia Szymonowi i jego braciom, Stanisławowi z braćmi i bratankami z Daniszewa [wysz.?; h. Cholewa?] 70 wł. w dziedzictwie C.: 20 wł. w borach i 50 wł. w lasach posp. oraz ciek Łukawica z oboma brzegami i 3 wł. tamże w C., w 200 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 9, 191v; 18, 61); 1468 ks. Konrad III potw., że Stanisław Sułkowski dziedzic z C. otrzymał od Mikołaja opata i konwentu czerwińskiego dokumenty i przyw. pr. chełmińskiego ks. Janusza I na dobra C., inne 2 dokumenty ks. Bolesława IV opatrzone pieczęcią średnią na 240 grz. w ½ gr, zapisanych zm. opatowi Andrzejowi przez Ścibora z Zaborowa i Jana z Sąchocina; Stanisław kwituje Mik. opata z ich odbioru (BOZ 70, s. 67); [1468?] Wit z Dudy sprzedaje Stanisławowi z Sułkowa dziedzictwo K. za 80 kóp (MK 5, 100v); [1468] Stanisław z Sułkowa dziedzic z C. sprzedaje 25 wł. dziedzictwa Kałuszyn szlachcie z Żebrów [nowom.] za 200 kóp gr w półgr: Jarosławowi z ss. 9 wł., Stanisławowi Szemborowicowi 6 wł., Jakubowi i Michałowi braciom 6 wł, Mikołajowi i Stanisławowi braciom 3 wł. [tj. 24 wł.], które ma wymierzyć k. Modzel [K. Mroczki?] (MK 5, 103); 1472 Mroczesław z Kałuszyna zamienia z Pawłem synem Andrzeja Borzy z Koszewnicy swą część Kałuszyna na jego część w Koszewnicy (MK 5, 163); 1471 Stanisław z Sułkowa przeprowadza podział dóbr z ss.; wieś C. zatrzymuje wraz z s. Jakubem, ponadto 6 wł. w C. obok rz. Trzebuczy z brzegiem i stawem rybnym (kop. 1525, MK 41, 43v; SHGWP s. 295); 1472 zob. p. 5; 1473 Stanisław Sułkowski z s. Jakubem z Kałuszyna dają plebanowi w Grębkowie [w odszkodowaniu] staw przy brzegu rz. Trzebuczy z groblą i 2 pręty [szerokości] obok stawu na wylewy w stronę granic szl. Milewskich i inne 2 pręty poniżej obok grobli w stronę granicy Pawła Kruka; tak jak woda była zatrzymana przez starą groblę, nie wylewając wyżej (MK 5, 173; Now II, 549); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jakuba Sułkowskiego z C. i jego wieś C. z przyległościami i mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236);1477 Stan. Sułkowski z C. i Stan. niegdy z Daniszewa, teraz z C. z braćmi i bratankami ustalają granice dóbr 50 wł. objętych przepadkiem zastawu (potw. 1489, MK 9, 191v; zob. p. 2.); 1493 ks. Konrad III potw. Stanisławowi z Daniszewa z braćmi i bratankami dok. przepadku zastawu 70 wł. w dobrach C. z 1466 r. (MK 9, 191-1v) oraz dok. ustalenia granic 50 wł. w lasach dóbr objętych przepadkiem z 1477 r. (MK 9, 191v); 1499 ur. Jakub z K. podsędek liw. z ż. Dorotą (WarszDis 6, 140); 1503 Jakub Sułkowski z K. psęd. liw., ż. Dorota z Nowego Dworu (MK 18, 167); 1518 zapis 5 grzywien rocznie na ołtarz w kościele par. Nowej Warszawy z fundacji Macieja Stepko rybaka warsz. i księdza Macieja z Tarczyna, w tym 2 grzywien na dobrach K., Wola [Kałuska] i Ryczołek Stanisława Kałuskiego z braćmi (AGAD, perg. 1550); 9 III 1526 ks. Janusz za wierne służby Mikołaja Kałuskiego, pisarza kancelarii książ., daje jemu i jego braciom Stanisławowi, Wawrzyńcowi, Janowi, Maciejowi i Feliksowi, ss. zm. ur. Jakuba z A. C., podsędka liw., prawo nieodpowiednie, uwalniając od sądów i kar sąd. (MK 41, 115v-116);1537 Stan. Kałuski sługa bpa pozn. spławia 24 łaszty żyta oraz kolejne zasoby (RegThel. s. 3, 8);1538 Stanisław, Mikołaj pl. [w K.] i Wawrzyniec ss. zm. Jakuba z C. podsędka liw. wymierzyli 71 wł. w dobrach K. przez mierniczego Stan. Otrębusa Olszowskim, Patockim i Szymońskim zgodnie z ugodą zawartą między nimi (MS 4, 19416; MK 58, 198); 1538 Jakub s. Gotarda z K. zeznaje zapis na rzecz Anny wd. po Janie [swoim bracie] i jej dzieci Stanisława, Franciszka, Jakuba i Jadwigi (Bon. IX, 174 wg CzersZG); 1539 Stanisław Kałuski chor. liw. (Nominacja MS4 nr 1947; +1548 MS 4 nr 8249); 1556 K. A. [Stare] (KnapNot 195); 1563: [włas. szl. z kmieciami], 4 szewców, 3 garncarzy, 2 krawców i 2 rzeźników (ŹD 417); Kałuscy h. Rogala z K. (Bon. IX, 174n); 1770 Kałuszyn [miasto] (Mapa Polonia Perthéesa); XIX w. dobra Kałuszyn bez Mrozów, Siemianowizny i Woli Kałuskiej miały ponad 100 wł. (SG 3, 728), własność drobnej szlachty w dawnej włości Kałuszyn mogła obejmować obszar większy. |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Szymony | 5: Stos. kościelne | 5. 1472 Stanisław dz. z K. funduje kośc. par. w K., daje 4 wł. roli poświętnego wraz z łąkami oraz zezwala plebanowi na urządzenie sadzawki powyżej własnej sadzawki, na lokowanie taberny i zagrodników; Andrzej bp pozn. eryguje kośc. par. w K. pw. NMP, śś. Andrzeja Ap., Jana Chrzciciela, Wojciecha i Stanisława oraz ś. Barbary, daje mu dzies. z ról szlach., zastrzega dzies. bpią od kmieci, przyznaje pr. patronatu dla Stanisława z K. i jego spadkobierców; par. K. wyłącza się z par. Grębkowo (AE II, 369v; KnapNot 193-194); 1473 zob. p. 3; 1543 Mikołaj Kałuski pl. i dziedzic zamienia ze swoimi braćmi grunty pl. na inne w K. (KnapNot 186); 1557 tenże Mikołaj Kałuski pl. w K. i altarysta w Kazimierzu diec. gnieźn. (KnapNot 188); 1563 par. obejmuje 27 osad (ŹD 417; AHPMaz); 1598 patroni Wojciech i Wawrzyniec Kałuscy (Now II, 549). |
| Kałuszyn [Stary] | Kałuszyno Szymony | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Kałuszyn może pochodzić od imienia Kałusz/Kałusza, dość wyjątkowego w zestawie polskich imion średniowiecznych, poświadczonego dopiero w XV w. (SSNO II, s. 524; VII, s. 100). Nazwa ta jest znana od 1416 r., być może wyparła nazwę wcześniejszą, jeśli włość ta miała metrykę podobną do sąsiedniej włości Boimie, sprzed 1220 r. W 2 poł. XV w. w wyniku sprzedaży części obszaru dla pełniejszego zagospodarowania pozostałości pojawiło się tu drobne rycerstwo tworzące okolicę szlachecką (Kałuszyno Abramy i inne). Par. Kałuszyn erygowana w 1472 r. objęła dwie dawne włości, Kałuszyn i Goździec (AHPMaz, zrekonstruowane granice parafii). |
| Kałuszyno Abramy | Kałuszyno Abramy | 0: Nazwa | KAŁUSZYNO ABRAMY (1476! [1480] Caluschyno; 1540 Yabramy, 1541, Jabrami 1563 Kalusino Abramy) 5 km na N od Kałuszyna, obecnie Abramy (AHPMaz). |
| Kałuszyno Abramy | Kałuszyno Abramy | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Kałuszyn (ŹD 417). |
| Kałuszyno Abramy | Kałuszyno Abramy | 2: Topografia | 2. 1565 wieś król. Turek graniczy z Zimną Wodą, Kałuskiemi [Kałuszyno Szymbory i Abramy], Klukowskimi [z Kluk] (LMaz 2, 195; AHPMaz). |
| Kałuszyno Abramy | Kałuszyno Abramy | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Abrahama [Żebrowskiego] z C. i jego dział od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1563: 7 wł. i 6 mr. szl. bezkm. (ŹD 417); 1783-1784 A. włas. drobnej szl. (RegDiec. 764); [a. 1827] 9 domów (Tab. 1827 I, 1); XIX w. brak danych o obszarze. Zob. też Kałuszyno Żebrowscy. |
| Kałuszyno Dobrożany | Kałuszyno Dobrożany | 0: Nazwa | KAŁUSZYNO DOBROŻANY (1476! [1480] Dobrozonowiczy de Caluschyno,1563 Dobrożany, 1783 Wąsy Dobrozony) 5 km na N od Kałuszyna, dziś Wąsy (AHPMaz). |
| Kałuszyno Dobrożany | Kałuszyno Dobrożany | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Kałuszyn (ŹD 417). |
| Kałuszyno Dobrożany | Kałuszyno Dobrożany | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Bernarda, Gotarda, Macieja Przybysza Dobrożonowiców i ich działy z mieszkańcami w C. od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1563: 3 wł. i 2 mr. szl. bezkm. (ŹD 417); 1783 W. D. (mapa woj. maz. Perthéesa); 1783-1784 Wąsy włas. drobnej szl. (RegDiec. 764); XIX w. Wąsy wieś 157 mr. [ponad 5 wł.] (SG 13, 180). |
| Kałuszyno Falbogi | Kałuszyno Falbogi | 0: Nazwa | KAŁUSZYNO FALBOGI (1540 Phalbogy, 1563 Kałuszyno Falbogi, Chwalbogi) 4 km na N od Kałuszyna, dziś Falbogi (AHPMaz). |
| Kałuszyno Falbogi | Kałuszyno Falbogi | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1540 distr. liw. (RP); 1563 par. Kałuszyn (ŹD 417). |
| Kałuszyno Falbogi | Kałuszyno Falbogi | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1540 Ph. (kart. AHPMaz); 1563: 4 wł. szl. bezkm. (ŹD 417); 1563 Stan., Jan, Jakub, Kat., Małgorzata, Elżbieta i Agnieszka, dzieci Marcina z K. F., pozywają Łączyńskiego o zabójstwo ojca (Bon. IX, 174 wg CzersZG 30, f. 411); 1783-1784 F. włas. drobnej szl. (RegDiec. 764); a. 1827 r. 15 domów, 154 mk. (Tab. I, 117). |
| Kałuszyno Grozy | Kałuszyno Grozy | 0: Nazwa | KAŁUSZYNO GROZY (1526 Caluschino Grozy, 1563 Grozy), osada zaginiona, zlokalizowana w przybliżeniu w Wólce Kałuskiej jako Grozy (AHPMaz s. 170). |
| Kałuszyno Grozy | Kałuszyno Grozy | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1526 distr. liw. (MK 41, 169); 1563 par. Kałuszyn (ŹD 417). |
| Kałuszyno Grozy | Kałuszyno Grozy | 2: Topografia | 2. 1526 zob. p. 3. |
| Kałuszyno Grozy | Kałuszyno Grozy | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1526 Paweł s. Bartłomieja z C. G. sprzedaje dział w C. G. obok gran. Bartłomieja Żaboklickiego i gran. Jana brata tegoż Pawła, Wojciechowi s. zm. Michała i Marcinowi s. zm. Stanisława Żebrowskim z Kałuszyna Tarałów za 6 kóp gr (MK 41, 169); 1563: 3 ½ wł. szl. bezkm. (ŹD 417). |
| Kałuszyno Grozy | Kałuszyno Grozy | 9: Uwagi | Uw. Nazwa tej osady pochodzi od przezwiska Groza, znanego na Mazowszu w XV w. (SSNO II, 213; Bijak, Nazwy 68). Nazwa Wólka Kałuska pojawia się w wizytacji 1618 r., brak natomiast nazwy Grozy. Lokalizacja ta leży w pobliżu własności Żebrowskich we włości Kałuszyn. |
| Kałuszyno Kluki | Kałuszyno Kluki | 0: Nazwa | KAŁUSZYNO KLUKI (1476! [1480] Clukowsczy de Caluschyno,, 1563 Kluki, 2 poł. XVI w. Kluki Kałuszyno, 1770 Kluki) 5 km na NW od Kałuszyna, obecnie Kluki (AHPMaz). |
| Kałuszyno Kluki | Kałuszyno Kluki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liv. (KL nr 236); 1563 par. Kałuszyn (ŹD 417). |
| Kałuszyno Kluki | Kałuszyno Kluki | 2: Topografia | 2. 1565 wieś król. Turek graniczy z Zimną Wodą, Kałuskiemi [Kałuszyno Szymbory i Abramy], Klukowskimi [z Kluk] (LMaz 2, 195; AHPMaz). |
| Kałuszyno Kluki | Kałuszyno Kluki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Stanisława, Klemensa i synów zm. Olka Klukowskich z C. i ich działy z mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1563: 1 ½ wł. szl. bezkm. (ŹD 417); Klukowscy z Kluk h. Jasieńczyk (Bon. X, 151-152; obok Klukowskich z Klukowa [nowom.] h. Gozdawa); 1770 Kluki (Mapa Polonia Perthéesa); 1783-1784 K. włas. drobnej szl. (RegDiec. 764); a. 1827 12 domów, 86 mk. (Tab. I, 212). |
| Kałuszyno Michały | Kałuszyno Michały | 0: Nazwa | KAŁUSZYNO MICHAŁY (1476 [1480] Caluschyno, 1535, 1563 Michały), osada zaginiona w dobrach Kałuszyno, identyczna z Kałuszynem Tarałami. |
| Kałuszyno Michały | Kałuszyno Michały | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1535 distr. liw. (RP); 1563par. Kałuszyn (ŹD 417). |
| Kałuszyno Michały | Kałuszyno Michały | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1476! [1480] włas. Michała Żebrowskiego we włości C. (KL nr 236); 1526 Wojciech s. zm. Michała Żebrowskiego i Marcin s. zm. Stanisława Żebrowskiego z K. Tarałów kupują dział w K. Grozach za 6 kóp gr (MK 41, 169); 1535 (kart. AHPMaz); 1563: 2 wł. 2 ½ mr., włas. szl. bezkm. (ŹD 417); 1622 spisana wraz z Gołębiówką (kart. AHPMaz.). |
| Kałuszyno Milewo | Kałuszyno Milewo | 0: Nazwa | KAŁUSZYNO MILEWO (1472 Caluschino, 1476! [1480] Milewsczy de Caluschyno,, 1563 Kalusino Milisewo [!], potem Kałuszyno Milewo, 1783-1784 Milewo) 4 km na NE od Kałuszyna, obecnie Milew (AHPMaz). |
| Kałuszyno Milewo | Kałuszyno Milewo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Kałuszyn (ŹD 417). |
| Kałuszyno Milewo | Kałuszyno Milewo | 2: Topografia | 2. 1474 staw w Kałuszynie przy brzegu rz. Trzebuczy, z groblą, w stronę granicy Milewskich (MK 5, 173v). |
| Kałuszyno Milewo | Kałuszyno Milewo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1472 Świętosław, Wojciech i Dziersław bracia z Milewa [z. ciech.?] proszą ks. o potw. zakupu 16 włók na C. od Stanisława z Sułkowa za 120 kóp gr w półgr (MK 5, 163v); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Marcina, Ścibora, Stanisława, Dziersława, Jakuba syna tegoż, Jakuba syna zm. Wojciecha Milewskich z C. i ich działy z mieszkańcami i kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236);1563: 7 ¼ wł., 2 mr. szl. bezkm. (ŹD 417); 1783-1784 M. włas. drobnej szl. (RegDiec. 764); a. 1827 16 domów, 109 mk. (Tab. II, 12). |
| Kałuszyno Milewo | Kałuszyno Milewo | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Milewo została tu przeniesiona, prawdop. z ziemi ciech. |
| Kałuszyno Mroczki | Kałuszyno Mroczki | 0: Nazwa | KAŁUSZYNO MROCZKI (1472 Caluschino, 1500 Mroczkowskye [miedze], 1525 Caluschino Mroczki, 1556 Mroczki) 4 km na N od Kałuszyna, obecnie Mroczki. |
| Kałuszyno Mroczki | Kałuszyno Mroczki | 0: Nazwa | KAŁUSZYNO MROCZKI (1472 Caluschino, 1500 Mroczkowskye [miedze], 1525 Caluschino Mroczki, 1556 Mroczki) 4 km na N od Kałuszyna, obecnie Mroczki. |
| Kałuszyno Mroczki | Kałuszyno Mroczki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1472 distr. Czirn. prope Lyw (MK 41, 44v); 1563 par. Kałuszyn (ŹD 417). |
| Kałuszyno Mroczki | Kałuszyno Mroczki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1472 distr. Czirn. prope Lyw (MK 41, 44v); 1563 par. Kałuszyn (ŹD 417). |
| Kałuszyno Mroczki | Kałuszyno Mroczki | 2: Topografia | 2. 1500 ½ wł. i 5 mr. obok miedz zw. Milewskye i Mroczkowskye (MK 41, 55); 1525: ½ wł. w K. M. przy gran. dóbr Milewskich [K. Milewo] i gran. [wsi] Trzebuczy (MK 41, 54v; zob. p. 3). |
| Kałuszyno Mroczki | Kałuszyno Mroczki | 2: Topografia | 2. 1500 ½ wł. i 5 mr. obok miedz zw. Milewskye i Mroczkowskye (MK 41, 55); 1525: ½ wł. w K. M. przy gran. dóbr Milewskich [K. Milewo] i gran. [wsi] Trzebuczy (MK 41, 54v; zob. p. 3). |
| Kałuszyno Mroczki | Kałuszyno Mroczki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1467 ks. Konrad III potw. zastaw 20 wł. w K. (MS 5/1 nr 1863); 1470 Maciej s. Mroczka h. Modzele (MHerald, s. 2); 1472 Maciej s. Mroczka z Kałuszyna zastawia Grzegorzowi, s. Andrzeja Borzy 2 wł. w Kałuszynie, zaczynając od szyi [wąskiego przejścia] zw. Trzcianka …. (MK 41, 44v); 1473 Andrzej Borza z Koszewnicy z s. Pawłem zapisują owe 2 wł. Bernardowi [z Kałuszyna?] (MK 41, 44v); 1474 Bernard z Kałuszyna zastawia owe 2 wł. Mikołajowi, Dorocie i Katarzynie dzieciom [zm.] Macieja Przybysza z Kałuszyna (MK 41, 44v); 1500 Mikołaj Orzełek s. Mikołaja niegdy z Kruszewca zastawia Andrzejowi z C. Żebrowski ½ wł. i 5 mr. w C. w 10 kopach (MK 41, 55); 1525 Stanisław i Jan ss. zm. Mikołaja z Koszewnicy Borze sprzedają Wojciechowi s. zm. Jana Damięckiego z K. M. pr. bliższości do ½ wł. w K. M. (zob. p. 2) po zm. Mikołaju Orzełku, s. zm. Mikołaja Borza z K. M., swoim stryju, ale odwołują to Andrzej Żebrowski Mroczek z s. Józefem pr. bliższości (MK 41, 54v); 1548 bp pozn. Izdbieński daje Mroczkom z M. 1 wł. [lasu] w Leśnej Górze [wieś bpia, w sąsiedztwie M.] do wykarczowania (Now II, 149); 1556 akt zastawu 20 wł. w K. z 1467 r. potw. na prośbę szl. Mroczków ze wsi Mroczki (MS 5/1 nr 1863);1563 Mroczki: 6 ¼ wł. szl. bezkm. (ŹD 417); 1783-1784 M. 2 osady, włas. drobnej szl. (RegDiec. 764); XIX w. Mroczki Klekty i Łopuchy 221 mr. [ponad 7 wł.] (SG 6, 763). |
| Kałuszyno Mroczki | Kałuszyno Mroczki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1467 ks. Konrad III potw. zastaw 20 wł. w K. (MS 5/1 nr 1863); 1470 Maciej s. Mroczka h. Modzele (MHerald, s. 2); 1472 Maciej s. Mroczka z Kałuszyna zastawia Grzegorzowi, s. Andrzeja Borzy 2 wł. w Kałuszynie, zaczynając od szyi [wąskiego przejścia] zw. Trzcianka …. (MK 41, 44v); 1473 Andrzej Borza z Koszewnicy z s. Pawłem zapisują owe 2 wł. Bernardowi [z Kałuszyna?] (MK 41, 44v); 1474 Bernard z Kałuszyna zastawia owe 2 wł. Mikołajowi, Dorocie i Katarzynie dzieciom [zm.] Macieja Przybysza z Kałuszyna (MK 41, 44v); 1500 Mikołaj Orzełek s. Mikołaja niegdy z Kruszewca zastawia Andrzejowi z C. Żebrowski ½ wł. i 5 mr. w C. w 10 kopach (MK 41, 55); 1525 Stanisław i Jan ss. zm. Mikołaja z Koszewnicy Borze sprzedają Wojciechowi s. zm. Jana Damięckiego z K. M. pr. bliższości do ½ wł. w K. M. (zob. p. 2) po zm. Mikołaju Orzełku, s. zm. Mikołaja Borza z K. M., swoim stryju, ale odwołują to Andrzej Żebrowski Mroczek z s. Józefem pr. bliższości (MK 41, 54v); 1548 bp pozn. Izdbieński daje Mroczkom z M. 1 wł. [lasu] w Leśnej Górze [wieś bpia, w sąsiedztwie M.] do wykarczowania (Now II, 149); 1556 akt zastawu 20 wł. w K. z 1467 r. potw. na prośbę szl. Mroczków ze wsi Mroczki (MS 5/1 nr 1863);1563 Mroczki: 6 ¼ wł. szl. bezkm. (ŹD 417); 1783-1784 M. 2 osady, włas. drobnej szl. (RegDiec. 764); XIX w. Mroczki Klekty i Łopuchy 221 mr. [ponad 7 wł.] (SG 6, 763). |
| Kałuszyno Olszewice | Kałuszyno Olszewice | 0: Nazwa | KAŁUSZYNO OLSZEWICE (1476! [1480] Olschowy de Caluschyno 1535 Olszewicze, 1541 Kałuszyno Olssevycze, 1563 Kalusino Olszewice) 1,5 km na S od Kałuszyna, obecnie Olszewice (AHPMaz). |
| Kałuszyno Olszewice | Kałuszyno Olszewice | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Kałuszyn (ŹD 417). |
| Kałuszyno Olszewice | Kałuszyno Olszewice | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1470? Mikołaj i Stanisław zw. Olchowy h. Modzele (MHerald 1932, XI/1, s. 2);1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mikołaja, Jana i Jakuba zw. Olszowy z C. i ich działy z mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1476 Mikołaj, Jan i Jakub Olszowy, bracia, dziedzice z K., zastawiają 7 ½ wł. w C. swemu szwagrowi Pawłowi z Obidzina [ciech./Pałuki] w 60 kopach gr pod przepadkiem (MK 9, 208v); 1496 dok. przepadku okazał tenże Paweł z Obidzina (MK 9, 208v); 1538 Stanisław, Mikołaj pleban [w K.] i Wawrzyniec ss. zm. Jakuba z K. podsędka liw. wymierzyli 71 wł. w dobrach K. przez mierniczego Stan. Otrębusa Olszowskim, Patockim i Szymońskim zgodnie z ugodą zawartą między nimi (MS IV, 19416; MK 58, 198); 1541: 9 wł. szl. bezkm. (kart. AHPMaz); 1563: 9 ¼ włók i 2 mr. szl. bezkm. (ŹD 417); 1783-1784 O. włas. drobnej szl. (RegDiec. 764); XIX w. wieś O. 332 mr. [ponad 11 wł.] wchodziła w skład dóbr Kałuszyn (SG 7, 507). |
| Kałuszyno Olszewice | Kałuszyno Olszewice | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Olszewice pochodzi od przezwiska Olszowy, tu poświadczonego. Nietrafnie Bijak (Nazwy 140) łączy tę nazwę z wcześniejszą Olszewnicą w z. liw. (zob.). |
| Kałuszyno Patok | Kałuszyno Patok | 0: Nazwa | KAŁUSZYNO PATOK (1476! [1480] Pothothczczy de Caluschyno, 1508 Calischino Pathok, 1510 Caluschino Patok, 1523 Kaluschino Pathok, 1541 Potok, 1563 Patok) 1 km na SE od Kałuszyna, dziś Patok (AHPMaz). |
| Kałuszyno Patok | Kałuszyno Patok | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Kałuszyn XD 417). |
| Kałuszyno Patok | Kałuszyno Patok | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Stanisława, Jana, Pawła, Szymona, Tomasza Potockich z C. i ich działy z mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1508 Agnieszka c. zm. Piotra Patockiego z Kałuszyna, ż. Pawła s. Stanisława z Łukiego [liw.] zastawia swą część C. P. Jakubowi z Kałuszyna psęd. liw. w 40 kopach (MK 41, 46v; prawdop. Łukie jest ident. z Chmielewem); 1510 Maciej, Arnolf, Adam br. z C. oraz Felicja wd. po Szymonie z K. ze swoim mężem Janem z z. soch. zastawiają Jakubowi psęd. liw. cz. w C. P., którą zm. Szymon kupił od c. zm. Piotra Patockiego z C. P., w 40 kopach (MK 32, 47); 1523 Marta c. zm. szl. Mikołaja z Baniechy [czer.], wd. po zm. szl. Stanisławie z K. P. (MK 32, 241); 1538 Stanisław, Mikołaj pl. [w K.] i Wawrzyniec ss. zm. Jakuba z C. podsędka liw. wymierzyli 71 wł. w dobrach K. przez mierniczego Stan. Otrębusa Olszowskim, Patockim i Szymońskim zgodnie z ugodą zawartą między nimi (MS 4, 19416; MK 58, 198);1541: 4 wł. szl. bezkm. (kart. AHPMaz);1563: P. 4 wł. os. i 4 wł. szl. bezkm. (ŹD 417); 1783-1784 P. włas. Rudzińskiego wojewodzica (RegDiec. 764); XIX w. Patok 421 mr. dworskich, 27 mr włościańskich, [łącznie ok. 15 wł.] (SG 7, 896). |
| Kałuszyno Patok | Kałuszyno Patok | 9: Uwagi | Uw. Nazwa osady pochodzi od Potockich, nabywców tej części włości a. 1476. |
| Kałuszyno Stoczek | Kałuszyno Stoczek | 0: Nazwa | KAŁUSZYNO STOCZEK (1513 Caluschino Stoczek, Stoczki) 4 km na ENE od Kałuszyna, obecnie Stoczek Sinołęcki (AHPMaz). |
| Kałuszyno Stoczek | Kałuszyno Stoczek | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1513 distr. liw. (MK 41, 47v); 1563 par. Kałuszyn (ŹD 417). |
| Kałuszyno Stoczek | Kałuszyno Stoczek | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1513 Więcław z C. S. zastawia Stanisławowi z Kałuszyna Starego część w C. S. w 30 kopach (MK 41, 47v); 1525 przepadek zastawu potw. Stanisławowi s. zm. Jakuba z Kałuszyna podsędka liw. (MK 41, 47v); 1563 Stoczek i Olszewnica 2 ½ wł. os. (ŹD 417); 1783-1784 Stoczek deserta [opustoszały], włas. Gradowskiego i Zaborowskiego (RegDiec. 764); a. 1827 Stoczek młyn 3 domy, 32 mk. Tab. II, 200); 1822-1839 Stoczek młyn (Mapa Kwat.). |
| Kałuszyno Stoczek | Kałuszyno Stoczek | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Stoczek pochodzi od drobnego cieku, może dopływu rz. Trzebuczy (obecnie Gawroniec) zob. |
| Kałuszyno Szymbory | Kałuszyno Szymbory | 0: Nazwa | KAŁUSZYNO SZYMBORY (1476! [1480] Caluschyno, 1535 Sembory,, 1563 Szimbory, 1578 Szymbory Kałuszyno, a. 1827 Szembory) 5 km na N od Kałuszyna, dziś Szembory (AHPMaz). |
| Kałuszyno Szymbory | Kałuszyno Szymbory | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Kałuszyn (ŹD 417). |
| Kałuszyno Szymbory | Kałuszyno Szymbory | 2: Topografia | 2. 1565 wieś król. Turek [warsz.] graniczy z Zimną Wodą, Kałuskiemi [Kałuszyno Szymbory], Klukowskimi [z Kluk] (LMaz 2, 195; AHPMaz). |
| Kałuszyno Szymbory | Kałuszyno Szymbory | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Szembora [Żebrowskiego] z C. i jego dział z mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236);1535 S. (kart. AHPMaz); 1563: 3 ¼ wł. oraz 2 ½ mr. szl. bezkm. (ŹD 417); 1578 Sz. (kart. AHPMaz); a. 1827 Sz. 3 domy, 22 mk. (Tab. II, 223); XIX w. Sz. 47 mr. [ponad 1 ½ wł.]; dane niepełne (SG 12, 115). |
| Kałuszyno Szymbory | Kałuszyno Szymbory | 9: Uwagi | Uw. Nazwa pochodzi od Szembora [Żebrowskiego], przetrwała do dziś pierwotna forma nazwy (Bijak, Nazwy 201). |
| Kałuszyno Szymony | Kałuszyno Szymony | 0: Nazwa | KAŁUSZYNO SZYMONY (1466 Caluschino, 1563 Kalusino Simony, 1783-1784 Szymony) 2 km na SSE od Kałuszyna, dziś Szymony (AHPMaz). |
| Kałuszyno Szymony | Kałuszyno Szymony | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Kałuszyn (ŹD 417). |
| Kałuszyno Szymony | Kałuszyno Szymony | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1466 Stanisław z Sułkowa zastawia Szymonowi i jego braciom, Stanisławowi z braćmi i bratankami z Daniszewa [wysz.?; h. Cholewa?] 70 wł. w dziedzictwie C.: 20 wł. w borach i 50 wł. w lasach posp. oraz ciek Łukawica z oboma brzegami i 3 wł. tamże w C., w 200 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 9, 191v; 18, 61); 1477 Stan. Sułkowski z C. i Stan. niegdy z Daniszewa, teraz z C. z braćmi i bratankami ustalają granice dóbr 50 wł. objętych przepadkiem zastawu (potw. 1489, MK 9, 191v; zob. p. 2.); 1493 ks. Konrad III potw. Stanisławowi z Daniszewa z braćmi i bratankami dok. przepadku zastawu 70 wł. w dobrach C. z 1466 r. (MK 9, 191-1v) oraz dok. ustalenia granic 50 wł. w lasach dóbr objętych przepadkiem z 1477 r. (MK 9, 191v); 1538 Stanisław, Mikołaj pl. [w K.] i Wawrzyniec ss. zm. Jakuba z K. podsędka liw. wymierzyli 71 wł. w dobrach K. przez mierniczego Stan. Otrębusa Olszowskim, Patockim i Szymońskim zgodnie z ugodą zawartą między nimi (MS IV, 19416; MK 58, 198); 1563: 10 wł. szl. bezkm. (ŹD 417); 1783-1784 Sz. włas. drobnej szl. (RegDiec. 764); XIX w. mieszka częściowa szlachta, wg tab. 1827 r. 20 domów (SG 12, 118). |
| Kałuszyno Tarały | Kałuszyno Michały | 0: Nazwa | KAŁUSZYNO TARAŁY (1526 Caluschino Tharaly) osada zaginiona we włości Kałuszyn, między Chrościcami a Mroczkami, późniejsze Michały. |
| Kałuszyno Tarały | Kałuszyno Michały | 1: Przyn. terytorialna | 1. [Distr. liw., par. Kałuszyn] |
| Kałuszyno Tarały | Kałuszyno Michały | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1526 Paweł s. Bartłomieja z Kałuszyna Grozów sprzedaje dział tamże Wojciechowi s. zm. Michała i Marcinowi s. zm. Stanisława Żebrowskim z C. T. za 6 kóp gr (MK 41, 169). |
| Kałuszyno Żebrowscy | Kałuszyno Abramy | 0: Nazwa | KAŁUSZYNO ŻEBROWSCY (1468 Kaluschino, 1476! [1480] Zebrowsczy de Caluschyno, 1500 Caluschino Zebrowski, 1563 Kałuszyno Szymbory i Abramy) dawna osada lub osady Żebrowskich w północnej części par. Kałuszyn (AHPMaz). |
| Kałuszyno Żebrowscy | Kałuszyno Abramy | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1468 distr. Czirn. (MK 5, 103); 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Kałuszyn (ŹD 417). |
| Kałuszyno Żebrowscy | Kałuszyno Abramy | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1468 Stanisław z Sułkowa sprzedaje 25 wł. dziedzictwa K. [szlachcie] de Zebry [nowom., h. Półkozic] za 200 kóp gr w półgr (MK 5, 103); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Abrahama, Stanisława Szembora, Jakuba, Michała, Dadźboga, Więcława i Stanisława Żebrowskich z C. i ich działy z mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1500 szl. Mikołaj s. zm. Mikołaja Orzełka z Kruszewca zastawia swą cz. szl. Andrzejowi z C. Z. w 10 kopach (MK 41, 55). |
| Kałuszyno Żebrowscy | Kałuszyno Abramy | 9: Uwagi | Uw. Później KAŁUSZYNO ABRAMY I KAŁUSZYNO SZEMBORY (zob.) W północno-zachodniej części dawnej włości Kałuszyn, na W od Kluk, a zatem niedaleko Szemborów i Abramów w XIX w. pojawiła się wieś Żebrówka, licząca 726 mr. [ponad 24 wł.] (SG 14, 754). Powstała na lesistym pograniczu z dawnymi dobrami król. Wiśniew i Turek, może być kontynuacją włas. miejscowej drobnej szlachty. Nazwa Żebrówka ma wyraźny związek z Żebrowskimi, a zatem może to być część składowa dawnej własności Żebrowskich, lesista, o mniejszych walorach rolnych i dlatego późno zagospodarowana. Stare granice włas. na tym terenie przedstawiają mapy pow. węgrowskiego i sąsiednich, opublikowane w 1951 r., wykorzystane już dla odtworzenia granicy ziem warsz. i liw. na N od biegu rz. Rządzy w 2 poł. XVI w. (AHPMaz). |
| Kałuszyno Żebrowscy | Kałuszyno Szymbory | 9: Uwagi | Uw. Później KAŁUSZYNO ABRAMY I KAŁUSZYNO SZEMBORY (zob.)W północno-zachodniej części dawnej włości Kałuszyn, na W od Kluk, a zatem niedaleko Szemborów i Abramów w XIX w. pojawiła się wieś Żebrówka, licząca 726 mr. [ponad 24 wł.] (SG 14, 754). Powstała na lesistym pograniczu z dawnymi dobrami król. Wiśniew i Turek, może być kontynuacją włas. miejscowej drobnej szlachty. Nazwa Żebrówka ma wyraźny związek z Żebrowskimi, a zatem może to być część składowa dawnej własności Żebrowskich, lesista, o mniejszych walorach rolnych i dlatego późno zagospodarowana. Stare granice włas. na tym terenie przedstawiają mapy pow. węgrowskiego i sąsiednich, opublikowane w 1951 r., wykorzystane już dla odtworzenia granicy ziem warsz. i liw. na N od biegu rz. Rządzy w 2 poł. XVI w. (AHPMaz). |
| Karczewiec | Karczewiec | 0: Nazwa | KARCZEWIEC (1426 Carczewyecz, Karczewecz, 1563 Karczewiec) 5 km na S od zamku w Liwie (AHPMaz). |
| Karczewiec | Karczewiec | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1426 prope Liw (PP V nr 283); 1563 par. Liw (ŹD 415). |
| Karczewiec | Karczewiec | 2: Topografia | 2. 1565 Grodzisko graniczy z Karzewskiemi [Karczewskimi z K.] (LMaz 2, 181); 1951 oznaczone granice wsi K. (Mapa pow. węgrowskiego; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Karczewiec | Karczewiec | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1426 Świętosław z K. z ss. Mikołajem i Marcinem sprzedają ich dziedzictwo K. Bartłomiejowi i Piotrowi z Grodźca [sąch.] za 44 kopy gr posp. Stogniew [ze Słonkowa, wysz.] pisarz z. zakr. ręczy za Annę c. Świętosława, że nie będzie przeszkadzać nabywcom (PP V, nr 283); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Michała, Grzegorza, Mikołaja, Stanisława i pozostałych dziedziców z C. z mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1525 Mikołaj s. Ziemaka z C. sprzedaje swą cz. dziedz. w C., wydzieloną mu przez ojca, temuż ojcu za 8 kóp gr (MK 41, 75); 1563: 6 wł. szl. bezkm. (ŹD 415); 1783-1784 włas. drobnej szl. oraz Ossolińskiego (RegDiec. 765); XIX w.: 396 mr. [ponad 13 wł.] (SG 3, s. 836). |
| Kąty | Roguszyno Decie Kąty | 0: Nazwa | KĄTY (1425 Kąthy, Kanthi) osada obok Roguszyna. Por. AHPMaz. |
| Kąty | Roguszyno Decie Kąty | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1425 distr. warsz. prope a Liff (PP V, nr 52); [1563 par. Pniewnik (ŹD 419)] |
| Kąty | Roguszyno Decie Kąty | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1425 Mikołaj i Jan z K. sprzedają swą wieś K. liczącą 10 wł. Piotrowi, Wawrzyńcowi, Dziersławowi oraz Polubionowi z Roguszyna za 44 kopy gr posp.; dostają Wawrzyniec czwartą część, Polubion dziesiątą część, Piotr i Dziersław pozostałą część, przy czym Piotr swą część dzieli z bratankiem Mikołajem po połowie (PP V, nr 52); 1431 Mikołaj, Piotr i Polubion dziedzice z K. kupują pozostałość działu Gniewka z Połazi za 12 kóp gr posp. (PP VI, 268); 1435 Gniewko i Trojan z Wąsoszy sprzedają swe części dziedzictwa Połazie (dział aż do rz. Czerwonki) Tomaszowi, Piotrowi, Dziersławowi, Mikołajowi, Stanisławowi zw. Polubion, Dalbiertowi i Jakuszowi z C. za 32 kopy gr posp. Tomasz weźmie ¾ działu od strony Pniewnika, pozostali czwartą część działu od strony Czapli, ale obie własności dochodzą do rz. Czerwonki (MK 3, 174v); 1438 Andrzej ze Szczurowa sprzedaje 2 wł. w K. Szymonowi z Wilkowyi, wraz z siedliskiem, w którym Szymon mieszka, za 15 kóp gr posp. (MK 3, 219); 1477 ks. Konrad III sprzedaje 20 wł. lasu Połazie Stanisławowi i Mikołajowi ss. Piotra z K., z czynszem książ. po 6 gr posp. z wł. os., za 50 kóp w półgr (MK 5, 182 bv). Potem Roguszyno-Decie-Kąty (zob.); w XIX w. Roguszyn Decie ma 286 mr., tj. ok. 9 ½ wł. (SG 9, 685), dane zbliżone do zapisu o 10 wł. z 1425 r. Do tej osady można też odnosić dane dot. osady Kąty Połazie (zob.). |
| Kąty | Szczurowo | 0: Nazwa | KĄTY (1430 Kanthy) później Szczurowo, liw., Pniewnik. |
| Kąty | Szczurowo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1431 prope Lyw, distr. warsz. (PP VI, 267; w Liwie) |
| Kąty | Szczurowo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1431 Tomasz z K. sprzedaje swe dziedzictwo K. Andrzejowi ze Szczurowa [zakr.] za 50 kóp gr posp. (PP VI, nr 267). |
| Kąty | Szczurowo | 9: Uwagi | Uw. Andrzej ze Szczurowa sprzedał już wcześniej dział rodzinny w Szczurowie [zakr.] i przenosi się do z. liwskiej. W rezultacie dla Kątów w XV w. uciera się nowa nazwa Szczurowo (zob.). |
| Kęse Kownaty | Kęse Kownaty | 0: Nazwa | KĘSE KOWNATY (1427 Cownati, Kownathi, 1473 Kownathy, Kansche, 1476! [1480] Cownathy alias Kassche, 1563 Kownaty Kesse, XIX w. Kęsy Kownaty) 6 km na NW od Korytnicy, obecnie część Rowisk (AHPMaz). |
| Kęse Kownaty | Kęse Kownaty | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1427 prope Lyw (PP V, 503); 1473 distr. Czirn. prope Lyw [pow. liw.] (MK 5, 167v); 1563 par. Korytnica (ŹD 419). |
| Kęse Kownaty | Kęse Kownaty | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1427 ks. Janusz I daje 10 wł. lasu i dąbrowy zw. K. Pawłowi z Kęs [nowom/Gzy] z obowiązkiem służb posp., z wyłączeniem barci [książ.] (PP V, 503); 1473 szl. Paweł z Kęs [liw?] zeznaje, że przyw. zm. ks. Janusza Starszego na 10 wł. lasu i dąbrowy K., nadany z obowiązkiem służb posp., bez barci, uległ spaleniu; ks. Konrad III odnawia przyw. (MK 5, 167v-168); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Aleksego, Jana, Marcina, Stanisława, Marcina syna Pawła z C. i ich działy w dziedzictwie C. K. [Kownaty inaczej Kęse] z kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1498 Piotr z Rowisk sprzedaje 1 wł. w dobrach Kownaty, posiadaną od Aleksandra z Kownat swego brata stryjecznego, Janowi z Rowisk za 24 kopy w półgr (MK 9, 218v); 1515 Mikołaj z C. ma 30 lat; Maciej z C. h. Łady w wieku 30 lat, ma włas. ponad 100 kóp (PT 1, 224v);1563: 5 ½ wł. szl. bezkm. (ŹD 419); XIX w. K. K. folwark 397 mr. [ponad 13 wł.] (SG 4, s. 6). |
| Kęse Kownaty | Kęse Kownaty | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wywodzi się od lasu Kownaty, nazwy obiektu topograficznego. W XV w. była to jednak nazwa rodowa, mogła tu oznaczać dawniejszych właścicieli lasu h. Kownaty (MZH; Zierhoffer, Nazwy 224-5). Przezwisko Kęsy/Kęsza pozostawiło na Mazowszu ślady w nazwach osad (SSNO II, 568-9; AHPMaz s. 177). Kęse/Kęsy w z. zakr. [nowom./Gzy] było gniazdem drobnego rycerstwa h. Łada (MZH s. 291-292). |
| Kłodzie | Kłodzie | 0: Nazwa | KŁODZIE (1529 Klodzye, 1563 Klodzie, 1667 Kłodzie) 7 km na W od Skórca, obecnie Kłódzie (AHPMaz). |
| Kłodzie | Kłodzie | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Niwiska (ŹD 416); 2 poł. XVI w. par. Wodynie albo Niwiska (AHPMaz); 1667 par. Wodynie (KnapNot 886; wizytacja). |
| Kłodzie | Kłodzie | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1529 bracia Jan i Stanisław i ich bratanek Jan Grotowic z Mniejszego Bliznego [Wyczółki-Groty w z. warsz.] odstępują Mikołajowi Wolskiemu kaszt. soch. pr. bliższości, które mają po swych zm. braciach stryjecznych Adamie i Józefie, ss. zm. Adama [recte: Bogusława] z Moszny sędziego ziem. warsz., do Moszny oraz dwu Krośni, w z. warsz., Żeliszewa, Ozorowa, K., Czerniejewa, Trzemuszki, Rososzy i Łączki (MK 41, 192v; MS 4 nr 15585); 1563: 9 wł. os. (ŹD 416); XIX w. wieś Kłudzie 394 mr. [ponad 13 wł.] w dobrach Ozorów (SG 7, 791). |
| Kłodzie | Kłodzie | 5: Stos. kościelne | 5. 1667 dzies. folw. z K. do par. Wodynie (KnapNot 886). |
| Kłodzie | Kłodzie | 9: Uwagi | Uw. Nazwa pocz. obiektu topograficznego, a później osady we włości Żeliszew. Pochodzi od wyrazu kłoda, tj. pień, kloc drzewa pozbawionego gałęzi. Kłodzie jest znane jako nazwa terenowa na Mazowszu (Maz. nazwy ter. 73), mogła określać miejsce gromadzenia ściętych cennych pni dla dalszej obróbki i transportu. |
| Komory | Komory | 0: Nazwa | KOMORY (1475 Comory Olkowka, 1539 Comory Olchowka, 1563 Komorowo, 1578 Komorowo Olchowka, 1783-1784 Komory) 3 km na NW od Korytnicy; obecnie Komory. Wcześniej Olchówka (zob.) |
| Komory | Komory | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1435 distr. Czirn. prope Lyw (MK 3, 174v); 1563 par. Korytnica (ŹD 419). |
| Komory | Komory | 2: Topografia | 2. 1435: 10 wł. k. granic Pawła Kęsy [Kęse Kownaty, liw./Korytnica] (MK 3, 174v); 1565 Korytnica graniczy m. in. z Komorowskiemi [szl. ze wsi Komory/Komorowo] (LMaz 2, 186); trzecie pole folw. w Korytnicy ku granicom komorowskim (LMaz 2, 187). |
| Komory | Komory | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1427 zob. Olchówka; 1435 ks. Bolesław IV daje Maciejowi Załusce i Pawłowi Komorowi ze wsi Komory [ciech./Sońsk] 10 wł. koło granic Pawła Kęsy [Kęse Kownaty] (MK 3, 174v; SG 4, 316, wzm. o przyw.); 1475 tyt. Comory Olkowka (MK 5, 179v); 1477 1 wł. in Olchowka (MS IV, 6406); 1539 potw. aktu z 1477 dla wym. szl. z C. O. (MS 4, 6406); 1563 Komorowo, 6 ¼ wł. szl. bezkm. (ŹD 419); 1578 K. O.: 5 wł. szl. bezkm. (kart. AHPMaz); 1783-1784 K. włas. Komorowskich i in. (RegDiec. 483); XIX w. wieś drobnej szlachty, 855 mr., ale zyskała w XIX w. 15 wł. z dóbr Korytnica, [zatem wcześniej ok. 405 mr., tj. 13 ½ wł.] (SG 4, 316). |
| Komory | Komory | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Komory wywodzi się od przezwiska Komor, znanego tu w 1 poł. XV w. Paweł Komor wywodził się ze wsi Komory w ziemi ciech., w sąsiedztwie ziemi zakr. (SSNO III, 60; AHPMaz). Szlachta z Komorów [ciech./Sońsk] była h. Ostoja (MZH nr 908). |
| Korytnica | Korytnica | 0: Nazwa | KORYTNICA ([1419], 1424 Korithnicza, 1427 Korithnycza, Korzithnicza, 1471 Koritnicza, 1475 Corythnycza, 1563 Korytnica) 9 km na WNW od zamku w Liwie. |
| Korytnica | Korytnica | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1439 diec. płoc., distr. warsz. (AGAD, perg. 237); [czasowo zasięg par. Liw?], od 1464 par. Korytnica w diec. pł. (Ep. 9, 140v). |
| Korytnica | Korytnica | 2: Topografia | 2. 1419 nadanie książ. 10 wł. w Jaczewie k. K. (SG 4, 428);1424 opis podziału włości leśnej Pniewnik zaczyna się od gran. dziedzictwa K. [późniejsze węgły gran. wsi Pniewnik z ówczesnymi dobrami książ. K., tj. puszczą książ.] (MK 3, 42v); 1427 Moszczana [Moszczona] leży koło dziedzictwa K. (PP V, nr 501); 1475 wł. w Turnie obok gran. wsi K. (MK 5, 180v); 1565 K. na dobrym gruncie, pole trojne; folw. król. i 2 ogrody, łąki i łęgi dają 8 brogów siana i sąsiek; gródź niewielka dla koni i cieląt; 2 sadzawki niemałe. K. graniczy z Komorowskiemi [ze wsi Komorowo-Olchówka], z Janczewskiemi [ze wsi Jaczewo], z Gorskiemi [ze wsi Górki Stare Borze], z Krzusczewskiemi [ze wsi Kruszczewo/Kruszewo], z Zaliesziem [Załęże], z Rogoskiemi [z Roguszyna] z Wielątek (LMaz 2, s. 185-187); 1951 oznaczone granice gminy K. obejmują K. i Wolę Korytnicką, a także dawny obszar król. Puszczy Koryckiej (Mapa pow. węgrowskiego; dołączono Borze). |
| Korytnica | Korytnica | 3: Własność | 3. Włas. książ. 1439 Stanisław bp płoc. na prośbę Anny wd. po Bolesławie [Januszowicu] i Bolesława IV jej syna książąt maz. zapisuje kaplicy NMP i św. Anny w koleg. warsz. ś. Jana Chrzciciela dzies. snopowe wraz z dzies. lnianą we wsi [książ.] C. lokowanej na 60 wł. (AGAD, perg. 237); 1464 zob. p. 5; 1471 w podziale księstwa maz. ks. Konrad III otrzymuje ziemie czer. i liw. z dobrami książ., w tym K. z lasami i barciami miodowymi (Iura I, nr 126); 1497 ks. Konrad III zabezpiecza posag i wiano swej ż. Anny Radziwiłłówny na zamku i obu miastach Liw i całej ziemi liw. z dobrami przynależnymi do zamku: Czerwonka, K., Krypy, Popowo, Grodzisko, Turek [warsz.], Zawady (Iura II, nr 159); 1565: 43 wł. os., 47 kmieci, 26 ogrodników, 8 karczmarzy, 6 rzeźników, 7 komorników; folw. ma ponad 7 wł. (LMaz 2, s. 185, 187); XIX w. wieś K. 780 mr. [26 wł.], dobra niespełna 129 wł., w tym 1550 mr lasów (SG 4, 428). |
| Korytnica | Korytnica | 4: Lokacja | 4. 1535 król Zygmunt nadaje wójtom K.: Janowi, Stan. i Maciejowi braciom oraz Stan. ich bratankowi 3 ½ wł. w pobliżu rz. Liw, pomiędzy dobrami Jaczewem i Kęsami, w zamian za 3 wł. wójt. w K. (MK 50, 347v-8v; reg. MS 4, 17189); 1565 było 3 wł. wójt. w posiadaniu Zaleskich, król Zygmunt Stary dał im w zamian 3 ½ wł. nad Liwcem (LMaz 2, s. 186); 1567 król zezwala Jakubowi s. zm. Jana z Załęża [?] posiadaczowi części wójtostwa w K. na wykup innych części wójtostwa z rąk Macieja s. zm. Wojciecha oraz z rąk Wawrzyńca, Jana i Mikołaja, swoich braci (MS 5 nr 3627). |
| Korytnica | Korytnica | 5: Stos. kościelne | 5. 1439 dzies. dla koleg. warsz. zob. p. 3; 1464 pl. Andrzej z Żelechowa [tarcz.?] (Ep 9, 140v); 1464 Wojciech Budek i Stanisław Dudek, kmiecie i witrycy kośc. w C. zeznają, że szl. Wszebor niegdy z Żelazowa zadośćuczynił kośc. w C. za swą część długu (TymSąd s. 70); 1467 mansjonarze koleg. warsz. oskarżają Jana pl. w K. o zabór dzies. z wł. opustoszałych w K. (Ep. 9, 224v); 1475 Jan ze Świerczy [nowom.] pl. w K. zamienia się beneficjami ze Stanisławem z Mogilnicy bak. sztuk wyzw., altarystą w Pułtusku, ale bp płoc. unieważnia zamianę (Ep. 10, 132-3); 1501 Stanisław z Piotrowic [liw.] podpisek warsz., pl. w K. (TarczZ 4, 62); 1528 księżniczka Anna przekazała plebanię mansjonarzom warsz. (SG 4, 428); 1565 w K. kośc. drewniany prezenty król., plebania została przekazana mansjonarzom warsz.; 2 wł. poświętnego; dzies. z K. od kmieci dla kośc. par., odkupuje starosta (LMaz 2, 185-6). |
| Korytnica | Korytnica | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Korytnica mogła być pocz. nazwą topograficzną, oznaczającą osadę w pobliżu koryta rzeki, jak przyjęli toponomaści (Bijak, Nazwy 100, tu lit.). Jednak bardziej prawdop., że była to nazwa szerszej włości leśnej, oznaczająca zarazem rzeczkę K. i las nad tą rzeczką, tak jak włość Pniewnik nad rz. Pniewnik, obecnie Pniewniczanką. Kośc. w K. prawdop. został ufundowany przez ks. Barbarę regentkę ok. 1457 r., równocześnie z par. Pniewnik, bowiem ta dowodnie erygowana w 1457 r. nie otrzymała osad przynależnych do par. K. w tej części diec. płoc. |
| Koski | Koski | 0: Nazwa | KOSKI (1518 Volka, 1544 Koski) dziś Kózki, 13 km na S od zamku w Liwie. |
| Koski | Koski | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1518 distr. liw. (MK 32, 92); 1563 par. Grębków (ŹD 418). |
| Koski | Koski | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1518 Paweł s. zm. Jana z Suchej darowuje bratu Salomonowi swą część ojcowską i macierzystą w dobrach Sucha, V., Chojeczno (MK 32, 92); 1544 Stanisław Suski, syn Salomona z ż. Agnieszką sprzedają działy w dobrach Sucha, K. i Chojeczno-Widliska Wiernierzowi [Wernerowi] Oborskiemu z Kuflewa za 300 kóp gr (MS 4 nr 21622); 1563 K. i Sucha płacą od 11 ¼ wł. os. (ŹD 418); XIX w. wieś K. 493 mr. [16 ½ wł.] (SG 11, 526, hasło Sucha). |
| Koszewnica | Koszewnica | 0: Nazwa | KOSZEWNICA (1535 Kosewnicza, 1547 Koszownica, 1563 Koszewnica) 2 km na SE od Oleksina. |
| Koszewnica | Koszewnica | 0: Nazwa | KOSZEWNICA (1417 Coschevnicza, 1421 Koschewnycze, 1563 Koszewnica) 8 km na SE od zamku w Liwie (AHPMaz). |
| Koszewnica | Koszewnica | 1: Przyn. terytorialna | 1. [a. 1547 par. Niwiska?]; 1547 erekcja par. Oleksin (KnapNot 445); 1563 par. Niwiska (ŹD 415); 2 poł. XVI w. par. Oleksin (AHPMaz). |
| Koszewnica | Koszewnica | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1417prope Liw [pow. liw.] (MK 3, 113v; PP V, nr 288); 1421 distr. warsz. (MK 3, 79v); 1563 par. Czerwonka (ŹD 418). |
| Koszewnica | Koszewnica | 2: Topografia | 2. 1565 Czerwonka graniczy m. in. z K. (LMaz 2, 182). |
| Koszewnica | Koszewnica | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1417 ks. Janusz I daje Gniewkowi i Trojanowi dziedzicom z Połazia pr. niem. z czynszem książ. po 11 gr z wł. os. na ich dziedzictwo Połazie i K. (MK 3, 57); 1417 Pomścibor z Chamska podkom. ciech. [rządca liw.] sprzedaje 5 wł. w C., które ma od Pawła ze Skarzyna, Mikołajowi, Pawłowi i Marcinowi ze Skarzyna za 18 kóp gr pras. (MK 3, 113 v; PP V, nr 288); 1419 Paweł i Maciej dziedzice z Zawad oraz Piotr i Jan bracia sprzedają Jałbrzykowi z Wąsoszy 5 wł. w K. za 16 kóp gr posp. (MK 3, 99); 1421 Pomścibor pkom. ciech. sprzedaje 7 wł. zw. K., które mu nadał ks. Janusz I, Więcławowi z Głazowa [wysz.] za 20 kóp gr posp. (MK 3, 79v; SHGWysz s. 19); 1431 Piotr z Wąsoszy zamienia swą część tamże z Gniewkiem i jego bratankiem Trojanem dziedzicami z Kurzątkowa [sąch./Płońsk] na ich części w dziedzictwie K. (PP VI, 269); 1435 Maciej z Wąsoszy sprzedaje 3 ½ wł. swego dziedzictwa Wąsosze Piotrowi z K. za 20 kóp gr posp. (MK 3, 169v); 1435 Maciej z Wąsoszy sprzedaje całą pozostałość dziedzictwa Wąsosze Gniewomirowi i Trojanowi z Wąsoszy, z wyłączeniem 3 ½ wł. sprzedanych przez niego Piotrowi z K., za 50 kóp gr posp. (MK 3, 169v); 1435 Tolam z C. sprzedaje połowę swej części w C. Andrzejowi z Borza swemu szwagrowi za 11 kóp gr posp. (MK 3, 169v); 1472 Mroczesław z Kałuszyna zamienia z Pawłem synem Andrzeja Borzy z K. swą część Kałuszyna na jego część w C. (MK 5, 163); 1472 Mroczesław Modzel z C., ż. Małgorzata c. zm. Jana z Obrębu [nowom.] podsędka zakr., siostra Borka z Obrębu podskarbiego ks. Konrada III (MK 5, 165); 1472 Maciej s. Mroczka z Kałuszyna zastawia 2 wł. w Kałuszynie Grzegorzowi s. Andrzeja Borzy z K. (MK 41, 44); 1473 Andrzej Borza z K. z s. Pawłem zapisują Bernardowi owe 2 wł., które trzymał dot. Grzegorz s. tegoż Andrzeja (MK 41, 44); 1479 ks. Konrad III odnawia Pawłowi Borza z C. pr. na 5 wł. w C., nadane przez swego pradziada Janusza I (MK 5, 188v); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mikołaja i Jana z C. wraz z mieszkańcami i kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1483 ks. Konrad III sprzedaje Maciejowi Skarzyńskiemu z bratankami Stanisławem, Janem i Mikołajem ss. zm. Jakuba dziedzicom z K. 2 ½ wł. w dobrach dziedzicznych K., zaczynając od rz. Koszewnicy, między dobrami Borze i K., przyłączając tę włas. do praw na dot. włas. odbiorców w K. (MK 5, 210);1504 Stanisław s. Mikołaja z K. student uniwersytetu krak. (MUK); 1538 wypis aktu z 1479 dla Pawła Borzy wydany na prośbę Jakuba i Feliksa zw. Borzowie (MK 60, 189; MS 4, nr 6412); 1539 potw. aktu z 1483 r. dla Macieja Skarzyńskiego z bratankami, wydane na prośbę Mikołaja s. zm. Jakuba, Stanisława s. zm. Michała, Jerzego s. zm. Stanisława, Piotra, Wojciecha, Macieja, Sebastiana i Mikołaja ss. zm. Stanisława z K. (MK 60, 240; MS 4, nr 6437); 1563: 8 ½ wł. szl. bezkm. (ŹD 418); Koszew[nica] włas. drobnej szl. (RegDiec. 762); XIX w. K. 16 domów?; wchodziła w skład większego majątku liczącego aż 4525 mr. (SG 4, 485). |
| Koszewnica | Koszewnica | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1535 K. (kart. AHPMaz); 1563: 3 wł. os. (ŹD 415); XIX w. folw. K. 650 mr [niespełna 22 wł.] (SG 4, 485). |
| Koszewnica | Koszewnica | 5: Stos. kościelne | 5. 1547 Benedykt Izdbieński bp pozn. na prośbę fundatora Aleksego Bojemskiego eryguje par. w Oleksinie i przyłącza do niej wieś Boimie z par. Grębków oraz nowe osady, w tym K. (KnapNot 444-445; Now II, 546-7). |
| Koszewnica | Koszewnica | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Koszewnica jest tożsama z nazwą cieku, prawego dopływu Czerwonki zw. Koszewnica (zob.), była zatem pocz. nazwą topograficzną zapewne określającą ciek i las nad nim. |
| Krasna Dąbrowa | Grębków | 0: Nazwa | KRASNA DĄBROWA (1459, 1461 Crasna Dambrowa) osada nieznana w dobrach Grębków, może ident. z późniejszą Żarnówką (zob.). Por. AHPMaz, mapa. |
| Krasna Dąbrowa | Grębków | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1461 distr. liw. (AE III, 13); [par. Grębków]. |
| Krasna Dąbrowa | Grębków | 3: Własność | 3. Włas. duch. 1459 kapit. pozn. zgadza się na utworzenie na gruntach wsi K. folwarku wójtowskiego dla Grębkowa (Now II, 149 wg ACapPosn. II, 220); 1461 Andrzej Bniński bp pozn. daje szl. Wojciechowi zw. Czuryło wójtowi z K. przyw. na 2 wł. chełm. oraz łąkę 1 mr. do wykarczowania, ogród i karczmę, zastrzega pr. skupienia wójtostwa za 20 kóp gr w półgr (1480, AE III, 13; Now II, 149). |
| Krasna Dąbrowa | Grębków | 9: Uwagi | Uw. Potem nieznana. Weszła w skład Grębkowa albo sąsiedniej osady, może Żarnówki, późniejszego ośrodka klucza dóbr Grębków w z. liwskiej. Mogła to być stara nazwa topograficzna, oznaczająca czerwony [piękny] las. Analogią jest tu włość Krasne na północnym Mazowszu, znana od XIV w. (por. Zierhoffer, Nazwy 228), a także Czerwony Bór, puszcza książ. w ziemi łomżyńskiej na wzgórzach moreny czołowej, znana od XV w. (Maz. nazwy ter. 36-37; AHPMaz). |
| Krasna Dąbrowa | Grębków | 9: Uwagi | Uw. Potem nieznana. Weszła w skład Grębkowa albo sąsiedniej osady, może Żarnówki, późniejszego ośrodka klucza dóbr Grębków w z. liwskiej. Mogła to być stara nazwa topograficzna, oznaczająca czerwony [piękny] las. Analogią jest tu włość Krasne na północnym Mazowszu, znana od XIV w. (por. Zierhoffer, Nazwy 228), a także Czerwony Bór, puszcza książ. w ziemi łomżyńskiej na wzgórzach moreny czołowej, znana od XV w. (Maz. nazwy ter. 36-37; AHPMaz). |
| Królowa Wola | Królowa Wola | 0: Nazwa | KRÓLOWA WOLA (1550 Krolowey Wolya, 1563 Krolowa Wola, 1783-84 Starawola), początkowo obiekt terenowy na obszarze puszczy Łochowiec, potem wieś (AHPMaz), dziś Starowola. |
| Królowa Wola | Królowa Wola | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1562 distr. kam. (MS 5 nr 2640); 1563 distr. liw. (ŹD 414); [par. Jadowo] |
| Królowa Wola | Królowa Wola | 2: Topografia | 2. 1565 K. W. graniczy z dobrami panów Łochowskich na rz. Liwcu oraz z wsiami król. Myszadłą i Zawiszynem (LMaz 2, 164). |
| Królowa Wola | Królowa Wola | 3: Własność | 3. Włas. król. 20 II 1550 Bona królowa postanawia lokować wieś K. W. na surowym korzeniu nad rz. Liwiec i nadaje wójtostwo tamże Mikołajowi Zawiszy, staroście liw. i kamienieckiemu (MS 5 nr 5345); 17 VI 1550 królowa Bona postanawia o sprzedaży tamże 27 wł. [kmiecych] oprócz 3 wł. wójtowskich (potw. 1556, MS 5 nr 7438); 1562 król daje Mikołajowi Zawiszy, wojskiemu liw. i star. kam. dożywocie na wsi K. W. (MS 5 nr 2640); 1563: 22 wł. os., przynależy do starostwa liw. (ŹD 414); 1565: ma 40 wł., w tym 3 wójt., 28 wł. os., 9 wł. przył. do folwarku (LMaz 2, 163); 1783-84 S. włas. [klaszt.] wizytek warsz. (RegDiec. 481); XIX w. Starowola 615 mr. [20 ½ wł.] (SG 11, 266). |
| Królowa Wola | Królowa Wola | 9: Uwagi | Uw. Nazwa nadana na cześć królowej Bony, która otrzymała w zarząd od króla Zygmunta Starego dobra król. Mazowsza ks. inkorporowanego 1526 do Korony. |
| Kruszewiec | Górki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Kruszewiec obejmowała też Górki (zob.), była zatem pocz. szerszą nazwą topograficzną. |
| Kruszewiec | Górki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Kruszewiec obejmowała też Górki (zob.), była zatem pocz. szerszą nazwą topograficzną. |
| Kruszewiec | Kruszewiec | 0: Nazwa | KRUSZEWIEC (1421 Cruschevecz, 1475 Crussyeviecz) [hasło ogólne] |
| Kruszewiec | Kruszewiec | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1421 distr. warsz. (MK 3, 79v); 1425 prope Liw (PP V, nr 350); [par. Korytnica] |
| Kruszewiec | Kruszewiec | 2: Topografia | 2. 1421: 10 wł. zw. C. nad rz. Turna (MK 3, 79v). |
| Kruszewiec | Kruszewiec | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1421 ks. Janusz daje Klemensowi, Dobiesławowi, Mikołajowi z Rudołtowa [wysz.] 10 wł. zw. C. (MK 3, 79v; SHGWysz s. 47); 1425 Klemens, Dobiesław i Mikołaj dziedzice z C. zobowiązali się przed sądem z. liw. do odstąpienia C. Mikołajowi, Janowi i Filipowi z Kątów; 1426 Dobiesław w imieniu swoich braci sprzedaje przed ks. Januszem dziedzictwo C. tymże nabywcom za 40 kóp gr. pras. (PP V, nr 350); 1438 Jan z K. sprzedaje Piotrowi i Wojciechowi z Rabienia swą część w K. za 30 kóp gr posp. (MK 3, 219); 1439 w/w Piotr i Wojciech z K. sprzedają trzecią część 20 wł. w K. Stanisławowi z Chmielewa [liw.] z ss. Mikołajem, Pawłem i Maciejem za 30 kóp gr posp. (MK 3, 232); 1447 Jan z Proszewa sprzedaje dział w C., 3 wł., nabyty od Piotra z Rabienia, Tomaszowi z C. za 15 kóp w półgr (MK 4, 45-45v); 1450 Stanisław z C. sprzedaje za 26 kóp w półgr Janowi z Łochowca? [Zochowyecz] swój dział, w tym część nabytą od szl. z Chmielewa oraz części Klemensa i Pawła br. z K. (MK 4, 112); 1475 Kruszewiec (MK 5, 179v); 1500 szl. Mikołaj s. Mikołaja Orzełka niegdy z K. zastawia szl. Andrzejowi z Kałuszyna Żebrowskich swą cz. w 10 kopach (MK 41, 55-55v). |
| Kruszewiec | Kruszewiec | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Kruszewiec obejmowała też Górki (zob.), była zatem pocz. szerszą nazwą topograficzną. |
| Kruszewo | Kruszewo | 0: Nazwa | KRUSZEWO (1430 Kruschewo, 1476! [1480] Cruschewo, 1783-1784 Kruszewo) 2 km na E od Korytnicy, dziś Kruszew. |
| Kruszewo | Kruszewo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1430 prope Lyw (PP VI, nr 229); 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Korytnica (ŹD 419). |
| Kruszewo | Kruszewo | 2: Topografia | 2. 1565 Korytnica graniczy z Krzusczewskiemi [Kruszewskimi ze wsi Kruszewo] (LMaz 2, 186-7). |
| Kruszewo | Kruszewo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1430 Filip z Książek [z. warsz.] sprzedaje swą trzecią część dziedzictwa K., którą ma z podziału z braćmi, Tomaszowi i Mikołajowi braciom z Czechowic [bł./Żbików] za 30 kóp gr pras. (PP VI, nr 229; to wcześniejszy Kruszewiec); 1465 szl. Tomasz z K. oskarża szl. Stanisława o posieczenie łąki, tenże broni się, że jest to pastwisko wspólne, przynależne też do innych „cząstników” (TymProc s. 227 wg Liwska I, 7); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mikołaja syna Stanisława, Mikołaja Orzełta [?], Macieja, Katarzynę, Kasinę i wdowę Anastazję z C. i ich działy tamże wraz z kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1563: 6 wł. szl. bezkm. (ŹD 419); 1607 Paweł i Stanisław Kruszewscy z K. i Chmielewa h. Radwan; Maciej s. Piotra dziad Pawła kupił od swego brata Mikołaja jego dział w K. i Chmielewie (Bon. XII, 363); 1783-1784 K. włas. drobnej szl. (RegDiec. 483); XIX w. 543 mr obszaru [ok. 18 wł.] (SG IV, s. 735). |
| Kruszewo | Kruszewo | 9: Uwagi | Uw. Nazwa pochodzi od rzeczownika krusza- grusza, tj. drzewa gruszy pospolitej rosnącej dziko w lasach o korzystnych, wilgotnych i ciepłych warunkach klimatycznych. Na Mazowszu pozostawiła wiele śladów w nazwach miejscowości i obiektów topograficznych z doby średniowiecza (AHPMaz s. 184; Maz. nazwy ter. s. 82). |
| Krypy | Krypy | 0: Nazwa | KRYPY (1415 Cripi, 1434 Cribi, 1471 Kripi, 1497 Crippi) 3 km na N od zamku w Liwie. |
| Krypy | Krypy | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1437 distr. Czirnensis prope Lyw [=pow. liw. w z. czer.] (MK 3, 210-210v); 1563 par. Liw (ŹD 414; AHPMaz). |
| Krypy | Krypy | 2: Topografia | 2. 1565 wieś K. ma grunt dobry, pole trojne; ma dobre pastwiska; mieszkańcy gają się do lasu Miszal [?]; K. graniczą [na] rz. Liwiec z Węgrowem w Ks. Lit., a także z miastem Liwem i z Popowem (LMaz 2, 179). |
| Krypy | Krypy | 3: Własność | 3. Włas. książ. 1415 ks. Janusz I sprzedaje Marcinowi kmieciowi z C. sołectwo z 2 wł. wolnymi we wsi ks. C. za 8 kóp gr (MK 3, 4); 1434 Wojciech z Węgrowa [z. drohicka] sprzedaje Piotrowi i Janowi, braciom z C. 2 wł. we wsi ks. C. (MK 3, 129v); 1435 Jan z Czerwonki sprzedaje ½ wójtostwa w C. bratu Piotrowi, wójtowi we wsi ks. C. (MK 3, 210-210v); 1471 w podziale księstwa maz. Konrad III otrzymuje ziemie czer. i liw. z dobrami książ., w tym wsią K. (Iura I, nr 126); 1497 ks. Konrad III daje swej ż. Annie m. in. zamek liw. z przynależnościami, w tym wsią C. i władzą teryt. (KL nr 265; Iura II nr 159; 1563: 12 wł. (ŹD 414); 1565: 9 ½ wł. oczynszowanych, 15 kmieci, półwłóczek wolny młynarza [liw.], karczma (LMaz 2, 179); XIX w. wieś 242 mr. [8 wł.], folw. 718 mr. [ok. 24 wł.], w tym lasu 122 mr. (SG 4, 759). |
| Krypy | Krypy | 4: Lokacja | 4. 1415-1435 zob. p. 3; 1437 ks. Bolesław IV potw., że Piotr wójt z K. sprzedał wójtostwo z 2 włókami Piotrowi zw. Bujało z K. za 17 kóp gr posp. (MK 3, 210); 1565: 2 wł. wójtostwa, wójt winien posługi; [wójtowie] z listy winni jeździć, kiedy im każą (LMaz 2, 179). |
| Krypy | Krypy | 5: Stos. kościelne | 5. 1565 dzies. dla proboszcza [liw.], odkupuje starosta (LMaz 2, 179). |
| Krypy | Krypy | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Krypy może wywodzić się od przezwiska Krypa, znanego w XIV i XV w. (SSNO III, 157; Bijak, Nazwy 106). Może też mieć związek z żeglugą na Liwcu; nazwa krypa oznaczała galar, czółno, wywodziła się od niemieckiej nazwy Krippe (A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1970, s. 274). Wieś Krypy leżała nad odnogą Liwca, a terminologia niemiecka w żegludze wiślanej na Mazowszu mogła się pojawić już od XIII w. za sprawą pierwszych mieszczan płockich pochodzenia niemieckiego, użytkujących dowodnie łodzie i statki rzeczne. |
| Krypy Mścichy | Krypy Mścichy | 0: Nazwa | KRYPY MŚCICHY(1416 Cripi, Kripi, 1452 Cribi, 1563 Krypy Msczychy) 5 km na SSW od zamku w Liwie, obecnie Krypy (AHPMaz). |
| Krypy Mścichy | Krypy Mścichy | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1416 prope a Lyw (MK 3, 49); 1432 distr. Czirnensis (PP VI, 375); prope a Liw (PP VI, 401); 1563 par. Czerwonka (ŹD 418). |
| Krypy Mścichy | Krypy Mścichy | 2: Topografia | 2. 1432 brzeg rz. Czerwonka z łąką poniżej grobli, zob. p. 3; 1445 brzeg rz. Grudowka [dopływ Czerwonki?] w C. lub Wąsoszy (MK 3, 326);1822-1839 oznaczona granica Wyczółek i K. z Suchodołem (Mapa Kwat.); 1951 oznaczenie granic wsi K. (Mapa pow. węgrowskiego; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Krypy Mścichy | Krypy Mścichy | 3: Własność | 3. Włas. szlach.1416 Jakusz z C. sprzedaje Janowi i Pawłowi z Polikowa swą część w C. za 7 kóp gr posp. (MK 3, 49; w Ciechanowie); 1424 Jakusz z C. sprzedaje Maciejowi z C. całą puściznę po ojcu i stryju Marku w C., z prawem niem., za 10 kóp gr (MK 3, 26v);1432 Rozbój, Smysław i Maciej z K. sprzedają swe części dziedzictwa K. Janowi z K. za 50 kóp gr posp. (PP VI, 375);1432 Szczepan z C. z ss. Piotrem i Przybkiem sprzedaje swój brzeg rz. Czerwonka z łąką poniżej grobli w dziedzictwie C. , tak jak oznaczyli granicami, Pawłowi z Polikowa za 6 kóp gr posp.; Paweł ma pr. budowy stawu rybnego dla młyna albo bez młyna dla swego pożytku i podnoszenia oraz wylewania wody [zalewając czasowo teren] (PP VI, 401); 1435 Wojciech z C., ż. Anna c. Wawrzyńca Przepiórki z Proszewa kwituje swoich braci z zadośćuczynienia (MK 3, 169-9v); 1442 Szczepan z C. sprzedaje 2 wł. w C. Szymonowi z Wilkowyj [sąch./Czerwińsk?] za 12 kóp w pólgr, bez barci; Szymon ma mieć pastwiska posp. w całym dziedzictwie C. (MK 3, 278v); 1445 Maciej z Czyżewa [nur.] sędzia nur. sprzedaje swe dziedzictwo C., nabyte od Jakusza, wraz z młynem i 1 brzegiem rz. Grudowka [dopływ Czerwonki?] nabyte od Gniewka i Trojana z Wąsoszy, Jakubowi z Brodów [sąch./Płońsk?] za 100 kóp gr w półgr (MK 3, 325v-326); 1447 Szczepan z C. sprzedaje Mikołajowi z Żaboklik 1 wł. w C., bez pr. do miodu, za 8 kóp gr (MK 4, 44); 1451 szl. Jakub Szarzydan [?] z C. (MK 4, 128); 1452 szl. Jan z C. kupuje od Szczepana i Szymona dziedziców ze Strupiechowa ich brzeg rz. Czerwonka w Strupiechowie, na groblę młyna już zbudowanego i woda ze stawu rybnego wylewa się, w zamian za inny brzeg rz. w Strupiechowie i dopłatę 80 gr (MK 4, 8v-9); 1464 Mścisław z K. h. Pobóg (MHerald 1932, XI/1, s. 1); 1473 Mikołaj z Kryp, ż. Katarzyna c. zm. Jana Kokoszki z Michałowa (MK 5, 171); 1477 Urban z K. h. Pobóg (MHerald 1932, XI/1, s. 3); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mścisława, Piotra Pierzchałę, Mikołaja syna Mścisława, Urbana, Jana syna Wojciecha z C. i ich działy z mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1512 Anna Krypska, siostra Jakuba z Łochowa [kam.] (PT 1, 165v); 1563: 6 ½ wł. i 5 mr. szl. bezkm. (ŹD 418); XIX w. 1160 mr. [niespełna 39 wł.; prawdop. z inną osadą] (SG 4, 759). |
| Kwaśnianka | Kwaśnianka | 0: Nazwa | KWAŚNIANKA (1541 Wola Kwasna, 1563 Kwasnianka) 9 km na NW od Niwisk (AHPMaz). |
| Kwaśnianka | Kwaśnianka | 0: Nazwa | KWAŚNIANKA (1563 Kwasnianka) 3 km na NNW od Pniewnika(AHPMaz). |
| Kwaśnianka | Kwaśnianka | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1541 distr. liw. (RP); 1563 par. Niwiska (ŹD 415); 1783-84 par. Kopcie (RegDiec. 765). |
| Kwaśnianka | Kwaśnianka | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Pniewnik (ŹD 419). |
| Kwaśnianka | Kwaśnianka | 2: Topografia | 2. 1951 Kwaśnianka graniczy z Zaliwiem Piegawkami (Mapa pow. węgrowskiego). |
| Kwaśnianka | Kwaśnianka | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563: 2 ½ wł. os. (ŹD 419); 1783-1784 włas. drobnej szl. (RegDiec. 634); XIX w. folw. K. 2 domy, 177 mr. [niespełna 6 wł.] (SG 5, 17). |
| Kwaśnianka | Kwaśnianka | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1541: ½ wł. os. (kart. AHPMaz); 1563: 3 wł. os. (ŹD 415); 1783-1784 włas. Rudzińskiego wojewodzica maz. (RegDiec. 765); XIX w. folw. K. 389 mr. [ok. 13 wł.] (SG 5, 17). |
| Kwaśnianka | Kwaśnianka | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wywodzi się od ziemi kwaśnej, tj. nieurodzajnej (Bijak, Nazwy 109). Może mieć związek z nazwą wodną, tak jak Tymianka (zob.) |
| Leśna Góra | Leśna Góra | 0: Nazwa | LEŚNA GÓRA ( 1546 Leszna Wola, 1548, 1563 Leszna Gora, 1783-1785 Lesnogora) 3 km na WE od Grębkowa, obecnie Leśnogóra (AHPMaz). |
| Leśna Góra | Leśna Góra | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 z. liw., par. Grębków (ŹD 417). |
| Leśna Góra | Leśna Góra | 2: Topografia | 2. 1822-1839 oznaczona granica L. z Trzebuczą (Mapa Kwat.). |
| Leśna Góra | Leśna Góra | 3: Własność | 3. Włas. duch. 1546 bp pozn. Paweł Wolski daje Jerzemu Broszkowskiemu sędziemu liw. w roczną dzierżawę L. W. i cały klucz żarnowski (Now II, 149); 1548 bp Izdbieński daje Mroczkom z sąsiednich Mroczek 1 wł. [lasu] w L. G. do wykarczowania (Now II, 149); 1563: 19 wł. os. (ŹD 417); 1783-1784 L. włas. bpa pozn. (RegDiec. 763); XIX w. 632 mr [21 wł.], ale wg TKZiem. folw. 660 mr [22 wł.], wieś 468 mr [15,6 wł.], tj. łącznie ok. 37,6 wł. (SG 5, 158). |
| Leśna Góra | Leśna Góra | 9: Uwagi | Uw. Pocz. obiekt topograficzny we włości Grębków, potem wieś bpa pozn. Nazwa wywodzi się od charakterystycznego wzgórza w tej części dawnej włości leśnej; mogły go porastać wysokie drzewa, co wyróżniało go w krajobrazie, patrząc od strony położonego już niżej Grębkowa. Zob. zwłaszcza mapę pow. węgrowskiego z 1951 r. z oznaczonymi granicami, odtwarzającymi dawne granice majątkowe; wzgórze na WSW od Leśnogóry. |
| Lipniaki | Lipniaki | 0: Nazwa | LIPNIAKI (1563 Lipniaki, 1783-1784 Lipniaki) 6 km na E od Skórca, przy granicy z z. łukowską, dziś Lipniak (AHPMaz). |
| Lipniaki | Lipniaki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Niwiska (ŹD 415). |
| Lipniaki | Lipniaki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563: 6 wł. os. (ŹD 415); 1783-1784 włas. drobnej szl. (RegDiec. 767); XIX w. wieś L. 485 mr. [ponad 16 wł.] (SGP, 269). |
| Lipniaki | Lipniaki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa topograficzna, pocz. określała gaj lipowy. Od nazwy lipy i pochodnych powstało wiele nazw miejscowych na Mazowszu (AHPMaz s. 187n; Bijak, Nazwy 113-114). |
| LIW – młyny miejskie | LIW STARY | 0: Nazwa | 1427 Grzegorz młynarz z Liwa sprzedaje swój młyn w L. na rz. Liw [Liwiec] Stanisławowi z L., niegdyś młynarzowi z Czerwonki za 17 kóp gr posp., ręcząc spokój jego matki Kat. i siostry Anny (PP V nr 497); |
| LIW – młyny miejskie | LIW STARY | 0: Nazwa | 1525 ks. Janusz III sprzedaje młynarzom Ryszkom młyn na rz. Czerwonce z półwł. we wsi ks. Grodzisk (MK 41, 24); |
| LIW – młyny miejskie | LIW STARY | 0: Nazwa | LIW – młyny miejskie |
| LIW NOWY | LIW NOWY | 0: Nazwa | LIW NOWY (1453 Nowa Lyw, 1471 in opido Novo Liw, 1501, 1522 Nowa Lyph, 1563 oppidum Liv Nova, 1565 miasto Nowe Liw) miasto lokowane w północnej części aglomeracji Liw przy gościńcu do Węgrowa, na obszarze dot. wsi plebańskiej Grabowiec (zob.), przynależnej do kościoła liwskiego. |
| LIW NOWY | LIW NOWY | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); par. Liw [Stary] |
| LIW NOWY | LIW NOWY | 3: Własność | 3. Włas. książ. 1 X 1453 ks. Bolesław IV nadaje miastu N. L. prawa miejskie (MK 4, 14); 1471 ks. Konrad III otrzymuje ziemie czer. i liw. z zamkiem i oboma miastami L. [Starym i Nowym] oraz wym. dobrami ks. (Iura I, nr 126); [30 VII] 1471 ks. Konrad [sprzedaje] dom i siedlisko w N. Liwie po zm. Michale z Wołowic [?] puszkarzu zamku liw. za 10 kóp gr (MK 5, 161v); 1476 [1480] ks. Konrad III uwalnia miasta Stary Liw i Nowy Liw od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 20 XII 1522 książęta Stanisław i Janusz nadają miastom Staremu i Nowemu Liwowi połowę czynszu ks. z ról i domów tych miast oraz wolny wrąb do lasów [Puszczy] Korytnicy dla zbudowania mostu [na rz. Liw] do tych miast, a dochody z mostowego przekazują na utrzymanie mostu (MS 5/2, 8458; w potw. króla Zygmunta Augusta z 1558); 1563: 28 wł. os. (ŹD 414); 1565: 28 wł. roli, 12 ½ mr ogrodów miejskich, 130 domów (LMaz 2, 177); 1570 siedlisko w mieście L. N. przy ul. Węgrowskiej po zm. Marcinie (Sznajder), nadane przez króla Dominikowi Macensi, służebnikowi królewny Anny Jagiellonki (MS V/1, 4155; świadectwo lokalizacji miasta przy drodze do Węgrowa). |
| LIW NOWY | LIW NOWY | 4: Lokacja | 4. 1501 Stanisław s. zm. Szczepana wójta z N. L. otrzymuje od Mikołaja s. zm. Marcina z [Polikowa] Piotrowic zapis części zw. Koziełkowska w dobrach Polikowo Piotrowice (MK 32, 206); 1522 szl. Stanisław wójt z N. L. bierze w zastaw dział w Polikowie-Oszczerzach od Samsona s. zm. Stanisława z Polikowa Oszczerzów (MK 32, 205v);1565 w N. L. są 2 domy wójtowskie wolne od podatków i „posłuszeństwa miejskiego” za prawem książ. (LMaz 2, 177). |
| LIW STARY | LIW STARY | 0: Nazwa | LIW STARY (1304 Lyw, 1368 Liw, 1476 [1480] Antiqua Lyw, 1525 Antiqua Civitas Lyw, 1563 Liw Antiqua, 1565 w mieście Starim Liwie) miasto książ., które rozwijało się obok grodu/zamku liwskiego, założone w pierwszej połowie XIV w. lub wcześniej, lokowane na pr. chełmińskim ok. 1368 r. |
| LIW STARY | LIW STARY | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1368 „civis de Liw” [mieszczanin liw.] (NKMaz III nr 98); 1421 par. Liw (MK 3, 39-39v). |
| LIW STARY | LIW STARY | 2: Topografia | 2. 1525 ks. Janusz sprzedaje ss. zm. Bartłomieja Ryszka młyn na rz. Czerwonka z cząstką zarośli na łąkę koło granicy łąk Starego Miasta Liwa i zbiornika wody Księże [Książęce] Jezioro (MK 41, 24); 1565 Liw graniczy ze Strupiechowem wsią ziemiańską, Orzechowskimi ziemianami [z Orzechowa], Czerwonką wsią król., Połaskimi ziemianami [z Połazia], Zawadzkimi ziemianami [z Zawad] oraz na rz. Liwiec graniczy z [Wielkim] Księstwem Litewskim [ziemią drohicką] (LMaz 2, s. 177); 1822-1839 oznaczona granica miasta Liw ze Strupiechowem, Orzechowem Filipami i Starym, Czerwonką, Żaboklikami i Czaplami (Mapa Kwat.). |
| LIW STARY | LIW STARY | 3: Własność | 3. Włas. książ. 1368 ks. Siemowit III nadaje dziedzicznie Bernardowi mieszczaninowi z L., swemu służebnikowi, wójtostwo w L. z 6 zwł. wolnymi [od świadczeń], co trzecią jatką mięsną, co trzecim kramem sukienników i szewców, trzecią częścią dochodów z łaźni i kar sądowych, zgodnie z prawami innych wójtów księstwa (NKMaz III, nr 98; zachowane jedynie streszczenie dok. wyst. w L.). [dalej mieszczanie i in.]
1411 Maciej (Czerska nr 2052; TymProc, s. 104)
28 ks. Janusz I daje miastu L. teren zabagniony zw. Błoto [w dolinie rzeki] na łąki i pastwiska, od ogrodów miasta oraz od granicy włók [uprawnych, tj. roli miejskich] aż do rz. Liw [Liwiec], z wyjątkiem 6 mr., które nadał wcześniej Jakubowi Jadowskiemu (PP V, nr 644); 1430 zob. p. 4; 1434? Maciej stelmach lub cieśla [carpentarius] z L. otrzymuje ze skarbu książ. wypłatę 12 gr (PP VI, 454); 1458 Konrad III z braćmi książęta maz. odstępują Włościborowi z Zawad 2 wł. między rolami mieszczan liw. wolne od czynszów, które trzymał zm. szl. Sasin, oraz dopłacają 35 kop gr w półgr w zamian za całe jego dziedzictwo Zawady (kop. 1614, MK 157, 22-23);
1459 Maciej kupiec (TymProc s. 104); 1463? Andrzej Witan (TymProc s. 104, wg Liwska I, 83); 1465 Maciej Zdun, Piotr Nur, Bartosz Lis, Jan Haczhada [?], Bartłomiej Szypik (TymProc s. 104).
1471 ks. Konrad III w podziale księstwa maz. otrzymuje ziemie czer. i liw. z zamkiem L. i oboma miastami L. [Starym i Nowym] oraz wym. dobrami książ. (Iura I nr 126);1471 ks. Konrad sprzedaje dom i siedlisko po zm. puszkarzu Michale z Wołowic opatrz. Janowi Haczchada [?] mieszczaninowi z L. (MK 5, 161v);
1475 ks. Konrad III sprzedaje opatrz. Jakubowi Świądro mieszcz. liw. ½ wł. dąbrowy inaczej łęgu obok 1 ½ wł. wójtów liwskich i między rz. Liw [Liwiec] i rz. Dzirżówka, z 1 mr. koło rz. Liw (MK 5, 180);
1493 Jakub s. Jakuba Szypika z L., kleryk diec. pozn., student Uniwersytetu Krak. (AS II, 23; MUK); 1494 Mikołaj Snojek mieszczanin liw., brat stryjeczny zm. Marcina Pietrzyka mieszczanina w Kamieńcu [kam.] (Ep. 15, 91); 1508 dom zm. Jana Smolisza mieszczanina liw. (PT 1, 18v); 1511 szl. Mikołaj [Kownacki] ze Stojart [warsz.] mieszczanin liw. (Warsz 10, 584 i 718); 1513 dom Macieja Świąderko w mieście L. [Starym?] (PT 1, 194); ksiądz Jakub z L. komendarz par. w Nurze (PT 1, 428); 1515 Dawid mieszczanin liw. skarży Mikołaja mieszczanina warsz. i włodarza w Bródnie o 50 kóp gr po zm. krewnych (RadWS nr 1122); 1537 król Zygmunt za wstawiennictwem królowej Bony uwalnia od jurysdykcji miejskiej dom w mieście L. [Stary?] zakupiony przez Stanisława Litaurowicza od Suchodolskiego kanonika warsz. (MS 4/3, 18617); 1563: 54 wł. os. (ŹD 414); 1564 Jadwiga wd. po Mikołaju Woźnym z L. S. darowuje swój majątek córkom Annie ż. Baltazara z Grodźca [Grójec, z. czer.] i Zofii ż. Jakuba Truchona (MS 5 nr 2882; 1565: 56 ½ wł. [52 wł. os.], ponadto 8 wł. folwarku król.; 211 domów, w tym 9 uprzywilejowanych (LMaz 2 s. 174-5); dzień targowy czwartek, 3 jarmarki rocznie; komora cła ziemnego od koni kupieckich i od wołów z W. Ks. Lit., mostowe od koni i bydła (LMaz 2, 176); 1570 siedlisko [drugie] w mieście L. S. po zm. Marcinie (Sznajder) przy ul. Teramarzowskiej! [Kramarzowskiej?], nadane przez króla Dominikowi Macensi, służebnikowi królewny Anny Jagiellonki (MS 5/1, 4155); 1617 folw. król. II Zawadka (LMaz 1617-1620, [Wrocław 1968], s. 215, 216); 1783/1784 Liw miasto [jedno] (RegDiec. 765); XIX w. 2919 mr. [ponad 97 wł.] ziemi należącej do mieszczan (SG 5, 355; obszar obu dawnych miast). |
| LIW STARY | LIW STARY | 4: Lokacja | 4. 1368 zob. p. 3; 1427 Jan i Maciej wójtowie z L. sprzedają wójtostwo w L. z prawami dla Bierna [=Bernarda] wójta Maciejowi zw. Blinasky [?] i Wojciechowi Chochli za 135 kóp gr posp. (PP V, nr 499); [po 1429] Chochla wójt z L. (WarszDis 1, 151); 1430 ks. [Anna regentka w imieniu małoletniego Bolesława IV] daje miastu L. pr. miejskie na wzór miasta Latowicza [z. czer.] (PP VI, nr 253); 1446 ks. Bolesław IV wyst. nowy przyw. lokacyjny (SG V, 355); 1452 Wojciech Chochla wójt w L. sprzedaje połowę wójtostwa w L.: 3 wł. chełmińskie z domem i folw. w L. oraz z łaźnią, daniną z jatek i innymi przynależnościami Janowi Liskowi z Ciska [warsz.; potem miasto Stanisławów] za 52 kopy gr (MK 4, 4-4v); [a. 1453] ks. Bolesław IV odstępuje NN. wójtostwo w Liwie w zamian za Krypy inaczej Wyczółkowo ([potem Wyczółki] (KnapNot 341-343);1453 ks. Bolesław IV po pożarze miasta i utracie przywilejów miejskich odnawia przyw. dla miasta Stary Liw, nadając mu łaźnię, postrzygalnię i wagę (KL Dod. Nr 12); [1465] Bartłomiej Szypik, mieszczanin w L. kupuje wójtostwo w L. z 6 wł. od szl. Wielisława zw. Sienko z Proszewa i Stanisława s. Klemensa z Brodów [sąch./Płońsk], opiekunów dzieci zm. Jakuba zw. Szkaradny wójta liw.: Doroty, Jadwigi, Anny i Stanisława za 110 kóp w półgr (MK 5, 164v; wypis z akt sądu liw. 1465; wpis 1471); 1475 ks. Konrad sprzedaje wójtom liwskim: szl. Janowi, Maciejowi, Mik., Stan. i Michałowi braciom 1 ½ wł. dąbrowy inaczej łęgu koło rz. Liw, między rzekami Dzirżówka i Liw [Liwiec] (MK 5, 180); 1476 ks. Bolesław V daje Tryczowi z Pieczysk [grodz.] pr. lokacji miasta w Ślubowie nad Bugiem [kam.] na wzorze miasta L. (MK 9, 75v; ponownie 1477, MK 9, 90); 1515 Jan Trzmiaga z Proszewa odstępuje swe dziedzictwo w Proszewie i Woli Proszewskiej wielm. Andrzejowi Zaliwskiemu kaszt. liw. w zamian za 5 wł. wójtostwa w L. [Starym] (MK 8, 24v i 30); 1523 zm. Andrzej Zaliwski pozyskał 3 wł. w Woli Proszewskiej za dom i 1 wł. wójtostwa w L. [Starym?] od sławet. Wojciecha Smojewskiego [?] i jego braci (MK 32, 192); 1526 Anna księżniczka sprzedaje szl. Hieronimowi s. zm. Macieja ze Świerży [nur.; podpiskowi nur.] za 200 kóp gr wójtostwo wraz z przynależnym domem w L., które zm. Anna księżna matka wykupiła za swe pieniądze i powierzyła dysponowanie egzekutorom swej woli (MK 41, 172); 1539 akt sprzedaży wójtostwa w L. z 1475 r. potw. dla Jakuba wójta z L. (MK 60, 246; MS IV, 6403); [po 1539] „skupiono wójty” z wł. 5 ½ na folw. król. (LMaz 1565 cz. 2, 182). |
| LIW STARY | LIW STARY | 5: Stos. kościelne | 5. 1421 Paweł pl. w L. sprzedaje Rafałowi z Petrykoz [warsz.?] wójtostwo z 3 wł. wolnymi w Grabowcu [Poświętne] za 7 kóp gr, z obowiązkiem służby konno dla plebana (MK 3, 39-39v); 1431 Maciej pl. w L. sprzedaje wójtostwo inaczej sołectwo w Grabowcu Bernardowi z Piotrowic za 5 kóp gr posp. z prawami opisanymi w dok. ks. Janusza I (PP VI, nr 271); 1441 Andrzej bp pozn. uwalnia Macieja pl. w L. od ekskomuniki za rabunek dzies. w Ossownie (AC II, 1121); 1447 ugoda plebanów Macieja w Liwie i Piotra w Grębkowie dot. dzies. od szl. z Polikowa i Suchodołu (KnapNot 340-341; obaj plebani zmarli a. 1460); 1453 ks. Bolesław IV oddaje Stan. Żelawskiemu i jego następcom Krypy inaczej Wyczółkowo [potem Wyczółki, zob.], otrzymane zamianą za wójtostwo w Liwie, w zamian za [dot. włas. pleb. zw. Grabowiec, tj.] poświętne kośc. liw. włączone do ról Nowego Miasta Liw (KnapNot 341-343; Now II, 546 pod r. 1408!); 1462 Jan wikariusz w L., śwd. ugody granicznej diec. płoc. i pozn., zawartej w L. przez przedstawicieli obu diecezji (AC II, nr 1579); 1465 star. liw. ustanawia zakład 100 kop gr między NN pl. liw. a szlachcicem Raciborem z synami [bez miejscowości] (TymProc s. 185); 1467 Jakub prezbiter w L. skarży Jana pl. w Korytnicy (Ep. 9, 215v); 1468 Urban pl. w L., altarysta koleg. warsz. (ADP perg. 333); 1474 Jakub pl. w Liwie, s. zm. Marcina z Karczewa, z braćmi jest odbiorcą przyw. ks. Konrada III na ich dobra, z czynszem książ. obniżonym do 2 gr krak. (MK 5, 176); 1485 Jan wikariusz w L. (Ep. 11, 200v); 1488 ksiądz Stanisław z L. zrzeka się plebanii w Kamionie [warsz.] (Ep 10, 563-4); 1500 papież Aleksander na prośbę Jakuba Karczewskiego pl. w L. potw. ogólnie dot. przywileje, majątek i prawa kościoła par. w L. (KnapNot 343-344); 1515 Mikołaj z Żukowa pl. w Liwie (MK 41, 48v; przedtem pl. w Łomży); 1518 Katarzyna wd. po Stanisławie Targoni z Pniewnika, c. zm. Jana z Miszewa [Garwaskiego, z. płoc.] kaszt. wiskiego zapisuje kościołowi par. w Liwie tytułu św. Jana Chrzciciela czynsz roczny 5 grzywien od sumy 50 kóp gr na dobrach Pniewnik, Zakrzewo i Radoszyna, z obowiązkiem odprawiania 2 mszy tygodniowo przez altarystę tegoż kościoła; funduje tę altarię i ustanawia jej kolatorem plebana w L. (MK 32, 12v; KnapNot 344); 1521 zm. Marcin Polikowski zostawił legat na fundację altarii w kościele par. w L., za który kupiono czynsz odkupny z dóbr Wiciejewo, Iłowiec i Barcząca w z. czer. (MK 32, 100v); 1521 zapis [czynszu rocznego] na dobrach Błędowo [z. raw.] dla kośc. lub kaplicy ś. Leonarda w L., niedawno zbudowanej poza miastem (MK 32, 110v-111); 1522 Fundacja Zaliwskich. Bracia zm. Andrzej [kaszt. wiski], Dziersław kuchmistrz król., Michał kaszt. liw., Piotr, Stan. i Feliks Zaliwscy fundują altarię w kośc. par. w L., w kaplicy, gdzie pochowano starego Zaliwskiego, ich ojca, za pieniądze ze zwrotu dóbr Chojeczno; bracia będą jej patronami (MK 32, 126); czynsz odkupny na ołtarz ś. Mikołaja w kośc. par. w L. z dóbr Czubino i Kotowice w z. warsz., zakupiony za pieniądze zm. Andrzeja Zaliwskiego kaszt. wiskiego (MK 32, 127); 1523 Mikołaj z Żukowa kanclerz i pl. liw., wykonawca woli Kat. wd. po Stan. Targoni z Pniewnika kupuje czynsz z pr. odkupu z dóbr Pniewnik, Radoszyna i Zakrzewo od Anny [c.] Bernarda Targoni z Pniewnika, wd. po Janie Brochowskim stolniku soch. na ołtarz w kościele par. w L.; Anna będzie mieć pr. patronatu tego ołtarza (MK 32, 145v); 1528 tenże Mikołaj dostaje konsens króla na przyjęcie koadiutora plebana w L. (MS 4 nr 15544); 1537 Mikołaj Żukowski prep. warsz. [i pl. w L.?] (RegThel. s. 2); 1540 król zezwala Maciejowi z Jeżowa archidiakonowi warsz. i pl. w L. na ustanowienie mansjonarzy w kośc. par. w L. i wyznaczenie dzies. na ich utrzymanie (MK 62, 21; MS IV, 20337). |
| LIW STARY | LIW STARY | 5A: Stos. kościelne | 5A. kościół ś. Leonarda w L. 1521 kościół tj. kaplica nowo zbudowana w L. poza miastem, z fundacji księdza Łukasza z Buczyna [altarzysty?] z katedry w Wilnie i Mikołaja z Przasnysza pl. w Brańsku w diec. łuckiej [na Podlasiu]; czynsz odkupny za pieniądze w/w. z dóbr Błędowo, Ruda i Gołosze w z. raw. na utrzymanie [altarzysty?], pr. patronatu przyznano plebanowi liw. (MK 32, 110v); 1526 suma ta została wypłacona i umieszczona na dobrach Grzmiąca i Nosy w z. warsz. |
| LIW ZAMEK/GRÓD KS. | LIW STARY | 0: Nazwa | LIW ZAMEK/GRÓD KS. (1355 castrum Lyw). |
| LIW ZAMEK/GRÓD KS. | LIW STARY | 0: Nazwa | Początkowo gród książ. o nieustalonej lokalizacji (w pobliżu miasta Liw lub na jego obszarze?), prawdop. kontynuacja wcześniejszego grodu we wsi Grodzisk (zob.), po którym pozostało grodzisko wczesnośredniowieczne. Z tym grodem można łączyć wzmianki z 1304 i 1355 r., znajdował się on na pograniczu z ruską z. drohicką zajętą w połowie XIV w. przez Litwinów. Zapewne już w pierwszej połowie okresu rządów Janusza I w Liwie (1381-1429) został usypany sztuczny nasyp w dolinie rzeki obok miasta Liw, na którym zaczęto wznosić umocnienia przyszłego zamku książęcego, osłaniającego Mazowsze południowe od zagrożenia ze wschodu. Obiekt ten kontrolował węzeł dróg w rejonie miasta wraz z ważną przeprawą przez Liw [Liwiec], na gościńcu z Warszawy w stronę Drohiczyna i Grodna. Był to niewielki obiekt murowany z wieżą bramną ryglującą wjazd od strony miasta, wznoszony przez mistrza Niklosa, także budowniczego większego zamku książ w Ciechanowie, pod koniec rządów Janusza I [zm. 8 XII 1429] oraz po przerwie za rządów Bolesława IV, który władał także 1440-1444 sąsiednią z. drohicką. |
| LIW ZAMEK/GRÓD KS. | LIW STARY | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1355 castrum Liw [z przynależnym terytorium] (NKMaz II nr 338, 339); 1436 castrum nostrum Lyw in Czirnensi districtu (KL nr 177; Iura nr 84); 1421 par. Liw (MK 3, 39-39v; NN pl. w L.). |
| LIW ZAMEK/GRÓD KS. | LIW STARY | 3: Własność | 3. Włas. książ. 1304 dobra Dobrzyńce [prawdop. Dobrzyniec nad Świdrem, później z. czer., ok. 45 km od Liwa; w XV w. duża włość leśna] leżą „circa Lyw” [w okręgu grodu liwskiego]; Jan [Sowiec h. Prawda] odstępuje je ks. Bolesławowi II w zamian za Brochów (NKMaz II, nr 117; Pacuski, Możnowładztwo, s. 426); 1355 gród książ. Liw wymieniony w składzie dzielnicy czerskiej Siemowita III Trojdenowica, obok Czerska, Rawy i Gostynina, jako ośrodek odrębnego terytorium (NKMaz II nr 338, 339); [1424-1429] ks. Janusz I rozlicza z muratorem Niklosem [część] prac przy zamkach Ciechanów i Liw; murator pozostaje dłużny księciu 57 kóp gr, jeśli to przez inny pomiar [budowy] nie zostanie skorygowane (PP V, nr 8; zapis bez daty, w księdze metryki książ. z lat 1424-1429); 1436 ks. Bolesław IV [po dojściu do pełnoletności] daje matce ks. Annie [Bolkowej] ziemię warszawską [z późniejszą ziemią łomżyńską i nurską] oraz dodaje zamek Liw w z. czerskiej z przynależnościami, ziemianami i rycerzami, miastem Liwem i wsiami przynależnymi [książ.]; potw. dawny zapis dziada, ks. Janusza I na tenutach Bądkowo, Garwolin i Latowicz w z. czerskiej (KL nr 177; Iura I, nr 84); 1436 Pomścibor cześnik ciech. i tenutariusz liw. (MK 3, 192v); 1437 ks. Bolesław IV daje przyw. Szymonowi i Jakuszowi ze Śmiadkowa [czer./Radwankowo] uwalniając ich kmieci z trzech wsi od prac przy grodach, z wyłączeniem grodów [zamków] nowo fundowanych; z tej racji odbiorcy przyw. są zobowiązani do wypłacenia księciu 14 kóp gr posp. w ręce pisarza z. czer.; wypłacili i pieniądze te są dane „ad castrum in Lyw” (MK 3, 201); 1471 dom i siedlisko w Nowym Liwie po zm. Michale z Wołowic [?] puszkarzu zamku liw. (MK 5, 161v); 1479 więzienie działające w [wieży] zamku liw.; Targonia z Pniewnika nakazał sługom pochwycić duchownego Michała z Koprzywnicy [nowom.?] w karczmie w Pniewniku i odstawić go do więzienia w zamku liw. (ADP, Ep 13, 252); 1489 Piotr z Magnuszewa [mak.] kan. pułtuski na polecenie Mikołaja [z Mniszewa] archidiakona warsz. pozywał [w Liwie] star. liw. Jakuba Łacnego z Obrytego [nur.], został doścignięty, pobity i poraniony przez jego sługę Litwina z zamku liw. w Korytnicy [na gościńcu], żąda wysokiego odszkodowania 2 tys. fl. (Ep 11, 149v-150); 1511 Jan z Piotrowic burgrabia [zamku liw.] (MK 32, 101); 1518 Jakub z Polikowa burgrabia [zamku liw.] zastępuje star. na rokach w L. (MK 32, 92); 10 IX 1526 król Zygmunt I daje Annie ks. maz., pannie, siostrze zm. książąt, na okres aż do jej zamążpójścia zamek Liw z oboma miastami oraz wsiami przynależnymi, z czynszem [książ.] ze wsi szlach. z. liw.; starosta liw. będzie wykonywać jurysdykcję w imieniu króla (Iura nr 260). |
| Łączka | Łączka | 0: Nazwa | ŁĄCZKA (1529 Lanczka, 1563 Lączka, 1783-1784 Łączka) prawdop. obiekt topograficzny w kompleksie leśnym w dobrach Żeliszew, potem wieś, 12 km na N od Wodyń. |
| Łączka | Łączka | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Niwiska (ŹD 416); 2 poł. XVI w. par. Wodynie (AHPMaz). |
| Łączka | Łączka | 2: Topografia | 2. 1783 oznaczony fragment granicy z. liw. koło Ł. idzie wzdłuż rz. Kostrzyń (Mapa woj. maz. Perthéesa); 1951 oznaczona granica powiatowa koło Ł. idzie rz. Kostrzyń (Mapa pow. siedleckiego; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Łączka | Łączka | 3: Własność | 3. Włas. szl. 1529 bracia Jan i Stanisław i ich bratanek Jan Grotowic z Mniejszego Bliznego [Wyczółki-Groty w z. warsz.] odstępują Mikołajowi Wolskiemu kaszt. soch. prawo bliższości, które mają po swych zm. braciach stryjecznych Adamie i Józefie, ss. zm. Adama [recte: Bogusława] z Moszny sędziego ziem. warsz., do Moszny oraz dwu Krośni, w z. warsz., Żeliszewa, Ozorowa, Kłodzi, Czerniejewa, Trzemuszki, Rososzy i L. (MK 41, 192v; MS 4 nr 15585; SHGWarsz); 1563: 2 wł. os., 1 szewc (ŹD 416); 1563 Tomasz Łącki h. Puchała rządca wojewody ruskiego; 1572 Jan Łącki h. Puchała komornik król. (Wittyg, s. 185; wyprowadza ich z Łączki); 1783-1784 Ł. włas. Grzybowskiego podkom. liw. (RegDiec. 762); XIX w. wieś Ł. 1604 mr. [ok. 53 ½ wł.] w dobrach Żeliszew (SG 9, 771). |
| Łączka | Łączka | 5: Stos. kościelne | 5. 1667 dzies. folw. do par. Wodynie (KnapNot 886). |
| Łęka | Łęka | 0: Nazwa | ŁĘKA (1563 Leka, 1667 Łęki) 10 km na N od Wodyń, obecnie Łęki (AHPMaz). |
| Łęka | Łęka | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Niwiska (ŹD 416); 2 poł. XVI w. par. Wodynie (AHPMaz); 1667 par. Wodynie (KnapNot 886; wizytacja); 1783-1784 par. Żeliszew (RegDiec. 762). |
| Łęka | Łęka | 2: Topografia | 2. 1783 oznaczony fragment granicy z. liw. koło Ł. idzie wzdłuż rz. Kostrzyń (Mapa woj. maz. Perthéesa); 1951 oznaczona granica powiatowa koło Ł. idzie rz. Kostrzyń (Mapa pow. siedleckiego; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Łęka | Łęka | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563: 2 wł. os. (ŹD 416); 1783-1784 Łęki włas. Grzybowskiego podkom. liw. (RegDiec. 762); XIX w. Łęki folw. 312 mr. [10 2/5 wł.] (SG 5, 662). |
| Łęka | Łęka | 5: Stos. kościelne | 5. 1667 dzies. folw. do par. Wodynie (KnapNot 886). |
| Łęka | Łęka | 9: Uwagi | Uw. Pocz. nazwa topograficzna, od obszaru łąk nad rz. Kostrzyń przydatnych dla rozwoju hodowli. W XVI w. wieś należąca do większej włas. szlacheckiej. |
| Łukie | Chmielewo | 0: Nazwa | ŁUKIE (1416 Luke, 1476! [1480] Chmyelewo inaczej Lukye, 1525 Lukye Krussewyecz) nazwa związana z Kruszewem (AHPMaz s. 184) osada na obszarze dawnego obiektu topograficznego. |
| Łukie | Chmielewo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1416 prope a Lyw (MK 3, 50); [par. Korytnica]. |
| Łukie | Chmielewo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1416 Pomścibor [rządca liw.] odstępuje Janowi dz. z Moksic [nowom.] 10 wł. zw. L., które otrzymał [wcześniej] od ks. Janusza I, w zamian za jego cz. Moksic wraz z pr. niem. oraz dopłatę 80 kóp gr pras. (MK 3, 50; we Wronie [zakr.]); 1476 [1480] Chmielewo alias Lukye [obok Kruszewa i Kruszewca, AHPMaz] KL nr 236) zob. Chmielewo; 1508 Agnieszka c. zm. Piotra Patockiego z Kałuszyna, ż. Pawła s. Stanisława z L. zastawia swą część Kałuszyna Patok Jakubowi z Kałuszyna psęd. liw. (MK 41, 46v; prawdop. Łukie jest ident. z Chmielewem); 1525 Małgorzata c. Wojciecha z L. K. ż. Wawrzyńca z dóbr Rzepki (z. ruskie) sprzedaje swą część dziedziczną L. K. Stanisławowi i Maciejowi z Kruszewca za 60 kóp gr (MK 41, 32v). |
| Łukie | Chmielewo | 9: Uwagi | Uw. Łukie mogło być dawną nazwą obiektu topograficznego, może uroczyska leśnego w puszczy książ. na północ od Liwa. Na tym terenie powstały osady Chmielewo, Kruszewo.
Analogią dla tej maz. nazwy topograficznej jest Łukie, jezioro w pow. włodawskim znane w XIX w.; przy dawnym brzegu jeziora powstała wieś Załucze (SG 5, 816). |
| Łukie | Kruszewo | 9: Uwagi | Uw. Łukie mogło być dawną nazwą obiektu topograficznego, może uroczyska leśnego w puszczy książ. na północ od Liwa. Na tym terenie powstały osady Chmielewo, Kruszewo.
Analogią dla tej maz. nazwy topograficznej jest Łukie, jezioro w pow. włodawskim znane w XIX w.; przy dawnym brzegu jeziora powstała wieś Załucze (SG 5, 816). |
| Makowiec | Makowiec | 0: Nazwa | MAKOWIEC (1530, 1541 Makowiecz, 1563 Makowiec, 1783 Makowiec Stary) 5 km na NE od Dobrego (AHPMaz, lokalizacja nad rz. Ossownicą) obecnie Makówiec. |
| Makowiec | Makowiec | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1530 par. Dobre (Vis. 272, 562-64v); 1563 par. Dobre (ŹD 420); 1541 distr. liw. (RP). |
| Makowiec | Makowiec | 2: Topografia | 2. 1483 nadanie 20 wł. zw. Kobylełąki [potem Kobyla Łąka, kam., Dobre] w puszczach Sulew przy granicy dóbr Ossowno i Pniewnik, z brzegiem rz. Ossownicy [nadanie graniczyło z z. liw., z rejonem późniejszej wsi M. we włości Ossowno i z rejonem późniejszej wsi Radoszyna w dobrach Pniewnik] (MK 9, 152v; por. AHPMaz). 1783 Poczta M. [na N od wsi M.], przy przeprawie przez rz. Ossownicę na gościńcu Liw-Pniewnik-M.-Dobre-Stanisławów (mapa woj. maz. Perthéesa; tu była placówka pocztowa z pojazdami i końmi dla przewozu podróżnych i korespondencji). |
| Makowiec | Makowiec | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1530 Jan Dobrzyniecki dz. z M. fundator kośc. par. w Dobrem (Vis. 272, 562-64v); 1541 M. (kart. AHPMaz); 1563: 10 wł. os., 1 tkacz (ŹD 420); 1783 M. S. (Mapa woj. maz. Perthéesa); 1783-1784 M. włas. Oborskiego kaszt. ciech. (RegDiec. 631); XIX w. folw. i 2 wsie łącznie 900 mr. [30 wł.] (SG 5, 934). |
| Makowiec | Makowiec | 5: Stos. kościelne | 5. 1530 bp płoc. Andrzej Krzycki przyłącza M. do par. Dobre, należał wcześniej do par. Pniewnik od czasu lokacji (Vis. 272, 562-64v). |
| Makowiec | Makowiec | 9: Uwagi | Uw. Prawdop. pocz. nazwa obiektu topograficznego od przymiotnika makowy, np. Makowy Las, potem nazwa osady. Por. Bijak, Nazwy122-123. |
| Moszczona | Rabiany-Moszczona | 0: Nazwa | MOSZCZONA (1423 Moszczana, 1492 Moschczona), później Rabiany Moszczona, obecnie Rabiany, 5 km na W od Korytnicy (AHPMaz). Zob. też Rabiany Moszczona. |
| Moszczona | Rabiany-Moszczona | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1423 prope Liw [=pow. liw. (PP V, nr 501); 1450 diec. pozn. (zob. p. 3); później diec. płocka, par. Korytnica od ok. 1457-64; [1563 Rambiany par. Korytnica] (ŹD 419). |
| Moszczona | Rabiany-Moszczona | 2: Topografia | 2. 1427 M. koło dziedzictwa Korytnicy [w puszczy ks.] (PP V, nr 501). |
| Moszczona | Rabiany-Moszczona | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1423 ks. Janusz I daje 20 wł. zw. M. Świętosławowi z Połazi [liw.] i Jakuszowi z Dzięgilewa [blsk, z. płoc.], jego szwagrowi, bez barci, z obowiązkiem służb posp. (PP V, nr 34); 1427 Świętosław i Jakub z Ogrodzonej Łąki sprzedają 20 wł. zw. Moszczana Piotrowi s. Tomasza, Więcławowi, Janowi, Gotardowi, Michałowi, Wojciechowi i Stanisławowi z Koskowa [blsk.], Piotrowi zw. Ogon z Żółtowa [siepr.] i Marcinowi Koska z Koskowa za 11 kóp gr posp.; Piotr s. Tomasza dostaje 5 wł., Gotard, Michał i Marcin drugie 5 wł., pozostali Więcław, Jan, Wojciech, Stanisław, Piotr Ogon po 2 wł. (PP V nr 501); 1450 Jan z M. laik diec. pozn. z ż. Dorotą otrzymują odpust zupełny (BP VI, nr 403); Piotr z M. laik diec. pozn. z ż. Elżbietą otrzymują odpust zupełny (BP VI, nr 404); 1457 Mikołaj s. Piotra z M. student Uniwersytetu Krak. (MUK 57h/111); 1492 Michał s. Bernarda z M. h. Pobożany (MZH nr 713); XIX w. Rabiany 799 mr. [niespełna 27 wł.] (SG 9, 343). |
| Moszczona | Rabiany-Moszczona | 9: Uwagi | Uw. Pocz. nazwa obiektu topograficznego, lasu, części dawnej książ. Puszczy Koryckiej (zob. AHPMaz, mapa). Nazwa wywodzi się od moszczenia, prawdop. drogi przechodzącej przez nawodniony grunt. Może to być ślad nazewniczy po gościńcu z Liwa (grodu liwskiego) na Pobuże, w kierunku Serocka, grodu książ. (działającego, wg moich ustaleń, do ok. 1217 r.) oraz w kierunku Kamieńca [dziś Kamieńczyk] i Wyszkowa. |
| Mościska | Wola Korycka | 0: Nazwa | MOŚCISKA (1513 Moscziska) osada ident. z Wolą Korycką (zob.) |
| Mościska | Wola Korycka | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1513 prope Lyw (MK 8, 23v). [par. Korytnica] |
| Mościska | Wola Korycka | 3-4: Własność, Lokacja | 3-4. Włas. książ. 1513 Anna ks. [regentka] sprzedaje prac. Florianowi z Korytnicy 1 wł. wójtostwa we wsi książ. M., lokowanej na surowym korzeniu w lesie Połazie, za 12 kóp (MK 8, 23v). |
| Mościska | Wola Korycka | 9: Uwagi | Uw. Pocz. obiekt topograficzny w lesie Połazie w książ. Puszczy Koryckiej, potem wieś. |
| Myszadła | Myszadła | 0: Nazwa | MYSZADŁA (1549 Mscadle, 1565 Missadla, Miszadla, 1783-1784 Myszadła) 5 km na E od Jadowa. Pocz. obiekt topograficzny w puszczy Łochowiec (zob.), potem wieś król. |
| Myszadła | Myszadła | 1: Przyn. terytorialna | 1. 2 poł. XVI w. z. liw. albo pow. kam., par. Jadowo (AHPMaz); 1783-1784 par. Jadów (RegDiec. 481). |
| Myszadła | Myszadła | 3: Własność | 3. Włas. król. 1549 kuźnica nad rz. Liw [Liwiec] w dobrach Jadowo inaczej M. (AGAD perg. 798); 1565 wieś lokował starosta liwski Mikołaj Zawisza na surowym korzeniu w lesie M. w puszczy łochowskiej na polecenie królowej starej [Bony], wymierzono lasu włók 30 miary chełmińskiej; siedzi na tym 60 kmieci, jeszcze mają wolę [czasowe zwolnienie od świadczeń i prac przeznaczone na zagospodarowanie] i pól nie rozrobili (LMaz 2, 165); 1783-1784 M. włas. [klasztoru sióstr] wizytek warsz. (RegDiec. 481); XIX w. M. 925 mr. [niespełna 31 wł.] (SG 6, 838). |
| Myszadła | Myszadła | 9: Uwagi | Uw. Nazwa osady od nazwy lasu Myszadła. Bliską analogią jest nazwa Mszadła w arcybiskupich dobrach łowickich w ziemi rawskiej (AHPMaz). |
| Niechnobrza | Niechnobrza | 0: Nazwa | NIECHNOBRZA (1547 Niechnobrz, 1563 Niechnobrza, 1783-1784 Niechnobrz) 3 km na ESE od Oleksina, dziś Niechnabrz. |
| Niechnobrza | Niechnobrza | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1547 er. par. Oleksin (KnapNot 445); 1563 distr. liw., par. Niwiska (ŹD 415); 1783-1784 par. Żeliszew (RegDiec. 762). |
| Niechnobrza | Niechnobrza | 2: Topografia | 2. 1951 północna granica Koszewnicy, N. i Trzemuszki na rz. Świdnicy (Mapa pow. siedleckiego). |
| Niechnobrza | Niechnobrza | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563: 2 wł. os. (ŹD 415); 1783-1784 N. włas. Grzybowskiego podkom. liw. (RegDiec. 762); XIX w. 273 mr. [ponad 9 wł.] (SG 7, 45). |
| Niechnobrza | Niechnobrza | 5: Stos. kościelne | 5. 1547 Benedykt Izdbieński bp pozn. na prośbę fundatora Aleksego Bojemskiego eryguje par. w Oleksinie i przyłącza do niej wieś Boimie z par. Grębków oraz nowe wsie, w tym N. (KnapNot 444-445; por. Now II, 546-7). |
| Niechnobrza | Niechnobrza | 9: Uwagi | Uw. Pocz. prawdop. nazwa topograficzna, od XVI w. nazwa wsi. |
| Niedźwiedzi Kierz | Niedźwiedzi Kierz | 0: Nazwa | NIEDŹWIEDZI KIERZ (1563 Niedzwiedzi Kierz) 10 km na S od Niwisk, obecnie część Żelkowa (AHPMaz). |
| Niedźwiedzi Kierz | Niedźwiedzi Kierz | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Niwiska (ŹD 415). |
| Niedźwiedzi Kierz | Niedźwiedzi Kierz | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563: 4 wł. os. (ŹD 415). |
| Niedźwiedzi Kierz | Niedźwiedzi Kierz | 9: Uwagi | Uw. Pocz. nazwa topograficzna, wskazywała na legowisko niedźwiedzia. Osada lokowana prawdop. w XVI w. Można ją identyfikować z folwarkiem Kierz w gminie Skórzec w XIX w.; miał 1 dom, 8 mieszkańców, 60 mr. [2 wł.], była to zatem pozostałość większej osady (SG 4, s. 50; kart. AHPMaz). |
| Niwiska | Niwiska | 0: Nazwa | NIWISKA (1424 Nywyska, 1435 Nyvisky, 1563 Niwiska) do XIX w. Niwiska, obecnie Niwiski, na NW od Siedlec. |
| Niwiska | Niwiska | 1: Przyn. terytorialna | 1. distr. liw.; 1472 par. Niwiska (Ep. 10, 28). |
| Niwiska | Niwiska | 3: Własność | 3. Włas. szlach.1424 szl. Piotr z N. z braćmi rodzonymi Piotrem, Zawiszą i Krystynem mają zapisane przez Stanisława Koczka (Skoczka) z Sokołowa [warsz.] 20 kóp gr posp. na części dóbr Bojem [Boimie] (Warsz 1, 148); 1435 Wszebor z Laskowa [kam.] sprzedaje Bartłomiejowi z Zawad [liw.] 1 rączkę miodu [bór bartny] w N. i w Boimiu za 20 kóp gr posp. (MK 3, 142); 1445 Piotr, Krystyn i Zawisza Bojemscy [z Boimia, h. Korab] posiadacze N. (Now II, 546 wg Liwska 1, 13v); 1453 Piotr i siostra Anna posiadacze N. (Now II, 546 wg Liwska 1, 22a [?]); [1453] Bartłomiej dz. z Zawad [liw.] sprzedaje jedną rączkę miodu [tj. 1 bór bartny] w [dobrach] N. i Boimie, którą miał od Wszebora z Laskowa, za konsensem tegoż Wszebora, Piotrowi z N. oraz Krystynowi i Zawiszy z Boimia za 8 kóp gr w półgr (MK 4, 13v-14; TymSąd s. 77, 1459! wg Liwska 1, 17); [1453?] 1459! Maciej z Chojeczna i Mikołaj z N. poręczyciele Piotra z N. (TymSąd s. 77 wg Liwska 1, 18); 1465 Wojciech, Mikołaj, zm. Jan, Gotard s. Wojciecha Niwiscy i Jan Bończa [z N.] (Now II, 546 wg LiwskaZ); 1477 Wojciech z s. Piotrem z N. zeznają dług na rzecz Mikołaja pl. w Jakimowicach [Stara Wieś k. Węgrowa, z. drohicka] (Jaszczołt, Osadnictwo, w: Sokołów Podlaski. Dzieje, 2006, s. 123); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Pełkę z bratankiem Gotardem z N. i ich wieś N. z kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 271); 1484 discr. Maciej z N. kościelny [nauczyciel?] w Grabowie [koln.] (Ep. 11, 77 i 82); 1496 Gotard z N. (MK 9, 215; w Liwie); 1503 król Aleksander potw. ugodę między Gotardem z N. poddanym ks. Konrada i sędzią ziem. liw. a Danielem Siedleckim ziemianinem łukowskim [z Korony] dot. rz. Żytnia i stawu na niej między dobrami N. i Siedlec (MS 3, nr 941; MS 4, nr 13934; MS 4 supl. 1268); 1504 Jan s. ur. Gotarda z N. sędziego liw. rezygnuje z wwiązania w Załęże [tarcz.] (TarczZ 4, 273v); X 1504 król daje Janowi s. Gotarda z N. list żelazny na jeden rok w Koronie i ziemiach Maz. (MS 3, nr 1938); 1512 Gotard z N. sędzia liwski i jego s. Jan patronami kościoła w N., zob. p. 5; 1513 król Zygmunt daje Gotardowi Niwickiemu sędziemu liw. i jego s. Janowi list żelazny na jeden rok (MS 4, 10400); 1516 Jan z N. skarbnik czer. (MK 340, 2); 1519 Jan z N. skarbnik czer. i star. nur. (MK 32, 209v); 1524 dok. ugody z 1503 potw. na prośbę Jana z N. skarbnika czer. (MK 36, 108); tenże Jan skarbnik czer. + krótko a. 26 IV 1539 (MS 4, 19759); 1563: 1 ¾ wł. os., 1 tkacz (ŹD 415); XIX w. N. 1600 mr.[?]; folw. N. 1784 mr. [niemal 60 wł.], wieś N. 224 mr. [ok. 7 ½ wł.]; dobra N. z wsiami Wyłazy i Ziomaki ok. 130 wł., (SG 7, 162-163). |
| Niwiska | Niwiska | 5: Stos. kościelne | 5. 1472 Mikołaj pleban w N. w diec. pozn. zamienia się na beneficja z Janem pl. w Breńsku [dziś Brańszczyk, kam.] w diec. płoc., ale zamianę nie zrealizowano (Ep. 10, 28); 1480 Uriel Górka bp pozn. przysądza Mikołajowi s. Stanisława z Sokołowa [warsz.], nowemu pleb. w N. dzies. z wsi Wojsławie i Iganie; poprzednim pleb. był zmarły już Florian (AE III, 14; Now II, 546); [bez daty, po 1480?] kł tyt. Św. Stanisława (Now II, 546 wg AC k. 30); 1482 Mikołaj Sokołowski starosta [książ.] garwoliński, pl. w N. (MK 5, 203); 1512 patronami Gotard sędzia liw. i jego s. Jan Niwiscy (Now II, 546); 1541/42 patronami Mikołaj i Marcin Niwiscy (Now II, 546); 1547 nie posiadano już dok. erekcyjnego parafii (Now II, 546); 1554 patronami bracia Antoni i Marcin Niwiscy (Now II, 546); 1603 w uposażeniu pleb. 3 wł. roli w jednym polu, ogród, zagroda os., dzies. [kmiece] ze wsi N., Wołyńce, Kobyli Ług, Dąbrówka, Opole, Cisie, Nowaki, Broszków, Proszew, Żuków, Wojsław[ie] oraz wydzielone dla rektora szkoły ze wsi Dąbrówka Wyłazy i Starawieś (Now II, 546). |
| Niwiska | Niwiska | 9: Uwagi | Uw. Parafia prawdop. fundowana ok. 1425 albo wcześniej, albowiem jej obszaru nie objęła par. Grębków erygowana w 1425 przez Andrzeja [Gosławskiego] bpa pozn.; granicą obu parafii stał się zatem dolny bieg rz. Kostrzyń (por. AHPMaz). Nazwa Niwiska wywodzi się od od staropolskiego wyrazu niwa – pole uprawne. Mogła dotyczyć pól świeżo po wykarczowaniu, nowo zasiedlonego miejsca, być może osady założonej tu w XIV albo na pocz. XV w. |
| Noiszewo | Noiszewo | 0: Nazwa | NOISZEWO ( 1425 Nosissewo, 1426 Nosiszewo, 1436 Nosyschewo, 1457 Nosischewo, 1459 Nosszesszewo, 1476 Noschyschewo,1516 Noyszewo, 1529 Noyschewo, 1563 Noissewo), obecnie Noiszew, 10 km na W od zamku w Liwie. |
| Noiszewo | Noiszewo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1426 distr. warsz. prope a Liw [=pow. liw.] (PP V, nr 222); 1457 par. Pniewnik (Ep. 33, 109-110); 1563 par. Pniewnik (ŹD 419). |
| Noiszewo | Noiszewo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1425 szl. Mikołaj odstępuje połowę dziedzictwa Niewęgłosz z 3 odcinkami rz. Tyśmienica, Biała i Branica [w z. łukowskiej] szl. Jakuszowi dz. z Falibogów [zakr.], Więcławowi, Januszowi i Stanisławowi bratankom Jakusza dziedzicom z N. za 200 grz. gr krak. (ZDMp V nr 1336, na podstawie oblaty w księgach zakr.); 1426 Więcław, Janusz, Stanisław z N. sprzedają 15 wł. chełmińskich zw. N. Stogniewowi ze Słonkowa [wysz.; pisarz z. zakr.] za 90 kóp gr posp. (PP V nr 222); 1440 ks. Bolesław IV darowuje 5 wł. zw. N. Stanisławowi i Mikołajowi z Kuchar […], z obowiązkiem służb posp., bez barci, dodaje 1 wł. i daje im na tę włas. pr. niem. posp. (MK 3, 244v; w Czersku); Szczepan z N. sprzedaje swą część zw. Maciejowska w Osiemborowie [war.] Pawłowi z Kruszczyna [war.] za 30 kóp w półgr (MK 3, 244v-5); 1459 zakład między Mikołajem Sarną z N. h. Nowina a Jakubem z Czechowic [bł.] h. Wierzbowa (MZH nr 165); 1473 Anna wd. po Mikołaju Sarnce z N. z dziećmi Janem, Stanisławem, Bartłomiejem, Katarzyną sprzedaje dobra N. Gotardowi, Marcinowi, Leonardowi z Czechowic za 80 kóp w półgr (MK 5, 173); 1475 ks. Konrad III sprzedaje Maciejowi i Mikołajowi br. ze Skarzyna oraz Stanisławowi, Mikołajowi, Janowi ich bratankom ze Skarzyna 18 mr. koło granic dóbr książ. Czerwonka: 10 mr. w dziedzictwie Koszewnica i 8 mr. koło granicy dąbrowy Wyrzyków i Łysagóra w dziedzictwie N., obejmując je pr. posiadanymi przez odbiorców na Koszewnicę i N. (MK 5, 179v); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Gotarda z s. Falisławem, Włodzimierza, Ścibora, Mikołaja i pozostałych dziedziców z N. z ich działami i mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 272); 1483 Gotard i Leonard br. z N. kupują 6 wł. w lesie Połomia i 4 wł. w Rekowej Łące, dąbrowie (MK 5, 210v); 1484 bracia z N. kupują od ks. Konrada 14 wł. lasu i dąbrowy Połomia i Rekowa Łąka; Gotard 9 wł., Leonard 5 wł., za 70 kóp gr (MK 18, 14); 1503 ks. Konrad III sprzedaje Gotardowi z N. 20 wł. lasu Połazie (MK 18, 156-6v; akt nie zrealizowany); 1505 Dobrogost Ossowieński z Piotrkowic [Piotrkowa, warsz.] syn zm. Mikołaja z ż. Dorotą c. zm. Piotra Drozda z Łomianek sprzedaje wieś Suliki z wójtostwem Pawłowi synowi Gotarda z N. za 250 kóp gr (MK 18, 237; reg. MS 4/3, supl. 1318; SHGWarsz 209); 1509 szl. Leonard z N. witryk kośc. w Pniewniku przeciw braciom Mikołajowi i Prejtorowi z Pniewnika [Świętochowa] (Ep. 6, 11);1513 szl. Paweł z N., w wieku ok. 40 lat, ma w dobrach do 600 [kóp gr majątku] (PT 1, 194); 1516 szl. Jan z N., siostrzeniec szl. Michała ze Skarzyna, w wieku ok. 26 lat (PT 1, 277); 1521 tenże Jan Nosiszewski, służył przed 6 laty Mikołajowi Zembockiemu w spławie tratew Wisłą do Gdańska (Ep. 204, 78v); 1529 Stanisław z N. zastępca podsędka liw. (DrohickaZ 1621 r., Mińsk fond 1759-2-64); 1530 Mikołaj s. Stanisława z N. diec. płoc. student uniwersytetu krak. (MUK II); 1531 akt sprzedaży z 1505 potw. Pawłowi s. Gotarda z N. (MS 4, nr 5805);1563: 9 wł. szl. bezkm. (ŹD 419); XIX w. wieś 698 mr. [ponad 23 wł.] (SG VII, s. 175). |
| Noiszewo | Noiszewo | 5: Stos. kościelne | 5. 1457 Paweł [Giżycki] bp płoc. eryguje par. w Pniewniku i przyłącza do niej wieś N. (Ep. 33, 109-110). |
| Noiszewo | Noiszewo | 9: Uwagi | Uw. Nazwa powstała od imienia Nosisz, (Bijak, Nazwy 137-138). |
| Nowaki Broszkowo | Nowaki Broszkowo | 0: Nazwa | NOWAKI BROSZKOWO (1563 Nowaki Broskowo) 10 km na SSW od Niwisk, obecnie Nowaki (AHPMaz). |
| Nowaki Broszkowo | Nowaki Broszkowo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Niwiska (ŹD 415). |
| Nowaki Broszkowo | Nowaki Broszkowo | 2: Topografia | 2. 1951 oznaczona granica gminy oddziela Nowaki, Cisie i Pieróg od Chlewisk (Mapa pow. siedleckiego; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Nowaki Broszkowo | Nowaki Broszkowo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563: 14 wł. os. (ŹD 415); 1783-1784 włas. Raczyńskiego star. gen. Wielkopolski, wraz z Cisiem i Pierogiem (RegDiec. 767); XIX w. wieś ok. 162 mr. [ponad 5 wł.], folw. 631 mr. [21 wł.] (SG 7, 195). |
| Nowaki Broszkowo | Nowaki Broszkowo | 5: Stos. kościelne | 5. 1603 dzies. ze wsi N. dla pleb. w Niwiskach (Now II, 546). |
| Nowaki Broszkowo | Nowaki Broszkowo | 9: Uwagi | Uw. Nazwa powstała od popularnego przezwiska Nowak, częstego zwłaszcza u kmieci przybywających skądinąd, znanego w Polsce od XIV w. (SSNO IV, 78; Bijak, Nazwy 139). |
| Ogródek | Ogródek | 0: Nazwa | OGRÓDEK (1540 Ogrodek) osada pod Grębkowem, blisko związana z nim przestrzennie (AHPMaz). |
| Ogródek | Ogródek | 1: Przyn. terytorialna | 1.1540 distr. liw. (RP); 1563 par. Grębków (ŹD 418). |
| Ogródek | Ogródek | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1540 O. (kart. AHPMaz);1563: 4 ¼ wł. os. (ŹD 418); 1783-1784 O. włas. Cieszkowskiego kaszt. liw. (RegDiec. 763); 1790 O. 15 dymów (TarDym); XIX w. 244 mr. [ponad 8 wł.] (SG 7, 408); wieś O. w dobrach Stawiska 282 mr. [ponad 9 wł.] (SG 11, 294). |
| Ogródek | Ogródek | 9: Uwagi | Nazwa wskazuje na „mały ogród” (Słownik staropolski V, 359; Bijak, Nazwy 142), jest to nazwa topograficzna, prawdop. powiązana z sąsiednimi dobrami Grębków. Może wczesna rezydencja szlach. zarządcy dóbr bpich Grębków. |
| Olchówka | Komory | 0: Nazwa | OLCHÓWKA (1427 Olschowka, 1476! 1477 Olchowka) 3 km na NW od Korytnicy. Też nazywana Olszewnica (zob.). Potem Komorowo-Olchówka (AHPMaz). |
| Olchówka | Komory | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1427 prope Liw (PP V nr 495); 1563 par.Korytnica (ŹD 419). |
| Olchówka | Komory | 3: Własność | 3. Włas. szlach.1427 Klemens z Malinina [?] sprzedał 10 wł. w O. Cierpięcie z Zakrzewa [?] za 14 kóp gr posp. jedynie przed sądem z. liw. i zmarł przed uczynieniem aktu [wpisu w metryce książ.]; Jarosława ż. [wd.] po Klemensie z jego wnukiem Piotrem jako spadkobiercą Klemensa stając przed ks. sprzedają owe 10 wł. Cierpięcie za 14 kóp gr posp. (PP V, nr 495; w Liwie); 1477 ks. Konrad III sprzedaje Mikołajowi, Wojciechowi, Maciejowi, Piotrowi, Janowi i Włodzimierzowi z O. 1 wł. i 3 mr. nadwyżki znalezionej po przeprowadzonym pomiarze za 6 kóp w półgr (MK 5, 184);1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Piotra, Jana, Mikołaja, Wojciecha, Macieja, Pawła z O. i ich działy z mieszkańcami i kmieciami w O. od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1563 Komorowo: 6 ¼ wł. szl. bezkm. (ŹD 419). Zob. KOMORY |
| Olchówka | Komory | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Olchówka wskazuje na las olchowy, porastający miejsca wilgotne, tj. nad ciekami i wodami stojącymi. Pocz. była to nazwa terenowa. |
| Oleksin | Oleksin | 0: Nazwa | OLEKSIN (1540, 1547, 1563 Olexin, 1770 Olexin, 1783-1784 Oleksin) 11 km na ESE od Kałuszyna, wieś par., 1557 r. próba lokacji miasteczka (AHPMaz). |
| Oleksin | Oleksin | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. Liw., par. Oleksin (ŹD 416). |
| Oleksin | Oleksin | 3: Własność | 3. Włas. szlach. [Wieś lokowana przez Aleksego Bojemskiego w dobrach Boimie, tu fundował kościół par.] 1557 Stanisław, Jan i Mikołaj, ss. Aleksego lokują miasto O. w dobrach Boimie za konsensem król., król daje mu targ cotygodniowy w poniedziałek i 3 jarmarki rocznie (MS 5/1 nr 1919; MK 90, 106); 1563: 3 ½ wł. os., 2 szewcy, 1 kowal (ŹD 416); 1770 O. (Mapa Polonia Perthéesa); 1783-1784 O. włas. kamedułów z Bielan [warsz.] (RegDiec. 768; wraz z Boimiem i Zawadami); [a. 1827] O. 9 domów, 72 mk. (Tab. II, 59). |
| Oleksin | Oleksin | 5: Stos. kościelne | 5. 1540 Stanisław Kochanowski pl. [kapelan?] w O. w otoczeniu nowego bpa pozn. Sebastiana Branickiego w Krakowie (Now II, 546 wg AE Pozn. VIII, 76v); 1547 erekcja par. Benedykt Izdbieński bp pozn. na prośbę fundatora Aleksego Bojemskiego eryguje kośc. par. tyt. Śś. Aleksego i Benedykta w O., przyłącza do niego wieś Boimie z par. Grębków oraz nowe wsie z dzies. z nowizn O., Żdżar, Ryczyca, Zawada i Podrudzie. Pl. Andrzej Żukowski (Now II, 546-7; KnapNot 443-5); 1563: 8 osad w par. O. (ŹD 416) . |
| Oleksin | Oleksin | 9: Uwagi | Uwaga. Nazwa O. pochodzi od imienia Oleksy/Aleksy, mianowicie od Aleksego Bojemskiego, fundatora kośc. par. w O. Nie zauważyła tego powiązania Bijak, Nazwy 143. Próba lokacji miasteczka nieudana, w układzie przestrzennym nie widać założeń miejskich. |
| Olszewnica | Komorowo | 0: Nazwa | OLSZEWNICA (1435 Olschewnicza, Olesznicza, 1448 Olschewnycza) osada zaginiona, ident. z Olchówką (zob.), potem Komorowo-Olchówka. Zob. AHPMaz. |
| Olszewnica | Komorowo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1435 distr. lomz.! [liw.] (MK 3, 142); 1448 distr. warsz. prope Lyw (MK 4, 88v). [par. Korytnica]. |
| Olszewnica | Komorowo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 22 I 1435 Cierpięta z O. sprzedaje całą swą część albo dziedzictwo O. Świętosławowi z Kozłowa [blsk.?] za 12 kóp gr posp. (MK 3, 142; MK 340, 156; w Liwie); 1448 Mścisław, Andrzej i Marcin ss. zm. Świętosława z O. sprzedają Pawłowi Komorowi z Rowisk 2 ½ wł. w O., wraz z siedliskiem już wystawionym przez niego, za 11 kóp gr posp. (MK 4, 88v-89). |
| Opole | Opole | 0: Nazwa | OPOLE (1475 Oppolye, 1480 [1476!] Opolye, 1563 Opole) 5 km na S od Niwisk, dziś Opole Stare (AHPMaz). |
| Opole | Opole | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1480 [1476!] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Opole | Opole | 3: Własność | 3. Włas. szlach.1475 szl. Bartłomiej z O. przyrzeka swe dobra szl. Wolimirowi z O. swemu wnukowi (MK 5, 178v); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia szl. Bartłomieja z O. i jego kmieci od prac przy zamkach i fortalicjachksiąż. (KL nr 236); 1483 Bartłomiej z O. zapisuje dobra dziedziczne Janowi Wolimirowi, swemu wnukowi (MK 18, 36v); 1489 tenże Jan Wolimir wwiązany w całe dobra O., które mu zapisał [zm.] dziad Bartłomiej (MK 18, 36v); 1496 Małgorzata [c.] JanaWolimira z O., ż. Jakuba z Chromny [z. łukowska?] sprzedaje swój dział tamże szl. Jakubowi Zaliwskiemu z Żelkowa za 32 kopy gr posp. (MK 9, 208); 1521 ur. Stanisław Zaliwski z O. wojski liw., ż. Katarzyna c. zm. Michała Okunia z Kalenia [warsz.], podczaszego warsz. (MK 32, 100); 1563: 9 wł. os., 1 kowal (ŹD 415); XIX w. wieś 259 mr. [blisko 9 wł.], folw. 1387 mr. [ponad 46 wł.] (SG 7, 561). |
| Opole | Opole | 5: Stos. kościelne | 5. 1603 dzies. ze wsi O. dla pleb. w Niwiskach (Now II,546). |
| Opole | Opole | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Opole wywodzi się od dawnej jednostki terytorialnej Polski wczesnego średniowiecza skupiającej mieszkańców kilkunastu osad, odbywających wiece w ośrodku opolnym. Nazwa mogła określać zwłaszcza czoło tego opola, miejsce wiecu. Jednostka ta mogła dotyczyć części lub całości terenu dawnej par. Niwiska, obejmującej znaczny obszar. Por. AHPMaz., rekonstrukcja zasięgu par. Niwiska. Na Mazowszu jest to jedyna nazwa tego typu (AHPMaz s. 201), ale jest też poświadczona na innych ziemiach Polski średniowiecznej. |
| Orzechów | Orzechów | 0: Nazwa | ORZECHÓW (a. 1252 Orechow, 1344 Horzechow, 1439 Orzechowo, 1476 [1480] Orzechowyecz, 1563 Orzechowo, 1565 Orzechow) 6 km na SW od zamku w Liwie, obecnie Orzechów Stary (AHPMaz). |
| Orzechów | Orzechów | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1344 dzielnica czerska książąt Trojdenowiców (NKMaz 2 nr 164); 1439 distr. Czirn. prope Lyw (MK 3, 227v); 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Czerwonka (ŹD 418). |
| Orzechów | Orzechów | 2: Topografia | 2. 1565 ziemianie Orzechowscy [z O.] graniczą z miastem Liw [Stary] (LMaz 2, 177); drugie pole folwarku liwskiego leży pod O. i Czerwonkę (LMaz 2, 182); Czerwonka graniczy m. in. z Orzechowskiemi [z O.] (LMaz 2, 182); 1822-1839 oznaczona granica O. Starego i O. Filipów z miastem Liw (Mapa Kwat.). |
| Orzechów | Orzechów | 3: Własność | 3. Włas. ryc., potem klaszt., potem książ., potem szlach. XII-XIII w. Piotr s. Piotra [możny maz.] daje kl. benedyktynów w Sieciechowie [woj. sand.] dobra Kazom [Kazuń], O., Boguchwalowo na ziemi Mazowsza (KK nr 90; SHGWarsz s. 101); 1252 ks. Bolesław Wstydliwy potw. temuż klasztorowi jego stan posiadania, w tym w/w dobra maz. (Kodeks dyplomatyczny katedry krak., Kraków 1874, nr 34); 1344 pap. Klemens VI poleca abpowi gnieźn. rozsądzić sprawę opata i kl. benedyktynów sieciechowskich przeciw książętom [czer.] Siemowitowi III i Kazimierzowi I o zabrane dobra [Kazom], H., Boguszyn [Boguszkowo, pow. war.?], [Cybulice, warsz.] (NKMaz II nr 264; SHGWarsz); 1367 król Kazimierz Wielki potw. w/w dok. ks. Bolesława Wstydliwego z 1252 (MS 3 supl. 44); 1439 ks. Bolesław IV daje Pawłowi Taborowi z Powsinka dziedzictwo O., przynależne do ks. po zm. [bezpotomnie] Marcinie (MK 3, 227v); 1441 tenże Paweł Tabor swą część w O., nadaną mu po zm. Marcinie, sprzedaje Dziersławowi ze Strusina [ciech.] za 33 kopy w półgr (MK 3, 256); 1446 ks. Bolesław IV sprzedaje dział w dziedzictwie O., z młynem i pr. niem. [czynszem książ.] po 10 gr pras. z wł. os., po zm. Szczepanie z Kurzątkowa [sąch./Płońsk], Zdziesławowi i Janowi z Kurzątkowa, odpuszczając im miód [z barci książ.], za 33 kopy w półgr (MK 3, 330);1447 Dziersław ze Strusina [ciech.] sprzedaje Piotrowi z Falęcina [grodz/Jasieniec] całą część O., kupioną od Pawła Tabora, za 33 kopy w półgr (MK 4, 50v); 1451 [szl.] Jan z O. (MK 4, 128); 1464 Filip i Bolesta z O. h. Boleścice (MHerald 1932 nr 1, s. 1 poz. 2); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Filipa, Mikołaja, Bolestę z O. i ich działy w dziedzictwie O. z kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1505 Andrzej, Jan, Paweł z O. ss. zm. Bolesty sprzedają pr. bliższości do 2 ½ wł. w Turnie, inaczej Szostkowe Rzepisko, Janowi i Pawłowi braciom z Turny, ss. zm. Wojciecha z Sopęch (MK 18, 239); 1563: 8 ½ wł. szl. bezkm. (ŹD 418); 1783-1784 O. włas. drobnej szl. (RegDiec. 763); XIX w. O. Stary 289 mr. [blisko 10 wł.] tab. – 7 dm., O. Filipy tab.- 6 dm. [ok. 10 wł.?; danych brak] (SG 7, 608). |
| Orzechów | Orzechów | 4: Lokacja | 4. 1446 czynsz książ. po 10 gr pras. z 1 wł. os. (MK 3, 330). |
| Orzechów | Orzechów | 5: Stos. kościelne | 5. 1603 dzies. z O. w uposażeniu kościoła w Czerwonce (Łukaszewicz, Opis s. 206). |
| Orzechów | Orzechów | 9: Uwagi | Uw. Przed 1344 r. dobra O. przejęli Trojdenowice, dążąc do wzrostu dochodów z dóbr książ. Z części tej włości mogła zostać wyłączona duża książ. wieś Czerwonka (zob.), może też inne osady sąsiednie znane w XV w. Na Mazowszu było jeszcze Orzechowo nad dolną Narwią w ziemi zakroczymskiej, ośrodek włości znanej w 1239 r. (KK nr 392), później włas. norbertanek płockich (leżało poza obszarem władztwa Trojdenowiców). Nazwa może wywodzić się od przezwiska Orzech, znanego w średniowieczu. |
| Orzechów Filipy | Orzechów Filipy | 0: Nazwa | ORZECHÓW FILIPY (1464 Orzechowo?, 1783 Filipy, 1783-1784 Filipy Orzechow, XIX w. Orzechów Filipy) ok. 6 km od zamku w Liwie, obecnie Filipy. Nie odnotowane w AHPMaz. |
| Orzechów Filipy | Orzechów Filipy | 1: Przyn. terytorialna | 1. [distr. liw., par. Czerwonka]; 1783-1784 par. Czerwonka (RegDiec. 762). |
| Orzechów Filipy | Orzechów Filipy | 2: Topografia | 2. 1822-1839 oznaczona granica O. Starego i O. Filipów z miastem Liw (Mapa Kwat.; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Orzechów Filipy | Orzechów Filipy | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1464 Filip z O. h. Bolesta (MHerald. 1932 nr 1 s. 1 poz. 2); 1476 [1480] ks. Konrad III uwalnia Filipa z O. i jego dział z kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1783 Filipy (mapa woj. maz. Perthéesa); 1783-84 F. O. włas. drobnej szl. (RegDiec. 762); a. 1827 O. F. 6 domów (Tab). |
| Orzechów Filipy | Orzechów Filipy | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wywodzi się od Filipa z O. znanego w latach 1464-1480. Nie odnotowana w rejestrach poborowych XVI w. i dlatego pominięta w AHPMaz. |
| Osęka | Osęka | 0: Nazwa | OSĘKA (1563 Oszeka, 1770 Ossąka, 1783-1784 Osęka) 11 km na NW od Pniewnika. Wieś prawdop. lokowana w dużej włości leśnej Pniewnik (zob.), na pr. brzegu rz. Ossownicy (AHPMaz). |
| Osęka | Osęka | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. Liw., par. Pniewnik (ŹD 419). |
| Osęka | Osęka | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563: 5 wł. os. (ŹD 419); 1770 Ossąka (Mapa Polonia Perthéesa); 1783-1784 O. włas. ks. Radziwiłła wojewody, wraz ze Strachówką i Borkami (RegDiec. 487); XIX w. O. 57 mr. [niespełna 2 wł.] , wchodziła w skład dóbr Strachówka (SG 7, 619 i SG 11, s. 381, hasło Strachówka). |
| Osęka | Osęka | 9: Uwagi | Uw. Nazwa może wywodzić się od średniowiecznego przezwiska Osęka, zanotowanego w XV w. (SSNO IV, s. 145; AHPMaz s. 201). |
| Ossowieńska Wola | Ossowieńska Wola | 0: Nazwa | OSSOWIEŃSKA WOLA (1457 Wola Ossowyenschka, 1462 Osowienska Wola, 1461 Nove Ossowno, 1547 O. Wola czyli Nowa Wieś, 1553 i 1563 Nowa Wieś, 2 poł. XVI w. Nowe Osówno) 3 km na SSW od Pniewnika, dziś Nowa Wieś (AHPMaz). |
| Ossowieńska Wola | Ossowieńska Wola | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1457 diec. płoc., par. Pniewnik (Ep 33, 109-110); 1462 O. W. zaliczona w rozgraniczeniu diecezji do diec. płoc. (Now II, 38);1547-1548 O. W. zaliczona do diec. płockiej (Now II, 38); 1563 par. Dobre (ŹD 420). |
| Ossowieńska Wola | Ossowieńska Wola | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1419 w podziale dóbr Ossowno Adam Trycz z Barcic [grodz.] otrzymuje połowę Ossowna na prawo od gościńca z Liwa do Warszawy (MK 3, 99; SHGWarsz s. 209); 1540 N. O. 2 ½ wł. os. (kart. AHPMaz); 1553 Jan Dobrzyniecki podstoli zakr. w podziale z synami oddaje synom Makowiec, N. W., Czarnogłów i Wolę [Cz. Wola] (Bon. IV, 342 wg CzersZG 16, f. 259); 1563: N. W. 6 ½ wł. os. (ŹD 420); XIX w. N. W. 73 mr. [niespełna 2 ½ wł. os.], folw. N. W. 815 mr. [ok. 27 wł.], w tym lasu 239 mr., osady przynależne 550 mr., razem 1438 mr. [ok. 48 wł.] (SG 7, 197, poz. 2). |
| Ossowieńska Wola | Ossowieńska Wola | 5: Stos. kościelne | 5. 1457 Paweł [Giżycki] bp płoc. eryguje par. w Pniewniku i przyłącza do niej wieś W. O. (Ep. 33, 109-110). |
| Ossowno [Stare] | Ossowno [Stare] | 0: Nazwa | OSSOWNO [STARE] (1430 Ossowno, 1520, 1541 Ossowno Antiqua, 1770 Ossowne) 7 km na E od Dobrego. Pocz. szersza włość leśna, w której założono kilka osad, w tym wieś lokowaną O. Stare (AHPMaz; lokalizacja nad rz. Ossownicą); obecnie Ossówno. |
| Ossowno [Stare] | Ossowno [Stare] | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1430 distr. warsz. prope Lyw (PP VI, 181); 1457 diec. płoc., par. Pniewnik (Ep. 33, 109-110); 1462 diec. pozn. (Now II, 38); 1563 par. Dobre (ŹD 420); 2 poł. XVI w. par. Czerwonka (AHPMaz). |
| Ossowno [Stare] | Ossowno [Stare] | 2: Topografia | 2. 1473 nadanie ks. 12 wł. zw. Kamionka [z. warsz., przy granicy z z. liw.] obok granic Ossowieńskich [granica obszaru późniejszej Wólki Czarnogłowskiej w dobrach O.] i Szostaka [granica obszaru późniejszej Zimnej Wody w dobrach Jawornik/Jaworek] (MK 9, 33; SHGWarsz); 1478 nadanie 8 wł. lasu w Kamionce między dziedzictwami Ossowieńskiego i Szostaka, obok 12 wł. wcześniej nadanych (MK 9, 96; SHGWarsz.); 1483 nadanie 20 wł. zw. Kobylełąki [potem Kobyla Łąka, kam., Dobre] w puszczach Sulew przy granicy dóbr O. i Pniewnik, z brzegiem rz. Ossownicy [nadanie graniczyło z rejonem późniejszej wsi Makowiec we włości O. i z rejonem późniejszej wsi Radoszyna w dobrach Pniewnik] (MK 9, 152v; por. AHPMaz); 1519 nadanie książ. 15 wł. lasu i dąbrowy w Małej Brzozowicy w puszczy książ. w pow. kam. [potem Brzozowica, kam.] obok granic Ossowieńskich [dobra O., liw.; potem miasto Dobre Stare] i Kobylej Łąki [kam.] (MK 32, 38); 1565 wsie król. Borucza i Rządza [warsz.] graniczą z włas. Ossowińskich [rejon późniejszej Osęczyzny] (LMaz 2, 199 i 197; por. AHPMaz i Mapę Kwat.); 1951 oznaczono granice wsi O. wraz z Natolinem i Brzeźnikiem (Mapa pow. węgrowskiego; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Ossowno [Stare] | Ossowno [Stare] | 3: Własność | 3. Włas. szlach. [IV] 1419 Mikołaj z Piotrkowa [warsz./Babice] toczy proces o podział dóbr O. z Tryczem z Barcic [grodz.] (Czer. nr 1149); 1419 podział O.; Adam Trycz z Barcic dostaje połowę O. po prawej stronie gościńca z Liwa do Warszawy [późniejsze O. Nowe], Mikołaj z Piotrkowa otrzymuje połowę O. po lewej stronie gościńca [późniejsze O. Stare] (MK 3, 99; SHGWarsz s. 209); 1422 Jan Tłusto z Kłodna [bł.] sprzedaje w/w Mikołajowi swą cz. w O. za 80 kóp gr posp. (MK 3, 82v); 1430 tenże Mikołaj miał dawniej dok. Tomasza z Opacza [warsz.] na O. (Warsz 2, 62; SHGWarsz 209); 1430 Tomasz z Opaczy [warsz.] sprzedaje Marciszowi z Wierzuchowa swą [czwartą] część w dziedzictwie O. za 70 kóp gr posp. (PP VI, 181); 1435 Jan, Mikołaj, Małgorzata i Jadwiga dzieci zm. Mikołaja z Piotrkowa [i O.] sprzedają Janowi z Zagórzyc pisarzowi ziem. warsz. całe swe dziedzictwo Rasztowo [kam.] (MK 3, 170v); 1474 Mikołaj Ossowiński z O. i Piotrkowa sędzia ziem. liw., zm. a. 3 X 1476 (K. Pacuski, Elita władzy w ziemi liwskiej w XV w., „Rocznik Liwski” t. I, 2005/2006, s. 85; SHGWarsz); 1476 zob. p. 5;1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Dobrogosta, Adama, Piotra ss. zm. ur. Mikołaja z O. i ich wsie Wola Stara, Wola inna obok tej oraz Wola trzecia pod Sulkami wraz z mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1496-1498 Dobrogost z O. i Piotrkowa podsędek liw., prawdop. zrezygnował (Pacuski, Elita, s. 87); 1505 Dobrogost s. zm. Mikołaja Ossowieńskiego z Piotrkowa [i O.] z ż. Dorotą c. zm. Piotra Drozda [podczaszego warsz.] z Łomianek sprzedaje wieś Sulki w z. liw. za 250 kóp w półgr (MK 18, 237; MS IV, supl. nr 1318); 1512 tenże Dobrogost zeznaje, że zapisał 130 kóp gr w półgr wiana swej ż. Dorocie, c. zm. Piotra Drozda z Łomianek na połowie swoich dóbr Piotrkowo i O. (Warsz 10, 1157; SHGWarsz 209); 1531 Stanisław s. Pawła z O. z diec. pozn. student uniwersytetu krak. (MUK II); 1537 Andrzej Ossowieński spławia 15 łasztów zboża przez komorę celną na Wiśle we Włocławku (RegThel. s. 5); 1541: 5 wł. os. (kart. AHPMaz); 1549 + Walenty Ossowieński podkom. liw. (MS 5 nr 532); 1552 bracia Andrzej, Stanisław i Paweł Ossowińscy h. Prus III, dziedzice O. [Starego?] (Uruski XIII, 59); 1563: 10 wł. os. (ŹD s. 420); 1584 Os[s]owińscy h. Prus III „od Liwa” (Papr. s. 530); 1770 Ossowne (Mapa Polonia Perthéesa); 1783-1784O. włas. Oborskiego kaszt. ciech. (RegDiec. 763); XIX w. wieś O. 133 mr. [ok. 4 ½ wł.], folw. 1177 mr. [ponad 39 wł.], w tym lasu 384 mr.; dobra O. z przynależnościami 2325 mr. [77 ½ wł.] (SG 7, 659). |
| Ossowno [Stare] | Ossowno [Stare] | 5: Stos. kościelne | 5. 1441 Andrzej bp pozn. uwalnia Macieja pl. w Liwie od ekskomuniki za rabunek dzies. w O. (AC II, 1121); 1457 Paweł [Giżycki] bp płoc. eryguje par. w Pniewniku i przyłącza do niej wieś O. (Ep. 33, 109-110); 1462 O. zaliczone w rozgraniczeniu do diec. pozn. (Now II, 38); 1476 [kmieć] Maciej Syrojadka z O. [Starego?] witryk kośc. w Pniewniku ma proces z pl. w Pniewniku (Ep. 13, 62v); 1520 śwd. plebana w Pniewniku twierdzi, że pl. w Liwie pobierał dzies. jedynie z połowy wsi O. A. [Stare] (Ep. 204, 44-45). |
| Ostasze Połomia | Ostasze Połomia | 0: Nazwa | OSTASZE POŁOMIA (1567 Ostasze Polomia, 1783-1784 Ostasze, 1827 Ostaszki) wcześniej Połomia (zob.), dziś Ostaszki, cz. wsi Nojszew; lokalizacja przybliżona (AHPMaz s. 201; 1,5 km na S od Pniewnika). |
| Ostasze Połomia | Ostasze Połomia | 1: Przyn. terytorialna | 1. Distr. liw., 1567 par. Pniewnik (kart. AHPMaz); 1783-1784 par. Pniewnik (RegDiec. 634). |
| Ostasze Połomia | Ostasze Połomia | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1567: 9 wł. szl. bezkm. (kart. AHPMaz); 1783-1784 O. włas. Obrąpalskiego (RegDiec. 634);XIX w. Ostaszki folw. 174 mr. [niespełna 6 wł.] (SG 7, 663). |
| Ostasze Połomia | Ostasze Połomia | 9: Uwagi | Uw. Imię Ostasz, znane w Polsce od XII w., wywodzi się od łacińskiego imienia Eustachius/Eustachy (SSNO IV, 150). |
| Ostrówek | Ostrówek | 0: Nazwa | OSTRÓWEK (1563 Ostrowek) 3 km na SSE od Niwisk, obecnie Ostrówek (AHPMaz). |
| Ostrówek | Ostrówek | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Niwiska (ŹD 415). |
| Ostrówek | Ostrówek | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563: 3 ¾ wł. os. (ŹD 415); 1783-1784 włas. Ossolińskiego podkom. mielnickiego (RegDiec 767); XIX w. folw. 333 mr. [ok. 11 wł.] (SG 7, 715). |
| Ozorów | Ozorów | 0: Nazwa | OZORÓW (1529 Ozorow, 1563 Ozarow, 1770 Ozorow) 10 km na NE od Wodyń (AHPMaz). |
| Ozorów | Ozorów | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Niwiska (ŹD 416); 2 poł. XVI w. par. Wodynie (AHPMaz); 1617 par. Wodynie (KnapNot 885). |
| Ozorów | Ozorów | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1529 bracia Jan i Stanisław i ich bratanek Jan Grotowic z Mniejszego Bliznego [Wyczółki-Groty w z. warsz.] odstępują Mikołajowi Wolskiemu kaszt. soch. pr. bliższości, które mają po swych zm. braciach stryjecznych Adamie i Józefie, ss. zm. Adama [recte: Bogusława] z Moszny sędziego ziem. warsz., do Moszny oraz dwu Krośni, w z. warsz., Żeliszewa, O., Kłodzia, Czerniejewa, Trzemuszki, Rososzy i Łączki (MK 41, 192v; MS 4 nr 15585; SHGWarsz.);1563: 15 ¾ wł. os. (ŹD 416); 1667 Ewa Ciesielska z O. (KnapNot 888); 1770 Ozorow (Mapa Polonia Perthéesa); XIX w. O. wieś 522 mr. [ok. 17 2/5 wł.], majątek (folwarki O. i Dobrzanów] 1351 mr. [ok. 45 wł.] (SG 7, 791; dobra obejmowały też wieś Kłudzie). |
| Ozorów | Ozorów | 5: Stos. kościelne | 5. 1617 dzies. folw. z O. do par. Wodynie (KnapNot 885; wizytacja). |
| Ozorów | Ozorów | 9: Uwagi | Uw. Prawdop. przynależność do par. Wodynie od momentu jej fundacji w 1444 r. (Now II, 546). Nazwa pochodzi od dawnego przezwiska pol. Ozor (SSNO IV, s. 164; Bijak, Nazwy 150). |
| Pigłówka Połazie Rąbież | Pigłówka Połazie Rąbież | 0: Nazwa | PIGŁÓWKA POŁAZIE RĄBIEŻ (1526 Piglowka, 1563 Piglowka Połazie Rambiesz, 1783-1784 Rąbiez), dziś Rąbież, 5 km na WNW od zamku w Liwie (AHPMaz). |
| Pigłówka Połazie Rąbież | Pigłówka Połazie Rąbież | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1526 distr. liw. (MK 41, 158v); 1563 par. Liw (ŹD 415). |
| Pigłówka Połazie Rąbież | Pigłówka Połazie Rąbież | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1526 ks. daje Wojciechowi Połaskiemu z P., szwagrowi Mikołaja z Żukowa kanclerza książ., nadwyżki włók znalezionych w 3 wł. w Połaziu od P. i 2 wł. w Żelazowie, które to włóki leżą pomiędzy dobrami szlachty z Czapli oraz szlachty z Żelazowa (MK 41, 158v); 1563: 4 wł. szl. bezkm. (ŹD 415); 1783-1784 R. włas. Roli oraz Roguskich (RegDiec. 765); XIX w. Rąbież folw. 2 domy, 151 mr. [5 wł.] (SG 9, 575). |
| Pigłówka Połazie Rąbież | Pigłówka Połazie Rąbież | 9: Uwagi | Uw. Pocz. nazwa osady pochodzi od rz. Pigłówka, tj. nazwy wodnej, była częścią Połazia (zob.). Rąbież to miejsce wyrąbane, nowina po lesie. Na Mazowszu XV-XVI w. zachowało się wiele takich nazw topograficznych związanych z zagospodarowywaniem przestrzeni leśnej (Maz. nazwy ter. 147-148; inaczej Bijak, Nazwy 172). |
| Piróg Broszkowo | Piróg Broszkowo | 0: Nazwa | PIRÓG BROSZKOWO (1563 Pirok Broskowo, 1783-1784 Pieróg) 9 km na SW od Niwisk, dziś Pieróg. |
| Piróg Broszkowo | Piróg Broszkowo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Niwiska (ŹD 415). |
| Piróg Broszkowo | Piróg Broszkowo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563: 4 ¼ wł. os. (ŹD 415); 1783-1784 P. włas. Raczyńskiego star. gen. Wielkopolski, wraz z Cisiem i Nowakami (RegDiec. 767); XIX w. wieś P. 451 mr [15 wł.] w dobrach Cisie (SG 1, 705). |
| Piróg Broszkowo | Piróg Broszkowo | 9: Uwagi | Uw. Nazwa pochodzi od imienia Pirog (SSNO IV, 278). Na Mazowszu w I poł. XV w. jest znany Adam Pirog z Domiszewa [następnie Gogole; ciech./Pałuki] w ziemi ciech. Owe, dość wyjątkowe przezwisko stało się nazwą osady we włości broszkowskiej, co otwiera pole dalszych badań. |
| Piwki | Piwki | 0: Nazwa | PIWKI (1572 Piwki) osada nie odnotowana w AHPMaz.; część składowa dawnej włości Pniewnik. Pocz. obiekt topograficzny, w XVI w. osada nad rz. Ossownicą, na W od Radoszyny. Dziś cz. wsi Ruda-Pniewnik, zw. Piwki. |
| Piwki | Piwki | 1: Przyn. terytorialna | 1. [ziemia liwska, par. Pniewnik]; 1783-1784 par. Pniewnik (RegDiec. 634). |
| Piwki | Piwki | 3: Własność | 3. Włas. szlach.1572 Pniewnik, P. i Zakrzewo w składzie dóbr związanych z Brochowem i Nowym Dworem zostają objęte umową Jana Brochowskiego z Brochowa, dworzanina król. i Bartłomieja Nowodworskiego (MS 5 nr 4489); 1783-1784 P. młyn, włas. książąt Radziwiłłów wraz z Pniewnikiem i Radoszyną (RegDiec. 634); XIX w. P. folw. 344 mr. [11 ½ wł.], oddzielony od dóbr Radoszyna (SG 8, 235); 1951 Piwki, wieś nad rz. Ossownicą (Mapa pow. węgrowskiego). |
| Piwki | Piwki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa pochodzi od przezwiska Piwko, znanego w Polsce od XIV w. (SSNO IV, 283; Bijak, Nazwy 157). |
| Pniewnik | Pniewnik | 0: Nazwa | PNIEWNIK (1424 Pnyewnyk, 1425 Przewnik!, 1427 Pynewnik, 1433 Pnyewnyk), pocz. obszerna włość leśna nad biegiem rz. Pniewnik (zob.), prawdop. pomiędzy rzekami Ossownicą (zob.) a Gołębnicą (zob.), a później wieś par. Pniewnik lokowana w połowie XV w. w południowo-wschodniej części dawnej włości, 11 km na W od zamku w Liwie (AHPMaz). |
| Pniewnik | Pniewnik | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1424 prope a Lyw (MK 3, 42v); 1457 diec. płoc., erekcja par. Pniewnik (Ep. 33, 109-110); 1563 par. Pniewnik (ŹD 419). |
| Pniewnik | Pniewnik | 2: Topografia | 2. 1424 I dział [Piechny i jej s. Piotra] od granic dziedzictwa Korytnicy [książ.] do granic dziedzictwa Ossowno, zaczyna się od [węgła] granicy Korytnicy, idzie prosto do Trzech Dębów, dalej prosto do wierzchołka Rekowo Ostrów, dalej przez Szadykierz przez granice [wytyczone] i miedze idzie do [węgła] granicy dziedzictwa Ossowno (MK 3, 42v; opis odpowiada przebiegowi granicy administracyjnej gminy Pniewnik na mapie 1:100 000 z 1937 r. od strony wschodniej i południowo-wschodniej. Rekowo Ostrów leżał w pobliżu późniejszej wsi Ostaszki k. Noiszewa (AHPMaz), Szadykierz to zachowany długo las na W od wsi Ostaszki, przez niego idzie granica dochodząc do węgła granicy dóbr Ossowno [tu dawna Ossowieńska Wola, tj. Nowa Wieś]; II dział [Prusów ze Świętochowa, tarcz.] od strony Jadowa [= północno-wschodnia część dzielonej włości leśnej] zaczyna się od [węgła] drugiej granicy dziedzictwa Korytnicy [książ.], idąc niżej przez las Połazie do rz. Pniewnik, do wierzchołka tej rz., do wzniesienia, dalej idąc [fragmentem] Rekowej Drogi i od niej do innego wzniesienia, a dalej duktem [prostą drogą wyciętą w lesie] aż do błota zw. Bagno (MK 3, 42v; opis odpowiada przebiegowi granicy administracyjnej dzielącej później wsie Pniewnik i Świętochów Połazie, Świętochów Stary na w/w mapie WIG; granica ta od źródeł rz. Pniewnik i wzgórz sąsiednich biegnie prosto na NW w stronę Jadowa, na W od wsi Świętochów Trawy i Świętochów Nowy, dochodząc do obszernego bagna na NNW i N od Świętochowa Nowego. Bagno to u spływu cieków stanowiło barierę terenową, która ograniczała od północy włas. Prusów ze Świętochowa. Opisany dukt graniczny oddzielał włas. Prusów ze Świętochowa od Radoszyny i Borka, osad przynależnych w XVI w. do dóbr Pniewnik, a zatem był i na tym odcinku granicą wewnętrzną dot. włości Pniewnik. Pozostałe odcinki graniczne, zewnętrzne, dzielonej włości nie zostały opisane, zatem były już wytyczone klarownie i nie podlegały sporom); 1425 dział w Połaziu z siedliskiem „versus P.” (PP V nr 75, w przypisie, redakcja wstępna aktu); 1452 sprzedaż przez ks. 20 wł. zw. Połazie Osiek koło granic Roguszyna i P. (MK 4, 8v); 1457 dzies. z 60 wł. os. w [dobrach] P. (zob. p. 5); 1469 karczmy w Pniewniku zbudowane przez Stanisława Targonię w środku wsi P. przy gościńcu [do Liwa] (Ep. 5, 212v); 1483 nadanie 20 wł. zw. Kobylełąki [potem Kobyla Łąka, kam., Dobre] w puszczach Sulew przy granicy dóbr Ossowno i P., z brzegiem rz. Ossownicy [nadanie graniczyło z obszarem późniejszej wsi Makowiec we włości Ossowno i z obszarem późniejszej wsi Radoszyna w dobrach P.] (MK 9, 152v; por. AHPMaz). |
| Pniewnik | Pniewnik | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1424 Piechna wd. po Wszeborze z Brześca [czer./Cieciszew] z s. Piotrem z jednej oraz Jakub, Piotr, Jan i Grozim dziedzice ze Świętochowa [tarcz.] z drugiej strony przeprowadzają podział dóbr P. na dwie części, ustalając ich granice; zob. p. 2 (MK 3, 42v); 1424 Grozim ze Świętochowa odstępuje swą część w P. Jakubowi ze Świętochowa za 20 kóp gr pras. i za część w Świętochowie [tarcz.] (MK 3, 42v); 1427 Piotr z Brześca sprzedaje swą trzecią cz. dziedzictwa P., którą trzymał jego ojciec, Janowi zw. Obel z Falęcina [grodz.] za 16 kóp gr posp.; Małgorzata ż. Piotra zrzeka się tu wiana (PP V nr 493); 1433 Ścibor z Brześca sprzedaje całą swą część dziedzictwa P. Janowi inaczej Obel z Falęcina [grodz/Jasieniec] za 32 kopy gr posp. ręcząc pokój swoich sióstr (PP VI, 473);1434 ur. Piechna wd. po Wszeborze sędzim czer. odstępuje swemu synowi Ściborowi z Brześca dział swoich córek Piechny i Jachny, za ich zgodą, dóbr Brześce, Kawieczyn i P.; Ścibor zobowiązuje się do odpowiedniego wyposażenia owych sióstr (MK 3, 133); 1436 ks. Bolesław IV daje Jakuszowi ze Świętochowa [tarcz.] pr. niem. po 8 gr z wł. os. na jego część P. (MK 3, 187v); 1438 Piotr i Ścibor bracia z Brześca sprzedają swe części dóbr P. po Janie zw. Biskup, Piechnie i Jachnie, ich rodzeństwie Janowi zw. Obel z Falęcina [grodz.], za 11 kóp gr posp. (MK 3, 215v); XII 1448 Piotr z Brześca sprzedaje cz. w Pniewniku, przypadłą mu po bracie Janie zw. Biskup, swemu br. Ściborowi za 20 kóp w półgr (MK 4, 138v); III 1450 ks. Bolesław daje Ściborowi Luli z Brześca, star. czer. i kuchmistrzowi książ. na jego dziedzictwo P. czynsz książ. po 4 gr pras. z wł. os., uwalnia mieszkańców od prac i podatków z wyjątkiem okolicznościowych, uwalnia Ścibora z dziećmi od kar sąd. z wyjątkiem książ. (MK 4, 100); IX 1450 ks. Bolesław daje Ściborowi kuchmistrzowi za zasługi pr. łowieckie w dziedzictwie P. na wszelką zwierzynę i ptactwo z wyjątkiem tura, rysia i sokoła (MK 4, 111); XII 1450 tenże Ścibor star. czer. odstępuje swemu br. Piotrowi wieś Brzesiecską Wolę inaczej Baniechę za całą cz. jego i siostry Katarzyny Żądłowej dziedzictwa P. i za 5 kóp w półgr dopłaty przez Piotra (MK 4, 114-114v); [1453?] mandat ks. Bolesława IV w/s zwrotu [?] dóbr Baniecha Piotra Brzeskiego i P. Ścibora Brzeskiego, star. i kuchmistrza ks. (MK 4, 46); 1457 Maciej s. Wojciecha z Rożana kanonik płoc. i warsz., kanclerz zm. ks. Bolesława IV, posiadacz dziedzictwa P. i fundator kościoła tamże (zob. p. 5); 1462 Paweł rządca wsi P. (Ep. 9, 38); 1467-88 Stanisław Targonia dz. z P. (Ep 10, 560; Ep. 13, 259v, 281); 1469 szl. Stanisław Targonia z Kobyłki [warsz.] sprzedaje 4 grzywny gr [czynszu rocznego] na swej wsi P. proboszczowi szpitala ś. Ducha w Czersku za 40 kóp gr (MK 5, 125v-126); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia szl. Stanisława Targonię z P. i jego dobra P. i Zakrzewo z kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236);1491 Helena ż. Jana z Grodziska [soch.?] i Anna ż. Jana z Klembowa [kam.], cc. Stanisława [Targoni] z Kobyłki [i P.] kwitują br. Bernarda z zadośćuczynienia za dobra (MK 9, 186; MK 18, 42v; SHGWarsz 108); 1518 Katarzyna wd. po Stanisławie Targoni z P., c. zm. Jana z Miszewa [Garwaskiego, z. płoc.] kaszt. wiskiego zapisuje kośc. par. w Liwie czynsz roczny 5 grz. od sumy 50 kóp gr na dobrach P., Zakrzewo i Radoszyna, z obowiązkiem odprawiania 2 mszy tygodniowo przez altarystę tegoż kośc. (MK 32, 12v; KnapNot 344); 1519 szl. Adam Jaczewski faktor w P., ma ok. 50 lat (Ep. 204, 7v-8, 35v-37v); 1522 Szczepan młynarz z P. (Ep. 204, 152v-3; zob. p. 5); 1523 Mikołaj z Żukowa kanclerz i pl. liw., wykonawca woli Kat. wd. po Stan. Targoni z P. kupuje czynsz z pr. odkupu z dóbr P., Radoszyna i Zakrzewo od Anny [c.] Bernarda Targoni z P., wd. po Janie Brochowskim stolniku soch.! [gost.] na ołtarz w kośc. par. w Liwie; Anna będzie mieć pr. patronatu tego ołtarza (MK 32, 145v); 1539 potw. aktu nadania z 1501 r. brzegu Ossownicy poniżej młyna w P. na prośbę Anny Mińskiej z P. (MS IV, nr 6486); 1563: 7 wł. os. (ŹD 419); 1565 włas. [Anny] Mińskiej jest także Borek graniczący z Jadowem (LMaz 2, s. 159);1572 P., Piwki i Zakrzewo w składzie dóbr związanych z Brochowem i Nowym Dworem zostają objęte umową Jana Brochowskiego z Brochowa, dworzanina król. i Bartłomieja Nowodworskiego (MS 5 nr 4489); 1783-1784 dobra P. obejmują wsie P., Radoszynę, młyn Piwki, włas. książąt Czartoryskich (RegDiec. 634); XIX w. P. 238 mr. włościan [ok. 8 wł.], 345 mr. dworskich [11 ½ wł.] (SG 8, 332). |
| Pniewnik | Pniewnik | 5: Stos. kościelne | 5. 4 II 1457 Paweł [Giżycki] bp płocki na prośbę Macieja s. Wojciecha z Rożana, kanonika płoc. i warsz. oraz kanclerza książ., fundatora kościoła w swoich dobrach P. w diec. płoc. eryguje kośc. par. w P. pw. NMP, Jana Chrzciciela i Mateusza Ap. i Ewang., przyłącza do niego wsie Roguszyno, Szczurowo, Nosiszewo, Skarzyno, Ossowno i Wola Ossowieńska, Żabokliki i Czaple w diec. płoc., lokowane na surowym korzeniu i nie podległe żadnej parafii. Maciej kanclerz daje mu 3 wł. oraz siedliska dla wikariusza i kościelnego (kop. 1668, Ep. 33, 109-110); 1457 kapituła płoc. postanawia, aby erygować kościół par. w P. i wyraża zgodę na nadanie dzies. [bpich] z 60 wł. w [dobrach] P. dla plebana w P. (AKP 50, 16v); 1462 Jan Jezioro pl. w P., Mikołaj kościelny [nauczyciel?] w P. (Ep. 9, 38); 1463 Jan pl. z P. (TymWoln. 53 wg Liwska 1, 78); 1464 szkoła par. w P., Marcin kleryk z Czerwina skarży Jana pl. w P. o zwolnienie z umowy o pracę w szkole (Ep. 9, 130v); 1465 Andrzej z P. pl. w Mińsku (Now II, 549); 1466 Jan pl. w P. skarży szlachciców Jakuba, innego Jakuba i Piotra z Roguszyna o dzies. polne zgodnie z ugodą zawartą przezeń z Żelawskim pl. w Liwie (Ep 9, 206); 1469 Ścibor bp płoc. orzeka, że karczmy w P. zbudowane przez Stanisława Targonię dziedzica w środku wsi przy gościńcu [do Liwa] mają pozostać, jeśli nie stoją na włókach uposażenia pleb. (Ep. 5, 206v); [Jan] Jeziora pl. w P. odstępuje kośc. w P. Jerzemu pl. w Mordach w diec. łuckiej za jego kośc. w Mordach (Ep 5, 212v); 1470 tenże Jan pl. w Mordach zobowiązuje się do zwrotu ksiąg [kośc. w P.] Psałterza, Antyfonarza i Pasjonału, zastawionych w czasach włas. Macieja kanclerza maz. (Ep 5, 219v); 1476-1477 Stanisław pl. w P. (Ep. 13, 57v; 13, 108); 1476 [kmieć] Maciej Syrojadka z Osowna [Starego?] witryk kośc. w P. ma proces z pl. w P. (Ep 13, 62v); 1485 Piotr z Modzel [nowom.] pl. w P. (Ep. 10, 372); 1509 szl. Leonard z Noiszewa witryk kośc. w P. (Ep 6, 11); 1514 Marcin komendarz w P. (Ep. 7, 258); 1516 Michał s. Macieja z P. kleryk diec. płoc. otrzymuje święcenia subdiakona i diakona (Oss. 4874, 22v); 1522 prac. Mikołaj z Radoszyny kmieć śwd. Jana pleb. w P. przeciw bpowi płoc.: Radoszyna Wola należy do dóbr Pniewnik, z których jest wymierzona, ma 31 wł., a całe dobra Pniewnik z pierwszego nadania książąt powinny mieć 61 wł., w tym w P. jest 20 wł., w Zakrzewie 10 wł., w Radoszynej Woli 31 wł.; Radoszyna Wola siedzi na wolniźnie [=jest osadzona] od 11 lat, a pl. w Pniewniku pobierał dot. dzies. z całych dóbr Pniewnik. Pozostali trzej świadkowie potw. w/w informacje (Ep. 204, 152v-153); 1530 Jakub komendarz w P. przysięga na dochody kościoła par. 18 kóp gr, 2 wikariusze mają 6 kóp, rektor szkoły 2 ½ kóp rocznie (UMKPułt s. 388); 1609 kośc. par. drewniany tyt. NMP, Jana Chrzciciela, Mateusza Ap. i Ewang., śś. Erazma, Zygmunta, Mikołaja i Leonarda, konsekrowany, pr. patronatu szlachty (Vis. 1609, 79v-80). |
| Pniewnik | Pniewnik | 9: Uwagi | Uw. Dobra Pniewnik w posiadaniu Ścibora starosty czer. (+ prawdop. ok. 1455 r.) mogły przejść po jego śmierci w posiadanie książ., tak jak jego główna posiadłość Brześce pod Czerskiem, znana dowodnie jako włas. książ. w 1518 r. Kanclerz Maciej z Rożana i Tarnowa mógł wejść w posiadanie dóbr Pniewnik z nadania książ., nie ponosząc większych kosztów i dlatego był w stanie szybko sfinansować kosztowną fundację nowego kośc. par. w Pniewniku, wydzielając mu uposażenie pleb. już w 1457 r., co było warunkiem koniecznym erekcji parafii przez bpa płockiego. Do kolejnej zmiany własnościowej także mogła przyczynić się śmierć kanclerza Macieja ok. 1467 r., kiedy dobra przejął Stanisław Targonia z Kobyłki. Nazwa Pniewnik pochodzi od rzeczownika Pniewie – pniaki, odziomki, określała pocz. miejsce nie wykarczowane z pniakami, korzeniami (Bijak, Nazwy 158). Była to zatem część puszczy, w której wycięto cenniejsze drzewa i pozostawiono zdewastowany obszar naturalnym procesom przyrodniczym. Nazwa lasu została także rozciągnięta na miejscowy ciek wodny i stała się nazwą obszernej włości. |
| Podsusze | Podsusze | 0: Nazwa | PODSUSZE (1535 [Podsusze]; 1563 Potszuse, 1783-1784 Podszusze) 2 km na E od Grębkowa (AHPMaz). |
| Podsusze | Podsusze | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1535 par. Grębkowo (Now II, 547); 1563 distr. liw., par. Grębków (ŹD 417). |
| Podsusze | Podsusze | 3: Własność | 3. Włas. biskupstwa pozn. 1535 Jan Latalski bp pozn. daje kościołowi w Grębkowie meszne we wsi P. (Łukaszewicz, Opis, s. 210-212); dzies. kmieca z P. przysądzona pleb. w Grębkowie (Now II, 547); 1563: 16 wł. os. (ŹD 417); 1783-1784 P. włas. bpa pozn. (RegDiec. 763); XIX w. wieś P. 309 mr [10,3 wł.], folw. P. 836 mr, w tym lasu 209 mr. [razem 1145 mr., tj. 38 wł.] (SG 8, 473). |
| Podsusze | Podsusze | 9: Uwagi | Uw. Wieś założona w kluczu grębkowskim na obszarze leśnym przynależnym do dóbr Grębków. Pocz. obiekt topograficzny, przed 1535 wieś bpia. Nazwa pochodzi od określenia terenowego tej części włości „pod Suchą”, tj. pod dobrami Sucha (Bijak, Nazwy 160). |
| Polikowo | Polikowo | 0: Nazwa | POLIKOWO (1415 Polikowo), obecnie Polków [hasło ogólne]. |
| Polikowo | Polikowo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1426n. distr. Liw. (Warsz 1, 224v); [par. Liw i Grębków (AHPMaz)]. |
| Polikowo | Polikowo | 2: Topografia | 2. 1951 oznaczenie granicy zewnętrznej kompleksu osad Polków [bez Piotrowic] (Mapa pow. węgrowskiego; bez granicy z Grodziskiem). |
| Polikowo | Polikowo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1415 Jan i Paweł z P. przeciw Niemierzy z Brudzina [płoń./Góra] o dziedzictwo (Płoń. nr 2558); 1416 Jakusz z Kryp sprzedaje Janowi i Pawłowi z P. swą część w Krypach za 7 kóp gr posp. (MK 3, 49; w Ciechanowie); 1421-1426 Jakusz z P. (Warsz 1, 1v i 224v); 1427 Jakub z P. sprzedaje dział dziedzictwa w P., kupiony od Szczepana, Mikołajowi Chełchowi z Chełch [z. ciech./Karniewo] za 40 kóp gr posp. Dorota c. tegoż Mikołaja Chełcha kwituje ojca z zadośćuczynienia za dobra (PP V nr 498); 1429 Jan, Szymon i Mikołaj bracia z Piotrowic zamieniają z Marcinem s. Wojciecha z P. swe części w Piotrowicach na jego część w P. (PP V, 781; PP VI, nr 15); 1432 Wysław z P. sprzedaje połowę swej części w P., koło części Iczka [z P.], szl. Stanisławowi z Psiepola [Księże Pole na Podlasiu?] za 15 kóp gr posp. (PP VI, 400); Szczepan z Kryp z ss. Piotrem i Przybkiem sprzedaje swój brzeg rz. Czerwonka z łąką poniżej grobli w dziedzictwie Krypy Pawłowi z P. za 6 kóp gr posp.; Paweł ma pr. budowy tamże stawu rybnego dla młyna albo bez młyna dla swego pożytku i podnoszenia oraz wylewania wody [zalewając czasowo teren] (PP VI, 401); Wojsław z P. sprzedaje swą część w dziedzictwie P. Jakuszowi z P. i Stanisławowi z [Księże Pole] za 30 kóp gr posp.; nabywcy podzielą je po połowie, Jakusz oprócz tego powinien mieć połowę lasu, którą wcześniej kupił od Wojsława, aż do rz. Liw [Liwiec] (PP VI, 406); 1438 Marcin s. zm. Wojciecha z P. sprzedaje Piotrowi z Piotrowic swe części w Piotrowicach, posiadane od Jana, Szymona i Mikołaja braci z Piotrowic drogą zamiany za 25 kóp gr posp. (MK 3, 156v); 1447 Piotr Moszna z P. sprzedaje swą część ojcowizny w obu P., z młynem na rz. Suchej, Andrzejowi z Piotrowic za 50 kóp (MK 4, 50-50v); 1455 Małgorzata c. zm. Mikołaja z P. zastawia Wielisławowi i Stanisławowi braciom z Proszewa swą część w P. w 17 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 5, 201v); 1464 [szl.] Iczek [?] z P. (TymProc. s. 257 p. 177 wg Liwska 1, 57);1476 [1480] szlachta z P. (KL nr 236) [par. Liw]: Mikołaj i Piotr Wyrzykowie z P. Wyrzyki oraz Piotr Oszczerz z s. Stanisławem, Ziemak z s. Mikołajem z P. [Oszczerze i Ziemaki] oraz Mroczesław, Klemens, Wojciech Dusz, Dadźbog z s. Stanisławem, Jan z P. [Dadźbogi] (KL s. 270); [par. Grębków]: Abraham, Mikołaj, Marcin, Wit, Jan z P. [Wielkie?] (KL s. 271); [par. Grębków?] Szczepan, Mikołaj, Piotr bracia, Piotr Piotrasz, Piotr Reszka, Stanisław Browy z s. Mikołajemz P. [Wielkie?; wpisani po Wyczółkach i przed Suchodołem, może graniczyli] (KL s. 273); 1478 Jakub z P., ż. Małgorzata c. zm. Jana Wiganda z Obór [czer.] (MK 5, 187v); 1482 Marcin z P., ż. Barbara c. zm. Pawła z Chojeczna [Widliska] (MK 32, 35v; 1519 r.); 1503 Mikołaj Polikowski z P., ż. Barbara c. Jana Olszama z Lichanic [war.] (Bon. XIV, 240); 1505 zm. Jan z P., wd. Anna [c.] zm. Jana z Roguszyna Połazi (MK 18, 241); 1512 Mikołaj s. zm. Jakuba z P., matka Małgorzata, ż. Barbara c. Jana z Lichanic zamienia część w dobrach P. w z. liw. na część w Gnatach w z. zakr. z Andrzejem s. Mścisława z Mirzyńca [nowom.] i Wojciechem s. Jana z Rostków (MK 32, 94v; 1521); 1518 Jakub z P. burgrabia [zamku liw.] (MK 32, 92); 1521 zm. Marcin Polikowski zostawił legat na fundację altarii w kośc. par. w Liwie, za który kupiono czynsz odkupny z dóbr Wiciejewo, Iłowiec i Barcząca w z. czer. (MK 32, 100v); 1563 dobra Polikowo ogółem obejmują ponad 20 wł. szl. bezkm. (ŹD 414-415, 418); 1584 Polikowscy h. Junosza „na Podlesiu”! (Papr. 326); XIX-XX w. dobra Polikowo ogółem można szacować na ok. 20 km2, tj. ok. 120 wł. obszaru (Mapa pow. węgrowskiego). |
| Polikowo | Polikowo | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wywodzi się od dawnego określenia topograficznego polik – teren otwarty, odkryty, równinny (Bijak, Nazwy 162), stała się nazwą średniowiecznej włości leśno-polno-łąkowej, od XV w. poświadczonym gniazdem rycerstwa h. Junosza, prawdop. z dawnego nadania książ. na rzecz możnego z XII-XIII w. |
| Polikowo | Polikowo Daćbogi | 0: Nazwa | POLIKOWO (1415 Polikowo), obecnie Polków [hasło ogólne]. |
| Polikowo | Polikowo Daćbogi | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1426n. distr. Liw. (Warsz 1, 224v); [par. Liw i Grębków (AHPMaz)]. |
| Polikowo | Polikowo Daćbogi | 2: Topografia | 2. 1951 oznaczenie granicy zewnętrznej kompleksu osad Polków [bez Piotrowic] (Mapa pow. węgrowskiego; bez granicy z Grodziskiem). |
| Polikowo | Polikowo Daćbogi | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1415 Jan i Paweł z P. przeciw Niemierzy z Brudzina [płoń./Góra] o dziedzictwo (Płoń. nr 2558); 1416 Jakusz z Kryp sprzedaje Janowi i Pawłowi z P. swą część w Krypach za 7 kóp gr posp. (MK 3, 49; w Ciechanowie); 1421-1426 Jakusz z P. (Warsz 1, 1v i 224v); 1427 Jakub z P. sprzedaje dział dziedzictwa w P., kupiony od Szczepana, Mikołajowi Chełchowi z Chełch [z. ciech./Karniewo] za 40 kóp gr posp. Dorota c. tegoż Mikołaja Chełcha kwituje ojca z zadośćuczynienia za dobra (PP V nr 498); 1429 Jan, Szymon i Mikołaj bracia z Piotrowic zamieniają z Marcinem s. Wojciecha z P. swe części w Piotrowicach na jego część w P. (PP V, 781; PP VI, nr 15); 1432 Wysław z P. sprzedaje połowę swej części w P., koło części Iczka [z P.], szl. Stanisławowi z Psiepola [Księże Pole na Podlasiu?] za 15 kóp gr posp. (PP VI, 400); Szczepan z Kryp z ss. Piotrem i Przybkiem sprzedaje swój brzeg rz. Czerwonka z łąką poniżej grobli w dziedzictwie Krypy Pawłowi z P. za 6 kóp gr posp.; Paweł ma pr. budowy tamże stawu rybnego dla młyna albo bez młyna dla swego pożytku i podnoszenia oraz wylewania wody [zalewając czasowo teren] (PP VI, 401); Wojsław z P. sprzedaje swą część w dziedzictwie P. Jakuszowi z P. i Stanisławowi z [Księże Pole] za 30 kóp gr posp.; nabywcy podzielą je po połowie, Jakusz oprócz tego powinien mieć połowę lasu, którą wcześniej kupił od Wojsława, aż do rz. Liw [Liwiec] (PP VI, 406); 1438 Marcin s. zm. Wojciecha z P. sprzedaje Piotrowi z Piotrowic swe części w Piotrowicach, posiadane od Jana, Szymona i Mikołaja braci z Piotrowic drogą zamiany za 25 kóp gr posp. (MK 3, 156v); 1447 Piotr Moszna z P. sprzedaje swą część ojcowizny w obu P., z młynem na rz. Suchej, Andrzejowi z Piotrowic za 50 kóp (MK 4, 50-50v); 1455 Małgorzata c. zm. Mikołaja z P. zastawia Wielisławowi i Stanisławowi braciom z Proszewa swą część w P. w 17 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 5, 201v); 1464 [szl.] Iczek [?] z P. (TymProc. s. 257 p. 177 wg Liwska 1, 57);1476 [1480] szlachta z P. (KL nr 236) [par. Liw]: Mikołaj i Piotr Wyrzykowie z P. Wyrzyki oraz Piotr Oszczerz z s. Stanisławem, Ziemak z s. Mikołajem z P. [Oszczerze i Ziemaki] oraz Mroczesław, Klemens, Wojciech Dusz, Dadźbog z s. Stanisławem, Jan z P. [Dadźbogi] (KL s. 270); [par. Grębków]: Abraham, Mikołaj, Marcin, Wit, Jan z P. [Wielkie?] (KL s. 271); [par. Grębków?] Szczepan, Mikołaj, Piotr bracia, Piotr Piotrasz, Piotr Reszka, Stanisław Browy z s. Mikołajemz P. [Wielkie?; wpisani po Wyczółkach i przed Suchodołem, może graniczyli] (KL s. 273); 1478 Jakub z P., ż. Małgorzata c. zm. Jana Wiganda z Obór [czer.] (MK 5, 187v); 1482 Marcin z P., ż. Barbara c. zm. Pawła z Chojeczna [Widliska] (MK 32, 35v; 1519 r.); 1503 Mikołaj Polikowski z P., ż. Barbara c. Jana Olszama z Lichanic [war.] (Bon. XIV, 240); 1505 zm. Jan z P., wd. Anna [c.] zm. Jana z Roguszyna Połazi (MK 18, 241); 1512 Mikołaj s. zm. Jakuba z P., matka Małgorzata, ż. Barbara c. Jana z Lichanic zamienia część w dobrach P. w z. liw. na część w Gnatach w z. zakr. z Andrzejem s. Mścisława z Mirzyńca [nowom.] i Wojciechem s. Jana z Rostków (MK 32, 94v; 1521); 1518 Jakub z P. burgrabia [zamku liw.] (MK 32, 92); 1521 zm. Marcin Polikowski zostawił legat na fundację altarii w kośc. par. w Liwie, za który kupiono czynsz odkupny z dóbr Wiciejewo, Iłowiec i Barcząca w z. czer. (MK 32, 100v); 1563 dobra Polikowo ogółem obejmują ponad 20 wł. szl. bezkm. (ŹD 414-415, 418); 1584 Polikowscy h. Junosza „na Podlesiu”! (Papr. 326); XIX-XX w. dobra Polikowo ogółem można szacować na ok. 20 km2, tj. ok. 120 wł. obszaru (Mapa pow. węgrowskiego). |
| Polikowo | Polikowo Daćbogi | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wywodzi się od dawnego określenia topograficznego polik – teren otwarty, odkryty, równinny (Bijak, Nazwy 162), stała się nazwą średniowiecznej włości leśno-polno-łąkowej, od XV w. poświadczonym gniazdem rycerstwa h. Junosza, prawdop. z dawnego nadania książ. na rzecz możnego z XII-XIII w. |
| Polikowo | Polikowo Oszczerze | 0: Nazwa | POLIKOWO (1415 Polikowo), obecnie Polków [hasło ogólne]. |
| Polikowo | Polikowo Oszczerze | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1426n. distr. Liw. (Warsz 1, 224v); [par. Liw i Grębków (AHPMaz)]. |
| Polikowo | Polikowo Oszczerze | 2: Topografia | 2. 1951 oznaczenie granicy zewnętrznej kompleksu osad Polków [bez Piotrowic] (Mapa pow. węgrowskiego; bez granicy z Grodziskiem). |
| Polikowo | Polikowo Oszczerze | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1415 Jan i Paweł z P. przeciw Niemierzy z Brudzina [płoń./Góra] o dziedzictwo (Płoń. nr 2558); 1416 Jakusz z Kryp sprzedaje Janowi i Pawłowi z P. swą część w Krypach za 7 kóp gr posp. (MK 3, 49; w Ciechanowie); 1421-1426 Jakusz z P. (Warsz 1, 1v i 224v); 1427 Jakub z P. sprzedaje dział dziedzictwa w P., kupiony od Szczepana, Mikołajowi Chełchowi z Chełch [z. ciech./Karniewo] za 40 kóp gr posp. Dorota c. tegoż Mikołaja Chełcha kwituje ojca z zadośćuczynienia za dobra (PP V nr 498); 1429 Jan, Szymon i Mikołaj bracia z Piotrowic zamieniają z Marcinem s. Wojciecha z P. swe części w Piotrowicach na jego część w P. (PP V, 781; PP VI, nr 15); 1432 Wysław z P. sprzedaje połowę swej części w P., koło części Iczka [z P.], szl. Stanisławowi z Psiepola [Księże Pole na Podlasiu?] za 15 kóp gr posp. (PP VI, 400); Szczepan z Kryp z ss. Piotrem i Przybkiem sprzedaje swój brzeg rz. Czerwonka z łąką poniżej grobli w dziedzictwie Krypy Pawłowi z P. za 6 kóp gr posp.; Paweł ma pr. budowy tamże stawu rybnego dla młyna albo bez młyna dla swego pożytku i podnoszenia oraz wylewania wody [zalewając czasowo teren] (PP VI, 401); Wojsław z P. sprzedaje swą część w dziedzictwie P. Jakuszowi z P. i Stanisławowi z [Księże Pole] za 30 kóp gr posp.; nabywcy podzielą je po połowie, Jakusz oprócz tego powinien mieć połowę lasu, którą wcześniej kupił od Wojsława, aż do rz. Liw [Liwiec] (PP VI, 406); 1438 Marcin s. zm. Wojciecha z P. sprzedaje Piotrowi z Piotrowic swe części w Piotrowicach, posiadane od Jana, Szymona i Mikołaja braci z Piotrowic drogą zamiany za 25 kóp gr posp. (MK 3, 156v); 1447 Piotr Moszna z P. sprzedaje swą część ojcowizny w obu P., z młynem na rz. Suchej, Andrzejowi z Piotrowic za 50 kóp (MK 4, 50-50v); 1455 Małgorzata c. zm. Mikołaja z P. zastawia Wielisławowi i Stanisławowi braciom z Proszewa swą część w P. w 17 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 5, 201v); 1464 [szl.] Iczek [?] z P. (TymProc. s. 257 p. 177 wg Liwska 1, 57);1476 [1480] szlachta z P. (KL nr 236) [par. Liw]: Mikołaj i Piotr Wyrzykowie z P. Wyrzyki oraz Piotr Oszczerz z s. Stanisławem, Ziemak z s. Mikołajem z P. [Oszczerze i Ziemaki] oraz Mroczesław, Klemens, Wojciech Dusz, Dadźbog z s. Stanisławem, Jan z P. [Dadźbogi] (KL s. 270); [par. Grębków]: Abraham, Mikołaj, Marcin, Wit, Jan z P. [Wielkie?] (KL s. 271); [par. Grębków?] Szczepan, Mikołaj, Piotr bracia, Piotr Piotrasz, Piotr Reszka, Stanisław Browy z s. Mikołajemz P. [Wielkie?; wpisani po Wyczółkach i przed Suchodołem, może graniczyli] (KL s. 273); 1478 Jakub z P., ż. Małgorzata c. zm. Jana Wiganda z Obór [czer.] (MK 5, 187v); 1482 Marcin z P., ż. Barbara c. zm. Pawła z Chojeczna [Widliska] (MK 32, 35v; 1519 r.); 1503 Mikołaj Polikowski z P., ż. Barbara c. Jana Olszama z Lichanic [war.] (Bon. XIV, 240); 1505 zm. Jan z P., wd. Anna [c.] zm. Jana z Roguszyna Połazi (MK 18, 241); 1512 Mikołaj s. zm. Jakuba z P., matka Małgorzata, ż. Barbara c. Jana z Lichanic zamienia część w dobrach P. w z. liw. na część w Gnatach w z. zakr. z Andrzejem s. Mścisława z Mirzyńca [nowom.] i Wojciechem s. Jana z Rostków (MK 32, 94v; 1521); 1518 Jakub z P. burgrabia [zamku liw.] (MK 32, 92); 1521 zm. Marcin Polikowski zostawił legat na fundację altarii w kośc. par. w Liwie, za który kupiono czynsz odkupny z dóbr Wiciejewo, Iłowiec i Barcząca w z. czer. (MK 32, 100v); 1563 dobra Polikowo ogółem obejmują ponad 20 wł. szl. bezkm. (ŹD 414-415, 418); 1584 Polikowscy h. Junosza „na Podlesiu”! (Papr. 326); XIX-XX w. dobra Polikowo ogółem można szacować na ok. 20 km2, tj. ok. 120 wł. obszaru (Mapa pow. węgrowskiego). |
| Polikowo | Polikowo Oszczerze | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wywodzi się od dawnego określenia topograficznego polik – teren otwarty, odkryty, równinny (Bijak, Nazwy 162), stała się nazwą średniowiecznej włości leśno-polno-łąkowej, od XV w. poświadczonym gniazdem rycerstwa h. Junosza, prawdop. z dawnego nadania książ. na rzecz możnego z XII-XIII w. |
| Polikowo | Polikowo Piotrowice | 0: Nazwa | POLIKOWO (1415 Polikowo), obecnie Polków [hasło ogólne]. |
| Polikowo | Polikowo Piotrowice | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1426n. distr. Liw. (Warsz 1, 224v); [par. Liw i Grębków (AHPMaz)]. |
| Polikowo | Polikowo Piotrowice | 2: Topografia | 2. 1951 oznaczenie granicy zewnętrznej kompleksu osad Polków [bez Piotrowic] (Mapa pow. węgrowskiego; bez granicy z Grodziskiem). |
| Polikowo | Polikowo Piotrowice | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1415 Jan i Paweł z P. przeciw Niemierzy z Brudzina [płoń./Góra] o dziedzictwo (Płoń. nr 2558); 1416 Jakusz z Kryp sprzedaje Janowi i Pawłowi z P. swą część w Krypach za 7 kóp gr posp. (MK 3, 49; w Ciechanowie); 1421-1426 Jakusz z P. (Warsz 1, 1v i 224v); 1427 Jakub z P. sprzedaje dział dziedzictwa w P., kupiony od Szczepana, Mikołajowi Chełchowi z Chełch [z. ciech./Karniewo] za 40 kóp gr posp. Dorota c. tegoż Mikołaja Chełcha kwituje ojca z zadośćuczynienia za dobra (PP V nr 498); 1429 Jan, Szymon i Mikołaj bracia z Piotrowic zamieniają z Marcinem s. Wojciecha z P. swe części w Piotrowicach na jego część w P. (PP V, 781; PP VI, nr 15); 1432 Wysław z P. sprzedaje połowę swej części w P., koło części Iczka [z P.], szl. Stanisławowi z Psiepola [Księże Pole na Podlasiu?] za 15 kóp gr posp. (PP VI, 400); Szczepan z Kryp z ss. Piotrem i Przybkiem sprzedaje swój brzeg rz. Czerwonka z łąką poniżej grobli w dziedzictwie Krypy Pawłowi z P. za 6 kóp gr posp.; Paweł ma pr. budowy tamże stawu rybnego dla młyna albo bez młyna dla swego pożytku i podnoszenia oraz wylewania wody [zalewając czasowo teren] (PP VI, 401); Wojsław z P. sprzedaje swą część w dziedzictwie P. Jakuszowi z P. i Stanisławowi z [Księże Pole] za 30 kóp gr posp.; nabywcy podzielą je po połowie, Jakusz oprócz tego powinien mieć połowę lasu, którą wcześniej kupił od Wojsława, aż do rz. Liw [Liwiec] (PP VI, 406); 1438 Marcin s. zm. Wojciecha z P. sprzedaje Piotrowi z Piotrowic swe części w Piotrowicach, posiadane od Jana, Szymona i Mikołaja braci z Piotrowic drogą zamiany za 25 kóp gr posp. (MK 3, 156v); 1447 Piotr Moszna z P. sprzedaje swą część ojcowizny w obu P., z młynem na rz. Suchej, Andrzejowi z Piotrowic za 50 kóp (MK 4, 50-50v); 1455 Małgorzata c. zm. Mikołaja z P. zastawia Wielisławowi i Stanisławowi braciom z Proszewa swą część w P. w 17 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 5, 201v); 1464 [szl.] Iczek [?] z P. (TymProc. s. 257 p. 177 wg Liwska 1, 57);1476 [1480] szlachta z P. (KL nr 236) [par. Liw]: Mikołaj i Piotr Wyrzykowie z P. Wyrzyki oraz Piotr Oszczerz z s. Stanisławem, Ziemak z s. Mikołajem z P. [Oszczerze i Ziemaki] oraz Mroczesław, Klemens, Wojciech Dusz, Dadźbog z s. Stanisławem, Jan z P. [Dadźbogi] (KL s. 270); [par. Grębków]: Abraham, Mikołaj, Marcin, Wit, Jan z P. [Wielkie?] (KL s. 271); [par. Grębków?] Szczepan, Mikołaj, Piotr bracia, Piotr Piotrasz, Piotr Reszka, Stanisław Browy z s. Mikołajemz P. [Wielkie?; wpisani po Wyczółkach i przed Suchodołem, może graniczyli] (KL s. 273); 1478 Jakub z P., ż. Małgorzata c. zm. Jana Wiganda z Obór [czer.] (MK 5, 187v); 1482 Marcin z P., ż. Barbara c. zm. Pawła z Chojeczna [Widliska] (MK 32, 35v; 1519 r.); 1503 Mikołaj Polikowski z P., ż. Barbara c. Jana Olszama z Lichanic [war.] (Bon. XIV, 240); 1505 zm. Jan z P., wd. Anna [c.] zm. Jana z Roguszyna Połazi (MK 18, 241); 1512 Mikołaj s. zm. Jakuba z P., matka Małgorzata, ż. Barbara c. Jana z Lichanic zamienia część w dobrach P. w z. liw. na część w Gnatach w z. zakr. z Andrzejem s. Mścisława z Mirzyńca [nowom.] i Wojciechem s. Jana z Rostków (MK 32, 94v; 1521); 1518 Jakub z P. burgrabia [zamku liw.] (MK 32, 92); 1521 zm. Marcin Polikowski zostawił legat na fundację altarii w kośc. par. w Liwie, za który kupiono czynsz odkupny z dóbr Wiciejewo, Iłowiec i Barcząca w z. czer. (MK 32, 100v); 1563 dobra Polikowo ogółem obejmują ponad 20 wł. szl. bezkm. (ŹD 414-415, 418); 1584 Polikowscy h. Junosza „na Podlesiu”! (Papr. 326); XIX-XX w. dobra Polikowo ogółem można szacować na ok. 20 km2, tj. ok. 120 wł. obszaru (Mapa pow. węgrowskiego). |
| Polikowo | Polikowo Piotrowice | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wywodzi się od dawnego określenia topograficznego polik – teren otwarty, odkryty, równinny (Bijak, Nazwy 162), stała się nazwą średniowiecznej włości leśno-polno-łąkowej, od XV w. poświadczonym gniazdem rycerstwa h. Junosza, prawdop. z dawnego nadania książ. na rzecz możnego z XII-XIII w. |
| Polikowo | Polikowo Wyrzyki | 0: Nazwa | POLIKOWO (1415 Polikowo), obecnie Polków [hasło ogólne]. |
| Polikowo | Polikowo Wyrzyki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1426n. distr. Liw. (Warsz 1, 224v); [par. Liw i Grębków (AHPMaz)]. |
| Polikowo | Polikowo Wyrzyki | 2: Topografia | 2. 1951 oznaczenie granicy zewnętrznej kompleksu osad Polków [bez Piotrowic] (Mapa pow. węgrowskiego; bez granicy z Grodziskiem). |
| Polikowo | Polikowo Wyrzyki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1415 Jan i Paweł z P. przeciw Niemierzy z Brudzina [płoń./Góra] o dziedzictwo (Płoń. nr 2558); 1416 Jakusz z Kryp sprzedaje Janowi i Pawłowi z P. swą część w Krypach za 7 kóp gr posp. (MK 3, 49; w Ciechanowie); 1421-1426 Jakusz z P. (Warsz 1, 1v i 224v); 1427 Jakub z P. sprzedaje dział dziedzictwa w P., kupiony od Szczepana, Mikołajowi Chełchowi z Chełch [z. ciech./Karniewo] za 40 kóp gr posp. Dorota c. tegoż Mikołaja Chełcha kwituje ojca z zadośćuczynienia za dobra (PP V nr 498); 1429 Jan, Szymon i Mikołaj bracia z Piotrowic zamieniają z Marcinem s. Wojciecha z P. swe części w Piotrowicach na jego część w P. (PP V, 781; PP VI, nr 15); 1432 Wysław z P. sprzedaje połowę swej części w P., koło części Iczka [z P.], szl. Stanisławowi z Psiepola [Księże Pole na Podlasiu?] za 15 kóp gr posp. (PP VI, 400); Szczepan z Kryp z ss. Piotrem i Przybkiem sprzedaje swój brzeg rz. Czerwonka z łąką poniżej grobli w dziedzictwie Krypy Pawłowi z P. za 6 kóp gr posp.; Paweł ma pr. budowy tamże stawu rybnego dla młyna albo bez młyna dla swego pożytku i podnoszenia oraz wylewania wody [zalewając czasowo teren] (PP VI, 401); Wojsław z P. sprzedaje swą część w dziedzictwie P. Jakuszowi z P. i Stanisławowi z [Księże Pole] za 30 kóp gr posp.; nabywcy podzielą je po połowie, Jakusz oprócz tego powinien mieć połowę lasu, którą wcześniej kupił od Wojsława, aż do rz. Liw [Liwiec] (PP VI, 406); 1438 Marcin s. zm. Wojciecha z P. sprzedaje Piotrowi z Piotrowic swe części w Piotrowicach, posiadane od Jana, Szymona i Mikołaja braci z Piotrowic drogą zamiany za 25 kóp gr posp. (MK 3, 156v); 1447 Piotr Moszna z P. sprzedaje swą część ojcowizny w obu P., z młynem na rz. Suchej, Andrzejowi z Piotrowic za 50 kóp (MK 4, 50-50v); 1455 Małgorzata c. zm. Mikołaja z P. zastawia Wielisławowi i Stanisławowi braciom z Proszewa swą część w P. w 17 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 5, 201v); 1464 [szl.] Iczek [?] z P. (TymProc. s. 257 p. 177 wg Liwska 1, 57);1476 [1480] szlachta z P. (KL nr 236) [par. Liw]: Mikołaj i Piotr Wyrzykowie z P. Wyrzyki oraz Piotr Oszczerz z s. Stanisławem, Ziemak z s. Mikołajem z P. [Oszczerze i Ziemaki] oraz Mroczesław, Klemens, Wojciech Dusz, Dadźbog z s. Stanisławem, Jan z P. [Dadźbogi] (KL s. 270); [par. Grębków]: Abraham, Mikołaj, Marcin, Wit, Jan z P. [Wielkie?] (KL s. 271); [par. Grębków?] Szczepan, Mikołaj, Piotr bracia, Piotr Piotrasz, Piotr Reszka, Stanisław Browy z s. Mikołajemz P. [Wielkie?; wpisani po Wyczółkach i przed Suchodołem, może graniczyli] (KL s. 273); 1478 Jakub z P., ż. Małgorzata c. zm. Jana Wiganda z Obór [czer.] (MK 5, 187v); 1482 Marcin z P., ż. Barbara c. zm. Pawła z Chojeczna [Widliska] (MK 32, 35v; 1519 r.); 1503 Mikołaj Polikowski z P., ż. Barbara c. Jana Olszama z Lichanic [war.] (Bon. XIV, 240); 1505 zm. Jan z P., wd. Anna [c.] zm. Jana z Roguszyna Połazi (MK 18, 241); 1512 Mikołaj s. zm. Jakuba z P., matka Małgorzata, ż. Barbara c. Jana z Lichanic zamienia część w dobrach P. w z. liw. na część w Gnatach w z. zakr. z Andrzejem s. Mścisława z Mirzyńca [nowom.] i Wojciechem s. Jana z Rostków (MK 32, 94v; 1521); 1518 Jakub z P. burgrabia [zamku liw.] (MK 32, 92); 1521 zm. Marcin Polikowski zostawił legat na fundację altarii w kośc. par. w Liwie, za który kupiono czynsz odkupny z dóbr Wiciejewo, Iłowiec i Barcząca w z. czer. (MK 32, 100v); 1563 dobra Polikowo ogółem obejmują ponad 20 wł. szl. bezkm. (ŹD 414-415, 418); 1584 Polikowscy h. Junosza „na Podlesiu”! (Papr. 326); XIX-XX w. dobra Polikowo ogółem można szacować na ok. 20 km2, tj. ok. 120 wł. obszaru (Mapa pow. węgrowskiego). |
| Polikowo | Polikowo Wyrzyki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wywodzi się od dawnego określenia topograficznego polik – teren otwarty, odkryty, równinny (Bijak, Nazwy 162), stała się nazwą średniowiecznej włości leśno-polno-łąkowej, od XV w. poświadczonym gniazdem rycerstwa h. Junosza, prawdop. z dawnego nadania książ. na rzecz możnego z XII-XIII w. |
| Polikowo | Polikowo Ziemaki | 0: Nazwa | POLIKOWO (1415 Polikowo), obecnie Polków [hasło ogólne]. |
| Polikowo | Polikowo Ziemaki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1426n. distr. Liw. (Warsz 1, 224v); [par. Liw i Grębków (AHPMaz)]. |
| Polikowo | Polikowo Ziemaki | 2: Topografia | 2. 1951 oznaczenie granicy zewnętrznej kompleksu osad Polków [bez Piotrowic] (Mapa pow. węgrowskiego; bez granicy z Grodziskiem). |
| Polikowo | Polikowo Ziemaki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1415 Jan i Paweł z P. przeciw Niemierzy z Brudzina [płoń./Góra] o dziedzictwo (Płoń. nr 2558); 1416 Jakusz z Kryp sprzedaje Janowi i Pawłowi z P. swą część w Krypach za 7 kóp gr posp. (MK 3, 49; w Ciechanowie); 1421-1426 Jakusz z P. (Warsz 1, 1v i 224v); 1427 Jakub z P. sprzedaje dział dziedzictwa w P., kupiony od Szczepana, Mikołajowi Chełchowi z Chełch [z. ciech./Karniewo] za 40 kóp gr posp. Dorota c. tegoż Mikołaja Chełcha kwituje ojca z zadośćuczynienia za dobra (PP V nr 498); 1429 Jan, Szymon i Mikołaj bracia z Piotrowic zamieniają z Marcinem s. Wojciecha z P. swe części w Piotrowicach na jego część w P. (PP V, 781; PP VI, nr 15); 1432 Wysław z P. sprzedaje połowę swej części w P., koło części Iczka [z P.], szl. Stanisławowi z Psiepola [Księże Pole na Podlasiu?] za 15 kóp gr posp. (PP VI, 400); Szczepan z Kryp z ss. Piotrem i Przybkiem sprzedaje swój brzeg rz. Czerwonka z łąką poniżej grobli w dziedzictwie Krypy Pawłowi z P. za 6 kóp gr posp.; Paweł ma pr. budowy tamże stawu rybnego dla młyna albo bez młyna dla swego pożytku i podnoszenia oraz wylewania wody [zalewając czasowo teren] (PP VI, 401); Wojsław z P. sprzedaje swą część w dziedzictwie P. Jakuszowi z P. i Stanisławowi z [Księże Pole] za 30 kóp gr posp.; nabywcy podzielą je po połowie, Jakusz oprócz tego powinien mieć połowę lasu, którą wcześniej kupił od Wojsława, aż do rz. Liw [Liwiec] (PP VI, 406); 1438 Marcin s. zm. Wojciecha z P. sprzedaje Piotrowi z Piotrowic swe części w Piotrowicach, posiadane od Jana, Szymona i Mikołaja braci z Piotrowic drogą zamiany za 25 kóp gr posp. (MK 3, 156v); 1447 Piotr Moszna z P. sprzedaje swą część ojcowizny w obu P., z młynem na rz. Suchej, Andrzejowi z Piotrowic za 50 kóp (MK 4, 50-50v); 1455 Małgorzata c. zm. Mikołaja z P. zastawia Wielisławowi i Stanisławowi braciom z Proszewa swą część w P. w 17 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 5, 201v); 1464 [szl.] Iczek [?] z P. (TymProc. s. 257 p. 177 wg Liwska 1, 57);1476 [1480] szlachta z P. (KL nr 236) [par. Liw]: Mikołaj i Piotr Wyrzykowie z P. Wyrzyki oraz Piotr Oszczerz z s. Stanisławem, Ziemak z s. Mikołajem z P. [Oszczerze i Ziemaki] oraz Mroczesław, Klemens, Wojciech Dusz, Dadźbog z s. Stanisławem, Jan z P. [Dadźbogi] (KL s. 270); [par. Grębków]: Abraham, Mikołaj, Marcin, Wit, Jan z P. [Wielkie?] (KL s. 271); [par. Grębków?] Szczepan, Mikołaj, Piotr bracia, Piotr Piotrasz, Piotr Reszka, Stanisław Browy z s. Mikołajemz P. [Wielkie?; wpisani po Wyczółkach i przed Suchodołem, może graniczyli] (KL s. 273); 1478 Jakub z P., ż. Małgorzata c. zm. Jana Wiganda z Obór [czer.] (MK 5, 187v); 1482 Marcin z P., ż. Barbara c. zm. Pawła z Chojeczna [Widliska] (MK 32, 35v; 1519 r.); 1503 Mikołaj Polikowski z P., ż. Barbara c. Jana Olszama z Lichanic [war.] (Bon. XIV, 240); 1505 zm. Jan z P., wd. Anna [c.] zm. Jana z Roguszyna Połazi (MK 18, 241); 1512 Mikołaj s. zm. Jakuba z P., matka Małgorzata, ż. Barbara c. Jana z Lichanic zamienia część w dobrach P. w z. liw. na część w Gnatach w z. zakr. z Andrzejem s. Mścisława z Mirzyńca [nowom.] i Wojciechem s. Jana z Rostków (MK 32, 94v; 1521); 1518 Jakub z P. burgrabia [zamku liw.] (MK 32, 92); 1521 zm. Marcin Polikowski zostawił legat na fundację altarii w kośc. par. w Liwie, za który kupiono czynsz odkupny z dóbr Wiciejewo, Iłowiec i Barcząca w z. czer. (MK 32, 100v); 1563 dobra Polikowo ogółem obejmują ponad 20 wł. szl. bezkm. (ŹD 414-415, 418); 1584 Polikowscy h. Junosza „na Podlesiu”! (Papr. 326); XIX-XX w. dobra Polikowo ogółem można szacować na ok. 20 km2, tj. ok. 120 wł. obszaru (Mapa pow. węgrowskiego). |
| Polikowo | Polikowo Ziemaki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wywodzi się od dawnego określenia topograficznego polik – teren otwarty, odkryty, równinny (Bijak, Nazwy 162), stała się nazwą średniowiecznej włości leśno-polno-łąkowej, od XV w. poświadczonym gniazdem rycerstwa h. Junosza, prawdop. z dawnego nadania książ. na rzecz możnego z XII-XIII w. |
| Polikowo Daćbogi | Polikowo Daćbogi | 0: Nazwa | POLIKOWO DAĆBOGI (1436 Polikowo, 1476! [1480] Polykowo, 1522 P. Daczbogy, 1535 Daczbogy, 1563 Polikowo Daczbogi, 1783-1784 Polkow Dazbogi) 11 km na SSE od zamku w Liwie, dziś Polków Daćbogi (AHPMaz). |
| Polikowo Daćbogi | Polikowo Daćbogi | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1436 distr. Czirn. prope Lyw (MK 3, 187v); 1563 par. Liw (ŹD 415). |
| Polikowo Daćbogi | Polikowo Daćbogi | 2: Topografia | 2. 1436 przyległy odcinek połowy rzek Kostrzyń i Liw [Liwiec] (MK 3, 187v); 1522: 3 części zw. Miklaszowskie na P. D. z obu stron pól, od rz. Kostrzyń do drogi Słu[cho]cińskiej i z drugiej strony od granicy Skubniewskiej do rz. Kostrzyń (MK 32, 204v). |
| Polikowo Daćbogi | Polikowo Daćbogi | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1436 Katarzyna c. Pawła z P. kwituje Falisława swego stryja z zadośćuczynienia za dobra (MK 3, 187-7v); Falisław z P. sprzedaje Janowi i Pawłowi z Jartyporów [z. drohicka] ½ swej ojcowizny i włas. zakupionej w P. z ½ [odcinka] rzek Liw [Liwiec] i Kostrzynia za 18 kóp gr posp. (MK 3, 187v); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mroczesława, Klemensa, Wojciecha Dusza, Dadźboga, Stanisława jego syna oraz Jana z P. z ich kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 270); 1522 zastaw 3 części? (MK 32, 204); 1535 D. (kart. AHPMaz); 1563: 3 ¾ wł. i 1 ½ mr szl. bezkm. (ŹD 415); 1783-1784 włas. drobnej szl. (RegDiec. 765, w par. Kopcie); XIX w. Polków Daćbogi 293 mr. [niespełna 10 wł.] drobnej szlachty (SG 8, 597). |
| Polikowo Daćbogi | Polikowo Daćbogi | 9: Uwagi | Uw. Nazwa pochodzi prawdop. od Dadźboga znanego w przyw. ks. Konrada III z lat 1476! [1480]. |
| Polikowo Oszczerze | Polikowo Oszczerze | 0: Nazwa | POLIKOWO OSZCZERZE (1522, 1563 Polikowo Osczerze) 9 km na SSE od zamku w Liwie, dziś Oszczerze (AHPMaz). |
| Polikowo Oszczerze | Polikowo Oszczerze | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. Liw. (KL nr 236); 1563 par. Liw (ŹD 414). |
| Polikowo Oszczerze | Polikowo Oszczerze | 2: Topografia | 2. 1565 Grodzisk graniczy m. in. z Polikowskiemi [z P. O. i Ziemaki] (LMaz 2, 181). |
| Polikowo Oszczerze | Polikowo Oszczerze | 3: Własność | 3. Włas. szlach.1468 zakład między Mikołajem, Piotrem i Janem ss. Szczepana Wyrzyka z P. h. Lubicz i między Piotrem [Oszczerzem] i Ziemakiem wraz z ich synami: Stanisławem s. Piotra, Janem i Mikołajem ss. Ziemaka z P. h. Junosze (MHerald 1932, XI/1, s. 2); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Piotra Oszczerza i jego s. Stanisława, Ziemaka i jego s. Mikołaja z ich kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 270); 1492 Maciej Oszczerz z P. h. Junosza przedstawia świadków swego szlachectwa (MZH nr 713); 1522 Samson s. zm. Stanisława z P. O. zastawia dział w P. O. szl. Stanisławowi wójtowi z Nowego Liwa (MK 32, 205v); 1548 Jan Polikowski z P. O. h. Junosza, przeprowadza wywód szlachectwa (MS 5 nr 4639); 1563: 3 ¾ wł. szl. bezkm. (ŹD 414); 1783-1784 O. włas. Rudzińskiego wojewodzica (RegDiec. 765); XIX w. O. 305 mr [ponad 10 wł.] (SG 7, 750). |
| Polikowo Piotrowice | Polikowo Piotrowice | 0: Nazwa | POLIKOWO PIOTROWICE (1429 Pyotrowicze, Pyotrowycze, 1501 Polikowo Pyotrouicze, 1563 Piotrowice) 12 km na S od zamku w Liwie, obecnie Piotrowice AHPMaz). |
| Polikowo Piotrowice | Polikowo Piotrowice | 1: Przyn. terytorialna | 1. Distr. liw., 1563 par. Grębków (ŹD 418). |
| Polikowo Piotrowice | Polikowo Piotrowice | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1429 Jan, Szymon i Mikołaj bracia z Piotrowic zamieniają z Marcinem s. Wojciecha z Polikowa swe części w Piotrowicach [czer.] na jego część w Polikowie (PP V, 781; PP VI, nr 15); 1429 Marcin z Piotrowic (PP V, nr 582; transakcja wpisana po poprzedniej powinna dot. tej samej osady, a identyfikacja nasuwa trudności]; 1438 Marcin s. zm. Wojciecha z Polikowa sprzedaje Piotrowi z Piotrowic swe części w P. posiadane od Jana, Szymona i Mikołaja braci z P. drogą zamiany za 25 kóp gr posp. (MK 3, 156v); 1447 Andrzej z Piotrowic kupuje od Piotra Moszny z Polikowa jego część ojcowizny w obu Polikowach, z młynem na rz. Suchej, za 50 kóp (MK 4, 50-50v); 1464 Andrzej Plichta z Poliko[wa], Mikołaj jego brat h. Korabie (MHerald 1932, XI/1, s. 1); 1482 podział ss. zm. Andrzeja Plichty z P.: Mikołajowi seniorowi przypada siedlisko z zabudowaniami po zm. bracie Bernardzie z rolą za siedliskiem, Abrahamowi stare siedlisko ojcowskie, Pawłowi pisarzowi liwskiemu siedlisko puste obok Abrahama; Mikołaj i Paweł powinni otrzymać pieniądze za części w dobrach Chełchowo kupionych przez Abrahama (potw. 1523, MK 32, 172); 1497 szl. Ścibor z P. [liw.?] przedstawia wypis z ks. z. liw. zastawu dóbr Barbary c. zm. Pawła z Chojeczna w 18 kopach gr z 1496 jako dok. przepadku (MK 9, 215; w Warszawie); 1497 Mikołaj z Piotrowic asesor sądu z. liw. (MK 32, 101v); 1501 Mikołaj s. zm. Marcina z P. zapisuje Stanisławowi s. zm. Szczepana wójta z Nowego Liwa część zw. Koziełkowska w dobrach P. P. (MK 32, 206); 1510-1511 Jan z P. burgrabia [zamku liw.] (DrohickaZ z 1621 r., Mińsk fond 1759-2-64; MK 32, 101); 1514 Mikołaj Piotrowski burgrabia [w Nurze] (MK 32, 104); 1523 wypis aktu podziału z 1482 r. otrzymuje Andrzej z P. P. (MK 32, 172); 1563: 2 wł. os. (ŹD 418); XIX w. folw. Piotrowice 183 mr. [ponad 6 wł.], w tym 156 mr. roli (SG 8, 215). |
| Polikowo Piotrowice | Polikowo Piotrowice | 6: Wydarzenia, osoby | 6. 1471/1472 Paweł s. Andrzeja z P. student uniwersytetu krak. (AS I, 206; MUK 1471h/181), pisarz z. liwski 1482, notariusz publ. w diec. płoc. 1493 (Ep. 15, 199); pl. w Korytnicy z prezenty książ., + a. 1518? |
| Polikowo Sagały | Polikowo | 0: Nazwa | POLIKOWO SAGAŁY (1535 Polikowo Soczalki, 1540 P. Sagały, 1673 P. Sagaly, 1783 Polków Wielki y Sagały), identyczne z Polikowem Wielkim, stanowiły jego kontynuację. |
| Polikowo Sagały | Polikowo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1535 distr. liw. (RP); 1783-1784 par. Grębków (RegDiec. 763). |
| Polikowo Sagały | Polikowo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1535: 5 ½ wł. szl. bezkm. (kart. AHPMaz); 1540 P. S., 1673 P. S. (kart. AHPMaz.); 1783 P. W. y S. (Mapa woj. maz. Perthéesa; 1 punkt osadniczy); 1783-1784 P. Sagały, dziedzictwo, włas. drobnej szl. (RegDiec. 763); XIX w. Polków Sagały 36 domów, 1111 mr. [37 wł.]; wieś drobnej szl. (SG 8, 597). |
| Polikowo [Wielkie, Mroczki, Zalesie] | Polikowo | 0: Nazwa | POLIKOWO [WIELKIE, MROCZKI, ZALESIE] (1425, 1476 Polykowo, 1563 Polikowo Magna [Wielkie], Mroczki, Zalesie; 1783 Polkow Wielki y Sagały) 9-10 km na S od zamku w Liwie, część dawnej włości Polikowo w składzie par. Grębków (AHPMaz). |
| Polikowo [Wielkie, Mroczki, Zalesie] | Polikowo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); a. 1425 par. Liw, 1425 par. Grębkowo (Now II, 547). |
| Polikowo [Wielkie, Mroczki, Zalesie] | Polikowo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1447 dzies. z folwarków Stanisława, Mącimira, Wojciecha z synami, Jana Kożuszka, Szczepana, Jana i innego Jana dziedziców z P. (KnapNot 340, zob. p. 5); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Abrahama, Mikołaja, Marcina, Wita, Jana z P. i ich działy i kmieci (KL nr 236, s. 271; wpis po Słuchocinie w par. Grębków); Szczepana, Mikołaja i Piotra braci, Piotra Piotrasza, Piotra Reszkę, Stanisława Browego [?] z s. Mikołajem z P. z mieszkańcami i kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 273); 1563 P. Wielkie, Mroczki, Zalesie 12 wł. i 2 ½ mr. szl. bezkm. (ŹD 418); 1783 Polkow Wielki y Sagały (Mapa woj. maz. Perthéesa; 1 punkt osadniczy); XIX w. Polków Sagały [P. Wielkie] 36 domów, 1111 mr. [37 wł.]; P. Mroczki 226 mr. [7 ½ wł.], P. Zalesie 3 domy, 216 mr. [7 wł.], par. Grębków, wsie drobnej szlachty (SG 8, 597). |
| Polikowo [Wielkie, Mroczki, Zalesie] | Polikowo | 5: Stos. kościelne | 5. 1425 bp Andrzej Gosławski przyłącza P. Wielki do par. Grębków wraz z dzies. (Now II, 547); 1447 Piotr pl. z Grębkowa zawiera układ z Maciejem pl. w Liwie; wsie P. i Suchodół będą należeć do par. Grębków, a dzies. z obu wsi będzie pobierana przez obu plebanów przemiennie, co drugi rok (KnapNot 340-341). |
| Polikowo Wyrzyki | Polikowo Wyrzyki | 0: Nazwa | POLIKOWO WYRZYKI (1476! [1480] Wyrzyky w dziedzictwie Polykowo; 1563 Polikowo Wyrzyki) osada zaginiona, zlokalizowana w przybliżeniu w Polikowie Pobratymach (AHPMaz s. 206; 10 km na S od zamku w Liwie). |
| Polikowo Wyrzyki | Polikowo Wyrzyki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Liw (ŹD s. 415). |
| Polikowo Wyrzyki | Polikowo Wyrzyki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1468 zakład między Mikołajem, Piotrem i Janem ss. Szczepana Wyrzyka z P. h. Lubicz i między Piotrem [Oszczerzem] i Ziemakiem wraz z ich synami: Stanisławem s. Piotra, Janem i Mikołajem ss. Ziemaka z P. h. Junosze (MHerald 1932, XI/1, s. 2); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mikołaja i Piotra Wyrzyków ze wsi W. w dziedzictwie P. wraz z mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 270); 1563: 1 ¾ wł. szl. bezkm. (ŹD 415); znane jeszcze w 1 poł. XVII w., ale 1663 P. Pobratyny, wcześniej nieznane (kart. AHPMaz); 1783-1784 Polkow Pobratyny, włas. drobnej szl. (RegDiec. 765); XIX w. Polikowo Pobratymy 654 mr. [niespełna 22 wł.] (SG 8, 597). |
| Polikowo Ziemaki | Polikowo Ziemaki | 0: Nazwa | POLIKOWO ZIEMAKI (1451 Polikowo, 1783 Ziemaki, 1789 Ziemiaki, XIX w. Ziomaki) 9 km na SSE od zamku w Liwie, obecnie Ziomaki. Nie odnotowane w AHPMaz. Znane w 1789 r. jako Ziemiaki, spisane z Oszczerzami. 1839 folw. Ziomaki został oznaczony na zachód od Oszczerzy (Mapa Kwat.). |
| Polikowo Ziemaki | Polikowo Ziemaki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1453 distr. Czirn. prope Lyw (MK 4, 14); 1789-1890 par. Liw (TarDym). |
| Polikowo Ziemaki | Polikowo Ziemaki | 2: Topografia | 2. 1565 Grodzisk graniczy m. in. z Polikowskiemi [z P. Ziemaki i Oszczerze] (LMaz 2, 181). |
| Polikowo Ziemaki | Polikowo Ziemaki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1451 Ziemak z P. odwołuje sprzedaż przez Falisława z P. ½ cz. Katarzyny c. Pawła z P., którą kupuje Piotr [Oszczerz?] z P.; Ziemak jest br. stryjecznym tegoż Piotra (MK 4, 124v); 1453 Ziemak z P. sprzedaje swą 1 wł. chełm. z siedliskiem w dziedzictwie P. Falisławowi i Piotrowi z P. za 7 ½ kóp gr (MK 4, 14); 1468 zakład między Mikołajem, Piotrem i Janem [ss.] Szczepana Wyrzyka z P. h. Lubicz a Piotrem i Ziemakiem i ich synami: Stanisławem s. Piotra oraz Janem i Mikołajem ss. Ziemaka z P. h. Junosze (MHerald 1932, XI/1, s. 2); [ok. 1470] Ziemak z P. h. Junosza (MHerald 1932, XI/1, s. 2); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Piotra Oszczerza i jego s. Stanisława, Ziemaka i jego s. Mikołaja z ich kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 270); 1511 akt prawny w wypisie z ksiąg ziem. liw. [na P. Z.] (MK 32, 100v); 1521 Jakub s. zm. Ziemaka z P. otrzymuje wypis aktu z 1511 służącego jemu z bratem i bratankami (MK 32, 100v); 1783 Osczerze i Ziemaki (Mapa woj. maz. Perthéesa; jeden punkt osadniczy); 1789 i 1790 Z. spisane wraz z Oszczerzami (TarDym); XIX w. Ziomaki folw., 4 domy, 894 mr. [niespełna 30 wł.] (SG 14, 623). |
| Polikowo Ziemaki | Polikowo Ziemaki | 9: Uwagi | Uw. Nie odnotowane w rejestrach poborowych jako odrębna osada, prawdop. w XVI w. były spisywane wraz z sąsiednim Polikowem-Oszczerze. Nazwa Ziemaki wskazuje na potomków Ziemaka, dlatego też można łączyć ją z Ziemakiem znanym tu w 2 poł. XV w. Imię Ziemak należało do charakterystycznego kręgu imion rodu Junoszów, znanych na średniowiecznym Mazowszu (Pacuski, Możnowładztwo, indeks, s. 571). |
| Połazie | Połazie | 0: Nazwa | POŁAZIE (1417 Polaze, 1425 Polasze), las i dobra [hasło ogólne] |
| Połazie | Połazie | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1417 prope a Lyw (MK 3, 57); 1425 distr. warsz.; akt w Liwie (PP V, nr 75); 1427 prope Liw (PP V nr 496); 1432 distr. Czirn. prope a Liw (PP VI, 376); [par. Pniewnik]. |
| Połazie | Połazie | 2: Topografia | 2. 1424 las P. we włości Pniewnik od [węgła] granicy Korytnicy [północny węgieł gran. wsi Pniewnik na mapie WIG z 1937 r.], przez który idzie granica wewnętrzna włości do wierzchołka rz. Pniewnik [Pniewniczanka] (MK 3, 42v); 1425 dział z siedliskiem w P. versus Przewnik! [w stronę Pniewnika] (PP V nr 75, w przypisie, wstępna redakcja aktu); 1431 pozostałość Gniewka w P. graniczy z Więcławem, częścią Andrzeja Kąty oraz działem Stogniewa [ze Słonkowa, wysz] (PP VI, 268); 1474 las P. od granic Czaplskich [Czaple, liw/Czerwonka] (MK 5, 178); 1475 las P. między dobrami P., Żabokliki, Żelazowo i Zawady (MK 5, 179); 1565 ziemianie Połascy [z P.] graniczą z miastem Liw [Nowy] (LMaz 2, 177). |
| Połazie | Połazie | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1417 ks. Janusz I daje Gniewkowi i Trojanowi dziedzicom z P. pr. niem. z czynszem książ. po 11 gr z wł. os. na ich dziedzictwo P. i Koszewnica (MK 3, 57; w Liwie); 1425 Więcław z Pątek [nowom/Winnica] kupuje od Gniewomira z P. inaczej Kurzątkowa [sąch./Płońsk?] połowę jego działu, 5 wł. w P. za 20 kóp gr posp.; Gniewomir z bratankiem Trojanem posiadają [dawniejszy] przyw. ks. Janusza na 20 wł.w P. (PP V, nr 75); 1427 Pietrasz z Cybulina [wysz.] jako opiekun Katarzyny c. [zm.] Marcisza z P. stając z Kat. przed księciem sprzedają dział Katarzyny w P. Janowi z Czapli [liw.] za 18 kóp gr posp. (PP V nr 496); 1431 Gniewek z P. sprzedaje swą pozostałość działu w P. Mikołajowi, Piotrowi i Polubionowi dziedzicom z Kątów za 12 kóp gr posp.; Trojan bratanek Gniewka wyraża zgodę. Mikołaj otrzymuje połowę, Piotr z Polubionem drugą połowę (PP VI, 268); 1432 Marcin Czarnocic z P. sprzedaje 1 ½ wł. i 5 mr. w P. Michałowi z Białobrzeża za 8 kóp gr posp. (PP VI, 376); 1435 Gniewko i Trojan z Wąsoszy sprzedają swe części dziedzictwa Połazie (dział aż do rz. Czerwonki) za 32 kopy gr posp. Tomaszowi, Piotrowi, Dziersławowi, Mikołajowi, Stanisławowi zw. Polubion, Dalbiertowi i Jakuszowi z Kątów. Tomasz weźmie ¾ działu od strony Pniewnika, pozostali czwartą część działu od strony Czapli, ale obie własności dochodzą do rz. Czerwonki (MK 3, 174v; potem Roguszyn); 1436 Wojciech z P. sprzedaje swą część w P. Szymonowi z Wilkowyi [sąch.?] za 18 kóp gr posp. (MK 3, 192v); 1464 Świętosław Stary z P., jego syn Piotr h. Kownaty (MHerald 1932, XI/1, s. 1); 1469 Katarzyna c. Wojciecha z Turny, ż. Jana z P. kwituje swego ojca i braci z zadośćuczynienia za dobra (potw. 1472, MK 5, 163v-4);1475, zap. 1 Venditio silve Polazye; zap. 2 Ogrodzona Lanka. Silva Polazye (MK 5, 179; w Liwie); 1477 ks. Konrad III sprzedaje Stanisławowi i Mikołajowi ss. Piotra z Kątów 20 wł. lasu P. od granicy działu kupionego od zm. [Macieja] Osieckiego (zob. P. Osiek), obok granicy Pniewnika, nad rz. Wartopnik, koło Lisich Jam inaczej Jaźwin, między Korytnicą [rejon późniejszej Woli Koryckiej] i Rabianami, z pr. chełmińskim i czynszem książ. po 6 gr posp. z wł. os. (MK 5, 182 bv); 1482 w/w Stanisław i Mikołaj dopuszczają do udziału w 20 wł. lasu kupionego od ks. Konrada swoich starszych braci Bernarda, Świętosława i Jana z P. (MK 5, 203v, w Czersku); 1539 w/w akt z 28 VI 1482 r. dot. 20 wł. w P. wydany Janowi i Jakubowi z P. (MK 60, 56; MS 4, 6426; dot. obszaru późniejszego Roguszyna-Leśniki oraz sąsiedniej Kwaśnianki (AHPMaz); 1483 ks. sprzedaje br. Grzegorzowi i Janowi Roguskim z Kątów po przemierzeniu 4 wł. nadwyżki, pomiędzy granicami Czaplskich, Połaskich i Żelazowskich z jednej strony a obok granic Roguskich aż do pól korytnickich z drugiej strony za 20 kóp w półgr (MK 5, 210v); 1500 Donacio Pollasye (MK 18, 110); Vendicio Polassye (MK 18, 181v); 1503 ks. Konrad III sprzedaje Gotardowi z Noiszewa 20 wł. lasu P. od granic Korytnicy do [lasu] Gołębiniec, stąd do granic lasu Rabieńskich i Roguskich szlachty (MK 18, 156-6v; akt niezrealizowany); 1513 Anna ks. [regentka] sprzedaje prac. Florianowi z Korytnicy 1 wł. wójtostwa we wsi książ. Mościska, lokowanej na surowym korzeniu w lesie P., za 12 kóp gr (MK 8, 23v; potem wieś Wola Korycka). |
| Połazie | Połazie | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Połazie pochodzi od określenia połaz – pasieka, miejsce gospodarki bartnej (Słownik staropolski VI, 352). |
| Połazie | Połazie Ogrodzona Łąka | 0: Nazwa | POŁAZIE (1417 Polaze, 1425 Polasze), las i dobra [hasło ogólne] |
| Połazie | Połazie Ogrodzona Łąka | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1417 prope a Lyw (MK 3, 57); 1425 distr. warsz.; akt w Liwie (PP V, nr 75); 1427 prope Liw (PP V nr 496); 1432 distr. Czirn. prope a Liw (PP VI, 376); [par. Pniewnik]. |
| Połazie | Połazie Ogrodzona Łąka | 2: Topografia | 2. 1424 las P. we włości Pniewnik od [węgła] granicy Korytnicy [północny węgieł gran. wsi Pniewnik na mapie WIG z 1937 r.], przez który idzie granica wewnętrzna włości do wierzchołka rz. Pniewnik [Pniewniczanka] (MK 3, 42v); 1425 dział z siedliskiem w P. versus Przewnik! [w stronę Pniewnika] (PP V nr 75, w przypisie, wstępna redakcja aktu); 1431 pozostałość Gniewka w P. graniczy z Więcławem, częścią Andrzeja Kąty oraz działem Stogniewa [ze Słonkowa, wysz] (PP VI, 268); 1474 las P. od granic Czaplskich [Czaple, liw/Czerwonka] (MK 5, 178); 1475 las P. między dobrami P., Żabokliki, Żelazowo i Zawady (MK 5, 179); 1565 ziemianie Połascy [z P.] graniczą z miastem Liw [Nowy] (LMaz 2, 177). |
| Połazie | Połazie Ogrodzona Łąka | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1417 ks. Janusz I daje Gniewkowi i Trojanowi dziedzicom z P. pr. niem. z czynszem książ. po 11 gr z wł. os. na ich dziedzictwo P. i Koszewnica (MK 3, 57; w Liwie); 1425 Więcław z Pątek [nowom/Winnica] kupuje od Gniewomira z P. inaczej Kurzątkowa [sąch./Płońsk?] połowę jego działu, 5 wł. w P. za 20 kóp gr posp.; Gniewomir z bratankiem Trojanem posiadają [dawniejszy] przyw. ks. Janusza na 20 wł.w P. (PP V, nr 75); 1427 Pietrasz z Cybulina [wysz.] jako opiekun Katarzyny c. [zm.] Marcisza z P. stając z Kat. przed księciem sprzedają dział Katarzyny w P. Janowi z Czapli [liw.] za 18 kóp gr posp. (PP V nr 496); 1431 Gniewek z P. sprzedaje swą pozostałość działu w P. Mikołajowi, Piotrowi i Polubionowi dziedzicom z Kątów za 12 kóp gr posp.; Trojan bratanek Gniewka wyraża zgodę. Mikołaj otrzymuje połowę, Piotr z Polubionem drugą połowę (PP VI, 268); 1432 Marcin Czarnocic z P. sprzedaje 1 ½ wł. i 5 mr. w P. Michałowi z Białobrzeża za 8 kóp gr posp. (PP VI, 376); 1435 Gniewko i Trojan z Wąsoszy sprzedają swe części dziedzictwa Połazie (dział aż do rz. Czerwonki) za 32 kopy gr posp. Tomaszowi, Piotrowi, Dziersławowi, Mikołajowi, Stanisławowi zw. Polubion, Dalbiertowi i Jakuszowi z Kątów. Tomasz weźmie ¾ działu od strony Pniewnika, pozostali czwartą część działu od strony Czapli, ale obie własności dochodzą do rz. Czerwonki (MK 3, 174v; potem Roguszyn); 1436 Wojciech z P. sprzedaje swą część w P. Szymonowi z Wilkowyi [sąch.?] za 18 kóp gr posp. (MK 3, 192v); 1464 Świętosław Stary z P., jego syn Piotr h. Kownaty (MHerald 1932, XI/1, s. 1); 1469 Katarzyna c. Wojciecha z Turny, ż. Jana z P. kwituje swego ojca i braci z zadośćuczynienia za dobra (potw. 1472, MK 5, 163v-4);1475, zap. 1 Venditio silve Polazye; zap. 2 Ogrodzona Lanka. Silva Polazye (MK 5, 179; w Liwie); 1477 ks. Konrad III sprzedaje Stanisławowi i Mikołajowi ss. Piotra z Kątów 20 wł. lasu P. od granicy działu kupionego od zm. [Macieja] Osieckiego (zob. P. Osiek), obok granicy Pniewnika, nad rz. Wartopnik, koło Lisich Jam inaczej Jaźwin, między Korytnicą [rejon późniejszej Woli Koryckiej] i Rabianami, z pr. chełmińskim i czynszem książ. po 6 gr posp. z wł. os. (MK 5, 182 bv); 1482 w/w Stanisław i Mikołaj dopuszczają do udziału w 20 wł. lasu kupionego od ks. Konrada swoich starszych braci Bernarda, Świętosława i Jana z P. (MK 5, 203v, w Czersku); 1539 w/w akt z 28 VI 1482 r. dot. 20 wł. w P. wydany Janowi i Jakubowi z P. (MK 60, 56; MS 4, 6426; dot. obszaru późniejszego Roguszyna-Leśniki oraz sąsiedniej Kwaśnianki (AHPMaz); 1483 ks. sprzedaje br. Grzegorzowi i Janowi Roguskim z Kątów po przemierzeniu 4 wł. nadwyżki, pomiędzy granicami Czaplskich, Połaskich i Żelazowskich z jednej strony a obok granic Roguskich aż do pól korytnickich z drugiej strony za 20 kóp w półgr (MK 5, 210v); 1500 Donacio Pollasye (MK 18, 110); Vendicio Polassye (MK 18, 181v); 1503 ks. Konrad III sprzedaje Gotardowi z Noiszewa 20 wł. lasu P. od granic Korytnicy do [lasu] Gołębiniec, stąd do granic lasu Rabieńskich i Roguskich szlachty (MK 18, 156-6v; akt niezrealizowany); 1513 Anna ks. [regentka] sprzedaje prac. Florianowi z Korytnicy 1 wł. wójtostwa we wsi książ. Mościska, lokowanej na surowym korzeniu w lesie P., za 12 kóp gr (MK 8, 23v; potem wieś Wola Korycka). |
| Połazie | Połazie Ogrodzona Łąka | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Połazie pochodzi od określenia połaz – pasieka, miejsce gospodarki bartnej (Słownik staropolski VI, 352). |
| Połazie | Połazie Wielądki | 0: Nazwa | POŁAZIE (1417 Polaze, 1425 Polasze), las i dobra [hasło ogólne] |
| Połazie | Połazie Wielądki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1417 prope a Lyw (MK 3, 57); 1425 distr. warsz.; akt w Liwie (PP V, nr 75); 1427 prope Liw (PP V nr 496); 1432 distr. Czirn. prope a Liw (PP VI, 376); [par. Pniewnik]. |
| Połazie | Połazie Wielądki | 2: Topografia | 2. 1424 las P. we włości Pniewnik od [węgła] granicy Korytnicy [północny węgieł gran. wsi Pniewnik na mapie WIG z 1937 r.], przez który idzie granica wewnętrzna włości do wierzchołka rz. Pniewnik [Pniewniczanka] (MK 3, 42v); 1425 dział z siedliskiem w P. versus Przewnik! [w stronę Pniewnika] (PP V nr 75, w przypisie, wstępna redakcja aktu); 1431 pozostałość Gniewka w P. graniczy z Więcławem, częścią Andrzeja Kąty oraz działem Stogniewa [ze Słonkowa, wysz] (PP VI, 268); 1474 las P. od granic Czaplskich [Czaple, liw/Czerwonka] (MK 5, 178); 1475 las P. między dobrami P., Żabokliki, Żelazowo i Zawady (MK 5, 179); 1565 ziemianie Połascy [z P.] graniczą z miastem Liw [Nowy] (LMaz 2, 177). |
| Połazie | Połazie Wielądki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1417 ks. Janusz I daje Gniewkowi i Trojanowi dziedzicom z P. pr. niem. z czynszem książ. po 11 gr z wł. os. na ich dziedzictwo P. i Koszewnica (MK 3, 57; w Liwie); 1425 Więcław z Pątek [nowom/Winnica] kupuje od Gniewomira z P. inaczej Kurzątkowa [sąch./Płońsk?] połowę jego działu, 5 wł. w P. za 20 kóp gr posp.; Gniewomir z bratankiem Trojanem posiadają [dawniejszy] przyw. ks. Janusza na 20 wł.w P. (PP V, nr 75); 1427 Pietrasz z Cybulina [wysz.] jako opiekun Katarzyny c. [zm.] Marcisza z P. stając z Kat. przed księciem sprzedają dział Katarzyny w P. Janowi z Czapli [liw.] za 18 kóp gr posp. (PP V nr 496); 1431 Gniewek z P. sprzedaje swą pozostałość działu w P. Mikołajowi, Piotrowi i Polubionowi dziedzicom z Kątów za 12 kóp gr posp.; Trojan bratanek Gniewka wyraża zgodę. Mikołaj otrzymuje połowę, Piotr z Polubionem drugą połowę (PP VI, 268); 1432 Marcin Czarnocic z P. sprzedaje 1 ½ wł. i 5 mr. w P. Michałowi z Białobrzeża za 8 kóp gr posp. (PP VI, 376); 1435 Gniewko i Trojan z Wąsoszy sprzedają swe części dziedzictwa Połazie (dział aż do rz. Czerwonki) za 32 kopy gr posp. Tomaszowi, Piotrowi, Dziersławowi, Mikołajowi, Stanisławowi zw. Polubion, Dalbiertowi i Jakuszowi z Kątów. Tomasz weźmie ¾ działu od strony Pniewnika, pozostali czwartą część działu od strony Czapli, ale obie własności dochodzą do rz. Czerwonki (MK 3, 174v; potem Roguszyn); 1436 Wojciech z P. sprzedaje swą część w P. Szymonowi z Wilkowyi [sąch.?] za 18 kóp gr posp. (MK 3, 192v); 1464 Świętosław Stary z P., jego syn Piotr h. Kownaty (MHerald 1932, XI/1, s. 1); 1469 Katarzyna c. Wojciecha z Turny, ż. Jana z P. kwituje swego ojca i braci z zadośćuczynienia za dobra (potw. 1472, MK 5, 163v-4);1475, zap. 1 Venditio silve Polazye; zap. 2 Ogrodzona Lanka. Silva Polazye (MK 5, 179; w Liwie); 1477 ks. Konrad III sprzedaje Stanisławowi i Mikołajowi ss. Piotra z Kątów 20 wł. lasu P. od granicy działu kupionego od zm. [Macieja] Osieckiego (zob. P. Osiek), obok granicy Pniewnika, nad rz. Wartopnik, koło Lisich Jam inaczej Jaźwin, między Korytnicą [rejon późniejszej Woli Koryckiej] i Rabianami, z pr. chełmińskim i czynszem książ. po 6 gr posp. z wł. os. (MK 5, 182 bv); 1482 w/w Stanisław i Mikołaj dopuszczają do udziału w 20 wł. lasu kupionego od ks. Konrada swoich starszych braci Bernarda, Świętosława i Jana z P. (MK 5, 203v, w Czersku); 1539 w/w akt z 28 VI 1482 r. dot. 20 wł. w P. wydany Janowi i Jakubowi z P. (MK 60, 56; MS 4, 6426; dot. obszaru późniejszego Roguszyna-Leśniki oraz sąsiedniej Kwaśnianki (AHPMaz); 1483 ks. sprzedaje br. Grzegorzowi i Janowi Roguskim z Kątów po przemierzeniu 4 wł. nadwyżki, pomiędzy granicami Czaplskich, Połaskich i Żelazowskich z jednej strony a obok granic Roguskich aż do pól korytnickich z drugiej strony za 20 kóp w półgr (MK 5, 210v); 1500 Donacio Pollasye (MK 18, 110); Vendicio Polassye (MK 18, 181v); 1503 ks. Konrad III sprzedaje Gotardowi z Noiszewa 20 wł. lasu P. od granic Korytnicy do [lasu] Gołębiniec, stąd do granic lasu Rabieńskich i Roguskich szlachty (MK 18, 156-6v; akt niezrealizowany); 1513 Anna ks. [regentka] sprzedaje prac. Florianowi z Korytnicy 1 wł. wójtostwa we wsi książ. Mościska, lokowanej na surowym korzeniu w lesie P., za 12 kóp gr (MK 8, 23v; potem wieś Wola Korycka). |
| Połazie | Połazie Wielądki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Połazie pochodzi od określenia połaz – pasieka, miejsce gospodarki bartnej (Słownik staropolski VI, 352). |
| Połazie Ogrodzona Łąka | Połazie Ogrodzona Łąka | 0: Nazwa | POŁAZIE OGRODZONA ŁĄKA (1427 Ogrodzonye-Lanka, 1476! [1480] Polazye alias de Ogrodzonalanka, 1563 Połazie Ogrodzona Ląka, 1783 Polasie Ogrodzone Łąki) dziś Połazie, 4 km na W od zamku w Liwie. |
| Połazie Ogrodzona Łąka | Połazie Ogrodzona Łąka | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Liw (ŹD 415). |
| Połazie Ogrodzona Łąka | Połazie Ogrodzona Łąka | 2: Topografia | 2. 1565 Czerwonka graniczy m. in. z Polaskimi [Połaskimi ze wsi P.O.Ł.] (LMaz 2, 182); pierwsze pole folw. liwskiego leży pod P. (LMaz 2, 182). |
| Połazie Ogrodzona Łąka | Połazie Ogrodzona Łąka | 3: Własność | 3. Włas. szlach.1427 Świętosław i Jakub z O. L. sprzedają 20 wł. zw. Moszczana Piotrowi s. Tomasza, Więcławowi, Janowi, Gotardowi, Michałowi, Wojciechowi i Stanisławowi z Koskowa [blsk.], Piotrowi zw. Ogon z Żółtowa [siepr.] i Marcinowi Koska z Koskowa za 11 kóp gr posp. (PP V nr 501; kwota wskazuje na wł. jeszcze nie uprawiane); 1475 ks. Konrad III sprzedaje szlachcie z P. ½ wł. nadwyżki za 2 kopy w półgr: Jakub z Kuchar z s. Mikołajem dostaje 5 mr., Piotr, Wojciech i Jakub ss. Andrzeja 5 mr., Marcin s. Michała z Pawłem z P. 5 mr. (MK 5, 180v); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Adama Kierstana, Piotra Strzelca, Mikołaja, Mikołaja s. Wawrzyńca, Piotra s. Tomasza, Stanisława s. Kierstana, Jakuba s. Macieja, Marka, Grzegorza z P. i ich działy w dziedzictwie P. z mieszkańcami i kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 273); 1563: 3 ¼ wł., 1 ½ mr. szl. bezkm. (ŹD 415); 1783 P. O. Ł. (Mapa woj. maz. Perthéesa); XIX w. Połazie 664 mr. [ponad 22 wł.] (SG 8, 707). |
| Połazie Ogrodzona Łąka | Połazie Ogrodzona Łąka | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Ogrodzona Łąka wskazuje na teren łąkowy, ogrodzony, prawdop. chroniony przed dzikimi zwierzętami. Powstał tu przeto już przed 1427 r. obszar wypasu i hodowli wykorzystujący walory żyznych łąk w pobliżu miasta Liwa, związany z rynkiem lokalnym. Nazwa ta zachowała się do schyłku XVIII w. (Bijak, Nazwy 162). |
| Połazie Świętochowo | Połazie | 0: Nazwa | POŁAZIE ŚWIĘTOCHOWO (1673 Świętochowo Połazie, 1783-1784 Świętochowo Połazie, XIX w. Połazie Świętochów, WIG Połazie), dziś Połazie Świętochowskie. Był to pocz. obiekt topograficzny – część lasu Połazie w dobrach Prusów ze Świętochowa we włości Pniewnik, zagospodarowany rolniczo przed połową XVII w. Na mapie Mazowsza 2 poł. XVI w. przyjęto, że osada Połazie istnieje już wówczas (AHPMaz: 3 km na NW od Pniewnika). |
| Połazie Świętochowo | Połazie | 1: Przyn. terytorialna | 1. [z. liw., par. Pniewnik] |
| Połazie Świętochowo | Połazie | 2: Topografia | 2. 1424 las Połazie we włości Pniewnik, przez który przechodzi granica [południowa] działu w stronę Jadowa Prusów ze Świętochowa [tarcz.] z działem Jana i jego matki z Brześca, idąc od [węgła] granicy dóbr książ. Korytnicy [późniejszy północny węgieł dóbr Pniewnik na mapie WIG z 1937 r.] do wierzchołka rz. Pniewnik (MK 3, 42v); zob. Pniewnik. |
| Połazie Świętochowo | Połazie | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1783-1784 Ś. P. obejmuje co najmniej 8 działów, licząc odmienne nazwiska, w tym Świętochowskich (RegDiec. 645); 1789-1790 (TarDym); XIX w. Połazie Świętochów wieś 40 domów, 1137 mr. ziemi [blisko 38 wł.] (SG 8, 707). |
| Połazie Wielądki | Połazie Wielądki | 0: Nazwa | POŁAZIE WIELĄDKI (1470 Polazye, 1487 Vyelathky, 1524 Polazye Wyeliathki, 1563 Wielyatki) obecnie Wielądki, 3 km na S od Korytnicy (AHPMaz). |
| Połazie Wielądki | Połazie Wielądki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Korytnica (ŹD 419). |
| Połazie Wielądki | Połazie Wielądki | 2: Topografia | 2. 1565 Korytnica graniczy m. in. z Wielątkami [szl. ze wsi Wielądki] (LMaz 2 s. 186-187); drugie pole folw. w Korytnicy pod Wolą Korycką ku granicom wielątkowskim (LMaz 2 s. 187); 1951 oznaczone granice wsi Wielądki (Mapa pow. węgrowskiego; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Połazie Wielądki | Połazie Wielądki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1470 Mikołaj Wielądko z Połazia (MHer 1932, XI/1, s. 2); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Wojciecha, Pawła i Stanisława, braci z Żelazowa, Mikołaja Komorowskiego i Wielądka i ich działy w Żelazowie i Komorach z kmieciami i mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1524 Jan s. zm. Jakuba z P. W., sprzedaje pr. bliższości do dóbr P. P. na ½ wł., które zostały sprzedane przez jego ojca Jakuba Maciejowi zw. Polub z Roguszyna, ss. tegoż Macieja Janowi i Jakubowi (MK 32, 218); 1563: 3 3/8 wł. szl. bezkm. (ŹD 419); 1783-1784 W. włas. drobnej szl., 8 nazwisk: Czapski, Rabieński, Roguski, Strupiechowski, Wielądkowie, Żaboklicki, Zaleski i Żelazowski (RegDiec. 484); XIX w. wieś W. 23 domy, 31 mr. [dane cząstkowe lub mylne] (SG 13, 307). |
| Połazie Wielądki | Połazie Wielądki | 5: Stos. kościelne | 5. 1487 Andrzej pl. w Korytnicy skarży Piotra pl. w Pniewniku o zabór dzies. z folwarków szlach. z V. z jego parafii, wart. do 4 kóp gr [rocznie]; pl. w Pniewniku dowodzi, że był w posiadaniu tej dzies. wraz z poprzednikami (Ep 11, 280). |
| Popowo | Popowo | 0: Nazwa | POPOWO (1436 Popowo,1471 Popovo, 1783-1784 Popow) 4 km na N od zamku w Liwie, dziś Popielów. |
| Popowo | Popowo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1436 distr. Czirn. prope Lyw (MK 3, 192v);1471 distr. liw. (Iura I, nr 126), 1563 par. Liw (ŹD 414). |
| Popowo | Popowo | 2: Topografia | 2. 1565 P. ma grunt po części dobry, po części piaszczysty; pole trojne; ma trochę borku zw. Zmorzna, mała choina, „ni[e]masz drzewa w nim godnego do budowania”, jest wielkości „wszerz włóka chełmińska, a wzdłuż mało więcej”; P. leży nad rz. Liwcem, graniczy z miastem Liwem, Liwcem rz. od Księstwa Lit. i z wsiami szl. Thworskich [Turskich z Turny] i Chmielewskich [z Chmielewa] (LMaz 2, 180). |
| Popowo | Popowo | 3: Własność | 3. Włas. książ. 1436 P. wieś książ. (MK 3, 192v; zob. p. 4; 1471 ks. Konrad III w podziale z braćmi otrzymuje z. czer. oraz z. liw. z zamkiem, oboma miastami [Liw Stary i Nowy] i in. dobrami książ., w tym P. (Iura I, nr 126); 1497 ks. Konrad III zabezpiecza posag i wiano swej ż. Anny Radziwiłłówny na zamku i obu miastach Liw i całej ziemi liwskiej z dobrami przynależnymi do zamku: Czerwonka, Korytnica, Krypy, P., Grodzisko, Turek, Zawady (Iura II, nr 159); 1563: 27 wł., z wójtostwem (ŹD 414); 1565: 24 wł. os., na nich 39 kmieci; 9 ról ogrodnych, na nich 13 ogrodników; 2 karczmarze (LMaz 2, 180); 1783-1784 P. włas. Klickiego cześnika (RegDiec. 765); XIX w. wieś 420 mr. [14 wł.], folw. 927 mr. [ok. 31 wł.] (SG 12, 646, dobra Turna). |
| Popowo | Popowo | 4: Lokacja | 4. 1436 Pomścibor cześnik ciech. i tenutariusz liw. sprzedaje opatrz. Sędkowi z P. darowane sobie przez ks. Bolesława IV wójtostwo w P. z 2 włókami wolnymi za 14 kóp gr posp. (MK 3, 192v); 1565 wójtostwo ma 2 wł., wójt ma prawo stare od książąt, posługę winien do zamku (LMaz 2, 180). |
| Popowo | Popowo | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Popowo wskazuje na wcześniejszą włas. kościelną. Może to dawne Poświętne kościoła liw. jeszcze przed pozyskaniem Grabowa, Grabowca (zob.), zamienionego z księciem Bolesławem IV na Wyczółki w 1453, zatem sprzed XV w. |
| Proszewo | Proszewo | 0: Nazwa | PROSZEWO (1416 Proszewo, 1420 Proschewo, 1469 Prosschewo, 1480 Prossevo, 1508 Pobroschewo!, 1783-1784 Proszew) 8 km na E od Grębkowa, dziś Proszew (AHPMaz). |
| Proszewo | Proszewo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1420 prope Liw. [=pow. liw.] (MK 3, 66v); 1563 par. Niwiska ŹD 416). |
| Proszewo | Proszewo | 2: Topografia | 2. 1436, 1437 do wykonania droga przez [lasy w dobrach] Chojeczno od dziedzictwa P. aż do młyna [w Suchej] (MK 3, 187 i 199); 1951 oznaczona gran. P. i Wólki Proszewskiej z Zaliwiem Szpinkami i Piegawkami (Mapa pow. siedleckiego; granica powiatu). |
| Proszewo | Proszewo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1416 Wawrzyniec zw. Przepiórka z P. (Czer. nr 421, 424, 425); 1420 Anna c. Mroczesława z P., ż. Andrzeja wójta Nowej Warszawy kwituje Wawrzyńca Przepiórkę dz. z P. z zadośćuczynienia za dobra w P. (MK 3, 66v); 1435 Anna c. Wawrzyńca Przepiórki, ż. Wojciecha z Kryp kwituje swoich braci Piotra, Wielisława i Stanisława z zadośćuczynienia za cz. dziedzictwa w P. (MK 3, 169-9v); 1439 Piotr z P. odstępuje Pawłowi z Chojeczna 2 wł. z łąkami i dąbrowami, z siedliskiem i zabudowaniami oraz częścią młyna w P., za 14 kóp [w półgr?] i połowę swoich części w Chojecznie i Widliskach i połowę części, którą kupił od Marcina. Jachna c. Dziersława z Zaliwia ż. Pawła i Jadwiga c. Stanisława Marchewki z Pobroszewa [bł.] ż. Piotra rezygnują ze swoich wian na tych dobrach (MK 3, 155-5v); XI 1439 Piotr z P. sprzedaje swą część w P. z młynem Piotrowi z Sobieni [czer.] za jego łąkę i rolę tamże i za 50 kóp w półgr, z wyłączeniem 1 wł. (MK 3, 236); 1440 Wielisław i Stanisław br. z P. sprzedają swe części w P. Piotrowi z Sobieni za pole i łąki w Otwocku oraz za 200 kóp w półgr, zatrzymują jednak 3 wł. kmiece z kmieciami: Stanisław Piwo, Jan Olk i Tomasz, i ich część młyna Mączyńskiego (MK 3, 246v); 1441 Jan i Mikołaj z Dobrzyńca [czer.] zamieniają swe dziedzictwo Dobrzyniec z Wawrzyńcem i Piotrem br. z Sobieni za ich dziedzictwo P., za 320 kóp w półgr i za 2 pancerze wart. 10 kóp (MK 3, 251v); 1443 Mikołaj z Opacza sprzedaje Mikołajowi z P. całą swą cz. Wierzbna za 50 kóp gr (MK 3, 282); 1447 Jan z P. sprzedaje Tomaszowi z Kruszewca swą część w Kruszewcu, 3 wł., posiadaną od Piotra z Rabienia, za 15 kóp w półgr (MK 4, 45-5v); Jan z P. sprzedaje swą cz. w dobrach Wierzbno, z barciami i in. użytkami, swoim bratankom Janowi i Mikołajowi z Wierzbna za 24 kopy gr (MK 4, 45v); 1450 podział szlachty z Zaliwa; 1455 Małgorzata c. zm. Mikołaja z Polikowa zastawia braciom Wielisławowi i Stanisławowi z P. swą część w Polikowie w 17 kopach w półgr pod przepadkiem (MK 5, 201v, w Liwie); 1465 Piotr z P. z 3 synami oskarżony o pobicie Andrzeja kmiecia Piotra s. Mikołaja z P. i Barbary ż. tegoż kmiecia (TymSąd s. 16 przyp. 1 wg Liwska 1, 41); 1465 szl. Wielisław zw. Sienko z P. i Stanisław s. Klemensa z Brodów jako opiekunowie dzieci zm. Jakuba zw. Szkaradny wójta w Liwie [Starym] sprzedają wójtostwo w Liwie z 6 wł. opatrz. Bartłomiejowi Szypikowi mieszczaninowi w Liwie (MK 5, 164v; wpis 1471); 1469 Mikołaj s. Jana z P. (TymSąd s. 153); 1469 Jan s. Wielisława z P., kleryk diec. pozn., notariusz publ. w diec. płoc. (Ep. 5, 205v); 1470 tenże Jan notariusz publ. pl. w Breńsku (ADP, perg. 337); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Piotra Braneckiego, Mikołaja Dobrzynieckiego i Piotra Proszewskiego z ich działami oraz kmieciami w P. i Woli Proszewskiej od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236);1480 Jan z P. pl. w Breńsku, tenutariusz wyszkowski [bpa płoc.] (Ep. 10, 189); 1482 Paweł s. Sienka [Wielisława] z P., rozjemca szl. w Polikowie (MK 32, 171v); 1508 Jan s. zm. Piotra z s. Prokopem z pierwszej ż. z P. i Woli Pobroszewskiej zapisuje 3 wł. w Woli Proszewskiej Janowi s. zm. Mikołaja ze Smoniewic [czer.] (MK 32, 2-03v); 1515 Jan Trzmiaga z P. odstępuje swe dziedzictwo w P. i Woli Proszewskiej wielm. Andrzejowi Zaliwskiemu kaszt. liw. w zamian za 5 wł. wójtostwa w Liwie [Starym] (MK 8, 24v i 30); 1522 książęta maz. zatrzymują [cz.] dóbr P. i Wola Proszewska po zm. Andrzeju Zaliwskim [kaszt. wiskim] (MK 32, 126); 1523 książęta przywracają dobra P. i Wola Proszewska Janowi Trzmiaga dz. z P., zgodnie z wyrokiem w/s ks. i 5 braci z Zaliwia, które Andrzej Zaliwski pozyskał od tegoż za wójtostwo książ. w m. Liw (MK 32, 191v); 1524 Jerzy s. zm. Stanisława z Broszkowa zapisuje kapitule warsz. czynsz dzierżawny z Broszkowa, Gręzowa, Cisia[-Broszkowa] i P. w z. liw. (MK 32, 220v); 1539 akt z 1523 r. potw. na prośbę Michała Zaliwskiego (MS 4 nr 6584); 1563: 17 wł. os. (z Wólką Proszewską) (ŹD 416); 1783-1784 P. i Wólka włas. Rudzińskiego wojewodzica maz. (RegDiec. 765); XIX w. wieś P. 520 mr. [ponad 17 wł. os.], folw. P. 775 mr. [niespełna 26 wł.]; dobra obejmują ponadto Wólkę Proszewską i młyn wodny (SG 9, 63). |
| Proszewo | Proszewo | 4: Lokacja | 4. 1441 ks. Bolesław IV daje Janowi i Mikołajowi z Dobrzyńca pr. niem. na P. [z czynszem książ.] po 4 gr [z wł. os.] i pr. łowieckie, uwalnia kmieci w Wierzbnie i P. od prac [przy zamkach książ.] (MK 3, 151). |
| Proszewo | Proszewo | 5: Stos. kościelne | 5. 1603 dzies. ze wsi P. dla pleb. w Niwiskach (Now II, 546). |
| Proszewo | Proszewo | 9: Uwagi | Uw. Nazwa pochodzi od imienia Prosz, znanego w Polsce od XII w., nie używanego już w późnym średniowieczu; może pochodzić z dawniejszej fali osadniczej, z doby XII-XIII w. (SSNO IV, 350; Bijak, Nazwy 166). |
| Rabiany-Moszczona | Rabiany-Moszczona | 0: Nazwa | RABIANY-MOSZCZONA (1437 Rabyey alias Mosczana, 1438 Rabyen, 1447 Rabyeny, 1476! [1480] Rabyenye alias Mosczona, 1563 Rambiany, 1783-1784 Rabiany) 4 km na W od Korytnicy (AHPMaz). Pocz. też Moszczona, zob. |
| Rabiany-Moszczona | Rabiany-Moszczona | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1423 prope Liw (PP V, nr 34); 1512 par. Korytnica (PT 1, 172v); 1563 par. Korytnica (ŹD 419). |
| Rabiany-Moszczona | Rabiany-Moszczona | 2: Topografia | 2. 1503 sprzedaż 20 wł. lasu Połazie od granic Korytnicy do Gołębińca, stąd do granic lasu Rabieńskich i Roguskich szlachty (MK 18, 156-6v; akt nie zrealizowany); 1526 nadanie 7 wł. lasu Moszczona inaczej Gołębnica pomiędzy granicami dóbr Pniewnik i Świętochowo z jednej oraz granicami R. i Woli Koryckiej z drugiej strony (MK 41, 127); 1565 Wola Korycka graniczy m. in. z Rębiami [Rabianami] (LMaz 2 s. 189); 1822-1839 oznaczona granica Świętochowa Traw z R. na N od Kwaśnianki oraz gran. R. z Roguszynem Leśnikami (Mapa Kwat.); 1951 oznaczone granice wsi R. (Mapa pow. węgrowskiego; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Rabiany-Moszczona | Rabiany-Moszczona | 3: Własność | 3. Włas. książ., od 1423 włas. szlach. 1423 ks. Janusz I daje 20 wł. zw. Moszczana Świętosławowi z Połazi i Jakuszowi z Dzięgilewa [blsk.] jego szwagrowi (PP V nr 34); 1427 zob. Moszczona (PP V, 501); 1437 Piotr z Koskowa sprzedaje 5 wł. w R. inaczej M. Janowi i Jakuszowi br. z Czajek za 20 kóp gr posp. (MK 3, 205v-206); 1438 Piotr i Wojciech z R. kupują dział w Kruszewcu za 30 kóp gr posp. (MK 3, 219); 1447 Jan z Proszewa sprzedaje dział w Kruszewcu, nabyty od Piotra z R., za 15 kóp w półgr (MK 4, 45-45v); 1448 Jan i Jakusz br. z Czajek [z. warsz.] sprzedają 5 wł. w R. Bernardowi ze Świdra za 20 kóp w półgr (MK 4, 88v); 1453 Piotr z R. kupuje 3 wł. w Jaczewie za 15 kóp (MK 4, 14); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Floriana, Pawła, Stanisława, Wita, Mikołaja, Ścibora, Michała, Jana, Stanisława Grodzienina [grodzanina z zamku liw.?], Abrahama, Wawrzyńca z R. i ich działy z mieszkańcami w dziedzictwie Rabienie od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1477 (MK 5, 182); 1512 Wawrzyniec z R.; Ścibor Rabieński, s. Pawła z Moszczony (PT 1, 172v); 1519 Rambyany Mosczona (Zakr 23, 384); 1563: 13 ½ wł. szl. bezkm. (ŹD 419); 1783-1784 R. włas. drobnej szl. (RegDiec. 483-4);XIX w. Rabiany 799 mr. [niespełna 27 wł.] (SG 9, 343). |
| Rabiany-Moszczona | Rabiany-Moszczona | 9: Uwagi | Uw. Nazwa pochodzi od imienia Rabian, znanego na przełomie XIV/XV w. na pograniczu polsko-niemieckim (SSNO IV, 408). Nazwa może być śladem osadniczym kontaktów rycerstwa Mazowsza z ludnością państwa krzyżackiego, zwłaszcza z Toruniem w pierwszej połowie XV w. (m. in. spław wiślany). Por. Bijak, Nazwy 169. |
| Radoszyna | Radoszyna | 0: Nazwa | RADOSZYNA (1518 Radoszyno, 1522 Radoszyna Vola, 1523 Radoschino, 1563 Radoszyna) osada lokowana w dobrach Pniewnik, 6 km na W od Pniewnika (AHPMaz). |
| Radoszyna | Radoszyna | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1518 distr. liw. (MK 32, 12v); 1563 par. Pniewnik (ŹD 419). |
| Radoszyna | Radoszyna | 2: Topografia | 2. 1483 nadanie 20 wł. zw. Kobylełąki [potem Kobyla Łąka, kam., Dobre] w puszczach Sulew przy granicy dóbr Ossowno i Pniewnik, z brzegiem rz. Ossownicy [nadanie graniczyło z rejonem późniejszej wsi Makowiec we włości Ossowno i z rejonem późniejszej wsi R. w dobrach Pniewnik] (MK 9, 152v; por. AHPMaz). |
| Radoszyna | Radoszyna | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1518 Katarzyna wd. po Stanisławie Targoni z Pniewnika zapisuje kośc. par. w Liwie sumę na dobrach Pniewnik, Zakrzewo i R. (MK 32, 12v); 1522 Mikołaj z R. kmieć, Mikołaj Jemioło z R. V., kmieć pani Pniewnickiej, Andrzej wójt z R. V., Szczepan młynarz z Pniewnika świadkowie pl. w Pniewniku (Ep. 204, 152v-153); 1523 Mikołaj z Żukowa kanclerz i pl. liw., wykonawca woli Kat. wd. po Stan. Targoni z Pniewnika kupuje czynsz z pr. odkupu z dóbr Pniewnik, R. i Zakrzewo od Anny [c.] Bernarda Targoni z Pniewnika, wd. po Janie Brochowskim stolniku soch.! [gost.] na ołtarz w kośc. par. w Liwie; Anna będzie mieć pr. patronatu tego ołtarza (MK 32, 145v); 1563: 13 wł. os. (ŹD 419); 1783-1874 R. w dobrach Pniewnik (RegDiec. 643); XIX w. na gruntach wsi R. założono nowy folw. Jaczewek, 200 mr. [blisko 7 wł.] (SG 3, 360; 9, 442, jedynie dane cząstkowe). |
| Radoszyna | Radoszyna | 4: Lokacja | 4. 1522 Andrzej wójt z R. V. (Ep. 204, 152v-3). |
| Radoszyna | Radoszyna | 5: Stos. kościelne | 5. 1522 prac. Mikołaj z R. kmieć śwd. Jana pleb. w Pniewniku przeciw bpowi płoc.: R. V. należy do dóbr Pniewnik, z których jest wymierzona, ma 31 wł., a całe dobra Pniewnik z pierwszego nadania książąt powinny mieć 61 wł., w tym w Pniewniku jest 20 wł., w Zakrzewie 10 wł., w R. W. 31 wł.; R. W. siedzi na wolniźnie [=jest osadzona] od 11 lat, a pl. w Pniewniku pobierał dot. dzies. z całych dóbr Pniewnik. Pozostali trzej świadkowie potw. w/w informacje (Ep. 204, 152v-153). |
| Radoszyna | Radoszyna | 9: Uwagi | Uw. Nazwa osady pochodzi od imienia Radosz/Radosza, dobrze znanego w Polsce średniowiecznej od XII w. (SSNO IV, 423). Przed XVI w. nazwa ta mogła określać już obiekt topograficzny, las w części włości Pniewnik i może być śladem nazewniczym wcześniejszej fali osadniczej. |
| Rakowiec | Rakowiec | 0: Nazwa | RAKOWIEC (1530 Rakowiecz, 1563 Rakowiec) 5 km na WSW od Dobrego, nad rz. Rządzą (AHPMaz). |
| Rakowiec | Rakowiec | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1530 diec. płoc., par. Dobre (Vis. 272, 562-64v); 1563 distr. Liw., par. Dobre (ŹD 420). |
| Rakowiec | Rakowiec | 2: Topografia | 2. 1565 wieś król. Rządza graniczy z panami Ossowińskimi [z późniejszej Osęczyzny], i z panami Zabrzinieczki[mi]! [tj. Dobrzynieckimi z R.] (LMaz 2, 197; AHPMaz). |
| Rakowiec | Rakowiec | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1553 Jan Dobrzyniecki podstoli zakr. w podziale z synami zatrzymuje miasto Dobre [Stare], R., połowę Rudna i Rudzienka (Bon. IV, 342 wg CzersZG 16, f. 259); 1563: 4 wł. os. (ŹD 420); XIX w. 427 mr. włościańskich [ponad 14 wł.] w składzie dóbr Dobre (SG 9, 515). |
| Rakowiec | Rakowiec | 5: Stos. kościelne | 5. 1530 Andrzej Krzycki bp płoc. przyłącza R. do par. Dobre (Vis. 272, 562-64v). |
| Rakowiec | Rakowiec | 9: Uwagi | Uw. Wieś powstała na prawym brzegu rz. Rządzy w zachodniej części włości Ossowno, w pobliżu gościńca Dobre – Stanisławów, przy granicy ziemi liwskiej (AHPMaz, mapa). Nazwa Rakowiec była w XV w. na Mazowszu nazwą terenową, zwłaszcza lasów (Maz. nazwy ter. 146), zatem i tu mogła być nazwą lasu – obiektu topograficznego i stała się nazwą lokowanej tu wsi. |
| Roguszyno | Roguszyno Decie Kąty | 0: Nazwa | ROGUSZYNO (1457 Roguszyno, 1474 Roguschino?, 1476 Roguschyno, 1563 Rogussino) 8-11 km na W od zamku w Liwie (AHPMaz). [hasło ogólne] |
| Roguszyno | Roguszyno Decie Kąty | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476 [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Czerwonka i par. Pniewnik (ŹD 418, 419); 2 poł. XVI w. par. Pniewnik, diec. płocka oraz par. Czerwonka, diec. pozn. (AHPMaz). |
| Roguszyno | Roguszyno Decie Kąty | 2: Topografia | 2. 1565 Czerwonka graniczy m. in. z Rogulskiemi [Roguskimi z Roguszyna Nowego] (LMaz 2, 182); Korytnica graniczy m. in. z Rogoskiemi [Roguskimi z Roguszyna Starego i Decie-Kątów] (LMaz 2, 186-7). |
| Roguszyno | Roguszyno Decie Kąty | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1425 Piotr, Wawrzyniec, Dziersław oraz Polubion z Roguszyna [zakr.] kupują Kąty (10 wł.) od Mikołaja i Jana z Kątów za 44 kopy gr posp. i przeprowadzają podział nabytku (PP V, nr 52); 1460 Maciej Roguski h. Awdaniec [z R.; liw.?] (MZH nr 175; w Grójcu w z. czer.); 1474 ks. Konrad III daje szl. Sasinowi z R., 2 wł. lasu Połazie obok 20 wł. kupionych przez jego braci przy granicach wsi Czaple (MK 5, 178; dot. Kątów Połazia); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Piotra, Jakuba, Mikołaja ss. zm. Dziersława, Jakusza Starego, Mikołaja, Jakuba, Stanisława, Bernarda ss. Piotra, Andrzeja [s.] Mikołaja, Piotra Kackiego, Jana i Bartłomieja braci tegoż Kackiego, Darbieta [?], Polubiona, Świętosława, Sasina z R. i ich działy z mieszkańcami w dziedzictwie R. od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1537 Jakub Roguski sługa Jana Dobrzynieckiego spławia 18 łasztów żyta (RegThel. s. 2); 1563: Roguszyno Wypychy i Kąty: 12 i 5/8 wł. szl. bezkm.; Roguszyno Stare 2 ½ wł. szl. bezkm. (w par. Czerwonka, ŹD s. 418); Roguszyno Stare 12 ½ wł. szl. bezkm., Roguszyno Nowe 21 wł. szl. bezkm., [Roguszyno] Kąty 4 wł. szl. bezkm. (w par. Pniewnik, ŹD s. 419); 1571 ur. Feliks Roguski podwojewodzi i sędzia grodzki liw. (Semkowicz, Wywody nr 355); 1593 Samuel Roguski s. Stanisława Roguskiego h. Habdank; matka ojca Katarzyna Noiszewska (AKH III, s. 451); XVI-XVIII w. Roguski h. Ostoja (Uruski XV, 223-224; Sęczys, 583); XIX w. R. Dzierżki 11 domów., 223 mr. [ok. 7 ½ wł.], R. Wypychy 17 domów (w par. Czerwonka); R. Decie [=Kąty] 286 mr., R. Stary 15 domów, 740 mr., R. Leśniki 53 domy, okolica szlach. w par. Pniewnik (SG 9, 685). |
| Roguszyno | Roguszyno Decie Kąty | 5: Stos. kościelne | 5. 1457 Paweł [Giżycki] bp płoc. eryguje par. w Pniewniku i przyłącza do niej wieś R. (Ep. 33, 109-110); 1466 Jan pl. w Pniewniku skarży szlachciców Jakuba, innego Jakuba i Piotra z R. o dzies. polne zgodnie z ugodą zawartą przezeń z Żelawskim pl. w Liwie (Ep. 9, 206). |
| Roguszyno | Roguszyno Decie Kąty | 9: Uwagi | Uw. Nazwa pochodzi od imienia Rogusz/Rogusza (SSNO IV, 476; Bijak, Nazwy 174), została tu przeniesiona z z. zakroczymskiej, gdzie rycerstwo owo wyprzedało swe działy możnemu Janowi z Kuchar, chorążemu ciech. h. Bolesta. |
| Roguszyno | Roguszyno Leśniki | 0: Nazwa | ROGUSZYNO (1457 Roguszyno, 1474 Roguschino?, 1476 Roguschyno, 1563 Rogussino) 8-11 km na W od zamku w Liwie (AHPMaz). [hasło ogólne] |
| Roguszyno | Roguszyno Leśniki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476 [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Czerwonka i par. Pniewnik (ŹD 418, 419); 2 poł. XVI w. par. Pniewnik, diec. płocka oraz par. Czerwonka, diec. pozn. (AHPMaz). |
| Roguszyno | Roguszyno Leśniki | 2: Topografia | 2. 1565 Czerwonka graniczy m. in. z Rogulskiemi [Roguskimi z Roguszyna Nowego] (LMaz 2, 182); Korytnica graniczy m. in. z Rogoskiemi [Roguskimi z Roguszyna Starego i Decie-Kątów] (LMaz 2, 186-7). |
| Roguszyno | Roguszyno Leśniki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1425 Piotr, Wawrzyniec, Dziersław oraz Polubion z Roguszyna [zakr.] kupują Kąty (10 wł.) od Mikołaja i Jana z Kątów za 44 kopy gr posp. i przeprowadzają podział nabytku (PP V, nr 52); 1460 Maciej Roguski h. Awdaniec [z R.; liw.?] (MZH nr 175; w Grójcu w z. czer.); 1474 ks. Konrad III daje szl. Sasinowi z R., 2 wł. lasu Połazie obok 20 wł. kupionych przez jego braci przy granicach wsi Czaple (MK 5, 178; dot. Kątów Połazia); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Piotra, Jakuba, Mikołaja ss. zm. Dziersława, Jakusza Starego, Mikołaja, Jakuba, Stanisława, Bernarda ss. Piotra, Andrzeja [s.] Mikołaja, Piotra Kackiego, Jana i Bartłomieja braci tegoż Kackiego, Darbieta [?], Polubiona, Świętosława, Sasina z R. i ich działy z mieszkańcami w dziedzictwie R. od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1537 Jakub Roguski sługa Jana Dobrzynieckiego spławia 18 łasztów żyta (RegThel. s. 2); 1563: Roguszyno Wypychy i Kąty: 12 i 5/8 wł. szl. bezkm.; Roguszyno Stare 2 ½ wł. szl. bezkm. (w par. Czerwonka, ŹD s. 418); Roguszyno Stare 12 ½ wł. szl. bezkm., Roguszyno Nowe 21 wł. szl. bezkm., [Roguszyno] Kąty 4 wł. szl. bezkm. (w par. Pniewnik, ŹD s. 419); 1571 ur. Feliks Roguski podwojewodzi i sędzia grodzki liw. (Semkowicz, Wywody nr 355); 1593 Samuel Roguski s. Stanisława Roguskiego h. Habdank; matka ojca Katarzyna Noiszewska (AKH III, s. 451); XVI-XVIII w. Roguski h. Ostoja (Uruski XV, 223-224; Sęczys, 583); XIX w. R. Dzierżki 11 domów., 223 mr. [ok. 7 ½ wł.], R. Wypychy 17 domów (w par. Czerwonka); R. Decie [=Kąty] 286 mr., R. Stary 15 domów, 740 mr., R. Leśniki 53 domy, okolica szlach. w par. Pniewnik (SG 9, 685). |
| Roguszyno | Roguszyno Leśniki | 5: Stos. kościelne | 5. 1457 Paweł [Giżycki] bp płoc. eryguje par. w Pniewniku i przyłącza do niej wieś R. (Ep. 33, 109-110); 1466 Jan pl. w Pniewniku skarży szlachciców Jakuba, innego Jakuba i Piotra z R. o dzies. polne zgodnie z ugodą zawartą przezeń z Żelawskim pl. w Liwie (Ep. 9, 206). |
| Roguszyno | Roguszyno Leśniki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa pochodzi od imienia Rogusz/Rogusza (SSNO IV, 476; Bijak, Nazwy 174), została tu przeniesiona z z. zakroczymskiej, gdzie rycerstwo owo wyprzedało swe działy możnemu Janowi z Kuchar, chorążemu ciech. h. Bolesta. |
| Roguszyno | Roguszyno Nowe | 0: Nazwa | ROGUSZYNO (1457 Roguszyno, 1474 Roguschino?, 1476 Roguschyno, 1563 Rogussino) 8-11 km na W od zamku w Liwie (AHPMaz). [hasło ogólne] |
| Roguszyno | Roguszyno Nowe | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476 [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Czerwonka i par. Pniewnik (ŹD 418, 419); 2 poł. XVI w. par. Pniewnik, diec. płocka oraz par. Czerwonka, diec. pozn. (AHPMaz). |
| Roguszyno | Roguszyno Nowe | 2: Topografia | 2. 1565 Czerwonka graniczy m. in. z Rogulskiemi [Roguskimi z Roguszyna Nowego] (LMaz 2, 182); Korytnica graniczy m. in. z Rogoskiemi [Roguskimi z Roguszyna Starego i Decie-Kątów] (LMaz 2, 186-7). |
| Roguszyno | Roguszyno Nowe | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1425 Piotr, Wawrzyniec, Dziersław oraz Polubion z Roguszyna [zakr.] kupują Kąty (10 wł.) od Mikołaja i Jana z Kątów za 44 kopy gr posp. i przeprowadzają podział nabytku (PP V, nr 52); 1460 Maciej Roguski h. Awdaniec [z R.; liw.?] (MZH nr 175; w Grójcu w z. czer.); 1474 ks. Konrad III daje szl. Sasinowi z R., 2 wł. lasu Połazie obok 20 wł. kupionych przez jego braci przy granicach wsi Czaple (MK 5, 178; dot. Kątów Połazia); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Piotra, Jakuba, Mikołaja ss. zm. Dziersława, Jakusza Starego, Mikołaja, Jakuba, Stanisława, Bernarda ss. Piotra, Andrzeja [s.] Mikołaja, Piotra Kackiego, Jana i Bartłomieja braci tegoż Kackiego, Darbieta [?], Polubiona, Świętosława, Sasina z R. i ich działy z mieszkańcami w dziedzictwie R. od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1537 Jakub Roguski sługa Jana Dobrzynieckiego spławia 18 łasztów żyta (RegThel. s. 2); 1563: Roguszyno Wypychy i Kąty: 12 i 5/8 wł. szl. bezkm.; Roguszyno Stare 2 ½ wł. szl. bezkm. (w par. Czerwonka, ŹD s. 418); Roguszyno Stare 12 ½ wł. szl. bezkm., Roguszyno Nowe 21 wł. szl. bezkm., [Roguszyno] Kąty 4 wł. szl. bezkm. (w par. Pniewnik, ŹD s. 419); 1571 ur. Feliks Roguski podwojewodzi i sędzia grodzki liw. (Semkowicz, Wywody nr 355); 1593 Samuel Roguski s. Stanisława Roguskiego h. Habdank; matka ojca Katarzyna Noiszewska (AKH III, s. 451); XVI-XVIII w. Roguski h. Ostoja (Uruski XV, 223-224; Sęczys, 583); XIX w. R. Dzierżki 11 domów., 223 mr. [ok. 7 ½ wł.], R. Wypychy 17 domów (w par. Czerwonka); R. Decie [=Kąty] 286 mr., R. Stary 15 domów, 740 mr., R. Leśniki 53 domy, okolica szlach. w par. Pniewnik (SG 9, 685). |
| Roguszyno | Roguszyno Nowe | 5: Stos. kościelne | 5. 1457 Paweł [Giżycki] bp płoc. eryguje par. w Pniewniku i przyłącza do niej wieś R. (Ep. 33, 109-110); 1466 Jan pl. w Pniewniku skarży szlachciców Jakuba, innego Jakuba i Piotra z R. o dzies. polne zgodnie z ugodą zawartą przezeń z Żelawskim pl. w Liwie (Ep. 9, 206). |
| Roguszyno | Roguszyno Nowe | 9: Uwagi | Uw. Nazwa pochodzi od imienia Rogusz/Rogusza (SSNO IV, 476; Bijak, Nazwy 174), została tu przeniesiona z z. zakroczymskiej, gdzie rycerstwo owo wyprzedało swe działy możnemu Janowi z Kuchar, chorążemu ciech. h. Bolesta. |
| Roguszyno | Roguszyno Stare | 0: Nazwa | ROGUSZYNO (1457 Roguszyno, 1474 Roguschino?, 1476 Roguschyno, 1563 Rogussino) 8-11 km na W od zamku w Liwie (AHPMaz). [hasło ogólne] |
| Roguszyno | Roguszyno Stare | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476 [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Czerwonka i par. Pniewnik (ŹD 418, 419); 2 poł. XVI w. par. Pniewnik, diec. płocka oraz par. Czerwonka, diec. pozn. (AHPMaz). |
| Roguszyno | Roguszyno Stare | 2: Topografia | 2. 1565 Czerwonka graniczy m. in. z Rogulskiemi [Roguskimi z Roguszyna Nowego] (LMaz 2, 182); Korytnica graniczy m. in. z Rogoskiemi [Roguskimi z Roguszyna Starego i Decie-Kątów] (LMaz 2, 186-7). |
| Roguszyno | Roguszyno Stare | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1425 Piotr, Wawrzyniec, Dziersław oraz Polubion z Roguszyna [zakr.] kupują Kąty (10 wł.) od Mikołaja i Jana z Kątów za 44 kopy gr posp. i przeprowadzają podział nabytku (PP V, nr 52); 1460 Maciej Roguski h. Awdaniec [z R.; liw.?] (MZH nr 175; w Grójcu w z. czer.); 1474 ks. Konrad III daje szl. Sasinowi z R., 2 wł. lasu Połazie obok 20 wł. kupionych przez jego braci przy granicach wsi Czaple (MK 5, 178; dot. Kątów Połazia); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Piotra, Jakuba, Mikołaja ss. zm. Dziersława, Jakusza Starego, Mikołaja, Jakuba, Stanisława, Bernarda ss. Piotra, Andrzeja [s.] Mikołaja, Piotra Kackiego, Jana i Bartłomieja braci tegoż Kackiego, Darbieta [?], Polubiona, Świętosława, Sasina z R. i ich działy z mieszkańcami w dziedzictwie R. od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1537 Jakub Roguski sługa Jana Dobrzynieckiego spławia 18 łasztów żyta (RegThel. s. 2); 1563: Roguszyno Wypychy i Kąty: 12 i 5/8 wł. szl. bezkm.; Roguszyno Stare 2 ½ wł. szl. bezkm. (w par. Czerwonka, ŹD s. 418); Roguszyno Stare 12 ½ wł. szl. bezkm., Roguszyno Nowe 21 wł. szl. bezkm., [Roguszyno] Kąty 4 wł. szl. bezkm. (w par. Pniewnik, ŹD s. 419); 1571 ur. Feliks Roguski podwojewodzi i sędzia grodzki liw. (Semkowicz, Wywody nr 355); 1593 Samuel Roguski s. Stanisława Roguskiego h. Habdank; matka ojca Katarzyna Noiszewska (AKH III, s. 451); XVI-XVIII w. Roguski h. Ostoja (Uruski XV, 223-224; Sęczys, 583); XIX w. R. Dzierżki 11 domów., 223 mr. [ok. 7 ½ wł.], R. Wypychy 17 domów (w par. Czerwonka); R. Decie [=Kąty] 286 mr., R. Stary 15 domów, 740 mr., R. Leśniki 53 domy, okolica szlach. w par. Pniewnik (SG 9, 685). |
| Roguszyno | Roguszyno Stare | 5: Stos. kościelne | 5. 1457 Paweł [Giżycki] bp płoc. eryguje par. w Pniewniku i przyłącza do niej wieś R. (Ep. 33, 109-110); 1466 Jan pl. w Pniewniku skarży szlachciców Jakuba, innego Jakuba i Piotra z R. o dzies. polne zgodnie z ugodą zawartą przezeń z Żelawskim pl. w Liwie (Ep. 9, 206). |
| Roguszyno | Roguszyno Stare | 9: Uwagi | Uw. Nazwa pochodzi od imienia Rogusz/Rogusza (SSNO IV, 476; Bijak, Nazwy 174), została tu przeniesiona z z. zakroczymskiej, gdzie rycerstwo owo wyprzedało swe działy możnemu Janowi z Kuchar, chorążemu ciech. h. Bolesta. |
| Roguszyno | Roguszyno Wypychy | 0: Nazwa | ROGUSZYNO (1457 Roguszyno, 1474 Roguschino?, 1476 Roguschyno, 1563 Rogussino) 8-11 km na W od zamku w Liwie (AHPMaz). [hasło ogólne] |
| Roguszyno | Roguszyno Wypychy | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476 [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Czerwonka i par. Pniewnik (ŹD 418, 419); 2 poł. XVI w. par. Pniewnik, diec. płocka oraz par. Czerwonka, diec. pozn. (AHPMaz). |
| Roguszyno | Roguszyno Wypychy | 2: Topografia | 2. 1565 Czerwonka graniczy m. in. z Rogulskiemi [Roguskimi z Roguszyna Nowego] (LMaz 2, 182); Korytnica graniczy m. in. z Rogoskiemi [Roguskimi z Roguszyna Starego i Decie-Kątów] (LMaz 2, 186-7). |
| Roguszyno | Roguszyno Wypychy | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1425 Piotr, Wawrzyniec, Dziersław oraz Polubion z Roguszyna [zakr.] kupują Kąty (10 wł.) od Mikołaja i Jana z Kątów za 44 kopy gr posp. i przeprowadzają podział nabytku (PP V, nr 52); 1460 Maciej Roguski h. Awdaniec [z R.; liw.?] (MZH nr 175; w Grójcu w z. czer.); 1474 ks. Konrad III daje szl. Sasinowi z R., 2 wł. lasu Połazie obok 20 wł. kupionych przez jego braci przy granicach wsi Czaple (MK 5, 178; dot. Kątów Połazia); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Piotra, Jakuba, Mikołaja ss. zm. Dziersława, Jakusza Starego, Mikołaja, Jakuba, Stanisława, Bernarda ss. Piotra, Andrzeja [s.] Mikołaja, Piotra Kackiego, Jana i Bartłomieja braci tegoż Kackiego, Darbieta [?], Polubiona, Świętosława, Sasina z R. i ich działy z mieszkańcami w dziedzictwie R. od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1537 Jakub Roguski sługa Jana Dobrzynieckiego spławia 18 łasztów żyta (RegThel. s. 2); 1563: Roguszyno Wypychy i Kąty: 12 i 5/8 wł. szl. bezkm.; Roguszyno Stare 2 ½ wł. szl. bezkm. (w par. Czerwonka, ŹD s. 418); Roguszyno Stare 12 ½ wł. szl. bezkm., Roguszyno Nowe 21 wł. szl. bezkm., [Roguszyno] Kąty 4 wł. szl. bezkm. (w par. Pniewnik, ŹD s. 419); 1571 ur. Feliks Roguski podwojewodzi i sędzia grodzki liw. (Semkowicz, Wywody nr 355); 1593 Samuel Roguski s. Stanisława Roguskiego h. Habdank; matka ojca Katarzyna Noiszewska (AKH III, s. 451); XVI-XVIII w. Roguski h. Ostoja (Uruski XV, 223-224; Sęczys, 583); XIX w. R. Dzierżki 11 domów., 223 mr. [ok. 7 ½ wł.], R. Wypychy 17 domów (w par. Czerwonka); R. Decie [=Kąty] 286 mr., R. Stary 15 domów, 740 mr., R. Leśniki 53 domy, okolica szlach. w par. Pniewnik (SG 9, 685). |
| Roguszyno | Roguszyno Wypychy | 5: Stos. kościelne | 5. 1457 Paweł [Giżycki] bp płoc. eryguje par. w Pniewniku i przyłącza do niej wieś R. (Ep. 33, 109-110); 1466 Jan pl. w Pniewniku skarży szlachciców Jakuba, innego Jakuba i Piotra z R. o dzies. polne zgodnie z ugodą zawartą przezeń z Żelawskim pl. w Liwie (Ep. 9, 206). |
| Roguszyno | Roguszyno Wypychy | 9: Uwagi | Uw. Nazwa pochodzi od imienia Rogusz/Rogusza (SSNO IV, 476; Bijak, Nazwy 174), została tu przeniesiona z z. zakroczymskiej, gdzie rycerstwo owo wyprzedało swe działy możnemu Janowi z Kuchar, chorążemu ciech. h. Bolesta. |
| Roguszyno Decie Kąty | Roguszyno Decie Kąty | 0: Nazwa | ROGUSZYNO DECIE KĄTY (1563 Kąty, 1567 Rogusino Kąty, 1578 Roguszyno Decie Kąty, 1783-1784 Roguszyno Dycie) 4 km na E od Pniewnika (AHPMaz), obecnie Decie. Pocz. Kąty (Zob.) |
| Roguszyno Decie Kąty | Roguszyno Decie Kąty | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Pniewnik (ŹD 419). |
| Roguszyno Decie Kąty | Roguszyno Decie Kąty | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563 K. 4 wł. szl. bezkm. (ŹD 419); 1783-1784 R. D. włas. Dmochowskich, Roguskich i Strupiechowskich (RegDiec. 634); XIX w. Roguszyn Decie 13 domów, 286 mr. [ok. 9 ½ wł.] (SG 9, 685). |
| Roguszyno Leśniki | Roguszyno Leśniki | 0: Nazwa | ROGUSZYNO LEŚNIKI (1578 Roguszino Lesniki; 1783-1784 Roguszyno Lesniki) 2 km na N od Pniewnika (AHPMaz), obecnie Leśniki. |
| Roguszyno Leśniki | Roguszyno Leśniki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 2 poł. XVI w. par. Pniewnik (AHPMaz mapa i indeks); 1783-1784 par. Pniewnik (RegDiec. 634). |
| Roguszyno Leśniki | Roguszyno Leśniki | 2: Topografia | 2. 1526 las zwany Moszczona inaczej Gołębnica, opis granic zob. p. 3; 1822-1839 oznaczona granica R. L. z Rabianami i Wolą Korytnicką (Mapa Kwat.). |
| Roguszyno Leśniki | Roguszyno Leśniki | 3: Własność | 3. Włas. książ., od 1526 szlach. 1526 Anna księżniczka maz. daje Jakubowi Roguskiemu 7 wł. lasu zw. Moszczona inaczej Gołębnica między granicami Świętochowa i Pniewnika z jednej oraz Rabian i Woli Koryckiej z drugiej strony, obok 20 wł. szl. z R. [Starego?] (MK 41, 127); 1563 brak nazwy R. Leśniki (ŹD 417); 1578: 24 ½ wł. szl. bezkm. (kart. AHPMaz); 1783-1784 R. L. włas. drobnej szl., 11 nazwisk właścicieli (RegDiec. 634); XIX w. R. Leśniki 53 domów (Tab. 1827r. II, s. 140). |
| Roguszyno Leśniki | Roguszyno Leśniki | 9: Uwagi | Uw. Osada przedstawiona na mapie Mazowsza 2 poł. XVI w., jej położenie dobrze odpowiada danym z 1526 r. Las książ. Moszczona inaczej Gołębnica przed 1526 był związany prawdop. z sąsiednią Wolą Korycką (pocz. Mościska), włas. książ. (AHPMaz). |
| Roguszyno Nowe | Roguszyno Nowe | 0: Nazwa | ROGUSZYNO NOWE (1540 Roguszyno, 1563 Rogusino Nova, 1673 Roguszyno Dzierżki) 4 km na E od Pniewnika (AHPMaz), w 1937 r. Roguszyn Dzierzki, obecnie?. |
| Roguszyno Nowe | Roguszyno Nowe | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1540 distr. Liw. (RP); 1563 par. Pniewnik (ŹD 419); a. 1827 par. Czerwonka (Tab. II, 140). |
| Roguszyno Nowe | Roguszyno Nowe | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1540 R. (kart. AHPMaz); 1563: 21 ¼ wł. szl. bezkm. (ŹD 419, egz. uzup.); 1673 Roguszyno Dzierżki (kart. AHPMaz); a. 1827 Roguszyn Dzierski 9 domów, par. Czerwonka (Tab. II, 140); XIX w. Roguszyn Dzierzki 11 domów, 223 mr. [ok. 7 ½ wł.] (SG 9, 685). |
| Roguszyno Nowe | Roguszyno Nowe | 9: Uwagi | Uw. Identyfikacja Roguszyna Nowego z później poświadczonym Roguszynem Dzierzkami jest przybliżona (AHPMaz), Roguszyno Nowe miało znacznie większą liczbę włók i obejmowało obszar dużo większy. |
| Roguszyno Stare | Roguszyno Stare | 0: Nazwa | ROGUSZYNO STARE (1535 Rogusino Stare, 1540, 1541 Rogussyno Stare, 1563 Rogusino Antiqua), 4 km na E od Pniewnika, obecnie Roguszyn. |
| Roguszyno Stare | Roguszyno Stare | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1535 distr. Liw. (RP);1563 większość osady w par. Pniewnik (ŹD 419), mniejsza część w par. Czerwonka (ŹD 418). |
| Roguszyno Stare | Roguszyno Stare | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1535 R. S. (kart. AHPMaz); 1540, 1541: 25 wł. i 12 mr. (kart. AHPMaz); 1563: 12 ½ wł. szl. bezkm. (ŹD 419; w par. Pniewnik); 2 ½ wł. szl. bezkm. (w par. Czerwonka); XIX w. Roguszyn Stary, 15 domów, 740 mr. [24 i 2/3 wł.] (SG 9, 685). |
| Roguszyno Wypychy | Roguszyno Wypychy | 0: Nazwa | ROGUSZYNO WYPYCHY (1518 Roguszyno, 1563 Roguszyno Wypychy et Kąty) 8 km na WNW od zamku w Liwie (AHPMaz), dziś Wypychy. |
| Roguszyno Wypychy | Roguszyno Wypychy | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1541 distr. liw. (RP); 1518 par. Czerwonka (PT 1, 332v); 1563 par. Czerwonka (ŹD 418). Zaliczone do diec. poznańskiej (AHPMaz), objęte występem linii zrekonstruowanej granicy diecezji. |
| Roguszyno Wypychy | Roguszyno Wypychy | 3, 5: Wielkość; Stos. kościelne | 3, 5. Włas. szlach. 1518 szl. Grzegorz z R. zeznaje, że otrzymał sakramenty w kościele par. w Czerwonce (PT 1, 332v); 1541 Roguszyno [Wypychy?] 14 wł. szl. bezkm. (kart. AHPMaz); 1563: 12 5/8 wł. szl. bezkm. (ŹD 418); 1783-1784 Roguszyn i Roguszyn Wypychy w par. Czerwonka, włas. drobnej szl. (RegDiec. 763); XIX w. Wypychy 387 mr. [niespełna 13 wł.] (SG 14, 102). |
| Roguszyno Wypychy | Roguszyno Wypychy | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Wypychy wywodzi się od przezwiska Wypych, znanego w XIV-XV w. na Mazowszu (SSNO VI, 228). Mogła określać ludzi mieszkających daleko od środka wsi, tj. poza centrum osady. Z przezwiska potocznego mieszkańca lub grupy ludzi mogła stać się nazwą odrębnej osady (Bijak, Nazwy 236). |
| Rososz | Rososz | 0: Nazwa | ROSOSZ (1529 Roschosch, 1563 Rossos, 1770 Rososz) 4 km na SE od Oleksina (AHPMaz). |
| Rososz | Rososz | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Niwiska (ŹD 416). |
| Rososz | Rososz | 3: Własność | 3. Włas szlach. 1529 bracia Jan i Stanisław i ich bratanek Jan Grotowic z Mniejszego Bliznego [Wyczółki-Groty w z. warsz.] odstępują Mikołajowi Wolskiemu kaszt. soch. prawo bliższości, które mają po swych zm. braciach stryjecznych Adamie i Józefie, ss. zm. Adama [recte: Bogusława] z Moszny sędziego ziem. warsz., do Moszny oraz dwu Krośni, w z. warsz., Żeliszewa, Ozorowa, Kłodzi, Czerniejewa, Trzemuszki, R. i Łączki (MK 41, 192v; MS 4 nr 15585; SHGWarsz);1563: 4 wł. os., 1 garncarz (ŹD 416); 1770 Rososz (Mapa Polonia Perthéesa); 1783-1784 R. włas. Grzybowskiego podkom. liw. (RegDiec. 762); XIX w. wieś włościańska, 578-596 mr. [ok. 20 wł.] (SG 9, 776; 14, 771). |
| Rososz | Rososz | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Rososz wywodzi się od rosocha, nazwy pnia drzewa rozgałęzionego na dwa lub więcej odnóg (Bijak, Nazwy 175). Mogła być pocz. nazwą obiektu topograficznego we włości leśnej Żeliszew. |
| Rowiska | Rowiska | 0: Nazwa | ROWISKA (1448 Rovyssko, 1476 Nrowyska, 1476! [1480] Rowysska, 1492 Rovisky, 1498 Rowiska) 6 km na NW od Korytnicy; osada drobnej szlachty na pograniczu z dawną Puszczą Korycką (AHPMaz). |
| Rowiska | Rowiska | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1513 R. par. Korytnica (PT 1, 179); 1563 par. Korytnica (ŹD 419). |
| Rowiska | Rowiska | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1448 Paweł Komor z R. kupuje 2 ½ wł. w Olszewnicy, wraz z siedliskiem już wystawionym przez siebie, od ss. zm. Świętosława z Olszewnicy za 11 kóp gr posp. (MK 4, 88v-89); 1476 Wojciech z s. Piotrem z N. (Ep. 13, 76); 1477 szl. Bieta z N. skarży szl. Wojciecha z Olszewki o zapłatę za służbę u niego (Ep. 13, 113v);1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Stanisława syna Macieja, Stanisława syna Michała z br. Andrzejem, Wojciecha z synem Piotrem, Zygmunta i Mikołaja z R. oraz ich działy w R. od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1483 Zygmunt z R. odstępuje Wojciechowi Żelazowskiemu z Turny swą część w R. za 2 wł. w Równem [kam.] (MK 5, 210); 1487 Wojciech Żelazowski z Szostkowa Rzepiska zastawia 1 wł. w R., którą ma od Zygmunta z R., Andrzejowi z R. pod przepadkiem (MK 18, 71); 1492 Piotr z R. h. Pobożany (MZH nr 713); 1494 przepadek 1 wł. w R. zastawionej w 1487 potw. (MK 18, 71v); 1498 Piotr z R. sprzedaje 1 wł. w dobrach Kownaty, posiadaną od Aleksandra z Kownat swego brata stryjecznego, Janowi z R. za 24 kopy w półgr (MK 9, 218v); 1508 Andrzej z R., w wieku 60 lat, ma w dobrach do 200 kóp gr (PT 1, 19); 1513 szl. Paweł z R. z par. Korytnica (PT 1, 179); 1518 szl. Piotr z R. w wieku ok. 70 lat, służył niegdyś u swego stryja zm. Jana Świerczewskiego, pl. w Korytnicy (PT 1, 336); 1519 szl. Piotr z R., w wieku ok. 60 lat (Ep. 204, 35v-37v); 1543 Maciej s. Jakuba z R. diec. płoc., student uniwersytetu krak. (MUK II); 1563: 5 ½ wł. szl. bezkm. (ŹD 419); 1783-1784 R. włas. drobnej szl., 13 nazwisk (RegDiec. 484); XIX w. 757 mr. włościan [ponad 25 wł.] (SG 9, s. 817). |
| Rowiska | Rowiska | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Rowiska może wywodzić się od rowów, tj. przekopów, odprowadzających wodę z tego obszaru, jest nazwą terenową (Bijak, Nazwy 175-6). |
| Ruda | Ruda | 0: Nazwa | RUDA (a. 1522?, 1565 Ruda), kuźnica na rz. Liwiec przy wsi Królowa Wola, lokalizowana w dzisiejszej wsi Starowola, 7 km na E od Jadowa (AHPMaz). |
| Ruda | Ruda | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1558 starostwo liw. (MS 5 nr 8417); distr. liw.? [par. Jadowo] |
| Ruda | Ruda | 3: Własność | 3. Włas. król. 1549 kuźnica w dobrach Jadowo inaczej Myszadła, na rz. Liw [Liwiec] (AGAD, perg. 798); 1558 król daje dożywocie Małgorzacie wd. po zm. Adamie rudniku i dzieciom tegoż Janowi, Annie, Katarzynie, Dorocie i Zofii na kuźnicy przynależnej do starostwa liw., zastrzegając możliwość wykupu (MS 5 nr 8417); 1565 rudnik ma pr. od ks. Anny maz. [zm. 1522]; są 2 nakowalnie, wielka i mała. Płaci po 4 pługi żelaza na każdy tydzień, tj. 208 pługów rocznie, a ponadto 1 wóz żelaza rocznie (LMaz 2, 164). |
| Rudno Stare | Rudno Stare | 0: Nazwa | RUDNO STARE (1504 Rudno, 2 poł. XVI w. Rudno Stare, 1783-1784 Rudno deserta [opustoszałe]) 3 km na SE od Dobrego, obecnie Rudno (AHPMaz). |
| Rudno Stare | Rudno Stare | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1504 diec. pozn., par. Wiśniew (AC I, nr 964; AHPMaz); 1563 distr. Liw., par. Dobrzyniecka [Dobre] (ŹD 420); 1783-1784 par. Dobre, diec. płocka (RegDiec. 631-2). |
| Rudno Stare | Rudno Stare | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1506 szl. Piotr Ossowieński z R. pozwany przed sejm księstwa maz. przez dzieci zm. Macieja Gumowskiego, dziedziców z Równego [kam.] (Tarcz 5, 42v); 1508 Piotr Ossowiński z R. ma proces ze swoim bratem Dobrogostem z Piotrkowa [warsz.] [i Ossowna, liw.] (Tarcz 5, 336v; SHGWarsz 209); 1553 Jan Dobrzyniecki podstoli zakr. w podziale z synami zatrzymuje miasto Dobre [Stare], Rakowiec, połowę R. i Rudzienka (Bon. IV, 342 wg CzersZG 16, f. 259); 1563 Runno [Rudno] i Rudzienko, włas. Andrzeja Ossowińskiego: 6 ½ wł. os., młyn (ŹD 420; egz. uzup.); 1563: R., cz. Stanisława Dobrzynieckiego, 8 wł. os. (ŹD 420); 2 poł. XVI w. R. S. (kart. AHPMaz); 1783-1784 Rudno deserta [opustoszałe] i Rudzienek dwór oraz miasteczko Dobre w składzie większej własności szl. (RegDiec. 631-632). |
| Rudno Stare | Rudno Stare | 5: Stos. kościelne | 5. 1504 Jan z Lubrańca bp pozn. daje kapitule pozn. dzies. z wsi założonych na surowym korzeniu w par. Wiśniewo, m. i. z R., Rudzieńskiej Woli i Okuniowej Woli (AC I, nr 964). |
| Rudno Stare | Rudno Stare | 9: Uwagi | Uw. Nazwa pochodzi prawdop. od rudy darniowej, osadu pochodzenia biochemicznego powstającego w bagnach, jeziorach i torfowiskach. |
| Rudzienko | Rudzienko | 0: Nazwa | RUDZIENKO (1504 Rudzyenska Volya, 1553 i 1563 Rudzienko, 1783-1784 Rudzienek) 3 km na S od Dobrego. |
| Rudzienko | Rudzienko | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1504 diec. pozn., par. Wiśniewo (AC I, nr 694; AHPMaz.); 1563 distr. liw. (ŹD 420); 1783-1784 par. Dobre, diec. płocka (Reg. Diec. 631-632). |
| Rudzienko | Rudzienko | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1553 Jan Dobrzyniecki w podziale z synami zatrzymuje połowę Rudna [Starego] i R. (Bon. IV, 342 wg CzersZG 16, f. 259); 1563 Runno [Rudno] i Rudzienko, włas. Andrzeja Ossowińskiego: 6 ½ wł. os., młyn (ŹD 420; egz. uzup.); 1783-1784 R. dwór włas. Szydłowskiego kaszt. żarnowskiego (RegDiec. 632); XIX w. Rudzienko 584 mr. włościan [19 ½ wł.] (SG 9, 950). |
| Rudzienko | Rudzienko | 5: Stos. kościelne | 5. 1504 Jan z Lubrańca bp pozn. daje kapitule pozn. dzies. z wsi zał. na surowym korzeniu: z Rudna, R. V. i Okuniewej Woli [?] (AC I, nr 694). |
| Ryczołek | Ryczołek | 0: Nazwa | RYCZOŁEK (1518 Vyczyorek [!], 1540 Rycziorek, 1563 Ryczolek) 3 km na WSW od Kałuszyna, dziś Ryczółek (AHPMaz). |
| Ryczołek | Ryczołek | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1518 distr. liw. (AGAD perg. 1550); 1563 par. Kałuszyn (ŹD 417). |
| Ryczołek | Ryczołek | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1518 zapis 5 grzywien rocznie na ołtarz w kośc. par. Nowej Warszawy z fundacji Macieja Stepko rybaka warsz. i księdza Macieja z Tarczyna, w tym 2 grzywien na dobrach Kałuszyn, Wola i V. Stanisława Kałuskiego z braćmi (AGAD, perg. 1550); 1540 R. (kart. AHPMaz); 1563: 6 wł. os. (ŹD 417); XIX w. folw. 50 mr. (SG 9, 79 [dane niepełne]). |
| Ryczołek | Ryczołek | 9: Uwagi | Uw. Nazwa może pochodzić od imienia Ryciorek, poświadczonego w ziemi nurskiej (Kamieńczyk Ryciorki, AHPMaz s. 176, 214; Kaminczik Rycziorki, ŹD 396) i widocznego w pierwszych dwu zapisach tej nazwy. Nie odnotowano tego imienia w SSNO. Inaczej Bijak, Nazwy 179 (od Ryczywołek). |
| Ryczyca | Ryczyca | 0: Nazwa | RYCZYCA (1547, 1563 Ryczyca, 2 poł. XVI w. Rycica) 8 km na ESE od Kałuszyna (AHPMaz). |
| Ryczyca | Ryczyca | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw. (ŹD 416); 1547 par. Oleksin (KnapNot 443-445; Now II, 546-7). |
| Ryczyca | Ryczyca | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1547 Benedykt Izdbieński bp pozn. na prośbę fundatora Aleksego Bojemskiego eryguje par. w Oleksinie i przyłącza do niej wieś Boimie z par. Grębków oraz nowe wsie, w tym R. (KnapNot 444-445; Now II, 546-7); 1563: 3 ¼ wł. os. (ŹD 416); 2 poł. XVI w. R. (kart. AHPMaz); XIX w. 123 mr. włośc. [ponad 4 wł.], folw. 495 mr. [16 ½ wł.], w tym 294 mr. lasu (SG 10, 80). |
| Ryczyca | Ryczyca | 9: Uwagi | Uw. Pocz. obszar lasu w dobrach Boimie, w nim lokacja wsi, która objęła 20 włók. Nazwa może wywodzić się od pierwotnej nazwy Rycica, od imiesłowu słowa ryć (Bijak, Nazwy, s. 179). Idzie przeto o obszar lasu zryty przez dziki, przydatny dla nich do żerowania. |
| Siana | Siana | 0: Nazwa | SIANA (1220 Zanaa, Zanna; 1439 Syana, 1547 Siana, 1563 Sziana) 13 km na E od Kałuszyna, obecnie Sionna (AHPMaz). |
| Siana | Siana | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1439 distr. warsz. prope Lyw (MK 3, 155); [a. 1547 par. Niwiska?], od 1547 par. Oleksin (KnapNot 445); 1563 par. Niwiska (ŹD 415); 2 poł. XVI w. par. Oleksin (AHPMaz). |
| Siana | Siana | 2: Topografia | 2. 1503 granica dóbr Chojeczno Mingosy i Widliska idzie od gran. S. do gran. dóbr Żeliszew; łąki w Chojecznie za dębem, do łąk sieniańskich [w S.] (MK 32, 52v). |
| Siana | Siana | 3: Własność | 3. Włas. duch. 1220, potem książ., potem szlach. 1220 Wojciech prep. kl. norbertanek w Strzelnie [na Kujawach] odstępuje ks. Konradowi I Maz. dobra Dębe [z. czer., garw.], Boimie (zob.), Z. z inną nową wsią „Gemelino” [Jemielno, garw., Stoczek], Siennica [z. czer.] w zamian za inne dobra książ. (KK nr 205, 206; identyfikacja K. Pacuskiego w kartotece SHGM; prawdop. dobra te przed 1220 były włas. możnego maz. i trafiły do klasztoru jako posag jego córki przyjętej do konwentu); 1439 Fiebron z Rozniszewa [war.; h. Ciołek] darowuje całe swe dziedzictwo S. Tomaszowi Ciołkowi z Zalesia [z. czer.] (MK 3, 155); 1443 Tomasz Ciołek z Zalesia sprzedaje całe dziedzictwo S., otrzymane od swego brata Fiebrona, Siemionowi z Broszkowa za 20 kóp gr w półgr (MK 3, 286v); 1563: 4 ½ wł. os. (ŹD 415); 1783-1784 włas. Dłużewskiego star. brzezińskiego (RegDiec. 768); XIX w. wieś i folw. łącznie 855 mr. [28½ wł.] (SG 10, 624). |
| Siana | Siana | 5: Stos. kościelne | 5. 1547 Benedykt Izdbieński bp pozn. na prośbę fundatora Aleksego Bojemskiego eryguje par. w Oleksinie i przyłącza do niej wieś Boimie z par. Grębków oraz inne osady, w tym S. (KnapNot 444-445; por. Now II, 546-547). |
| Siana | Siana | 9: Uwagi | Uw. W XII-XIV w. był to prawdop. ośrodek większej włości leśnej przynoszącej m. in. dochody bartne, analogiczny do sąsiedniej włości Boimie; być może z tej włości zostały wyłączone przyległe duże dobra Chojeczno. Por. AHPMaz, mapa. Nazwa ma związek z sianem (Bijak, Nazwy 184), a zatem z łąkami zapewniającymi znaczne zasoby paszy, cenne dla hodowli. |
| Sienna Łąka | Sienna Łąka | 0: Nazwa | SIENNA ŁĄKA (1540 Sienna Ląka, 1563 Szienna Ląka, 1790 Sinołęka) 5 km na S od Grębkowa, dziś Sinołęka (AHPMaz). |
| Sienna Łąka | Sienna Łąka | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1540 distr. liw. (RP); 1563 par. Grębkowo (ŹD 418). |
| Sienna Łąka | Sienna Łąka | 2: Topografia | 2. 1822-1839 oznaczona granica Trzebuczy i Sinołęki z Leśnogórą, Stawiskami, Jabłonną i Trzcianką (Mapa Kwat.; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Sienna Łąka | Sienna Łąka | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1540 (kart. AHPMaz); 1563: 9 ½ wł. os. (ŹD 418); 1783-1784 włas. Zaborowskiego sędzica czer. (RegDiec. 763); 1790 S. 20 dymów (TarDym, par. Kałuszyn); XIX w.: wieś 317 mr. [ok. 10 ½ wł. os.], folw. 1044 mr. [ok. 35 wł.], młyn wodny (SG X, 622). |
| Sienna Łąka | Sienna Łąka | 5: Stos. kościelne | 5. 1598 dzies. do kośc. par. w Grębkowie (Vis.). |
| Sienna Łąka | Sienna Łąka | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wskazuje na cenne obszary łąk, przydatne dla hodowli. Pocz. był to obiekt topograficzny, składnik większej włości, niewykluczone, że możnowładczej. |
| Skarzyn | Skarzyn | 0: Nazwa | SKARZYN (1417 Scarzino, Skarzino, 1520 Skarzini,1565 z[e] Skarzynem, 1783 Skarszyn) 4 km na SSE od Pniewnika, obecnie Skarżyn (AHPMaz). |
| Skarzyn | Skarzyn | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1436 distr. Czirn. prope Lyw (MK 3, 187); 1457 diec. płoc., par. Pniewnik (Ep. 33, 109-110); 1563 par. Czerwonka (ŹD 418); 2 poł. XVI w. diec. pozn., par. Czerwonka (AHPMaz). |
| Skarzyn | Skarzyn | 2: Topografia | 2. 1565 Czerwonka graniczy m. in. ze S. (LMaz 2, 182). |
| Skarzyn | Skarzyn | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1417 Pomścibor z Chamska podkom. ciech. [rządca liw.] sprzedaje 5 wł. w Koszewnicy, które ma od Pawła z S., Mikołajowi, Pawłowi, Marcinowi z S. za 18 kóp gr pras. (MK 3, 113 v; PP V, nr 288); 1436 Mikołaj z S. zeznaje, że jego brat Marcin ma trzecią cz. dziedzictwa S.; Mikołaj sprzedaje swą cz. tamże Bernardowi ze Świdra [czer.] za 14 kóp gr posp. (MK 3, 187); 1451 szl. Marcin Skarzyński (MK 4, 128); 1463 Jakub z S. (TymWoln s. 61); 1466 Jakub s. Tomasza z Zaliwia sprzedaje połowę swej części w Zaliwiu Maciejowi s. Mikołaja z S. za 30 kóp w półgr (MK 5, 94); 1472 Katarzyna ż. Mikołaja Skarzyńskiego [z S.], c. zm. Jana [Szorca] z Obrębu [nowom.] podsędka zakr. kwituje swego brata Borka z Obrębu podskarbiego książ. i wojskiego czer., z zadośćuczynienia za dobra (MK 5, 163v; w Liwie); 1475 ks. Konrad III sprzedaje Maciejowi i Mikołajowi br. z S. oraz Stanisławowi, Mikołajowi, Janowi ich bratankom z S. 18 mr. koło granic dóbr książ. Czerwonka: 10 mr. w dziedzictwie Koszewnica i 8 mr. koło granicy dąbrowy Wyrzyków i Łysagóra w dziedzictwie Nosiszewo, obejmując je pr. posiadanymi przez odbiorców na Koszewnicę i Nosiszewo (MK 5, 179v); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mikołaja i Macieja braci oraz pozostałych dziedziców w dziedzictwie S. z mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1483 ks. Konrad III sprzedaje Maciejowi Skarzyńskiemu [z S.] z bratankami Stanisławem, Janem i Mikołajem ss. zm. Jakuba dziedzicom z Koszewnicy, po przemierzeniu, nadwyżkę 2 ½ wł. w dobrach Koszewnica za 30 kóp w półgr (MK 5, 210); 1516 Mikołaj Zembocki [z Zeńboka, ciech.] kupił od szl. Michała z S. 4 łaszty smoły, 30 pługów żelaza, 15 kłód sosnowych, 2 ½ prętów drewna, wpłacił 10 kóp gr i przyrzekł dopłatę 6 kóp gr po powrocie z Gdańska; tenże Michał ma siostrzeńca Jana z Noiszewa, w wieku 26 lat (PT 1, 277); 1519 Maciej s. Michała z S. student uniwersytetu krak. (MUK II); 1563 S. Wyrzyki: 2 ½ wł. szl. bezkm. (ŹD 418); 1783 S. (Mapa woj. maz. Perthéesa); 1783-1784 S. włas. drobnej szl. (RegDiec. 763); XIX w. Skarzyn folw. 832 mr. [niespełna 28 wł.] (SG 10, 657). |
| Skarzyn | Skarzyn | 5: Stos. kościelne | 5. 1457 Paweł [Giżycki] bp płoc. eryguje par. w Pniewniku i przyłącza do niej wieś S. (Ep. 33, 109-110); 1520 proces o dzies. z S. plebanów w Liwie i Pniewniku (Ep. 204, 44-45); 1603 dzies. z S. dla rektora szkoły w Liwie (Łukaszewicz, Opis s. 204). |
| Skarzyn | Skarzyn | 9: Uwagi | Uw. Nazwa pochodzi prawdop. od starego przezwiska Skarga, znanego w średniowieczu (SSNO V, 88; Bijak, Nazwy 184) być może jest nazwą przeniesioną z innych terenów dawnego Mazowsza. |
| Skórcz | Skórcz | 0: Nazwa | SKÓRCZ (1540, 1563 Skorcz, 1770 Skurcz, 1783-1784 Skorzec, XIX w. Skurzec) 12 km na S od Niwisk, dziś Skórzec. |
| Skórcz | Skórcz | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1540 distr. liw. (RP); 1563 par. Niwiska (ŹD 416). |
| Skórcz | Skórcz | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1540 S. 3 wł.os. (kart. AHPMaz); 1563 Kobyli Ług i S. 6 wł. os. (ŹD 416); 1770 Skurcz (Mapa Polonia Perthéesa); 1783-1784 S. włas. szlachta i księża marianie (RegDiec. 767); XIX w. wieś Skurzec 30 domów, 675 mr. [22 ½ wł.] (SG 10, 741). |
| Skórcz | Skórcz | 9: Uwagi | Uw. Nazwa może wywodzić się od określenia szpaka „skorzec”, od przezwiska Skory lub od imienia Skorek, jest to nazwa wieloznaczna (Bijak, Nazwy 185). |
| Skroda | Skroda | 0: Nazwa | SKRODA (1547 Skroda, 1563 Szkroda, 1783-1784 Skruda) 7 km na SE od Kałuszyna, dziś Skruda, wieś założona w dawnej włości leśnej Boimie (AHPMaz). |
| Skroda | Skroda | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1547 par. Oleksin (KnapNot. 445); 1563 distr. liw., par. Oleksin (ŹD 416). |
| Skroda | Skroda | 3: Własność | 3. Włas. szlach. Prawdop. pocz. obiekt terenowy, las w dobrach Boimie, potem wieś lokowana obok Oleksina i in. wsi. 1547 w dok. erekcji par. Oleksin jako osada świeżej lokacji (KnapNot 445); 1563: 4 ½ wł. os. (ŹD 416); 1783-1784 S. bliższa i S. dalsza, włas. Skarbka (RegDiec. 768); XIX w. wieś 179 mr. [ok. 6 wł.], folw. 922 mr. [blisko 31 wł.] (SG 10, 719). |
| Skubniewo | Skubniewo | 0: Nazwa | SKUBNIEWO (1417 Skibnewo, 1480 Scubnyewo, 1783-1784 Skubniew) osada zaginiona, zlokalizowana (AHPMaz; lokalizacja wg mapy Heldensfelda, 7 km na E od Grębkowa). |
| Skubniewo | Skubniewo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. Liw. (KL nr 236); 1563 par. Grębkowo (ŹD 418). |
| Skubniewo | Skubniewo | 2: Topografia | 2. 1522 S. graniczy z Polikowem Daćbogami w pobliżu rz. Kostrzyń (MK 32, 204v). |
| Skubniewo | Skubniewo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1417 Dorota ż. Andrzeja z S., Jan i Piotr dziedzice z Kątów kwitują Miłosława dz. z Raszyńca [warsz.] z zadośćuczynienia za działy w Raszyńcu (MK 3, 116v); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mikołaja s. zm. Sęka [?] z S. i jego kmieci od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1563: 2 wł. szl. bezkm. (ŹD 418); 1783-1784 S. włas. Rudzińskiego wojewodzica maz. oraz drobnej szl. (RegDiec. 765). |
| Skubniewo | Skubniewo | 5: Stos. kościelne | 5. 1603 dzies. ze S. w uposażeniu rektora szkoły w Grębkowie (Now II, 547; Łukaszewicz, Opis, s. 212). |
| Skubniewo | Skubniewo | 9: Uwagi | Uw. Nazwa osady pochodzi od imienia Skubień; podobne imiona znamy w Polsce średniowiecznej (SSNO V, 103; Bijak, Nazwy 186). Osada została umiejscowiona przy ujściu rz. Suchej do Kostrzynia, mogła być pocz. traktowana jako część dóbr Sucha i nie została odnotowana w dok. erekcji par. Grębków w 1425 r. |
| Słuchocin | Słuchocin | 0: Nazwa | SŁUCHOCIN (1422 Sluchoczino, 1480 Sluchoczyno, 1783-1784 Słuchocin), obecnie Słuchocin, 6 km na SE od Grębkowa (AHPMaz). |
| Słuchocin | Słuchocin | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [14380] distr. liw. (KL nr 236); 1425 par. Grębków (Now II, 547); 1563 par. Grębków (ŹD 418). |
| Słuchocin | Słuchocin | 2: Topografia | 2. 1822-1839 oznaczona granica Trzcianki i S. z Sinołęką, Zawadą i Boimiem (Mapa Kwat.). |
| Słuchocin | Słuchocin | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1422 Mikołaj Kurzec z Kołbieli Większej daje fundowanemu przez siebie i in. kośc. par. w Kołbieli [z. czer.] m. in. 1 bartnika we wsi S. z daniną miodu ½ pokowy rocznie (KL nr 159); 1438 Tomasz z S. kupuje brzeg rz. Kostrzyń w Chojecznie naprzeciw S. z przyległym lasem, między borem a brzegiem rz., od Macieja, Ścibora, Piotra, Pawła i Jana, braci z Chojeczna z ich szwagrem Maciejem za 6 kóp gr posp. (MK 3, 218v); 1473 Tomasz z s. Janem, dziedzice z S., posiadali staw rybny przy brzegu rz. Trzebucza, którą pozyskuje prawnie Stanisław Sułkowski z Kałuszyna (MK 5, 173v); 1474 Jan s. Tomasza z S. i Jan s. Pawła z Suchej, br. stryjeczni, sprzedają część w Woli Jasieńskiej inaczej Kurczowej Wsi [grodz./Jasieniec] za 60 kóp w półgr (MK 5, 174v); ci sami sprzedają część w Jasieńcu z pr. patronatu za 80 kóp w półgr (MK 5, 174v); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia szl. Jana s. zm. Tomasza z S. i jego dobra S. i Jabłonę z kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1563: 5 wł. os. (ŹD 418); 1783-1784 S.włas. Cieszkowskiego kasztelanica liw. (RegDiec765); XIX w.: wieś 674 mr., folwark 465 mr, łącznie 1139 mr.[ok. 38 wł.] (SG 11, 526, w dobrach Sucha). |
| Słuchocin | Słuchocin | 5: Stos. kościelne | 5. 1425 Andrzej [Gosławski] bp pozn. włącza do erygowanej par. Grębków wieś S. wraz z dzies. od poddanych (Now II, 547). |
| Słuchocin | Słuchocin | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Słuchocin pochodzi od dawnego imienia Słuchota, znanego w średniowieczu (SSNO V, 120; Bijak, Nazwy 187). Posiadacze dóbr Słuchocin i Sucha w XV w. mieli także dobra w par. Jasieniec w z. czerskiej wraz z prawem patronatu, należeli zatem do rodu Jasieńczyków. Słuchoccy i Suscy byli h. Jasieńczyk. |
| Sosnowe | Sosnowe | 0: Nazwa | SOSNOWE (1547 Sosnowo, 1563 Sosnowe) 10 km na SE od Kałuszyna, wieś założona w dawnej włości leśnej Boimie (AHPMaz). |
| Sosnowe | Sosnowe | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1547 er. par. Oleksin (KnapNot 445); 1563 distr. liw., par. Oleksin (ŹD 416). |
| Sosnowe | Sosnowe | 3: Własność | 3. Włas. szlach. Prawdop. pocz. obiekt terenowy leśny w dobrach Boimie, potem wieś lokowana w I poł. XVI w. wraz z innymi osadami par. Oleksin. 1563: 3 ¼ wł. os., 1 szewc, 1 kowal (ŹD 416); 1783-1784 włas. Wojewódzkiego (RegDiec. 768); XIX w. wieś S. 151 mr [5 wł.], folw. 961 mr. [32 wł.] (SG 11, 95). |
| Sosnowe | Sosnowe | 5: Stos. kościelne | 5. 1547 Benedykt Izdbieński bp pozn. na prośbę fundatora Aleksego Bojemskiego eryguje par. w Oleksinie i przyłącza do niej wieś Boimie z par. Grębków oraz nowe wsie, w tym S. (KnapNot 444-445; Now II, 546-547). |
| Sosnowe | Sosnowe | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wywodzi się od obiektu terenowego, w którego drzewostanie dominowały sosny, tj. bór iglasty (por. Bijak, Nazwy 190; Maz. nazwy ter. 163-164). |
| Stawiska | Stawiska | 0: Nazwa | STAWISKA (1540 Sthawyczna Wola, 1563 Stawiska) 2 km na SSW od Grębkowa (AHPMaz). |
| Stawiska | Stawiska | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1541 distr. liw. (RP); 1563 par. Grębków (ŹD 418). |
| Stawiska | Stawiska | 2: Topografia | 2. 1822-1839 oznaczona granica Trzebuczy i Sinołęki z Leśnogórą, S., Jabłonną i Trzcianką (Mapa Kwat.; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Stawiska | Stawiska | 3: Własność | 3. Włas. szl. 1541: 3 1/8 wł. os. (kart. AHPMaz); 1563: 9 wł. os. (ŹD 418); 1783-1784 włas. Cieszkowskiego kaszt. liw., wraz z Jabłoną (RegDiec. 763); 1790 S. 20 dymów (TarDym, par. Kałuszyn); XIX w. dobra S. z Jabłonną 2024 mr.; wieś S. 86 mr [niespełna 3 wł.] (SG 11, 294). |
| Stawiska | Stawiska | 9: Uwagi | Uw. Pocz. prawdop. nazwa terenowa wskazująca na zbiorniki wodne, stawy, znana na terenie Mazowsza (Maz. nazwy ter. 165; Bijak, Nazwy 194; AHPMaz). |
| Straszowa Łąka | Straszowa Łąka | 0: Nazwa | STRASZOWA ŁĄKA (1563 Straszowa Łąka, 1663 Straszowa Łąka, 1783 Strachowa, 1783-1784 Strachówka) 13 km na NW od Pniewnika, obecnie Strachówka. Wieś prawdop. lokowana w obszernej włości leśnej Pniewnik, stała się ośrodkiem dóbr obejmujących północnozachodnią część włości. Por. AHPMaz (przyjęto ident. przybliżoną z powodu braku pełniejszej dokumentacji). |
| Straszowa Łąka | Straszowa Łąka | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Pniewnik (ŹD 419); 1783-1784 par. Sulejów (RegDiec. 487). |
| Straszowa Łąka | Straszowa Łąka | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563: 9 ½ wł. os. (ŹD 419); 1673 S. Ł. (kart. AHPMaz); 1783 S. (Mapa woj. maz. Perthéesa); 1783-1784 włas. ks. Radziwiłła wojewody, wraz z Osęką i Borkami (RegDiec. 487); XIX w. wieś S. 287 mr. [ok. 9 ½ wł.], folw. S. 543 mr. [ponad 18 wł.], całość dóbr ok. 4105 mr. [ok. 137 wł.] (SG 11, s. 381). |
| Straszowa Łąka | Straszowa Łąka | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wywodzi się od dawnego imienia Strasz/Strach, oznaczała początkowo obiekt terenowy – łąkę nad rzeczką Pniewnik w tej włości leśnej (por. SSNO V, 218; Bijak, Nazwy 195). Ident. ze Strachówką nie budzi poważniejszych wątpliwości, przemawiają za nią m. in. identyczne dane o areale kmiecym dla XVI i XIX w. |
| Strupiechów | Strupiechów | 0: Nazwa | STRUPIECHÓW (1452 Strupyechowo, Strupuewo!, 1563 Strupiechowo, 1565 Strupiechow, 1783-1784 Strupiechow) 5 km na SSW od zamku w Liwie. |
| Strupiechów | Strupiechów | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1452 [z.] liw. (MK 4, 8v); 1563 par. Czerwonka (ŹD 418). |
| Strupiechów | Strupiechów | 2: Topografia | 2. 1452 zob. p. 3; 1565 trzecie pole folw. liwskiego leży pod S. (LMaz 2, 182); [Liw Stary] graniczy ze S. wsią ziemiańską (LMaz 2, 177); 1822-1839 oznaczona granica Orzechowa Starego, Orzechowa Filipów i S. z miastem Liw (Mapa Kwat.). |
| Strupiechów | Strupiechów | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1452 Szczepan i Szymon dziedzice z S. sprzedają swój brzeg rz. Czerwonka w S. szl. Janowi z Kryb [Kryp] dla przystawienia grobli [nowego] młyna już zbudowanego w Strupiechowie, w którym woda ze stawu wylewa, w zamian za inny brzeg tamże z dopłatą 80 gr. Jan będzie miał drogę wolną z młyna do grobli i dalej do drogi publicznej [gościniec przy Strupiechowie do Liwa] (MK 4, 8v-9); 1466 Szczepan z S. (TymSąd s. 40); ok. 1470 Jakub i Broszek z S. h. Jasiona (MHerald 1932 nr 1 s. 2, poz. 7); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jakuba, Piotra i wd. Katarzynę z S. i ich części z kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1563: 7 wł. i 4 mr. szl. bezkm. (ŹD 418); 1584 Strupiechowscy h. Jasieńczyk w z. liwskiej (Papr. 350); 1783-1784 włas. drobnej szl. (RegDiec. 763); XIX w. 738 mr. włościan [24, 6 wł.] (SG 11, 421). |
| Strupiechów | Strupiechów | 9: Uwagi | Uw. Nazwa pochodzi od dawnego imienia Strupiech (Bijak, Nazwy 196), widocznego także w Strupiechowie nad Pilicą w ziemi czerskiej już na pocz. XV w. |
| Sucha | Sucha | 0: Nazwa | SUCHA (1425 Sucha; 1563 Sucha Koski) 7 km na ESE od Grębkowa, osada na lewym brzegu Kostrzynia powyżej ujścia rz. Suchej. |
| Sucha | Sucha | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1436 prope Lyw [pow. Liw.] (MK 3, 187, 199); 1425-1563 par. Grębków (Now II, 547; ŹD 418). |
| Sucha | Sucha | 2: Topografia | 2. 1436-1447 młyn w S. na rz. Kostrzyń (zob. p. 3). |
| Sucha | Sucha | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1436 dziedzice z Chojeczna Widliska sprzedają Pawłowi z S. swą ½ młyna z brzegiem rz. w Widliskach na budowę młyna na rz. Kostrzyń, ale będą posiadać ½ stawu rybnego i dadzą drogę przez dziedzictwo Chojeczno do dziedzictwa Proszewo (MK 3, 187, 199); 1447 Jan z Chojeczna sprzedaje ½ dziedzictwa Chojeczno Widliska Piotrowi z Polikowa za 17 kóp wraz z barcią miodową oznaczoną przez Wawrzyńca bartnika; drugą połowę ma tenże Jan jako wiano swej żony. Piotr ze spadkobiercami ma pr. do bezpłatnego przemiału w młynie w S., jak Jan (MK 4, 44v-45); 1474 Jan s. Tomasza ze Słuchocina i Jan z S. br. stryjeczni sprzedają część w Woli Jasieńskiej inaczej Kurczowej Wsi [grodz./Jasieniec] za 60 kóp w półgr (MK 5, 174v); ci sami sprzedają część w Jasieńcu z pr. patronatu za 80 kóp w półgr (MK 5, 174v); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia szl. Jana z S. z jego kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1482 Jan z S. rozjemca szl. z Polikowa (MK 32, 172); 1496 Jan z S. asesor sądu z. liw. (MK 9, 215); 1518 Paweł s. zm. Jana z S. darowuje bratu Salomonowi swą część ojcowską i macierzystą w dobrach S., Wólka [Koski], Chojeczno [Widliska] (MK 32, 92); 1544 Stanisław Suski, syn Salomona z ż. Agnieszką sprzedają działy w dobrach S., Koski i Chojeczno-Widliska Wiernierzowi [Wernerowi] Oborskiemu z Kuflewa za 300 kóp gr (MS IV, nr 21622); 1561-1575 Wojciech Suski z z. liw. spławia zboże przez komorę celną na Wiśle we Włocławku (RegThel. wg indeksu); 1563: 11 ¼ wł. os., 7 ½ mr. (ŹD 418). XIX w. wieś S. 31 mr [1 wł.], folw. 1173 mr, w tym 351 mr lasu, łącznie ok. 40 wł.; dobra S. z Koskami i Słuchocinem powyżej 100 włók (SG 11, 526). |
| Sucha | Sucha | 5: Stos. kościelne | 5. 1425 Andrzej bp pozn. włącza do erygowanej par. Grębków wieś S. wraz z dzies. od poddanych (Now II, 547). |
| Sucha | Sucha | 9: Uwagi | Uw. Pocz. prawdop. nazwa szerszej włości leśnej nad biegiem rz. Sucha; w tej włości ulokowano jej ośrodek nad rz. Kostrzyń, przy miejscowej przeprawie drogowej, powyżej ujścia rz. Sucha (AHPMaz). Nie zauważyła związku nazwy osady z ówczesną nazwą rz. U. Bijak, Nazwy 197. Posiadacze dóbr Słuchocin i Sucha w XV w. mieli także dobra w par. Jasieniec w z. czerskiej wraz z prawem patronatu, należeli zatem do rodu Jasieńczyków. Słuchoccy i Suscy byli h. Jasieńczyk. |
| Suchodół | Suchodół | 0: Nazwa | SUCHODÓŁ (1437, 1447, 1464 Suchodol, 1466 Schuchodol, 1476! [1480] Suchodol, 1783-1784 Suchodoły) 8 km na S od zamku w Liwie, obecnie Suchodół. |
| Suchodół | Suchodół | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1447 par. Grębków (KnapNot 340-341); 1563 par. Grębków (ŹD 418). |
| Suchodół | Suchodół | 2: Topografia | 2. 1437 cz. [w Krypach] zw. Wojsławsko k. granic Karczewskich [Karczewiec] i S. (MK 3, 210v); 1565 Grodzisk graniczy m. in. z Suchodolskiemi [z S.] (LMaz 2, 181); 1822-1839 oznaczona granica S. z Wyczółkami i Krypami (Mapa Kwat.). |
| Suchodół | Suchodół | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1447 dzies. folw. pana Pawła z synami z S. (KnapNot 340, zob. p. 5); 1464 [szl.] Paweł z S. ma kmiecia, któremu dał ½ kopy gr pomocnego na zagospodarowanie (TymProc. s. 257 przyp. 177 wg Liwska 1, 57); 1464 Paweł z S. h. Pobóg (MHerald 1932, XI/1, s. 1); 1466 szl. Grzymek dz. z S. (AE II, 144v; zob. p. 5); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Tomasza i Racibora ss. zm. Pawła, Grzymisława, Bogusława, Mścisława z S. z mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1488 Szczepan, Jakub i Jan z S. mają proces ze szl. Mikołajem i Prejtorem z Pniewnika o legat 10 kóp gr, który zostawił Szczepanowi i braciom Andrzej pl. w Mińsku ich wuj (Ep. 11, 48v, 63); 1513 Marcin Suchodolski [z S.] kleryk diec. pozn. przyjął święcenia akolity przed 5 laty w miasteczku Krasnystaw (PT 1, 187); 1563: 5 wł. szl. bezkm. (ŹD 418); 1584: Mikołaj Suchodolski [z S.] h. Pobóg, rotmistrz (Papr. 235); 1783-1784 włas. Obrępalskiego oraz drobnej szl. (RegDiec. 763); XIX w. 537 mr. [ok. 18 wł.], w tym lasu i zarośli 132 mr. (SG 11, 535). |
| Suchodół | Suchodół | 5: Stos. kościelne | 5. 1447 pl. z Grębkowa zawiera układ z pl. w Liwie.; wsie Polikowo i S. będą należeć do par. Grębków, a dzies. z folwarków szlachty obu wsi będzie pobierana przemiennie przez obu plebanów, co drugi rok (KnapNot 340-341); 1466 bp pozn. zwalnia [czasowo] kmieci szl. Grzymka dz. z S. od oddawania dzies. snopowych (AE II, 144v; we Wrociszewie); 1603 dzies. z S. dla wikariuszy kościoła par. w Grębkowie (Now II, 547). |
| Suchodół | Suchodół | 9: Uwagi | Uw. Nie odnotowany jeszcze w dok. erekcyjnym par. Grębków w 1425 r., może założony po 1425 albo zaliczany wówczas do par. Liw (zob. rekonstrukcję granic parafii Liw i Grębków na mapie AHPMaz). Nazwa osady była pocz. nazwą terenową, wskazywała na dolinę pozbawioną wody (Bijak, Nazwy 197). |
| Sulki | Sulki | 0: Nazwa | SULKI (1476! [1480] Sulky, 1505 Suliki, 1563 Szulki, 1783-1784 Sulki) 10 km na WS od zamku w Liwie (AHPMaz: Sulki Ostasze). |
| Sulki | Sulki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1505 distr. liw. (MK 18, 237); 1563 par. Czerwonka (ŹD 418). |
| Sulki | Sulki | 2: Topografia | 2. 1476! [1480] Wola trzecia „aput S.” [w dobrach Ossowno] (KL nr 236); 1505 S. leżą pomiędzy dobrami Cossowskie! [Ossowskie tj. Ossowno Stare] i Wierzbienskie [Wierzbno] (MK 18, 237); 1951 oznaczona część granic wsi S. i dóbr sąsiednich (Mapa pow. węgrowskiego; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Sulki | Sulki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1505 Dobrogost Ossowieński z Piotrkowic [Piotrkowa, warsz.] syn zm. Mikołaja z ż. Dorotą c. Piotra Drozda z Łomianek sprzedaje wieś S. z wójtostwem Pawłowi synowi Gotarda z Noiszewa za 250 kóp w półgr (MK 18, 237; reg. MS 4/3, supl. 1318; SHGWarsz 209); 1531 akt wypisany z metryki ks. maz. z 26 V 1505 sprzedaży wsi S. potw. na prośbę Pawła s. Gotarda z Noiszewa (MS 4/1, nr 5808); 1563: 8 wł. os. (ŹD 418); 1783-1784 S. włas. drobnej szl. (RegDiec. 763); XIX w. S. wieś 692 mr. [23 wł.] (SG 11, 574). |
| Sulki | Sulki | 5: Stos. kościelne | 5. 1603 dzies. z S. dla wikariuszy kośc. w Czerwonce (Now II, 548). |
| Sulki | Sulki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa pochodzi od imienia Sulek, zdrobnienia imienia Sulisław (Bijak, Nazwy 199). Jest prawdop., że osada S. jest identyczna z trzecią Wolą w dobrach Ossowieńskich wzmiank. 1476! [1480]; przemawiają za tym dane o włas. 1505 r., o wielkości wsi z XVI-XIX w., a także granice wsi znane w 1951 r. (Mapa pow. węgrowskiego; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Szczurowo | Szczurowo | 0: Nazwa | SZCZUROWO (pocz. Kąty; 1457 Sczurowo, 1474 Sczurowo alias Kanthy, 1563 Szczurowo) 3 km na ESE od Pniewnika, dziś Szczurów. |
| Szczurowo | Szczurowo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1457 par. Pniewnik (Ep. 33, 109-110); 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Pniewnik (ŹD 419). |
| Szczurowo | Szczurowo | 2: Topografia | 2. 1565 Czerwonka graniczy m. in. z Sczurowskiemi [ze Sz.] (LMaz 2, 182). |
| Szczurowo | Szczurowo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1431 Tomasz z Kątów sprzedaje swe dziedzictwo Kąty [liw.] Andrzejowi ze Szczurowa [zakr.] za 50 kóp gr posp. (PPVI, 267); 1438 Andrzej z Sz. [zakr.] sprzedaje Szymonowi z Wilkowic [raw.] 2 wł. w Kątach [liw.] z siedliskiem, w którym Szymon już siedzi (MK 3, 219); 1472 ks. Konrad III daje Zbrosławowi z S. 10 wł. w dobrach Goździec [liw.] (MK 5, 165v tekst wadliwy); 1474 tenże ks. daje Zbrosławowi z S. inaczej z Kątów 10 wł. w Goźdźcu k. Kałuszyna (MK 5, 176v; MS IV, supl. 1047); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia NN z S. wraz z ss. Ściborem, Zbrosławem i Piotrem i ich dobra S. wraz z mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1512 szl. Jan Szczurowski, szl. Mikołaj Szczurowski (PT 1, 172v); 1520 szl. Piotr ze S. lat ok. 100, ma do 200 kóp gr majątku, śwd. pleb. z Pniewnika (Ep. 204, 44-45); 1563: 7 ½ wł. szl. bezkm. (ŹD 419); 1783-1784 włas. drobnej szl. (RegDiec. 635); XIX w. 334 mr. [ponad 11 wł.] (SG 11, 867). |
| Szczurowo | Szczurowo | 5: Stos. kościelne | 5. 1457 Paweł [Giżycki] bp płoc. eryguje par. w Pniewniku i przyłącza do niej wieś S. (Ep. 33, 109-110). |
| Szczurowo | Szczurowo | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Szczurowo wywodzi się od imienia Szczur, została do ziemi liwskiej przeniesiona z ziemi zakroczymskiej, skąd w XV w. przybywali osadnicy reprezentujący drobne rycerstwo tej ziemi. W 1426 r. wzmiank. Andrzej ze Szczurowa wraz z matką Małgorzatą, wd. po zm. Andrzeju, sprzedał swój dział w Szczurowie [zakr.] Janowi Kucharskiemu chorążemu ciech. za 70 kóp gr pras. i za półwł. w sąsiednim Goworowie (PP V, nr 371). |
| Szostkowo Rzepisko | Żelazowo | 0: Nazwa | SZOSTKOWO RZEPISKO (1428 Szostokowo Rzepisko, Szothkowo Rzepisko, 1487 [Szostkowo Rzepisko]), osada zaginiona w pobliżu Korytnicy, identyczna z późniejszym Żelazowem (zob.). |
| Szostkowo Rzepisko | Żelazowo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1428 circa Liw (PP V, 642). |
| Szostkowo Rzepisko | Żelazowo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1428 Paweł z Sokołowa i Maciej z siostrą Stachną z Sokołowa sprzedają 10 wł. chełmińskich Sz. Rz., nabytych pr. bliższości po zm. Abrahamie z Bogusławic [sąch.], Janowi Żelazo z [tychże] Bogusławic za 100 kóp gr. Jednak przyw. Abrahama na tę włas. 10 wł. został całkiem zniszczony przez wodę, a miał go od ss. Piotra z Worowic i wd. po nim Machny; na prośby Jana Żelazo ks. potw. włas. tym zapisem (PP V, 642); 1487 Wojciech Żelazowski z Sz. Rz. zastawia 1 wł. w Rowiskach, którą ma od Zygmunta z Rowisk, Andrzejowi z Rowisk pod przepadkiem (MK 18, 71). |
| Szostkowo Rzepisko | Żelazowo | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wywodzi się od imienia Szostak/Szostek, znanego w XV w. (SSNO V, s. 319-320). Rzepisko to prawdop. obszar porośnięty łopianem i ostem, charakteryzujący się kolczastymi, czepliwymi łuskami, który został objęty uprawą rolną. Była to zatem nazwa terenowa oświetlająca warunki przyrodnicze w momencie napływu osadników na spustoszony wcześniej obszar okolic Liwa i Korytnicy. |
| Świętochowo | Świętochowo Stare | 0: Nazwa | ŚWIĘTOCHOWO (1424 Pnyewnyk, 1476 [1480] Swyathochowo, 1477n. Pniewnik,1526 Swyatchochowo, 1563 Swietochowo) pocz. północno-wschodnia część obszernej włości leśnej Pniewnik (zob.), później wieś Świętochowo lub Pniewnik nad górnym biegiem rz. Pniewnik z przynależnościami leśnymi, stopniowo zagospodarowywanymi przez Prusów ze Świętochowa [tarcz.]. Zob. AHPMaz. [hasło ogólne] |
| Świętochowo | Świętochowo Stare | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1436 distr. Czirn. prope Lyw (MK 3, 187); 1563 par. Pniewnik (ŹD 419). |
| Świętochowo | Świętochowo Stare | 2: Topografia | 2. 1424 podział dóbr Pniewnik, II dział [Prusów ze Świętochowa, tarcz.] od strony Jadowa [= północna część dzielonej włości leśnej] granica [z I działem] zaczyna się od [węgła] drugiej granicy dziedzictwa Korytnicy [z późniejszą wsią Pniewnik], idąc niżej przez las Połazie do rz. Pniewnik, do wierzchołka tej rz., do wzniesienia, dalej idąc [fragmentem] Rekowej Drogi i od niej do innego wzniesienia, a dalej duktem [prostą drogą wyciętą w lesie] aż do błota zw. Bagno (MK 3, 42v; opis odpowiada przebiegowi granicy administracyjnej dzielącej później wsie Pniewnik i Świętochów Połazie, Świętochów Stary na mapie WIG 1:100 000 z 1937 r.; granica ta od źródeł rz. Pniewnik i wzgórz sąsiednich biegnie prosto na NW w stronę Jadowa, na W od wsi Świętochów Trawy i Świętochów Nowy, dochodząc do obszernego bagna na NNW i N od Świętochowa Nowego. Bagno to u spływu cieków stanowiło barierę terenową, która ograniczała od północy włas. Prusów ze Świętochowa. Pozostałe odcinki graniczne dzielonej włości nie zostały opisane, zatem były wytyczone klarownie i nie podlegały sporom); 1526: 7 wł. lasu ks. Moszczona inaczej Gołębnica między granicami dóbr Pniewnik [wieś par. Pniewnik] i S. [późniejsze Połazie Świętochowo] z jednej strony oraz Rabiany i Wola Korycka z drugiej strony, obok 20 wł. szl. z Roguszyna [nadanie dot. późniejszej osady Roguszyno-Leśniki] (MK 41, 127); 1951 oznaczona granica gminna powtarza dawny zasięg dóbr Świętochowskich h. Prus, wraz z granicą dawnej król. Koryckiej Puszczy (Mapa pow. węgrowskiego). |
| Świętochowo | Świętochowo Stare | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1424 Jakub, Piotr, Jan i Grozim dziedzice ze Świętochowa [tarcz.] przeprowadzają podział [włości] Pniewnik z Piechną wd. po Wszeborze z Brześca [czer.] z s. Piotrem, otrzymując cz. [włości] od strony Jadowa (MK 3, 42v); 1424 Grozim ze Świętochowa [tarcz.] odstępuje swą część w [dobrach] Pniewnik Jakubowi ze Świętochowa za 20 kóp gr pras. i za inną cz. w Świętochowie [tarcz.] (MK 3, 42v); 1435 Jakusz i Piotr br. ze Świętochowa [i P.] sprzedają swe części dziedzictwa Broszkowo [liw.] Siemionowi z Bliznego [warsz.] za 50 kóp gr posp. (MK 3, 168; w Komornikach [tarcz.]; SHGWarsz s. 7); 1436 ks. Bolesław IV daje Jakuszowi ze Świętochowa [tarcz.] pr. niem. z czynszem książ. po 8 gr szer. [pras.] z wł. os. na jego część P. (MK 3, 187v); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mikołaja, Jakuba i Prejtora, braci ze S. i ich działy z mieszkańcami i kmieciami [w z. liwskiej] od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1477 szl. Mikołaj z Pniewnika (Ep. 13, 90); 1488 szl. Prejtor i Mikołaj z Pniewnika ustanawiają pełnomocnika (Ep. 11, 48); 1508 Jan s. zm. Świętosława z Glinek [czer., Radwanków] zabezpiecza posag swej siostrze Dorocie, ż. Jana Świętochowskiego z Pniewnika (Bon. VI, 72 wg CzersZG 4, f. 17); 1509 Mikołaj i Prejtor bracia z Pniewnika (Ep. 6, 11); 1512 szl. Jan Świętochowski [parafianin] kośc. w Pniewniku; tenże jechał konno przez Szczurowo [gościńcem?] na targ w Liwie (PT 1, 38 i 164v); 1520 szl. Prejtor [z S.] h. Prus śwd. plebana w Pniewniku ma 90 lub więcej lat, ma dobra wartości do 400 kóp gr (Ep. 204, 44-45); 1563: 18 ½ wł. os. (ŹD 419); 1783-84 Świętochowo Olszyny, Ś. Połazie, Ś. Stare, Ś. Trawy, włas. drobnej szl. (Reg Diec. 635); XIX w. Świętochów Stary 902 mr. [30 wł.], Świętochów Nowy 424 mr. [14 wł.], Ś. Trawy 1303 mr. [ok. 43 ½ wł.], tj. łącznie 87 ½ wł. (SG 11, 697). |
| Świętochowo | Świętochowo Stare | 4: Lokacja | 4. 1436 czynsz książ. po 8 gr szer. [pras.] z 1 wł. os., zob. p. 3. |
| Świętochowo | Świętochowo Stare | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Świętochowo została przeniesiona przez Prusów, posiadaczy części włości Pniewnik, ze Świętochowa pod Tarczynem, które było ich dawniejszym gniazdem.W ziemi liwskiej długo, bo aż do pierwszej ćwierci XVI w. używano głównie nazwy Pniewnik, a wyjątkowo zapisano ją w dok. ks. Konrada III z lat 1476! [1480] jako Świętochowo. Nazwy Świętochowo nie zanotowano jeszcze w dok. erekcyjnym par. Pniewnik w 1457 r., powstała zatem po tym roku. Zob. SHGWarsz, s. 280n oraz Bijak, Nazwy 204 (część przekazów U. Bijak odniosła nietrafnie do ziemi liwskiej). |
| Świętochowo | Świętochowo Trawy | 0: Nazwa | ŚWIĘTOCHOWO (1424 Pnyewnyk, 1476 [1480] Swyathochowo, 1477n. Pniewnik,1526 Swyatchochowo, 1563 Swietochowo) pocz. północno-wschodnia część obszernej włości leśnej Pniewnik (zob.), później wieś Świętochowo lub Pniewnik nad górnym biegiem rz. Pniewnik z przynależnościami leśnymi, stopniowo zagospodarowywanymi przez Prusów ze Świętochowa [tarcz.]. Zob. AHPMaz. [hasło ogólne] |
| Świętochowo | Świętochowo Trawy | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1436 distr. Czirn. prope Lyw (MK 3, 187); 1563 par. Pniewnik (ŹD 419). |
| Świętochowo | Świętochowo Trawy | 2: Topografia | 2. 1424 podział dóbr Pniewnik, II dział [Prusów ze Świętochowa, tarcz.] od strony Jadowa [= północna część dzielonej włości leśnej] granica [z I działem] zaczyna się od [węgła] drugiej granicy dziedzictwa Korytnicy [z późniejszą wsią Pniewnik], idąc niżej przez las Połazie do rz. Pniewnik, do wierzchołka tej rz., do wzniesienia, dalej idąc [fragmentem] Rekowej Drogi i od niej do innego wzniesienia, a dalej duktem [prostą drogą wyciętą w lesie] aż do błota zw. Bagno (MK 3, 42v; opis odpowiada przebiegowi granicy administracyjnej dzielącej później wsie Pniewnik i Świętochów Połazie, Świętochów Stary na mapie WIG 1:100 000 z 1937 r.; granica ta od źródeł rz. Pniewnik i wzgórz sąsiednich biegnie prosto na NW w stronę Jadowa, na W od wsi Świętochów Trawy i Świętochów Nowy, dochodząc do obszernego bagna na NNW i N od Świętochowa Nowego. Bagno to u spływu cieków stanowiło barierę terenową, która ograniczała od północy włas. Prusów ze Świętochowa. Pozostałe odcinki graniczne dzielonej włości nie zostały opisane, zatem były wytyczone klarownie i nie podlegały sporom); 1526: 7 wł. lasu ks. Moszczona inaczej Gołębnica między granicami dóbr Pniewnik [wieś par. Pniewnik] i S. [późniejsze Połazie Świętochowo] z jednej strony oraz Rabiany i Wola Korycka z drugiej strony, obok 20 wł. szl. z Roguszyna [nadanie dot. późniejszej osady Roguszyno-Leśniki] (MK 41, 127); 1951 oznaczona granica gminna powtarza dawny zasięg dóbr Świętochowskich h. Prus, wraz z granicą dawnej król. Koryckiej Puszczy (Mapa pow. węgrowskiego). |
| Świętochowo | Świętochowo Trawy | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1424 Jakub, Piotr, Jan i Grozim dziedzice ze Świętochowa [tarcz.] przeprowadzają podział [włości] Pniewnik z Piechną wd. po Wszeborze z Brześca [czer.] z s. Piotrem, otrzymując cz. [włości] od strony Jadowa (MK 3, 42v); 1424 Grozim ze Świętochowa [tarcz.] odstępuje swą część w [dobrach] Pniewnik Jakubowi ze Świętochowa za 20 kóp gr pras. i za inną cz. w Świętochowie [tarcz.] (MK 3, 42v); 1435 Jakusz i Piotr br. ze Świętochowa [i P.] sprzedają swe części dziedzictwa Broszkowo [liw.] Siemionowi z Bliznego [warsz.] za 50 kóp gr posp. (MK 3, 168; w Komornikach [tarcz.]; SHGWarsz s. 7); 1436 ks. Bolesław IV daje Jakuszowi ze Świętochowa [tarcz.] pr. niem. z czynszem książ. po 8 gr szer. [pras.] z wł. os. na jego część P. (MK 3, 187v); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Mikołaja, Jakuba i Prejtora, braci ze S. i ich działy z mieszkańcami i kmieciami [w z. liwskiej] od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1477 szl. Mikołaj z Pniewnika (Ep. 13, 90); 1488 szl. Prejtor i Mikołaj z Pniewnika ustanawiają pełnomocnika (Ep. 11, 48); 1508 Jan s. zm. Świętosława z Glinek [czer., Radwanków] zabezpiecza posag swej siostrze Dorocie, ż. Jana Świętochowskiego z Pniewnika (Bon. VI, 72 wg CzersZG 4, f. 17); 1509 Mikołaj i Prejtor bracia z Pniewnika (Ep. 6, 11); 1512 szl. Jan Świętochowski [parafianin] kośc. w Pniewniku; tenże jechał konno przez Szczurowo [gościńcem?] na targ w Liwie (PT 1, 38 i 164v); 1520 szl. Prejtor [z S.] h. Prus śwd. plebana w Pniewniku ma 90 lub więcej lat, ma dobra wartości do 400 kóp gr (Ep. 204, 44-45); 1563: 18 ½ wł. os. (ŹD 419); 1783-84 Świętochowo Olszyny, Ś. Połazie, Ś. Stare, Ś. Trawy, włas. drobnej szl. (Reg Diec. 635); XIX w. Świętochów Stary 902 mr. [30 wł.], Świętochów Nowy 424 mr. [14 wł.], Ś. Trawy 1303 mr. [ok. 43 ½ wł.], tj. łącznie 87 ½ wł. (SG 11, 697). |
| Świętochowo | Świętochowo Trawy | 4: Lokacja | 4. 1436 czynsz książ. po 8 gr szer. [pras.] z 1 wł. os., zob. p. 3. |
| Świętochowo | Świętochowo Trawy | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Świętochowo została przeniesiona przez Prusów, posiadaczy części włości Pniewnik, ze Świętochowa pod Tarczynem, które było ich dawniejszym gniazdem.W ziemi liwskiej długo, bo aż do pierwszej ćwierci XVI w. używano głównie nazwy Pniewnik, a wyjątkowo zapisano ją w dok. ks. Konrada III z lat 1476! [1480] jako Świętochowo. Nazwy Świętochowo nie zanotowano jeszcze w dok. erekcyjnym par. Pniewnik w 1457 r., powstała zatem po tym roku. Zob. SHGWarsz, s. 280n oraz Bijak, Nazwy 204 (część przekazów U. Bijak odniosła nietrafnie do ziemi liwskiej). |
| Świętochowo Stare | Świętochowo Stare | 0: Nazwa | ŚWIĘTOCHOWO STARE (1673 Świętochowo Antiqua [Stare], 1783-84 Swiętochowo Stare, a. 1827 Świętochów Stary), obecnie Stary Świętochów, 4 km na W od Pniewnika (AHPMaz). |
| Świętochowo Stare | Świętochowo Stare | 1: Przyn. terytorialna | 1. [z. liw., par. Pniewnik] |
| Świętochowo Stare | Świętochowo Stare | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 2 poł. XVI w. Ś. [Stare] (AHPMaz); 1673 Ś. A. (kart. AHPMaz); 1783-1784 S. S. włas. Krasnodębskiego, Łochowskich, Niedźwiedzkich, Noiszewskich, Roguskich i Zielińskich (RegDiec. 635); XIX w. 902 mr. [30 wł.] (SG 11, 697). |
| Świętochowo Stare | Świętochowo Stare | 9: Uwagi | Uw. Pocz. osada obejmowana ogólną nazwą Świętochowo, otrzymała nazwę Stare dla odróżnienia od Świętochowa Traw i pozostałych części składowych. |
| Świętochowo Trawy | Świętochowo Trawy | 0: Nazwa | ŚWIĘTOCHOWO TRAWY (1578 Swiętochowo Trawy, 1783-1784 Swiętochowo Trawy) 7 km na NW od Pniewnika, dziś Trawy (AHPMaz). |
| Świętochowo Trawy | Świętochowo Trawy | 1: Przyn. terytorialna | 1. [z. liw., par. Pniewnik] (AHPMaz). |
| Świętochowo Trawy | Świętochowo Trawy | 2: Topografia | 2. 1822-1839 oznaczona granica Ś. T. i Rabian na N od Kwaśnianki (Mapa Kwat.; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Świętochowo Trawy | Świętochowo Trawy | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1578: 11 ½ wł. os., ½ wł. szl. bezkm. (kart. AHPMaz); 1783-1784: włas. Krasnodębskiego, Łochowskich, Rabieńskich, Świętochowskich (RegDiec. 635); XIX w. Ś. Trawy 1303 mr. [ok. 43 ½ wł.] (SG 11, 697). |
| Świętochowo Trawy | Świętochowo Trawy | 9: Uwagi | Uw. Prawdop. pocz. obiekt terenowy, las w dobrach Świętochowo, od XVI w. zagospodarowywany rolniczo. Określenie Trawy może pochodzić od przezwiska Trawa, znanego już w XV w. (SSNO V, 464), oraz dotyczyć jego potomków. Nie można jednak wykluczyć nazwy terenowej związanej z trawami leśnymi (Bijak, Nazwy 208). |
| Trzcianka | Trzcianka | 0: Nazwa | TRZCIANKA (1563 Trczianka, 1783-1784 Trzcianka) 4 km na SSE od Grębkowa, obecnie Stara i Nowa Trzcianka (AHPMaz). |
| Trzcianka | Trzcianka | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Grębków (ŹD 418). |
| Trzcianka | Trzcianka | 2: Topografia | 2. 1822-1839 oznaczona granica T. i Słuchocina z Sinołęką, Zawadą i Boimiem (Mapa Kwat.). |
| Trzcianka | Trzcianka | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563: 10 wł. os. (ŹD 418); 1783/1784 włas. Cieszkowskiego i kamedułów [warsz.] (RegDiec. 763); XIX w. wieś T. 330 mr. [11 wł.] (SG 11, 294, dobra Stawiska). |
| Trzcianka | Trzcianka | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Trzcianka była nazwą topograficzną i miejscowości, spotykaną często na Mazowszu. Wywodzi się od starego określenia trzciana – „z trzciny”, oznaczała miejsca wilgotne, porośnięte trzciną, ale także obiekty topograficzne przyległe, jak błoto, bagno, łąka, dolina, a nawet wzgórze. Tu odniesiono ją do obszaru włości leśnej w jej partii wyższej i nazwa terenowa stała się nazwą osady, lokowanej prawdop. w XVI w. Zob. AHPMaz, mapa; Maz. nazwy ter. 178-179; Bijak, Nazwy 208-209. |
| Trzebucza | Trzebucza | 0: Nazwa | TRZEBUCZA (1540 Trzebucza) 5 km na SSW od Grębkowa (AHPMaz), osada nad ciekiem Trzebucza. |
| Trzebucza | Trzebucza | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1540 distr. liw. (RP); 1563 par. Grębków (ŹD 418). |
| Trzebucza | Trzebucza | 2: Topografia | 2. 1822-1839 oznaczona granica T. i Sinołęki z Leśnogórą, Stawiskami, Jabłonną i Trzcianką (Mapa Kwat.). |
| Trzebucza | Trzebucza | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1540, 1541 (kart. AHPMaz); 1563: 3 ¾ wł. os. (ŹD 418); 1783-1784 włas. Gradowskiego (RegDiec. 763); XIX w. wieś T. i Milewo 274 mr. [ponad 9 wł.]; folw. 955 mr. [niespełna 32 wł.], w tym lasu 447 mr. (SG 12, 562). |
| Trzebucza | Trzebucza | 9: Uwagi | Uw. Nazwa osady Trzebucza jest poświadczona później niż nazwa rz. Trzebucza (zob. niżej). Pocz. mogła być nazwą topograficzna, cieku wodnego oraz lasu w tym rejonie. U. Bijak wyprowadza nazwę od imienia Trzebuta, pochodnego imion Trzebiemysł, Trzebowit, nie znając powiązań z nazwą wodną (Bijak, Nazwy, s. 209). |
| Trzemuszka | Trzemuszka | 0: Nazwa | TRZEMUSZKA (1523 i 1524 Trzemuszna, 1529 Trzemuska, 1667 Trzemuszka) 3 km na SSW od Kotunia (AHPMaz), osada w dawnych dobrach Żeliszew (AHPMaz). |
| Trzemuszka | Trzemuszka | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Niwiska (ŹD 416); 2 poł. XVI w. par. Wodynie al. Niwiska (AHPMaz); 1667 par. Wodynie (KnapNot 886); 1783-1784 par. Żeliszew (RegDiec. 762). |
| Trzemuszka | Trzemuszka | 3: Własność | 3. Włas. szl. 1523 (MK 32, 148); 1524 (MK 32, 249v); 1529 bracia Jan i Stanisław i ich bratanek Jan Grotowic z Mniejszego Bliznego [Wyczółki-Groty w z. warsz.] odstępują Mikołajowi Wolskiemu kaszt. soch. prawo bliższości, które mają po swych zm. braciach stryjecznych Adamie i Józefie, ss. zm. Adama [recte: Bogusława] z Moszny sędziego ziem. warsz., do Moszny oraz dwu Krośni w z. warsz., a także do Żeliszewa, Ozorowa, Kłodzi, Czerniejewa, T., Rososzy i Łączki (MK 41, 192v; MS 4 nr 15585; SHGWarsz); 1563: 3 wł. os., 1 ogrodnik, 1 bednarz, 1 szewc, 2 kowale (ŹD 416); 1783-1784 włas. Grzybowskiego podkom. liw., posiadacza dóbr w tej par. (RegDiec. 762); XIX w. wieś T. 247 mr. [ponad 8 wł.] (SG 12, 791). |
| Trzemuszka | Trzemuszka | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Trzemuszka jest zdrobnieniem nazwy rośliny trzemucha (też czeremcha) (Bijak, Nazwy 209). |
| Turna | Turna | 0: Nazwa | TURNA (1427 Thurna; 1563 Turna) 5 km na NE od Korytnicy, osada na lewym brzegu Liwca (AHPMaz). |
| Turna | Turna | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1427 prope Liw [pow. liw.] (PP V, 500); 1563 par. Korytnica (ŹD 419). |
| Turna | Turna | 2: Topografia | 2. 1427 włóki nad rz. zw. Struga Thurna, obok Kruszewca, zob. p. 3; 1430: 60 wł. zw. Kruszewiec od gran. dziedzictwa Thurka! [T.] do rz. Liw [Liwiec], z jednym brzegiem rz. [Liw] (PP VI, nr 194); 1475 wł. w T. nad rz. Turna obok granicy Zawad, wł. w T. obok granicy Korytnicy (MK 5, 180v); 1565 Popowo graniczy m. in. z wsią szl. Thworskich [Turskich z Turny] (LMaz 2, 180); 1951 oznaczono płn. granice wsi T. (Mapa pow. węgrowskiego; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Turna | Turna | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1427 ks. Janusz I daje 10 wł. Mikołajowi i Janowi z Kątów i Filipowi z Książek z obowiązkiem służb posp., wyłączając barcie [książ.] (PP V, 500); 1439 Maciej z T., pl. w Mielniku sprzedaje swój dział w T., 3 wł. i 10 mr. swemu bratu Wojciechowi za 10 kóp w półgr (MK 3, 232); 1444 Abraham z T. sprzedaje 3 wł. i 10 mr. w T. swemu br. Wojciechowi za 10 kóp w półgr (MK 3, 314); 1450 ks. Bolesław IV daje Wojciechowi z T. pr. chełm. z czynszem książ. posp. [12 gr z wł. os.] oraz uwalnia od prac przy starych grodach [zamkach] książ., z wyłączeniem nowych (MK 4, 112v); 1469 Katarzyna c. Wojciecha z T., ż. Jana z Połazi kwituje swego ojca Wojciecha oraz swoich braci Niemierzę i Jana z zadośćuczynienia za dobra (potw. 1472, MK 5, 163v-4); 1475 ks. Konrad III sprzedaje Wojciechowi, Pawłowi i Stanisławowi braciom z Żelazowa 2 wł. nadwyżki w T. (MK 5, 180v); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Niemierzę i Jana z T. i ich dobra T. i Połazie z mieszkańcami i kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1477 Wojciech z T. [h. Szeliga?] poręcza za Jakuba z Wąsoszy h. Awdaniec (MHerald 1932, XI/1, s. 3); 1483 Wojciech Żelazowski z T. zamienia 2 wł. w Równem [kam.] na cz. w Rowiskach (MK 5, 210); 1505 Jan i Paweł s. zm. Bolesty z Orzechowa sprzedają pr. bliższości do 2 ½ wł. w T. szlachcie z T. inaczej Szostkowego Rzepiska (MK 18, 239); 1510 szl. Jan s. Piotra z Dąbrówki [kam.] i zm. Doroty z T. wykonuje legat zm. matki z 14 kóp z dóbr T.: 5 ½ kóp na ornat do kośc. w Korytnicy, 5 ½ kóp na kielich mszalny do kośc. w Dąbrówce, resztę na budowę kośc. w Dąbrówce i na kośc. w Korytnicy (PT 1, 397v); 1563: 10 ¼ wł. os. (ŹD 419); 1783-1784 T. włas. Klickiego cześnika różańskiego (RegDiec. 484); XIX w. wieś T. 310 mr. [10 i 1/3 wł. os.], folwark T. 1061 mr. [ponad 35 wł.] (SG 12, 646). |
| Turna | Turna | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wsi Turna wywodzi się od rz. Turna, małego lewego dopływu Liwca, poświadczonego wcześniej. Nazwa pochodzi od tura, zwierzęcia zachowanego na Mazowszu (i zarazem w całej Europie) w XV w. jedynie w Puszczy Wiskickiej. Można przyjąć, że wcześniej tury żerowały tu na łąkach nadrzecznych na skraju Puszczy Korytnickiej i pozostawiły ślad nazewniczy, pewno z doby wczesnego średniowiecza, sprzed XIII w. Por. Bijak, Nazwy 210. Na uwagę zasługuje ident. danych o włókach os. (kmiecych) w 1563 r. i w XIX w., tj. wskaźnik już uformowanej, trwałej struktury majątku średniej szlachty. |
| Tymianka | Tymianka | 0: Nazwa | TYMIANKA (1541 Tymianka; 1578 Wola-Tymianka) 6 km na W od Niwisk, dziś Tymianka. |
| Tymianka | Tymianka | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1541 distr. liw. (RP); 1563 par. Niwiska (ŹD 416). |
| Tymianka | Tymianka | 2: Topografia | 2. 1951 oznaczona granica powiatu oddziela T. od Czarnowąża i [Chojeczna] Polaków (Mapa pow. siedleckiego; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Tymianka | Tymianka | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1541 T. (kart. AHPMaz); 1563: 8 wł. os. (ŹD 416); 1578 Żukowo i W. T. 10 wł. os. (kart. AHPMaz); a. 1827 T. 1 dom, 6 mk. (Tab. II, 246); XIX w. 1 dom, 5 mk., 79 mr. [2 2/3 wł.] (SG 12, 706). |
| Tymianka | Tymianka | 9: Uwagi | Uw. Nazwa identyczna do nazwy rzeczki Tymianka w ziemi nurskiej, znanej w XV w., zatem jest to nazwa topograficzna, być może także utworzona od nazwy cieku. O tym Zierhoffer, Nazwy 370; Bijak, Nazwy 210. |
| Wąsosze | Wąsosze | 0: Nazwa | WĄSOSZE (1419 Vansosse, 1431 Wanszosche, 1476 [1480] Wassosche, 1563 Wąsosze), w XIX w. Wąsosze Wielkie, obecnie Wąsosze, 5 km na SW od zamku w Liwie (AHPMaz). |
| Wąsosze | Wąsosze | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1431 prope Lyw, distr. warsz. (PP VI, 269); 1563 par. Czerwonka (ŹD 418). |
| Wąsosze | Wąsosze | 2: Topografia | 2. 1435 3 ½ wł. w V. obok granic wsi Wola [Czerwonka] (MK 3, 169v); 1445 młyn i rz. Grudówka z jednym brzegiem w V. (MK 3, 325v-6). |
| Wąsosze | Wąsosze | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1419 Paweł i Maciej dziedzice z Zawad oraz Piotr i Jan bracia sprzedają Jałbrzykowi z V. 5 wł. w Koszewnicy za 16 kóp gr posp. (MK 3, 99); 1431 Piotr z W. zamienia swą część dziedzictwa W. z Gniewkiem i jego bratankiem Trojanem dziedzicami z Kurzątkowa [sąch./Płońsk] na ich części w dziedzictwie Koszewnica (PP VI, 269); 1435 Maciej z W. sprzedaje 3 ½ wł. swego dziedzictwa V. Piotrowi z Koszewnicy za 20 kóp gr posp. (MK 3, 169v); Maciej z W. sprzedaje całą pozostałość dziedzictwa W. Gniewomirowi i Trojanowi z W. za 50 kóp gr posp., z wyłączeniem 3 ½ wł. sprzedanych przez niego Piotrowi z Koszewnicy (MK 3, 169v); 1435 Gniewko i Trojan z W. sprzedają swe części dziedzictwa Połazie (dział aż do rz. Czerwonki) Tomaszowi, Piotrowi, Dziersławowi, Mikołajowi, Stanisławowi zw. Polubion, Dalbiertowi i Jakuszowi z Kątów za 32 kopy gr posp. Tomasz weźmie ¾ działu od strony Pniewnika, pozostali czwartą część działu od strony Czapli, ale obie własności dochodzą do rz. Czerwonki (MK 3, 174v); 1445 Maciej z Czyżewa [sędzia ziem. nurski] sprzedaje Jakubowi z Brodów swą część Kryp, którą nabył od Jakusza, wraz z młynem i jednym brzegiem rz. Grudówki, które nabył od Gniewka i Trojana z V., za 100 kóp w półgr (MK 3, 325v-6); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jakuba Gila, Stanisława Gniewkowica, Stanisława [s.] Trojana [?] z bratem Maciejem, Mikołaja Gniewkowica i Trojana z W., wraz z mieszkańcami ich działów, od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1477 Jakub z W. h. Awdaniec (MHerald 1932, XI/1, s. 3); 1563: 4 wł. szl. bezkm. (ŹD 418); 1783-1784 W. włas. drobnej szl. (RegDiec. 762-763); XIX w. Wąsosze Wielkie 464 mr. [15 ½ wł.](SG 13, 179). |
| Wąsówka | Wąsówka | 0: Nazwa | WĄSÓWKA (1578 Wąsowka 1667 Wąsowka, 1783 Wąsówka) znana do końca XIX w., obecnie Żeliszew Podkościelny, 1 km na ENE od Żeliszewa (AHPMaz). |
| Wąsówka | Wąsówka | 1: Przyn. terytorialna | 1. [z. liw., par. Niwiska albo Wodynie (AHPMaz); 1667 par. Wodynie (KnapNot s. 886). |
| Wąsówka | Wąsówka | 2: Topografia | 2. 1783 W. leży przy gościńcu z Żeliszewa do Chlewisk (Mapa woj. maz. Perthéesa). |
| Wąsówka | Wąsówka | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1578 W. 6 zagrodników (kart. AHPMaz); 1783-1784 W. włas. Grzybowskiego podkom. liw. (RegDiec. 762); a. 1827 W. 4 domy, 39 mk., par. Żeliszew (Tab. II, 256); XIX w. folw. Wąsówka w dobrach Żeliszew, brak danych o wielkości (SG 13, 179); folw. nie odnotowany w składzie dóbr Żeliszew (SG 14, 771). |
| Wąsówka | Wąsówka | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Wąsówka wywodzi się od imienia Wąs, znanego w Polsce średniowiecznej (SSNO VI, 38; Bijak, Nazwy 249). |
| Wierzbno | Wierzbno | 0: Nazwa | WIERZBNO (1422 Wirzbno, 1427 Wyrzbno, Vyerzbno, 1429 Wyrznino, Wyerzyno) 11 km na SW od zamku w Liwie. Pocz. obszar dużej włości leśnej, potem wieś, ośrodek dóbr z przynależnościami. |
| Wierzbno | Wierzbno | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1429 prope Lyw (PP V, 770); 1563 par. Czerwonka ŹD 418); do 1583 par. Czerwonka [filia Liwa] (Now II, 547); od 1583 par. Wierzbno (Now II, 547). |
| Wierzbno | Wierzbno | 2: Topografia | 2. 1430 dziedzictwo W. zostaje rozgraniczone wewnątrz poprzez znaki gran. (PP VI, nr 235); 1473 nadanie książ. 12 wł. zw. Kamionka [z. warsz., przy granicy z z. liw.] obok granic Ossowieńskich [granica obszaru późniejszej Wólki Czarnogłowskiej w dobrach Ossowno] i Szostaka [granica obszaru późniejszej Zimnej Wody w dobrach Jawornik/Jaworek we włości W.] (MK 9, 33; SHGWarsz); 1478 nadanie 8 wł. lasu w Kamionce między dziedzictwami Ossowieńskiego i Szostaka, obok 12 wł. wcześniej nadanych (MK 9, 96; SHGWarsz.); 1505 wieś Suliki [graniczy z] dobrami Koszewskie [Koszewnica] i Wierzbieńskie [W.] (MK 18, 237); [1583] rekonstrukcja zasięgu par. W. (AHPMaz); 1951 oznaczenie granic gminnych powtarza zasięg dawnych dóbr W., bez Zimnej Wody (Mapa pow. węgrowskiego). |
| Wierzbno | Wierzbno | 3: Własność | 3. Włas. szlach.1422 Jan i Mikołaj Siestrzeńcewice dziedzice z W. kupują ½ dziedzictwa Dobrzyniec [z. czer.] od Skarbka, Jana Jajko i Krystyna z Gramnic [warsz.], za 200 kóp gr pras., z prawem niem. po 6 gr pras. czynszu książ. z wł. os. i pr. łowu zwierząt i ptaków (MK 3, 90; SHGWarsz s. 77); 1427 Michał z Rakowca [warsz.] zyskuje dział w W. na Więcławie z Rakowca, ale ks. Janusz I przyznaje pierwszeństwo żydowi Jakubowi (Warsz. 1, 290v); 1429 Jan z Dobrzyńca sprzedaje cz. w W. Dziersławowi z Targowego [warsz.] za 30 kóp gr posp. (PP V, 770); Jan i Mikołaj br. z Dobrzyńca sprzedają swą cz. w W. Dziersławowi z Targowego za 60 kóp gr posp. (PP V, 788; PP VI, 22); X 1429 ks. Janusz daje Pawłowi, Janowi i Mikołajowi br. z Powsinka pr. niem. [z czynszem książ. z wł. os.] po 8 gr na ich cz. dziedzictwa W., uwalnia ich od kar sąd. i daje pr. łowieckie z wyłączeniem tura i rysia (PP VI, nr 120); 1430 podział W.; bracia Paweł, Mikołaj i Jan z Powsinka dostają trzy części, a czwartą cz. bracia Jan i Mikołaj z Dobrzyńca, Więcław z W. i Trojan z Opaczy; Mikołaj i Jan z Dobrzyńca poręczają spokój Pawłowi z Powsinka i jego braciom ze strony swych braci stryjecznych Trojana z Opaczy i Mikołaja [skąd?], a Mikołaj z Powsinka poręcza spokój Janowi i Mikołajowi z Dobrzyńca, Więcławowi z W. i Trojanowi z Opaczy ze strony swych braci Pawła, Jana i sióstr (PP VI nr 235; SHGWarsz s. 219); 1432 Więchno z V. zastawia Janowi z Dobrzyńca swą cz. w W. w 15 kopach gr pod przepadkiem, z wyłączeniem 1 wł. z siedliskiem w W. (PP VI nr 510); 1440 Jan i Mikołaj bracia z W. (zob. p. 4); 1441 zob. p. 4; 1443 Mikołaj z Opacza sprzedaje Mikołajowi z Proszewa całą swą część W. za 50 kóp gr (MK 3, 282); 1446 zob. p. 4; 1447 Jan z Proszewa sprzedaje swą cz. w W., z barciami i in. użytkami, swoim bratankom Janowi i Mikołajowi z W. za 24 kopy gr (MK 4, 45v); 1453 Mikołaj Szostak z W. [h. Prus], Piechna ż. Wojciecha z Kamieńca ma 20 kóp gr posagu na dobrach W. (TymSąd s. 107); 1456 Mikołaj [Szostak] i Paweł Tabor z Powsinka mają proces o cz. W. (Warsz 3, 117; Sobol 23); 1476 Mikołaj [Szostak] z W. podsędek liw. (MHerald 1932, XI/1, s. 3); [1480] 1476! ks. Konrad III uwalnia ur. zm. Tabora stolnika warsz. z Powsinka i jego kmieci w W. i Cierpiętach w dziedzictwie W. od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); tenże ks. uwalnia szl. Mikołaja Szostaka z W. i jego kmieci z W. i Jawornika od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1482 Mikołaj Szostak z W. zastępuje sędziego w Liwie (MK 32, 35v); 1490 Mikołaj Szostak podsędek liw. z s. Janem zastawia dobra W. i Jawornik Janowi z Ojrzanowa chorążemu zakr. i jego bratankowi Janowi s. zm. Mikołaja z Ojrzanowa chorążego zakr. pod przepadkiem w 300 kopach gr (MK 18, 45v); 1490 Jan [s. Pawła] z Ojrzanowa chor. zakr. i jego bratanek Jan, s. zm. Mikołaja z Ojrzanowa chorążego zakr. uzyskują z przepadku od Pawła s. Pawła Tabora z Powsinka wsie W. i Wolę Wierzbieńską (MK 18, 40; SHGWarsz s. 184); 1491 Jan cześnik zakr. i jego bratanek Jan s. Mikołaja z Ojrzanowa dostają potw. przepadku W. i Jawornika [Jaworek] od Jana s. zm. Mikołaja Szostaka z W. i Jawornika (MK 18, 45v; SHGWarsz s. 184); Jan s. zm. Mikołaja Szostaka z W. i Jawornika, ż. Zofia c. zm. Jana z Wilczkowic [war.] (MK 18, 45v); 1493 Paweł s. zm. Pawła Tabora z Powsinka darowuje swemu stryjowi Janowi z Ojrzanowa cześnikowi zakr. m. in. 107 kóp gr, które Jan jest mu winien za W. i Wolę [Wierzbieńską] (MK 9, 190v; MK 18, 57; SHGWarsz s. 184); 1494 Pakosz i Jan br. ze Zwoli zapisują swej siostrze Zofii, ż. zm. Janusza z W. 80 kóp na połowie dóbr Zwola (Żychliński, t. 29, s. 179 wg CzersZG 3, 63v); 1496 Zofia c. zm. Jana Wilczkowskiego, wd. po zm. Janie z W. wwiązana w dobra Zwola koło Pakosza Zwolskiego, swego brata (Żychliński, t. 30, s. 115, nr 3, wypis wg CzersZG 3, f. 137); 1519 Jan Ojrzanowski star. warsz. sprzedaje z pr. odkupu czynsz roczny 5 grz. w półgr z Ojrzanowa, Kaleni, W. i in. dóbr na Mazowszu za 50 kóp gr w półgr Mikołajowi z Mirowic dziekanowi płoc. i prep. warsz. z przeznaczeniem na ufundowaną przezeń altarię w koleg. warsz. (MK 32, 39; SHGWarsz s. 184); 1526 Jan Ojrzanowski cześnik liw., star. warsz. darowuje swemu słudze szl. Piotrowi Powsińskiemu wójtostwo o 4 wł. w swej wsi dziedz. W., którą zapisał dożywotnio swej żonie Katarzynie (MS 4 nr 5125; SHGWarsz s. 184); 1530 Jan z Wieczfni kaszt. płoc. i [panowie] Jeżewscy jako stryjcowie i współherbownicy zm. Jana Ojrzanowskiego star. warsz. dają Katarzynie Ojrzanowskiej swoje działy w dobrach Ojrzanów i in. w z. warsz. oraz W., Cierpięty, Jaworniki i Zimna Woda w z. czer. [liw.] (MS 4 nr 5504; SHGWarsz s. 185); 1531 taż Katarzyna Boglewska c. Stanisława, wd. po Janie Ojrzanowskim, ż. Piotra Goryńskiego dostaje od króla pr. włas. w/w dóbr Ojrzanów i in. w z. warsz. oraz W., Cierpięty, Jaworek, Zimna Woda czyli Wola Dobrzesznia (MS 4 nr 16022); [25 XI 1542] najazd wojenny w 100 koni z ziemi lubelskiej Stanisława Zbąskiego kaszt. chełmskiego na dobra Wierzbińskie, włas. dzieci po zm. 8 XI 1542 Piotrze Goryńskim wojewodzie maz., które okupowano (ZR nr 123/2646 oraz uzup. s. 557 wg Tarcz. 10, 391); 1563: 29 wł. os., 3 kowale, 1 garncarz, 1 krawiec (ŹD 418); 1574 zapis Doroty z Ojrzanowa wojewodziny krak. na dobrach W., Przekory, Zimna Woda, Janówek, Wyględówko i Jaworek w z. liwskiej (MS 6 nr 274); XIX w. majątek W. ok. 70 wł., w tym folw. W. 823 mr. [ok. 27 ½ wł.], wsie W. i inne 1173 mr. [ok. 39 wł.], W. Pokościelne 112 mr. [niespełna 4 wł.] (SG 13, 339). |
| Wierzbno | Wierzbno | 4: Lokacja | 4. 1440 ks. Bolesław IV daje Janowi i Mikołajowi braciom z W. pr. niem. z czynszem książ. po 6 gr [z wł. os.]; 1441 tenże ks. daje Janowi i Mikołajowi z Dobrzyńca pr. niem. na Proszewo [z czynszem książ.] po 4 gr i pr. łowieckie, uwalnia kmieci w W. i Proszewie od prac [przy zamkach książ.] (MK 3, 151); 1446 ks. Bolesław IV daje Pawłowi Taborowi pr. niem. na jego dobra w Powsinku i W., z czynszem książ. po 2 gr szer. w Powsinku i po 4 gr szer. [pras.] w W. (MK 4, 35-35v; SHGWarsz s. 219); 1526 wójtostwo w W. o 4 wł., zob. p. 3. |
| Wierzbno | Wierzbno | 5: Stos. kościelne | 5. 1537 na prośbę Piotra Goryńskiego, wojewody i wicegerenta maz. kapit. pozn. zgadza się na fundację kośc. par. w Wierzbnie (Now II, 547; niezrealizowana); 1583 fundacja kośc. par. w Wierzbnie przez Dorotę Barzynę, wojewodzinę krak. (z Goryńskich z Ojrzanowa) wraz z s. Stanisławem Mińskim; darowali mu 3 wł. roli w W.; bp pozn. Łukasz Kościelecki eryguje kośc. par. w Wierzbnie i przyłącza do niego wsie W., Jaworek i Wyględowo (Now II, 547; AHPMaz). |
| Wojsławie | Wojsławie | 0: Nazwa | WOJSŁAWIE (1476! [1480] Woyslawye, 1483 Woyslaw, 1500 Woyszlaw, 1563 Woyslawye, 1783 Woislaw, osada zaginiona; lokalizacja na mapie Mazowsza 2 poł. XVI w. wg mapy woj. maz. 1783 Perthéesa (AHPMaz; 1 km na NW od Niwisk). |
| Wojsławie | Wojsławie | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Wojsławie | Wojsławie | 2: Topografia | 2. 1783 osada W. umiejscowiona na lewo od gościńca z Niwisk do Żukowa Ziemaków (Mapa woj. maz. Perthéesa). |
| Wojsławie | Wojsławie | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia szl. Jakuba z W. i jego kmieci od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 271); 1483 Stanisław s. Jakuba z W. student uniwersytetu krak. (MUK); 1500 Jan s. Jakuba z W. student uniwersytetu krak. (MUK 1500e/358); 1502 tenże Jan osiąga bakalaureat (Liber Promotionum 1502/048B); 1501-1502 Stanisław Wojsławski [z W.] pisarz z. liw. (Wolff, Starszeństwo urzędów, nr 100); 1507 ksiądz Jan Wojsławski pisarz dworu książ. (Tarcz 5, 301); 1508 Stanisław Wojsławski [z W.] pisarz ks. Anny regentki (Tarcz 5, 377v); 1509 Stanisław z W. podkom. liw., ż. Barbara c. zm. Bogusława z Moszny sędziego warsz. (MK 32, 192v); 1511 Jan Wojsławski pl. w Kamionie [wysz.] (Warsz 10, 699; rez. 1512, Now II, 510); tenże Jan pisarz dworu [ks.] (RadWS nr 930: Wodzyszlawski!); 1514 Jan Wojsławski pl. i pisarz z. wis. dzierżawi od bpa płoc. dzies. z klucza łomż. (Ep. 2, 41); 1519 Jan Wojsławski kan. warsz., pisarz z. łomż. zostaje pl. w Łomży z prezenty książąt maz. (Ep. 2, 450); 1523 tenże Jan kan. płoc. i warsz., pl. łomż. i wiski (RadWS nr 1577, 1621);1524 ks. Janusz sprzedaje temuż Janowi Wojsławskiemu pisarzowi z. łomż. wsie książ. Pniewo i Rybno [łomż.], które tenże Jan wykupił od Adama Szczuki z zastawu, za 1200 kóp gr (MK 41, 1); 6 XI 1525 ks. Janusz daje temuż Janowi Wojsławskiemu 24 wł. zw. Chrzęsne w dziedzictwie książ. Sulewo k. Mokrej Dąbrowy i rz. Lipka [kam.] na założenie wsi (AGAD, dok. perg. 1027; MK 40, 673; MS 4 nr 14361); 1 II 1526 ks. Janusz daje temuż Janowi Wojsławskiemu 6 kóp rocznie z mostowego na rz. Narwi pod m. Łomżą na fundację mansjonarii w kośc. par. w Łomży (MS 4/3, nr 23233); 24 VI 1526 Anna ks. maz. daje konsens temuż Janowi Wojsławskiemu, m. in. pl. w Wiźnie, na fundację mansjonarii w kośc. par. w Wiźnie (MK 96, 162v-164; MS V/2, nr 9253; potw. 1563 r.); 1527 akt Janusza I z 1525 potw. na rzecz Jana Wojsławskiego (MS 4 nr 15124); 1533 tenże Jan Wojsławski zamienia wieś Chrzęsne [kam.] na wieś król. Janowo [koln.] (MS 4 nr 17392); 1538 + [Stanisław] Wojsławski sędzia z. liw. (MS 4 nr 19299); 1563: 6 wł. os., 2 tkaczy (ŹD 415); 1569 w akcie unieważnienia zamiany wsi król. Janowo na wieś szl. Chrzęsne występują Krystyna wd. po Mikołaju z dziećmi Janem i Anną oraz Jan s. zm. Jakuba Wojsławscy dziedzice z Pniewa (MK 128, k. 131; LMaz 1565 indeks przyp. 75); 1584 Wojsławscy h. Junosza w woj. płockim! [z. liw.] (Papr. 324); XIX w. W. wieś w dawnej ziemi liwskiej, obecnie nie istnieje (SG 13, 760). |
| Wojsławie | Wojsławie | 5: Stos. kościelne | 5. 1480 Uriel bp pozn. przysądza dzies. z W., już od dawna posiadane, kościołowi par. w Niwiskach (AE III, 14); 1603 dzies. z W. dla par. Niwiska (Now II, 546). |
| Wojsławie | Wojsławie | 6: Wydarzenia, osoby | 6. Stanisław Wojsławski pisarz z. liw. 1501-1502, pisarz ks. Anny 1508, podkom. liw. 1509-1519, sędzia liw. 1520-+1538; Jan Wojsławski kan. płoc. i warsz., pleban wiski i łomż., pisarz z. wiskiej 1514-co najmniej 1532, pisarz z. łomż. 1514-+30 XII 154[9] (Papr. s. 324); Jakub Wojsławski skarbnik czer. 1539 (MS 4 nr 19759), cześnik wiski 1544 (MS 4 nr 21 684), +1548 (MS 5 nr 115). |
| Wola ante Liw | Czerwonka | 0: Nazwa | WOLA ANTE LIW (1429 Volya ante Llyw,) wieś książ. pod Liwem.[=Czerwonka wś książ.] |
| Wola ante Liw | Czerwonka | 3: Własność | 1429 ks. Janusz I sprzedaje Pawłowi z Wyrzyków wójtostwo w W. ante opidum nostrum Liw za 20 kóp gr posp.; wójtostwo ma 3 wł. , pr. do trzeciej części kar sąd. i dochodów z karczem (PP VI, nr 128); 1435: 3 ½ wł. w Wąsoszach koło granic wsi Volya (MK 3, 169v); [Wąsosze graniczyły z Czerwonką, zob. AHPMaz.]. |
| Wola ante Liw | Czerwonka | 9: Uwagi | Uw. Dotyczy to dużej wsi książ. Czerwonka nad rz. Czerwonką, która została objęta procesem lokacji kmieci i dlatego nazywano ją czasowo Wola, prawdop. w okresie trwania wolnizny od świadczeń. Jednak zwyciężyła nazwa Czerwonka, wywodząca się od rzeczki, dużo lepiej lokalizująca ową wieś. |
| Wola Grębkowska | Wola Grębkowska | 0: Nazwa | WOLA GRĘBKOWSKA (1540 Wola Grampkowska, 1783-1784 Wola Jabłońska, 1786 Wola Jabłąska, 1789 Wolica) osada zaginiona, zlokalizowana na południowy zachód od Grębkowa jako Wola (AHPMaz; na S od Grębkowa). Należała do dóbr Jabłona. |
| Wola Grębkowska | Wola Grębkowska | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1540 distr. liw. (RP); 1783-1784 par. Grębków (RegDiec. 763). |
| Wola Grębkowska | Wola Grębkowska | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1540 4 wł. [os.?] (kart. AHPMaz); 1783-1784 W. J. włas. Cieszkowskiego kaszt. liw. (RegDiec. 763); 1786 W. J. (Mapa woj. lubelskiego K. Perthéesa); 1789, 1790 Wolica, 2 dymy (TarDym); [pocz. XIX w.?] Wolica (Mapa 1:300 000 gen. Chrzanowskiego, Paryż 1859). |
| Wola Grębkowska | Wola Grębkowska | 9: Uwagi | Uw. Nie odnotowana w rejestrach poborowych II poł. XVI w., mogła być wówczas jedynie folwarkiem szlach., który nie był objęty poborem. |
| Wola II | Ossowno [Stare] | 0: Nazwa | WOLA II w dobrach Ossowno (1476! [1480] – może późniejszy Czarnogłów nad biegiem rz. Ossownicy. Por. AHPMaz. |
| Wola III | Ossowno [Stare] | 0: Nazwa | WOLA III w dobrach Ossowno apud Sulki – to prawdop. wieś Sulki, sprzedana przez Ossowieńskiego w 1505 r. za wysoką kwotę 250 kóp gr, co odpowiada dużej wsi z kmieciami, po przeprowadzonej lokacji. |
| Wola Kałuska | Wola Kałuska | 0: Nazwa | WOLA KAŁUSKA (1518 Vola, 1783-1784 Wola Kałuska) obecnie część miasta Mrozy. |
| Wola Kałuska | Wola Kałuska | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1518 distr. liw. (AGAD, perg. 1550); par. Kałuszyn 1603?; 1783-1784 par. Kałuszyn (RegDiec. 764). |
| Wola Kałuska | Wola Kałuska | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1518 zapis 5 grz. rocznie na ołtarz w kośc. par. Nowej Warszawy z fundacji Macieja Stepko rybaka warsz. i księdza Macieja z Tarczyna, w tym 2 grz. na dobrach Kałuszyn, V. i Ryczołek Stanisława Kałuskiego z braćmi (AGAD, perg. 1550); 1618 W. lub Wólka K., włas. wielu rodzin drobnej szl. (KnapNot 189); 1783-4 W. K., włas. Rudzińskiego wojewodzica maz. (RegDiec. 764); 1789, 1790: 5 dymów (TarDym); XIX w. Wola Kałuska albo Szlachecka, 315 mr. [10 ½ wł.] (SG 13, 785, poz. 170). |
| Wola Kałuska | Wola Kałuska | 9: Uwagi | Uw. Wola Kałuska nie była notowana w rejestrach poborowych 2 poł. XVI w. i dlatego nie została przedstawiona na mapie Mazowsza 2 poł. XVI w. (AHPMaz, mapa i indeks).. Zob. też Bijak, Nazwy 224. |
| Wola Korycka | Wola Korycka | 0: Nazwa | WOLA KORYCKA (1513 Moscziska, 1526 Wolia Koryczka, 1563 Korycka Wola, 1565 Wola Koriczka) 3 km na WWS od Korytnicy AHPMaz). Pocz. Mościska, lokowane 1513 w lesie Połazie. Obecnie Wola Korytnicka. |
| Wola Korycka | Wola Korycka | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw. (ŹD 414); 2 poł. XVI w. par. Korytnica (AHPMaz). |
| Wola Korycka | Wola Korycka | 2: Topografia | 2. 1565 W. K. ma grunt śrzedni, pole trojne; ma granice z Rębiami [Rabianami] i Roguskiemi [z Roguszyna Leśników] z jednej strony, z drugiej z Korytnicą i Puszczą Korycką (LMaz 2, s. 189). |
| Wola Korycka | Wola Korycka | 3: Własność | 3. Włas. książ., od 1526 król. 1513 zob. p. 4; 1526 W. K. (MK 41, 127); 1563 K. W. z wójtostwem 19 wł. os., 1 wł. [wójtostwa] (ŹD 414);1565: 19 wł. os., 27 kmiecie, 2 karczmarze, też ogrodnicy pracujący dla dworu (LMaz 2, 189); XIX w. folw. Wola Korytnicka 540 mr. [18 wł.], w tym 53 mr. lasu (SG 13, 787). |
| Wola Korycka | Wola Korycka | 4: Lokacja | 4. 1513 Anna księżna [regentka] sprzedaje 1 wł. wójtostwa we wsi książ. M. lokowanej na surowym korzeniu w lesie Połazie, prac. Florianowi z Korytnicy za 12 kóp gr, wraz z dochodami z kar sąd. i karczem (MK 8, 23v); 1563: 1 wł. [wójtostwa] (ŹD 414); 1565 wójtostwo ma 1 wł. dziedz.; wójt ma przyw. od książąt [maz.], winien posługę z listy [listami], abo gdzie mu każą (LMaz 2, 189). |
| Wola Korycka | Wola Korycka | 5: Stos. kościelne | 5. 1565 dzies. [od kmieci] należy do bpa płoc., odkupuje star. (LMaz II, 189). |
| Wola Korycka | Wola Korycka | 9: Uwagi | Uw. Pocz. Mościska, nazwa topograficzna, która łączy się z sąsiednią nazwą Moszczona (zob.), wskazującą na gościniec moszczony drewnem dla utrzymania przejezdności. |
| Wola Proszewska | Wola Proszewska | 0: Nazwa | WOLA PROSZEWSKA (1476! [1480] Wola Proschewska; 1508 Vola Proschewska, Pobroszewska!, 1563 Prossewa Wola, Wolka Proszewska, 1783-1784 Wolka) 9 km na NW od Niwisk, dziś Wólka Proszewska (AHPMaz). |
| Wola Proszewska | Wola Proszewska | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476 [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Niwiska (ŹD 416). |
| Wola Proszewska | Wola Proszewska | 2: Topografia | 2. 1951 oznaczona granica Proszewa i Wólki P. z Zaliwiem Szpinkami i Piegawkami (Mapa pow. siedleckiego; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Wola Proszewska | Wola Proszewska | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Piotra Braneckiego, Mikołaja Dobrzynieckiego i Piotra Proszewskiego z ich działami oraz kmieciami w Proszewie i W. P. od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1508 Jan s. zm. Piotra z s. Prokopem z pierwszej ż. z Pobroszewa! i Woli Pobroszewskiej! zastawia 3 wł. w V. P. Janowi s. zm. Mikołaja ze Smoniewic [czer.] w 100 kopach w półgr (MK 32, 203v); 1515 Jan Trzmiaga z Proszewa odstępuje swe dziedzictwo w Proszewie i W. P. wielm. Andrzejowi Zaliwskiemu kaszt. liw. w zamian za 5 wł. wójtostwa w Liwie [Starym] (MK 8, 24v i 30); 1523 książęta przywracają dobra Proszewo i W. P. Janowi Trzmiaga dz. z Proszewa, zgodnie z wyrokiem w/s książąt i 5 braci z Zaliwia, które Andrzej Zaliwski pozyskał od tegoż za wójtostwo książ. w m. Liw (MK 32, 191v); 1563: Proszewo z Wolą: 17 wł. os. (ŹD 416); [odrębny dział] Prossewa Wola 1 wł. os. (ŹD 415); 1783-1784 Proszew i W. włas. Rudzińskiego wojewodzica (RegDiec. 765); XIX w.: wieś W. P. 293 mr. [niespełna 10 wł. os.], folwark 333 mr. [11 wł.] (SG 9, 63). |
| Wola Stara | Ossowno [Stare] | 0: Nazwa | WOLA STARA w dobrach Ossowno cz. południowa (1476! [1480] KL nr 236) to może Rudno Stare, znane w XVI w., włas. Ossowińskich. Por. AHPMaz. |
| Wola Suska | Sucha | 0: Nazwa | WOLA SUSKA (1540 Suska Wola, 1541 Wola Suska) osada zaginiona, leżała prawdop. obok wsi Sucha, zlokalizowana przy niej w przybliżeniu (AHPMaz). |
| Wola Suska | Sucha | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1540 distr. liw. (RP); [par. Grębków]; [1563 brak w par. Grębków, ŹD] |
| Wola Suska | Sucha | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1540, 1541: 2 wł. os. (kart. AHPMaz). |
| Wola Suska | Sucha | 9: Uwagi | Uw. Prawdop. nowa lokacja osady obok starej wsi, może na terenach leśnych (por. AHPMaz). Mogła wejść w skład wsi Sucha. |
| Wola Wierzbieńska | Cierpięta | 0: Nazwa | WOLA WIERZBIEŃSKA (1490 Wolya Virzbyenska, 1493 Wola) osada ident. z Cierpiętami. Por. AHPMaz, mapa – dla zasięgu włości Wierzbno. |
| Wola Wierzbieńska | Cierpięta | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1490 distr. Czirnensis [pow. liw.] (MK 18, 40); [par. Wierzbno?] |
| Wola Wierzbieńska | Cierpięta | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1490 Paweł syn zm. Pawła Tabora z Powsinka [warsz.] zapisuje dług pod przepadkiem na wsiach Wierzbno i W. V. Janowi [syn Pawła] z Ojrzanowa [tarcz.] chor. zakr. i jego bratankowi Janowi synowi zm. Mikołaja z Ojrzanowa chor. zakr.; w/w. uzyskują z przepadku obie wsie (MK 18, 40; SHGWarsz., s. 184); 1493 Paweł s. zm. Pawła Tabora z Powsinka darowuje swemu stryjowi Janowi z Ojrzanowa cześnikowi zakr. m. in. 107 kóp gr, które Jan jest mu winien za Wierzbno i W. (MK 9, 190v; MK 18, 57; SHGWarsz s. 184). |
| Wola Wierzbieńska | Cierpięta | 9: Uwagi | Uw. Osada powinna być ident. z wsią Cierpięty, posiadaną przez Pawła Tabora z Powsinka, która należy w 1519 r. do Ojrzanowskiego. Zob. CIERPIĘTY. Nazwa wskazuje na proces lokacji osady na pr. chełm., tj. sprowadzanie nowych osadników obdarzonych czasową wolnizną od świadczeń (a. 1490). |
| Wola Żukowska | Wola Żukowska | 0: Nazwa | WOLA ŻUKOWSKA (1515 Wola Zukowska, 1783-1784 Wolka Zukowska, 1839 Wola Żukowska) 5 km na W od Niwisk, obecnie Wólka Żukowska (AHPMaz). |
| Wola Żukowska | Wola Żukowska | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1515 distr. liw. (MK 60, 275); 2 poł. XVI w. par. Niwiska (AHPMaz); 1783-1784 par. Niwiska (RegDiec. 767). |
| Wola Żukowska | Wola Żukowska | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1515 akt sprzedaży dóbr Żukowo i W. Z. [rozwinąć] (MK 60, 275); 1523 Stanisław i Janusz książęta maz. dają Mikołajowi z Żukowa kantorowi włocł., kanonikowi wileńskiemu i warsz., kanclerzowi księstwa i jego braciom rodzonym Janowi, Krystynowi, Wojciechowi, Markowi ss. zm. Abrahama oraz Mikołajowi s. zm. Jakuba z Żukowa przyw. pr. chełm. na dobra Żukowo i V. Z. z czynszem książ. po 2 gr z wł. os., zwalniając od prac przy zamkach i od kar sąd., dają im prawo nieodpowiednie (MK 32, 180v); 1526 (MK 41, 128); 1539 wypis aktu sprzedaży dóbr Żukowo i W. Z. na prośbę Krystyna s. zm. Abrahama, podsędka liw., Andrzeja i Jakuba z Żukowa (MK 60, 275; MS 4/1, nr 6539); 1783-1784 W. Z., włas. Markowskiego chorążego mielnickiego (RegDiec. 767); 1839 W. Ż. (Mapa Kwat.); XIX w. 148 mr. [niespełna 5 wł.] (SG 14, 843). Dla nazwy Bijak, Nazwy 234. |
| Wołyńce | Wołyńce | 0: Nazwa | WOŁYŃCE (1476! [1480] Volunyecz, 1522 Volincze, 1563 Wolynice, 1783-1784 Wołynce) 6 km na ENE od Skórca, osada w dawnej włości leśnej Żelkowo (AHPMaz). |
| Wołyńce | Wołyńce | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Wołyńce | Wołyńce | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jana, Mikołaja i Piotra z Zaliwia i ich kmieci w ich częściach dóbr Zaliwie, Żelkowo i V., a także dział zm. Leonarda z Zaliwia i jego córek Jadwigi i Doroty z ich kmieciami w w/w dobrach od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1491 ks. Konrad III zmniejsza Jakubowi s. Jana Piegawki z Zaliwia czynsz książ. do 2 gr w półgr z wł. os. w jego dobrach Żelkowo i W. (MK 18, 46); 1508-1510 Mikołaj z Zaliwia, [ojciec Dziersława i in.], właśc. wsi W. ma spór o granicę z sąsiadem Danielem Gniewoszem z Siedlec (Pociecha, Królowa Bona, II, s. 32-33); 1509 komisarze król. i ks. Anny regentki rozgraniczają dobra Siedlce Daniela Gniewosza w z. łukowskiej i W. Mikołaja Zaliwskiego w z. liw. (MS 4, nr 603); 1510 potw. ugoda w/s stawu rybnego między Mikołajem Zaliwskim z W. a Danielem Siedleckim z Siedlec i Grabianowa (MS 4, nr 9497); 1512 Dziersław Zaliwski z W. kuchmistrz król., posiadacz grobli i siedliska darowanego mu przez Daniela Siedleckiego w z. łukowskiej zostaje zwolniony z obowiązku wyprawy wojennej (MS 4 nr 10199 i 10200); 1522 Dziersław kuchmistrz król., Michał kaszt. liw., Piotr, Stanisław i Feliks br. z Zaliwia zawierają ugodę z książętami maz. dot. V., Zaliwia, Żelkowa i Dąbrówki, dóbr spadkowych po swoim br. zm. Andrzeju Zaliwskim (MK 32, 125v-7); 1563: 9 wł. os. (ŹD 415); 1783-1784 W. i Wolka Wołyniecka, włas. Ogińskiej hetmanowej (RegDiec. 767); XIX w. 745 mr. [ok. 25 wł.] (SG 13, 935). |
| Wołyńce | Wołyńce | 5: Stos. kościelne | 5. 1603 dzies. ze wsi W. dla plebana w Niwiskach (Now II, 546). |
| Wołyńce | Wołyńce | 9: Uwagi | Uw. Nazwa pochodzi od nazwy osobowej Wołuna, stąd pocz. zapisano nazwę jako Wołuniec, ale szybko uległa przekształceniu (Bijak, Nazwy 229). |
| Wójty | Wójty | 0: Nazwa | WÓJTY (1535 Zastrusze, 1557 advocatia Jadawska [wójtostwo Jadowskie], 1565 Zawady, 2 poł. XVI w. Wójty) 1 km na E od Jadowa (AHPMaz). |
| Wójty | Wójty | 1: Przyn. terytorialna | 1. [2 poł. XVI w. z. liwska (AHPMaz)]; 1783-1784 par. Jadowo (RegDiec. 481). |
| Wójty | Wójty | 2: Topografia | 2. 1557 wójtostwo jadowskie leży między rz. Ossownica i Gołębieniec [Gołębnica, dolny bieg w pobliżu ujścia do Ossownicy, por. AHPMaz, ciek bez nazwy], zob. p. 3. |
| Wójty | Wójty | 3: Własność | 3. Włas. król. 1535 król Zygmunt daje Stanisławowi Żakowi, Maciejowi Mykowi, Andrzejowi i Stanisławowi Taborczykom, wójtom w Jadowie, w zamian za 2 ½ wł. w Jadowie inne 2 ½ wł. zw. Zastruże i zapisuje im na tych włókach 24 kopy gr (MS 4 nr 17188); 1557 król dał zezwolenie Mikołajowi Lipnickiemu na wykup wójtostwa Jadowskiego [Wójty], położonego między rzekami Ossownica i Gołębieniec [Gołębnica], z rąk ich posiadaczy (MS 5 nr 8168); 1565: 2 ½ wł. wójtostwa w Jadowie przejęto na folw. król., a wójtom w zamian dano cz. lasu nad rz. Osownicą zw. Zawady; jest 10 wójtów, winni posługę do dworu (LMaz 2, 158); XIX w. wieś W. 440 mr [14 2/3 wł.], wchodziła w skład dóbr Jadów (SG 13, 772). |
| Wyczółki | Wyczółki | 0: Nazwa | WYCZÓŁKI (1453 Krypy inaczej Wyczolkowo, 1476 Wyczolky, 1515 Viczolki; 1598 Wyczolki seu Krypy) 7 km na SW od zamku w Liwie (AHPMaz). |
| Wyczółki | Wyczółki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1453 distr. Czern. prope Liv (KnapNot 341-3); 1563 par. Czerwonka (ŹD 418). |
| Wyczółki | Wyczółki | 2: Topografia | 2. 1822-1839 oznaczona granica W. i Kryp z Suchodołem (Mapa Kwat.); 1951 oznaczone granice północne i wschodnie wsi W. (Mapa pow. węgrowskiego; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Wyczółki | Wyczółki | 3: Własność | 3. Włas. szlach., potem książ., potem duch. – plebana liwskiego. [a. 1453] ks. Bolesław IV odstępuje NN. wójtostwo w Liwie [Starym] w zamian za K. inaczej W. (KnapNot 341-343, wzm.); 1453 ks. Boleslaw IV zamienia [poświętne kośc. Liw. zw. Grabowiec, włączone do książ. Nowego Miasta Liw], oddając Stan. Żelawskiemu plebanowi liw. i jego następcom K. inaczej W., które ks. otrzymał drogą zamiany za wójtostwo w Liwie (KnapNot 341-343; Now II, 547-548, r. 1408!); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia kmieci z W. wsi plebańskiej kośc. liw. od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 273); 1515 Synowie zm. Mikołaja młynarza z V. zeznają, że Mikołaj Żukowski kantor włocławski i pl. w Liwie zadośćuczynił im za ich młyn w V. zbudowany na rz. Czerwonka (MK 41, 48v); 1563: 3 wł. os., 2 piekarzy chleba, młyn, włas. szl.! (ŹD 418, egz. uzup.); 2 poł. XVI w. włas. szl.! (AHPMaz); 1598 włas. duch., folw. 6 wł. [Vis. 1598]; 1783-1784 włas. proboszcza liw. (RegDiec. 763; Perthées, Mapa woj. maz. 1783, wykaz włości duch., w Prac. Atlasu IH PAN); XIX w. 269 mr. [ok. 9 wł.] (SG 14, 75). |
| Wyczółki | Wyczółki | 4: Lokacja | 4. 1453 czynsz książ. po 6 gr pras. z wł. os. (KnapNot 341-343). |
| Wyczółki | Wyczółki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa pochodzi od przezwiska Wyczołek (Bijak, Nazwy 234). Od niego uformowały się nazwy kilku osad maz. z XV-XVI w. (AHPMaz, s. 237). Tu uwagę zwraca zgodność danych XVI i XIX w. o wielkości osady – 9 wł. |
| Wyględowo | Wyględowo | 0: Nazwa | WYGLĘDOWO (1563 Wygledowo, 1574, 1583, 1598 Wyględowko, 1770 Wyglondowka, 1783-1784 Wyględow) 4 km na W od Wierzbna, dziś Wyględówek (AHPMaz). |
| Wyględowo | Wyględowo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Czerwonka (ŹD 418); 1583 par. Wierzbno (Now II, s. 547). |
| Wyględowo | Wyględowo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563: 3 wł. os. (ŹD 418); 1574 zapis Doroty z Ojrzanowa wojewodziny krak. na dobrach Wierzbno, Przekory [kam.?], Zimna Woda, Janówek, W. i Jaworek w z. liw. (MS 6 nr 274); 1770 Wyglondowka (Mapa Polonia Perthéesa); 1783-1784 W. włas. Swiniarskiego (RegDiec. 768); XIX w. folw. W. 589 mr. [niespełna 20 wł.], w tym lasu 119 mr; wieś W. 79 mr, wieś Emin 105 mr. (SG 14, 82). |
| Wyględowo | Wyględowo | 5: Stos. kościelne | 5. 1537 na prośbę Piotra Goryńskiego, wdy i namiestnika król. na Mazowszu kapit. pozn. zgadza się na fundację kośc. par. w Wierzbnie (Now II, 547; niezrealizowana); 1583 fundacja kośc. par. w Wierzbnie przez Dorotę Barzynę, wojewodzinę krak. (z Goryńskich z Ojrzanowa) wraz z s. Stanisławem Mińskim; bp pozn. Łukasz Kościelecki eryguje kośc. par. w Wierzbnie i przyłącza do niego wsie Wierzbno, Jaworek i W. oraz daje mu dzies. bpie z Janowa i W. (Now II, 547; AHPMaz). |
| Wyględowo | Wyględowo | 9: Uwagi | Uw. Osada powstała po 1531 w wyniku lokacji na lesistym terenie dóbr Wierzbno (AHPMaz). Nazwa wywodzi się od określenia wygląd – widok, wskazywała na miejsce wybrane „na widoku”, tj. dobrze widoczne (Bijak, Nazwy 235). |
| Wyłazy | Wyłazy | 0: Nazwa | WYŁAZY (1535 Wilazy, 1540 Wylazy Niwiska, 1783-1784 Wyłazy) 2 km na SE od Niwisk, osada założona na obszarze dóbr Niwiska (AHPMaz). |
| Wyłazy | Wyłazy | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1535 distr. liw. (RP); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Wyłazy | Wyłazy | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1540 i 1541: 2 ½ wł. os. (kart. AHPMaz); 1563: 4 wł. os. (ŹD 415); 1783-1784 W. włas. Ossolińskiego podkom. mielnickiego (RegDiec. 767); XIX w. wieś 512 mr. [ok. 17 wł.], należała do dóbr Niwiska (SG 14, 94). |
| Wyłazy | Wyłazy | 8: Źr. archeo. i archit. | 8. Zachowane grodzisko datowane na XI-XII w., położone 1 km od krańca wsi W. na lewym brzegu Liwca, nad starym korytem rz. Muchawki (dawniej Żytniej). Mocno zniszczone, rozwiezione 1936-1937 dla zbudowania drogi Wyłazy-Chodów. O wymiarach ok. 80 x 80 m (łącznie ze śladami fosy), wnętrza ok. 38 x 43 m.; zachowany od południa fragment wału ma szerokość u podstawy ok. 20 m, wysokość do 1,5 m. Odkryta w sondażu warstwa kulturowa nie przekracza 20 cm miąższości. Zbudowane na wcześniejszej osadzie z VIII-IX w., poprzedzającej gród (Grodziska Maz, s. 161-164, w tym ilustracje, plan tachimetryczny grodziska, fotografia 115). Leży na obszarze przynależnym do Wyłaz, w XV-XVI w. części składowej dóbr Niwiska. Można identyfikować go z wczesnośredniowiecznym ośrodkiem włości Niwiska, związanym prawdop. z maz. ośrodkiem w Liwie. |
| Wyłazy | Wyłazy | 9: Uwagi | Uw. Nazwa pochodzi od przezwiska Wyłaza, pochodnego terminu wyłazić (Bijak, Nazwy 235-236). Może od przezwiska kmiecia. |
| Wyrzyki | Wyrzyki | 0: Nazwa | WYRZYKI (1429 Wyrzyki, 1463 de Virzyk) 4 km na SSE od Pniewnika, obecnie część wsi Skarżyn (AHPMaz). |
| Wyrzyki | Wyrzyki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Czerwonka (ŹD 418; AHPMaz). |
| Wyrzyki | Wyrzyki | 2: Topografia | 2. 1475: 8 mr. nabytków po wymierzeniu obszaru szlachty ze Skarzyna koło granic dąbrowy Wyrzyków i Łysejgóry [osada zaginiona] w dziedzictwie Noiszewo (MK 5, 179v). |
| Wyrzyki | Wyrzyki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1429 ks. Janusz I sprzedaje wójtostwo o 3 wł. we wsi książ. Wola [Czerwonka] Pawłowi z W. za 20 kóp gr posp. (PP VI, 128); 1439 Paweł Wyrzyk wójt z Czerwonki sprzedaje wójtostwo z 3 wł. wolnymi tamże Janowi Swirdejowi z Czerwonki za 20 kóp w półgr (MK 3, 232); 1463 Klemens i Jakub z V. (TymWoln s. 61 wg Liwska1, 77); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jakuba i Jana Wyrzyków z W. z mieszkańcami od prac przyzamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1563 Skarzyno Wyrzyki: 2 ½ wł. szl. bezkm. (ŹD 418); 1783-4 W. włas. drobnej szl. (RegDiec. 763); XIX w. Wyrzyki 6 domów, 113 mr. [niespełna 4 wł.] (SG 14, 107). |
| Wyrzyki | Wyrzyki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa osady pochodzi od imienia Wyrzyk, być może pochodzenia pruskiego (K. Zierhoffer, Nazwy 385; Bijak, Nazwy 236). Nazwa została przeniesiona do ziemi liwskiej prawdop. z ziemi zakroczymskiej [Wyrzyki, nowom./Klukowo], starego gniazda Lubiczów (MZH s. 348-349). Zob. też SSNO VI, s. 228-229. |
| Zakrzewo | Zakrzewo | 0: Nazwa | ZAKRZEWO (1476! [1480] Zakrzewo, 1578 Zakrzew) 3 km na WSW od Pniewnika, dziś Zakrzew (AHPMaz). |
| Zakrzewo | Zakrzewo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Pniewnik (ŹD 519). |
| Zakrzewo | Zakrzewo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Stanisława Targonię z Pniewnika i jego dobra Pniewnik i Z. z kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1488 szlachta z Bolęcina [z. ciech.] skarży Stanisława Targonię z Pniewnika o zabór 3 brogów oraz ½ stodoły zboża w Z. pozostałego w spadku po ich stryju zm. Tomaszu z Bolęcina, wartości 14 florenów (Ep. 10, 560-561; prawdop. dot. rządcy wsi Z.); 1518 Katarzyna wd. po Stanisławie Targoni z Pniewnika zapisuje kościołowi par. w Liwie sumę na dobrach Pniewnik, Z. i Radoszyna (MK 32, 12v); 1522 w Z. jest 10 wł. [os.?] (Ep. 204, 152v-153); 1523 Mikołaj z Żukowa kanclerz i pl. liw., wykonawca woli Kat. wd. po Stan. Targoni z Pniewnika kupuje czynsz z pr. odkupu z dóbr Pniewnik, Radoszyna i Z. od Anny [c.] Bernarda Targoni z Pniewnika, wd. po Janie Brochowskim stolniku soch.! [gost.] na ołtarz w kośc. par. w Liwie; Anna będzie mieć pr. patronatu tego ołtarza (MK 32, 145v); 1563: 5 wł. os. (ŹD 419); 1572 Pniewnik, Piwki i Z. w składzie dóbr związanych z Brochowem i Nowym Dworem zostają objęte umową Jana Brochowskiego z Brochowa, dworzanina król. i Bartłomieja Nowodworskiego (MS 5 nr 4489); 1578 Z. (kart. AHPMaz); XIX w. wieś 462 mr. [ponad 15 wł.], wchodziła w skład dóbr Pniewnik (SG 14, 315). |
| Zakrzewo | Zakrzewo | 9: Uwagi | Uw. Nazwa topograficzna, pochodzi od określenia „za krzewami” (Zierhoffer, Nazwy 390; Bijak, Nazwy 239). Wieś nie została wymieniona w dok. erekcji par. Pniewnik w 1457 r., powstała już po tym roku. |
| Zaliwie | Zaliwie Piegawki | 0: Nazwa | ZALIWIE (1419 Zaliwye) dobra 6-7 km na NW od Niwisk (AHPMaz). [hasło ogólne] |
| Zaliwie | Zaliwie Piegawki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1419 prope Liw (MK 3, 19v i 20); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Zaliwie | Zaliwie Piegawki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1419 Zdziesław z Dąbrówki, Paweł i Dziersław z Z. otrzymują od ks. Janusza I odnowienie pr. posiadanych na te dobra, bez barci [książ.], ze służbami jak inni ziemianie, dodając pr. do łowu bobrów, z pr. niem. posp. po 12 gr (MK 3, 19v i 20); 1439 Jachna c. Dziersława z Z., ż. Pawła z Chojeczna rezygnuje z wiana na dobrach męża objętych zamianą (MK 3, 155-5v); 1447 ks. Bolesław IV daje Stanisławowi, Leonardowi, Janowi, Pawłowi, Mikołajowi i Jakubowi z Z. pr. niem. chełm. z czynszem książ. po 8 gr szer. z wł. os., uwalnia ich kmieci od prac przy zamkach książ., z wyłączeniem nowych, daje im pr. łowieckie z wyłączeniem tura, rysia, łosia i sokoła (MK 4, 57); 1447 Jan z Z. s. zm. Jakuba z Żukowa kupuje dział [braci?] w Żukowie za 15 kóp gr w półgr (MK 4, 95v); 1450 podział dóbr Zaliwie: Stan., Leonard i Jan z Z. z jednej strony, Mikołaj, Jakub, Mikołaj, Jan z in. uczestnikami w Dąbrówce: Goszek? Maciej, Dadźbog, Mikołaj z drugiej strony dzielą dziedzictwo Z. (MK 9, 185v-186; MK 18, 40v-41); 1458 Mikołaj s. Tomasza z Z. zastawia stryjowi Janowi z Z. cz. ojcowizny w Z. (MK 18, 133); 1462 Jan z Z. odstępuje cz., którą mu wydzielili Jakub, Abraham, Jan i Boksa bracia z Żukowa jako posag ich siostry Anny, tymże braciom i przyjmuje [mniejszy?] dział oznaczony nowymi znakami, od granic Chojeckich do Wielkiego Lasu, do strugi, stąd aż do granic Zaliwskich i Żukowskich, dochodząc do starych granic i tymi granicami do rz. Liw [późniejsza Wola Żukowska?] (MK 18, 226v); 1464 Lapsus Zalywie. Konrad III potw., że Jakub, Abraham, Jan i Boksa bracia z Żukowa zastawili cz. w Żukowie wydzieloną jako posag ich siostry Anny w 20 kopach; potw. przepadek (MK 18, 226v-7); 1466 Dziersław z Z. prezbiter diec. pozn. prezentowany przez Ziemaka z Wyszyn [h. Junosza] na pl. w Wyszynach w z. zawkrz. (Ep. 5, 180v); 1466 Jakub s. Tomasza z Z. sprzedaje połowę swej części w Z. Maciejowi s. Mikołaja ze Skarzyna za 30 kóp w półgr (MK 5, 94); 1469 Jan s. Pawła z Z. (TymSąd s. 153); [ok. 1470] Mikołaj s. Stanisława z Z. h. Junosza (MHerald 1932, XI/1, s. 2); 1473 na powództwo ks. Konrada świadek zeznaje, że Z. i Dąbrówka nie jest z [niedawnego] nadania książ., ale jest starą włas. szlach. (Czer. Wstęp s. XV, przyp. 1); 27 IV 1473 ks. Konrad darowuje Piotrowi z Z. część w Z. po jego ojcu, która stała się włas. książ., z pr. chełm. i czynszem książ. po 8 gr posp. z wł. os. (MK 5, 170); 6 XI 1473 szl. Mikołaj s. Stanisława i Jan s. Dziersława z Z. sprzedają prac. Maciejowi Rykale z Zelkowa 1 wł. i łąkę Bielka w lesie Rakowiec koło rz. Żytniej w dobrach Żelkowo za 5 kóp gr (MK 5, 172v); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jana, Mikołaja i Piotra z Z. i ich kmieci w ich częściach dóbr Z., Żelkowo i Wołuniec [Wołyńce], a także dział zm. Leonarda z Z. i jego córek Jadwigi i Doroty z ich kmieciami w w/w dobrach od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1496 szl. Jakub Zaliwski z Żelkowa kupuje dział w Opolu od Małgorzaty ż. Jana Wolimira z Opola za 32 kopy (MK 9, 208-208v); 1505 Jakub z Z. burgrabia [zamku warsz.?] (Warsz 8, 1015, 1018); 1505 Lapsus Zalywie [dot. Żukowa, zob.] (MK 18, 226v-7); 1508-1510 Mikołaj z Zaliwia, [ojciec Dziersława i in.], właśc. wsi Wołyńce ma spór o granicę z sąsiadem Danielem Gniewoszem z Siedlec w z. łukowskiej, zakończony ugodą w/s stawu rybnego (MS IV, nr 603, Pociecha, Królowa Bona, II, s. 32-33); 1510 [sprzedaż części w dobrach Z. i Sokołowo [?] distr. Liv., potw. 1539 na prośbę Andrzeja s. Michała Zaliwskiego kaszt. liwskiego oraz Gabriela Żelkowskiego z Z. (MS 4 nr 6515, MK 60, 233); 1511 Andrzej Zaliwski podskarbi ks. Anny (RadWS nr 930); 1512 Dziersław Zaliwski stolnik czer. i kuchmistrz król. wwiązany w ½ dóbr Nowy Dwór z przyległościami w z. warsz. (Warsz 10, 1186); 1513 Piotr s. Andrzeja Zaliwskiego student uniwersytetu krak. (MUK II); 1515 Jan Trzmiaga z Proszewa odstępuje swe dziedzictwo w Proszewie i Woli Proszewskiej wielm. Andrzejowi Zaliwskiemu kaszt. liw. w zamian za 5 wł. wójtostwa w Liwie [Starym] (MK 8, 24v i 30); 1516 Stanisław [Wessel] dz. z Wąsowa [ostr.] zapisuje w test., że panna Małgorzata [jego c.] zostanie wydana za mąż w dom Zaliwskich (Ep 2, 180-181); 1518 Piotr Zaliwski star. w Goszczynie [grodz.] i Feliks Zaliwski dworzanin ks. (MK 32, 6v); 1518 Piotr Zaliwski, tenutariusz [książ.] w Goszczynie i Andrzej Zaliwski kaszt. wiski otrzymują od króla listy żelazne na 1 rok (MS 4, nr 11667, 11668); książęta maz. za wstawiennictwem króla dają Dziersławowi Zaliwskiemu, kuchmistrzowi król., burgrabiemu zamku krak., podkom. ciech. ½ dóbr Nowy Dwór (MK 32, 16-17); 1520 Piotr Zaliwski star. warsz. (MK 32, 87); 1522-1526 Piotr Zaliwski wojski liw.; 1524-1526 Feliks Zaliwski podkom. liw.; 1522 Dziersław kuchmistrz król., Michał kaszt. liw., Piotr, Stanisław i Feliks br. z Zaliwia zawierają ugodę z książętami maz. dot. dóbr Wołyńce, Zaliwie, Żelkowo i Dąbrówka, dóbr spadkowych po swoim br. zm. Andrzeju Zaliwskim (MK 32, 125v-7); XII 1524 Michał klan liw., Stan., Piotr i Feliks bracia z Z. sprzedają wieś Korabniki w ziemi krakowskiej, odziedziczoną po zm. Dziersławie Zaliwskim kuchmistrzu król., za 1000 fl. (MS 4/2 nr 14080); 1526 pan Feliks Zaliwski dworzanin ks. [Janusza III] (RadWS nr 1719); 1563: 8 ¼ wł. os., 1 kowal (ŹD 415); 1584 Zaliwscy h. Junosza (Papr. s. 323). |
| Zaliwie | Zaliwie Piegawki | 6: Wydarzenia, osoby | 6. 1512 Andrzej i Michał Zaliwscy bracia, dworzanie ks. Anny regentki Mazowsza (AC II, nr 1672); Dziersław Zaliwski burgrabia krak., kuchmistrz król., + 22 IX 1524 (Papr. s. 323); 1515 tenże Dziersław otrzymuje od króla czynsz roczny 10 kóp gr z przewozu płockiego po zm. Pawle Szczycieńskim [ze Szczytna, płoc.] (MS 4 nr 2495); 1532 Michał Zaliwski kaszt. liw. tenutariusz wsi król. Niemojewice [war./Warka] (MS 4/3 nr 23286); 1555 król przyznaje Janowi Zaliwskiemu z ż. Katarzyną Prażmowską i ss. Idzim i Adrianem dożywocie na wsi król. Niemojewice [war./Warka] (MS 5 nr 7204); 1559 król przyznaje dożywocie Felicjanie i Barbarze Zaliwskim na dobrach Cremoiewcze! [Niemojewice] w pow. wareckim (MS 5 nr 8608); 1564 Niemojewice tenuta Jana Zaliwskiego i Bartłomieja Zaliwskiego chorążego liw. (MHerald 1932, XI/10, s. 191). |
| Zaliwie | Zaliwie Piegawki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa powstała od wyrażenia przyimkowego „za Liwem” (Bijak, Nazwy 240), tj. za rzeką Liw, od XVI w. Liwiec. |
| Zaliwie | Zaliwie Spinki | 0: Nazwa | ZALIWIE (1419 Zaliwye) dobra 6-7 km na NW od Niwisk (AHPMaz). [hasło ogólne] |
| Zaliwie | Zaliwie Spinki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1419 prope Liw (MK 3, 19v i 20); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Zaliwie | Zaliwie Spinki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1419 Zdziesław z Dąbrówki, Paweł i Dziersław z Z. otrzymują od ks. Janusza I odnowienie pr. posiadanych na te dobra, bez barci [książ.], ze służbami jak inni ziemianie, dodając pr. do łowu bobrów, z pr. niem. posp. po 12 gr (MK 3, 19v i 20); 1439 Jachna c. Dziersława z Z., ż. Pawła z Chojeczna rezygnuje z wiana na dobrach męża objętych zamianą (MK 3, 155-5v); 1447 ks. Bolesław IV daje Stanisławowi, Leonardowi, Janowi, Pawłowi, Mikołajowi i Jakubowi z Z. pr. niem. chełm. z czynszem książ. po 8 gr szer. z wł. os., uwalnia ich kmieci od prac przy zamkach książ., z wyłączeniem nowych, daje im pr. łowieckie z wyłączeniem tura, rysia, łosia i sokoła (MK 4, 57); 1447 Jan z Z. s. zm. Jakuba z Żukowa kupuje dział [braci?] w Żukowie za 15 kóp gr w półgr (MK 4, 95v); 1450 podział dóbr Zaliwie: Stan., Leonard i Jan z Z. z jednej strony, Mikołaj, Jakub, Mikołaj, Jan z in. uczestnikami w Dąbrówce: Goszek? Maciej, Dadźbog, Mikołaj z drugiej strony dzielą dziedzictwo Z. (MK 9, 185v-186; MK 18, 40v-41); 1458 Mikołaj s. Tomasza z Z. zastawia stryjowi Janowi z Z. cz. ojcowizny w Z. (MK 18, 133); 1462 Jan z Z. odstępuje cz., którą mu wydzielili Jakub, Abraham, Jan i Boksa bracia z Żukowa jako posag ich siostry Anny, tymże braciom i przyjmuje [mniejszy?] dział oznaczony nowymi znakami, od granic Chojeckich do Wielkiego Lasu, do strugi, stąd aż do granic Zaliwskich i Żukowskich, dochodząc do starych granic i tymi granicami do rz. Liw [późniejsza Wola Żukowska?] (MK 18, 226v); 1464 Lapsus Zalywie. Konrad III potw., że Jakub, Abraham, Jan i Boksa bracia z Żukowa zastawili cz. w Żukowie wydzieloną jako posag ich siostry Anny w 20 kopach; potw. przepadek (MK 18, 226v-7); 1466 Dziersław z Z. prezbiter diec. pozn. prezentowany przez Ziemaka z Wyszyn [h. Junosza] na pl. w Wyszynach w z. zawkrz. (Ep. 5, 180v); 1466 Jakub s. Tomasza z Z. sprzedaje połowę swej części w Z. Maciejowi s. Mikołaja ze Skarzyna za 30 kóp w półgr (MK 5, 94); 1469 Jan s. Pawła z Z. (TymSąd s. 153); [ok. 1470] Mikołaj s. Stanisława z Z. h. Junosza (MHerald 1932, XI/1, s. 2); 1473 na powództwo ks. Konrada świadek zeznaje, że Z. i Dąbrówka nie jest z [niedawnego] nadania książ., ale jest starą włas. szlach. (Czer. Wstęp s. XV, przyp. 1); 27 IV 1473 ks. Konrad darowuje Piotrowi z Z. część w Z. po jego ojcu, która stała się włas. książ., z pr. chełm. i czynszem książ. po 8 gr posp. z wł. os. (MK 5, 170); 6 XI 1473 szl. Mikołaj s. Stanisława i Jan s. Dziersława z Z. sprzedają prac. Maciejowi Rykale z Zelkowa 1 wł. i łąkę Bielka w lesie Rakowiec koło rz. Żytniej w dobrach Żelkowo za 5 kóp gr (MK 5, 172v); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jana, Mikołaja i Piotra z Z. i ich kmieci w ich częściach dóbr Z., Żelkowo i Wołuniec [Wołyńce], a także dział zm. Leonarda z Z. i jego córek Jadwigi i Doroty z ich kmieciami w w/w dobrach od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1496 szl. Jakub Zaliwski z Żelkowa kupuje dział w Opolu od Małgorzaty ż. Jana Wolimira z Opola za 32 kopy (MK 9, 208-208v); 1505 Jakub z Z. burgrabia [zamku warsz.?] (Warsz 8, 1015, 1018); 1505 Lapsus Zalywie [dot. Żukowa, zob.] (MK 18, 226v-7); 1508-1510 Mikołaj z Zaliwia, [ojciec Dziersława i in.], właśc. wsi Wołyńce ma spór o granicę z sąsiadem Danielem Gniewoszem z Siedlec w z. łukowskiej, zakończony ugodą w/s stawu rybnego (MS IV, nr 603, Pociecha, Królowa Bona, II, s. 32-33); 1510 [sprzedaż części w dobrach Z. i Sokołowo [?] distr. Liv., potw. 1539 na prośbę Andrzeja s. Michała Zaliwskiego kaszt. liwskiego oraz Gabriela Żelkowskiego z Z. (MS 4 nr 6515, MK 60, 233); 1511 Andrzej Zaliwski podskarbi ks. Anny (RadWS nr 930); 1512 Dziersław Zaliwski stolnik czer. i kuchmistrz król. wwiązany w ½ dóbr Nowy Dwór z przyległościami w z. warsz. (Warsz 10, 1186); 1513 Piotr s. Andrzeja Zaliwskiego student uniwersytetu krak. (MUK II); 1515 Jan Trzmiaga z Proszewa odstępuje swe dziedzictwo w Proszewie i Woli Proszewskiej wielm. Andrzejowi Zaliwskiemu kaszt. liw. w zamian za 5 wł. wójtostwa w Liwie [Starym] (MK 8, 24v i 30); 1516 Stanisław [Wessel] dz. z Wąsowa [ostr.] zapisuje w test., że panna Małgorzata [jego c.] zostanie wydana za mąż w dom Zaliwskich (Ep 2, 180-181); 1518 Piotr Zaliwski star. w Goszczynie [grodz.] i Feliks Zaliwski dworzanin ks. (MK 32, 6v); 1518 Piotr Zaliwski, tenutariusz [książ.] w Goszczynie i Andrzej Zaliwski kaszt. wiski otrzymują od króla listy żelazne na 1 rok (MS 4, nr 11667, 11668); książęta maz. za wstawiennictwem króla dają Dziersławowi Zaliwskiemu, kuchmistrzowi król., burgrabiemu zamku krak., podkom. ciech. ½ dóbr Nowy Dwór (MK 32, 16-17); 1520 Piotr Zaliwski star. warsz. (MK 32, 87); 1522-1526 Piotr Zaliwski wojski liw.; 1524-1526 Feliks Zaliwski podkom. liw.; 1522 Dziersław kuchmistrz król., Michał kaszt. liw., Piotr, Stanisław i Feliks br. z Zaliwia zawierają ugodę z książętami maz. dot. dóbr Wołyńce, Zaliwie, Żelkowo i Dąbrówka, dóbr spadkowych po swoim br. zm. Andrzeju Zaliwskim (MK 32, 125v-7); XII 1524 Michał klan liw., Stan., Piotr i Feliks bracia z Z. sprzedają wieś Korabniki w ziemi krakowskiej, odziedziczoną po zm. Dziersławie Zaliwskim kuchmistrzu król., za 1000 fl. (MS 4/2 nr 14080); 1526 pan Feliks Zaliwski dworzanin ks. [Janusza III] (RadWS nr 1719); 1563: 8 ¼ wł. os., 1 kowal (ŹD 415); 1584 Zaliwscy h. Junosza (Papr. s. 323). |
| Zaliwie | Zaliwie Spinki | 6: Wydarzenia, osoby | 6. 1512 Andrzej i Michał Zaliwscy bracia, dworzanie ks. Anny regentki Mazowsza (AC II, nr 1672); Dziersław Zaliwski burgrabia krak., kuchmistrz król., + 22 IX 1524 (Papr. s. 323); 1515 tenże Dziersław otrzymuje od króla czynsz roczny 10 kóp gr z przewozu płockiego po zm. Pawle Szczycieńskim [ze Szczytna, płoc.] (MS 4 nr 2495); 1532 Michał Zaliwski kaszt. liw. tenutariusz wsi król. Niemojewice [war./Warka] (MS 4/3 nr 23286); 1555 król przyznaje Janowi Zaliwskiemu z ż. Katarzyną Prażmowską i ss. Idzim i Adrianem dożywocie na wsi król. Niemojewice [war./Warka] (MS 5 nr 7204); 1559 król przyznaje dożywocie Felicjanie i Barbarze Zaliwskim na dobrach Cremoiewcze! [Niemojewice] w pow. wareckim (MS 5 nr 8608); 1564 Niemojewice tenuta Jana Zaliwskiego i Bartłomieja Zaliwskiego chorążego liw. (MHerald 1932, XI/10, s. 191). |
| Zaliwie | Zaliwie Spinki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa powstała od wyrażenia przyimkowego „za Liwem” (Bijak, Nazwy 240), tj. za rzeką Liw, od XVI w. Liwiec. |
| Zaliwie Piegawki | Zaliwie Piegawki | 0: Nazwa | ZALIWIE PIEGAWKI (1476! [1480] Zalywye, 1491 Pyegawki?, 1492 Zalivie, 1783 Zaliwie Piegawki) 6 km na NW od Niwisk, obecnie Zaliwie-Piegawki (AHPMaz). |
| Zaliwie Piegawki | Zaliwie Piegawki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476 [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Zaliwie Piegawki | Zaliwie Piegawki | 2: Topografia | 2. 1951 Z. P. graniczą z Kwaśnianką i z Proszewem (Mapa pow. węgrowskiego; granica powiatu; mapa pokazuje dawne granice lokalne). |
| Zaliwie Piegawki | Zaliwie Piegawki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1476! [1480] szl. Jan [Piegawka] z Z. (KL nr 236, s. 270); 1491 ks. Konrad III uwalnia Jakuba s. Jana Piegawkę z Z. od opłacania 1 pokowu miodu z dziedzictwa Piegawki między Zaliwskimi i Dąbrowskimi, które były płacone rocznie księciu i jego przodkom, oraz zmniejsza mu czynsz książ. o 2 gr w półgr z jego dóbr Żelkowo i Wołuńce (MK 18, 46); 1492 Jakub s. Jana z Z., ż. Barbara c. zm. Hieronima Łoskiego z Wągrodna [grodz.] (MK 18, 51v); 1492 Jan Piegawka z Z. h. Junosza (MZH nr 713); 1500 Jakub z Z., ż. Barbara c. Hieronima z Wągrodna (MK 18, 116v); 1505 zm. Jan Piegawka z Z., ss. Jakub, Stanisław i Jan (MK 18?); 2 poł. XVI w. Zaliwie Piegawki (AHPMaz); 1783 Z. P. (Mapa woj. maz. Perthéesa); 1783-1784 Z. P., włas. drobnej szl. (RegDiec. 767); XIX w.: 595 mr. [ok. 20 wł.] (SG XIV, 349). |
| Zaliwie Spinki | Zaliwie Spinki | 0: Nazwa | ZALIWIE SPINKI (1476 [1480] Zalywye, 1535 Wspinki, 1540 Wspinky, 1578 Zaliwie Spinki) ok. 7, 5 km na NW od Niwisk, dziś Zaliwie-Szpinki. |
| Zaliwie Spinki | Zaliwie Spinki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Zaliwie Spinki | Zaliwie Spinki | 2: Topografia | 2. 1951 oznaczenie granicy Proszewa i Wólki Proszewskiej z Zaliwiem Szpinkami (Mapa pow. siedleckiego; granica powiatu). |
| Zaliwie Spinki | Zaliwie Spinki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1476 [1480] ks. Konrad III uwalnia m. in. Jana Wspinka z Z. od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 270); 1540: 4 wł. os. (kart. AHPMaz); 1578 Z. S. (kart. AHPMaz); 1783-1784 Zaliwie Spinki włas. drobnej szl. (RegDiec. 767); XIX w.: 547 mr. [ponad 18 wł.] (SG XIV, 349). |
| Zaliwie Spinki | Zaliwie Spinki | 9: Uwagi | Uw. Drugi człon nazwy wywodzi się od przezwiska Wspinek, Spinek, znanego już w XV w. (SSNO VI, 215), tj. od Jana Wspinka, wym. 1476 [1480] r. |
| Załęże | Załęże | 0: Nazwa | ZAŁĘŻE (1563 Zalęże, 1567 Zaleze, 1783-1784 Zalesie) 3 km na SE od Korytnicy, obecnie Zalesie (AHPMaz). |
| Załęże | Załęże | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Korytnica (ŹD 419). |
| Załęże | Załęże | 2: Topografia | 2. 1565 Korytnica graniczy m. in. z Zaliesziem [Załężem] (LMaz 2 s. 186-187). |
| Załęże | Załęże | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563: 3 wł. os. (ŹD 419); 1567 Z. (kart. AHPMaz); 1783-1784 włas. drobnej szl., 9 nazwisk (RegDiec. 484); XIX w. Zalesie, 24 domy, 499 mr. [ok. 16 2/3 wł.] (SG 14, 334, poz. 61). |
| Załęże | Załęże | 9: Uwagi | Uw. W rejonie Z. leżały także wsie Połomia i Rakowe Łęki, osady zaginione (AHPMaz s. 240). |
| Zawady | Zawady | 0: Nazwa | ZAWADY (1547, 1563 Zawady) 4 km na NW od Oleksina. Osada istniała do końca XIX w. została zlokalizowana na AHPMaz. |
| Zawady | Zawady | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1547 par. Oleksin (KnapNot 445); 1563 distr. liw., par. Oleksin (ŹD 416). |
| Zawady | Zawady | 2: Topografia | 2. 1822-1839 oznaczona granica Z. i Boimia z Trzcianką i Słuchocinem (Mapa Kwat.). |
| Zawady | Zawady | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1547 Z. prawdop. włas. Bojemskiego, fundatora par. Oleksin (KnapNot s. 445); 1563: 4 wł. os. (ŹD 416); 1783-1784 włas. kamedułów z Bielan [pod ówczesną Warszawą] (RegDiec. 768); XIX w. wieś 198 mr. [6, 6 wł.], folw. 385 mr. [ok. 13 wł.] (SG 14, 481). |
| Zawady | Zawady Morzyno | 0: Nazwa | ZAWADY (1428 Zawady, Zawadi, 1471 predium Zauadi, które? 1475 Zavadi MK 5, 180v, 1617 Zawadka folw.) zaginiona włas. szlach., od 1458 książ., od 1526 włas. król. pod Liwem, obok wsi szlach. Zawady Morzyno. |
| Zawady | Zawady Morzyno | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1428 prope Lyw (PP V, 645); [chyba Zawady Morzyno, tj. folw. król. drugi na części wsi Zawady 1565, Zawadka obok miasta wym. w lustracji 1617 r.] |
| Zawady | Zawady Morzyno | 2: Topografia | 2. 1565 folw. król. drugi [pod Liwem] na części wsi Zawady; kąt niemały w jednym miejscu podzielony na trzy pola, dołączono do niego nadwyżki ról kmiecych z [sąsiedniego] Popowa, także podzielone na trzy pola; ma ogród [warzywny] i sad wiśniowy, łąki, oborę z bydłem (60 szt.) i świniami (LMaz 2 s. 183-184). |
| Zawady | Zawady Morzyno | 3: Własność | 3. Włas. szlach., od 1458 książ. 1428 Zawady, Zawadi. Dorota c. zm. Jakusza z Z. darowuje swą część ojcowizny w Z. swemu mężowi Włościborowi z Maleszewa [zambr.?] (PP V, 645); 1458 Konrad III z braćmi książęta maz. odstępują Włościborowi z Z. 2 wł. między rolami mieszczan liw. wolne od czynszów, które trzymał zm. szl. Sasin oraz dopłacają 35 kop w półgr w zamian za całe jego dziedzictwo Z. (kop. 1614, MK 157, 22-23); 1475 (MK 5, 180v); 1497 ks. Konrad III zabezpiecza posag i wiano swej ż. Anny Radziwiłłówny na zamku i obu miastach Liw i całej ziemi liwskiej z dobrami przynależnymi do zamku: Czerwonka, Korytnica, Krypy, Popowo, Grodzisko, Turek [z. warsz.], Z. (Iura II, nr 159); 1565 folw. król. drugi [obok miasta Nowego Liwa] na części wsi [szlach.] Zawady, zabranej w winach książ. za zabójstwo żony [właśc.] oraz na przyległych rolach wsi Popowa (LMaz 2, 183); 1617 Zawadka, drugi folw. zamkowy, ma pole trojne oraz oborę z bydłem (LMaz 1617 s. 216-217). |
| Zawady Morzyno | Zawady Morzyno | 0: Nazwa | ZAWADY MORZYNO (1476 Zawadi, 1563 Zawady Morzyno, 1783-1784 Zawady) 4 km na NW od zamku w Liwie (AHPMaz). [hasło ogólne dla Zawad szlach. w ziemi liwskiej] |
| Zawady Morzyno | Zawady Morzyno | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236, s. 273); 1563 par. Liw (ŹD 415). |
| Zawady Morzyno | Zawady Morzyno | 2: Topografia | 2. 1475 wł. w dziedzictwie Turna nad rz. Turna obok granicy Zawad (MK 5, 180v); 1565 miasto Liw [Nowy] graniczy z Zawadzkimi ziemianami [ z Z.] (LMaz 2, 177). |
| Zawady Morzyno | Zawady Morzyno | 3: Własność | 3. Włas. szlach. [1419] Paweł i Maciej dziedzice z Zawad oraz Piotr i Jan bracia sprzedają Jałbrzykowi z Wąsoszy 5 wł. w Koszewnicy za 16 kóp gr posp. (MK 3, 99; transakcja w okolicach Liwa); 1435 Wszebor z Laskowa [kam.] sprzedaje 1 rączkę miodu w dobrach Niwiska i Boimie Bartłomiejowi z Z. (MK 3, 142); [1453] Bartłomiej dz. z Z. sprzedaje jedną rączkę miodu [tj. 1 bór bartny] w [dobrach] Niwiska i Boimie, którą miał od Wszebora z Laskowa, za konsensem tegoż Wszebora, Piotrowi z Niwisk oraz Krystynowi i Zawiszy z Boimia (TymSąd s. 77); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jana z bratem Stanisławem, Polubiona z synem Mikołajem, Jakuba i Pawła z Z. i ich działy w dziedzictwie Z. z mieszkańcami i kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236, s. 273); 1563: 12 wł. szl. bezkm. (ŹD 415); 1783-1784 włas. drobnej szl. (RegDiec. 765); XIX w. Zawady 840 mr. [28 wł.] (SG 14, 481). |
| Zawiszyn | Zawiszyn | 0: Nazwa | ZAWISZYN (1563 Zawiszyno, 1565 Zawiszin, 1783-1784 Zawiszyn) 3,5 km na NE od Jadowa (AHPMaz), wieś lokowana w puszczy Łochowiec w dobrach królewskich. |
| Zawiszyn | Zawiszyn | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw. (ŹD 414); 2 poł. XVI w. par. Jadowo (AHPMaz). |
| Zawiszyn | Zawiszyn | 3: Własność | 3. Włas. król. 1563: 5 wł. os. (ŹD 414); 1565 Mikołaj Zawisza star. liwski i kam. otrzymał od królowej Bony wójtostwo we wsi Królowa Wola z 3 wł. oraz dodatkowo 10 wł. lasu od króla nadaniem wieczystym; posadził na tym wieś (33 kmieci na ćwierciach włók) i folwark, zbudował dwór dosyć wielki, wykopał sadzawki [stawy rybne], postawił młyny na Liwcu (LMaz 2, s. 165-166); 1783-1784 Z. włas. [klasztoru sióstr] wizytek warsz. (RegDiec. 481); XIX w. wieś 592 mr. [blisko 20 wł.], folw. 767 mr. [25 ½ wł.], wchodziła w skład dóbr Jadów (SG 14, 497). |
| Zawiszyn | Zawiszyn | 9: Uwagi | Uw. Nazwa pochodzi od nazwiska Mikołaja Zawiszy, starosty liw. i kam., założyciela wsi. |
| Zimna Woda | Zimna Woda | 0: Nazwa | ZIMNA WODA (1530 Zymnawoda, 1531 Z. czyli Wola Dobrzesznia, 1563 Zimna Woda) 6 km na SW od Wierzbna, obecnie Zimnowoda (AHPMaz). |
| Zimna Woda | Zimna Woda | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1530 distr. liw? (MS 4, nr 5504); 1563 distr. liw., par. Czerwonka (ŹD 418); 2 poł. XVI w. par. Wiśniewo (AHPMaz). |
| Zimna Woda | Zimna Woda | 2: Topografia | 2. 1473 nadanie książ. 12 wł. zw. Kamionka [z. warsz., przy granicy z z. liw.] obok granic Ossowieńskich [obszar późniejszej Wólki Czarnogłowskiej w dobrach Ossowno] i Szostaka [obszar późniejszej Zimnej Wody w dobrach Jawornik/Jaworek] (MK 9, 33; SHGWarsz); 1478 nadanie książ. 8 wł. lasu w Kamionce między dziedzictwami Ossowieńskiego i Szostaka, obok 12 wł. wcześniej nadanych (MK 9, 96; SHGWarsz.); 1565 Z. W. graniczy z wsiami król. Turkiem, Kamionką i Wiśniewem w z. warsz. (LMaz 2, s. 195, 197, 199). |
| Zimna Woda | Zimna Woda | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1530 Jan z Wieczfni kaszt. płoc. i [panowie] Jeżewscy jako stryjcowie i współherbownicy zm. Jana Ojrzanowskiego star. warsz. dają Katarzynie Ojrzanowskiej swoje działy w dobrach Ojrzanów z przyległościami w z. warsz. oraz Wierzbno, Cierpięty, Jaworniki i Z. w z. czer. [liw.] (MS 4, nr 5504; SHGWarsz 185); 1531 taż Katarzyna Boglewska c. Stanisława, wd. po Janie Ojrzanowskim, ż. Piotra Goryńskiego dostaje od króla pr. włas. dóbr Ojrzanów i in.w z. warsz. oraz dóbr Wierzbno, Cierpięty, Jaworek, Z. czyli Wola Dobrzesznia (MS 4, nr 16022; SHGWarsz 185); 1563: 16 wł. os. (ŹD 418); 1565 Z. W. włas. pani Mińskiej (LMaz 2, 195); XIX w. dobra Z.: folw. 787 mr., wieś Z. 88 mr., wieś Garczyn 286 mr. [razem ok. 39 wł.] (SG 14, 618). |
| Zimna Woda | Zimna Woda | 9: Uwagi | Uw. Pocz. prawdop. obiekt terenowy w dobrach Jawornik, zaliczanych do obszernej włości Wierzbno (zob.) Nazwa może wywodzić się od nazwy wodnej, miejscowego cieku; na Mazowszu jest znana rz. Zimna Woda, lewy dopływ Nrowy/Utraty w z. warsz. (AHPMaz, mapa i indeks, s. 249). |
| Żabokliki | Żabokliki | 0: Nazwa | ŻABOKLIKI (1447 Zaboklyky, 1476! [1480] Zaboclyky, 1535, 1563 Zabokliki) 6 km na W od zamku w Liwie. |
| Żabokliki | Żabokliki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1457 diec. płoc., par. Pniewnik (Ep. 33, 109-110); 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Czerwonka, [diec. pozn.] (ŹD 418; AHPMaz); 1783-1784 par. Czerwonka (RegDiec. 763). |
| Żabokliki | Żabokliki | 2: Topografia | 2. 1565 Czerwonka graniczy m. in. z Zabloczkiemi! [Żaboklickimi z Ż.] (LMaz 2, 182); 1822-1839 oznaczona granica Ż. i Czapli z miastem Liw (Mapa Kwat.; pokazuje dawne granice lokalne). |
| Żabokliki | Żabokliki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1447 Szczepan z Kryp sprzedaje Mikołajowi z Z. 1 wł. w Krypach [Mścichach] wraz z pożytkami, bez pr. do miodu, za 8 kóp gr (MK 4, 44v); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jakuba Żaboklika, Wojciecha, Piotra, Stanisława z Z. i ich działy z mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1563: 7 ¼ wł. szl. bezkm. (ŹD 418); 1783-1784 włas. drobnej szl. (RegDiec. 763); XIX w. 346 mr. [11 ½ wł.] (SG 14, 719). |
| Żabokliki | Żabokliki | 5: Stos. kościelne | 5. 1457 Paweł [Giżycki] bp płoc. eryguje par. w Pniewniku i przyłącza do niej wieś Z. (Ep. 33, 109-110). |
| Żabokliki | Żabokliki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Żabokliki wywodzi się od przezwiska Żaboklik, nawiązującego do „krzyku” żab, tj. do rechotu, kumkania (Bijak, Nazwy 248). |
| Żabokliki Połazie | Żabokliki | 0: Nazwa | ŻABOKLIKI POŁAZIE (1475 Polazye Zaboklyczkye, 1571 Zaboklyky Polazie) osada zaginiona, nie odnotowana w AHPMaz; może weszła w skład Żaboklik. Por. obraz kartograficzny AHPMaz. |
| Żabokliki Połazie | Żabokliki | 1: Przyn. terytorialna | 1. [distr. liw.; par. Czerwonka albo Liw]. |
| Żabokliki Połazie | Żabokliki | 2: Topografia | 2. 1475 ½ wł. koło granic Czerwonki, od granic miasta Liwa do granic P. Z. (MK 5, 179). |
| Żabokliki Połazie | Żabokliki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1571 Mikołaj s. zm. Macieja, Jakub s. zm. Mikołaja, Jan [i] Maciej ss. zm. Wojciecha, Stanisław s. zm. Jana, Jan [i] Andrzej ss. zm. Bogdana z Z. P. zeznają, że Stanisław s. zm. Pawła Żaboklickiego z Księżopola Komorów z z. drohickiej pochodzi z ich domu Żaboklickich h. Pobóg (Semkowicz, Wywody, nr 355); [AHPMaz brak w indeksie; może to część Żaboklik]. |
| Żabokliki Połazie | Żabokliki | 9: Uwagi | Uw. Ta osada drobnej szl. h. Pobóg powinna być kontynuacją wcześniejszej osady zw. Żabokliki. |
| Żarnówka | Żarnówka | 0: Nazwa | ŻARNÓWKA (1536?, 1563 Żarnowka, 1770 Zarnowka) ok. 3 km na W od Grębkowa (AHPMaz), ośrodek klucza dóbr bpstwa pozn. w z. liwskiej. |
| Żarnówka | Żarnówka | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1563 distr. liw., par. Grębków (ŹD s. 417). |
| Żarnówka | Żarnówka | 2: Topografia | 2. 1951 Ż. leży nad ciekiem (bez nazwy), górnym dopływem rz. Śmierdziuchy [Suchej] (Mapa pow. węgrowskiego). |
| Żarnówka | Żarnówka | 3: Własność | 3. Włas. duch. 1546-1555 ośrodek klucza dóbr bpa z folwarkiem i dworem bpim (Now II, 149); 1563: 19 ½ wł. os., 1 tkacz (ŹD 417); 1770 Zarnowka (Mapa Polonia Perthéesa); 1783-1784 Z. włas. bpa pozn. (RegDiec.763); XIX w. 307 mr. włościan [ponad 10 wł.], 900 mr dworskich [30 wł.] (SG 14, 744). |
| Żdżar | Żdżar | 0: Nazwa | ŻDŻAR (1547 Zdziar, 1563 Zar, 1783-1784 Zdzar) 9 km na E od Kałuszyna (AHPMaz). |
| Żdżar | Żdżar | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1547 er. par. Oleksin (KnapNot. s. 445); 1563 par. Oleksin (ŹD 416). |
| Żdżar | Żdżar | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1563: 3 wł. os. (ŹD 416); 1783-1784 Z. włas. kamedułów z Bielan [pod Warszawą] (RegDiec. 768); XIX w. 279 mr. [ponad 9 wł.] (SG 14, 750). |
| Żdżar | Żdżar | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wywodzi się od określenia żdżar, miejsca wypalonego w lesie przez człowieka dla założenia pól uprawnych. Jest to nazwa topograficzna, która zachowała się w wielu nazwach osad i obiektów terenowych Mazowsza (AHPMaz s. 244; Maz. nazwy ter. 208-209; Bijak, Nazwy 248). |
| Żelazowo | Żelazowo | 0: Nazwa | ŻELAZOWO (1464 Zelazowo, 1475 Szelazowo, Zelazowo, 1531 Zielazowo, 1563 Żelazowo, 1783-1784 Zelazow) 2 km na SE od Korytnicy, obecnie Żelazów (AHPMaz). |
| Żelazowo | Żelazowo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 232); 1563 par. Korytnica (ŹD 419). |
| Żelazowo | Żelazowo | 2: Topografia | 2. 1565 pole folw. w Korytnicy pod Liw [w stronę miasta Liw] ku granicom Żelazowskiem (LMaz 2, 187). |
| Żelazowo | Żelazowo | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1464 Andrzej „de Zelechowo” [Zelazowo] ma proces z witrykami kośc. w Korytnicy o wydanie 1 wł., którą zapisał temuż kośc. z własnego dziedzictwa [już] po podziale przeprowadzonym z synami, jednakże zastawił ją w 3 kopach na 3 lata bratu i tenże rozpoczął spłatę. Pl. w Korytnicy pełnomocnik witryków wnosi o jej wydanie (ADP, Ep. 9, 140v); 1464 witrycy kośc. w C. zeznają, że szl. Wszebor niegdy z Z. zadośćuczynił kośc. w C. za swój dział (TymSąd s. 70); 1475 ks. Konrad III sprzedaje Wojciechowi, Pawłowi i Stanisławowi braciom z Z. 2 wł. w Turnie za 7 kóp [w półgr] (MK 5, 180v); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Wojciecha, Pawła, Stanisława braci z Z., Mikołaja Komorowskiego, Wielątka i ich działy w Z. i Komorach wraz z mieszkańcami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1503 Jan Żelazowski zastępuje starostę liw. na rokach sąd. w Liwie (MK 32, 52); 1531 (MS 4, 5810); 1539 potw. aktu sprzedaży 2 wł. z 1475 r. na prośbę Wojciecha s. zm. Macieja Pękula z Z. (MS IV, 6401); 1563: 10 wł. szl. bezkm. (ŹD 419); 1783-1784 Z., włas. 5 rodzin drobnej szl. (RegDiec. 484); XIX w. Ż. wieś drobnej szl., 432 mr. [ok. 14 i 2/5 wł.] (SG 14, 764). |
| Żelazowo | Żelazowo | 9: Uwagi | Uw. Nazwa osady pochodzi od przezwiska Żelazo, znanego w Polsce średniowiecznej (SSNO VI, 359; Bijak, Nazwy 249). Tu idzie o Jana Żelazo z Bogusławic [sąch./Radzimino], który kupił 10 wł. zw. Szostkowo Rzepisko (zob.) w 1428 r. i mógł tu gospodarować dłużej (+ dopiero a. 1440, MK 3, 243v). Od niego musiała uformować się nowa nazwa Żelazowo. |
| Żeliszew | Żeliszew | 0: Nazwa | ŻELISZEW (1425 Szelischewo, 1427 Schelischewo, 1476 Zelyschewo, 1563 Zeliszewo, 1770 Zeliszew), w XIX w. Żeliszew, obecnie Żeliszew Duży, 11 km na N od Wodyń (AHPMaz). |
| Żeliszew | Żeliszew | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1525 distr. warsz. (PP V, 18); 1526 distr. Czirn. (PP V, 384); 1563 par. Niwiska (ŹD 416); 2 poł. XVI w. par. Wodynie (AHPMaz); 1617 par. Wodynie (KnapNot 885). |
| Żeliszew | Żeliszew | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1410 Piotr z Z. wzięty do niewoli przez Krzyżaków podczas wojny polsko-krzyżackiej (Biskup, KHist 66, 1959 s. 706; ident. niepewna); 1425 Andrzej z Zaborowa [bł.] sprzedaje bratu Wojciechowi z Zaborowa swą część w Sz. za 24 kopy gr posp. (PP V, 18); 1426 Szczepan s. Sasina z Zaborowa sprzedaje bratu Wojciechowi z Zaborowa część w Z. za 24 kopy gr posp. (PP V, 384); 1427 Katarzyna c. Andrzeja z Zaborowa, ż. Pietrasza Brody zamienia z Wojciechem z Zaborowa swą część w Sch. na jego części z Zaborowie i Zaborowskiej Woli; Pietrasz Broda dopłaca do części w Sz. 80 kóp gr posp. z własnych pieniędzy (PP V, 550, 551); 1435 Ninota z Z. za zgodą swego brata Wojciecha zapisuje wiano swej ż. Małgorzacie ze Święcic [bł.] na połowie Z. (MK 5, 147v-148); 1441 Dorota wd. po Wojciechu z Z. z dziećmi Anną, Jakubem, Bernardem, Wojciechem zastawiają swą część ojcowizny i stryja Ninoty w dziedzictwie Z. Stanisławowi z Moszny [bł.] pod przepadkiem w 18 kopach w półgr (MK 5, 148); 1445 Anna c. zm. Piotra z Z., ż. Piotra z Żukowa kwituje rodzeństwo: Jakuba, Bernarda, Gabriela, Dorotę i Grzymkę z zadośćuczynienia za ojcowiznę i puściznę (MK 4, 74v); 1448 Jan z Z. sprzedaje swą część ojcowizny w dziedzictwie Z. Jakubowi, Bernardowi i Gabrielowi ss. zm. Wojciecha z Z. za 40 kóp gr, ręcząc pokój za siostrę Katarzynę (MK 4, 66); 1451 Jakub, Bernard, Gabriel i Grzymochna sprzedają Stanisławowi z Moszny [bł.] swą połowę dóbr dziedz. w Z. za 70 kóp w ½ gr i ręczą pokój za swą siostrę Dorotę (MK 4, 127-7v); 1471 Stanisław Niewczas z Moszny okazuje dokumenty na Z. z 1435 i 1441 (MK 5, 147v-148); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia dobra Bogusława Niewczasa z Moszny [z. warsz.] i Z., wsi z mieszkańcami i kmieciami w dziedzictwie Z. od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1509 Barbara c. zm. Bogusława [Niewczasa] sędziego ziem. warsz., ż. Stanisława z Wojsławia podkom. liw. kwituje swoich braci Adama i Józefa z zadośćuczynienia za dobra Moszny i Ż. (MK 32, 192v); 1511 podział dóbr ss. zm. Bogusława cześnika zakr. [recte: czer.]; Józef bierze Moszny, Krośnie Wielkie i Małe, Gołaszew w z. warsz., a Adam bierze całe dobra Ż. w z. liw. oraz Strupiechowo i Wysoką w pow. grój. (Bł. 4, 479v); 1514 szl. Adam Niewczas z Ż. (ZR nr 2121); 1523 Agnieszka wd. po zm. Józefie z Moszny uzyskuje potw. aktu zrzeczenia Barbary c. Bogusława z Moszny do dóbr Moszny i Z. (MK 32, 192); 1529 bracia Jan i Stanisław i ich bratanek Jan Grotowic z Mniejszego Bliznego [Wyczółki-Groty w z. warsz.] odstępują Mikołajowi Wolskiemu kaszt. soch. pr. bliższości, które mają po swych zm. braciach stryjecznych Adamie i Józefie, ss. zm. Adama [recte: Bogusława] z Moszny sędziego ziem. warsz., do Moszny oraz dwu Krośni w z. warsz., Ż., Ozorowa, Kłodzi, Czerniejewa, Trzemuszki, Rososzy i Łączki (MK 41, 192v; MS 4 nr 15585; SHGWarsz); 1563: 7 ¼ wł. os. (ŹD 416); 1770 Zeliszew (Mapa Polonia Perthéesa); XIX w. wieś 1168 mr. [ok. 39 wł.], folw. 1363 mr. [ok. 45 ½ wł.], w tym lasu 953 mr. (SG 14, 771). |
| Żeliszew | Żeliszew | 5: Stos. kościelne | 5. 1603 dzies. kmiece z Z. dla kośc. par. Wodynie (Now II, 546). |
| Żeliszew | Żeliszew | 9: Uwagi | Uw. Pocz. obszerna włość leśna w południowej cz. z. liwskiej, w 1 ćw. XVI w. zagospodarowywana rolniczo poprzez lokację kilku wsi. Nazwa wywodzi się od imienia Żelisz, znanego w Polsce średniowiecznej od XIII w. (SSNO VI, 362; Bijak, Nazwy 249). Mogła to być włość możnowładcza, licząca blisko 300 włók, przydatna długo do organizowania polowań i gospodarki bartnej, analogiczna do sąsiedniej włości Boimie, zagospodarowywanej rolniczo w zbliżonym czasie. |
| Żelkowo | Żelkowo | 0: Nazwa | ŻELKOWO (1450 Zelkowska merica, 1473 Zelkowo, 1563 Zelikowo, 1783 Zelkow) 9 km na SSE od Niwisk (AHPMaz). Pocz. dąbrowa w szerszej włości leśnej, potem wieś lokowana w tej dąbrowie. Obecnie Żelków. |
| Żelkowo | Żelkowo | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr.liw. (KL nr 236); 1563 par. Niwiska (ŹD 415). |
| Żelkowo | Żelkowo | 2: Topografia | 2. 1450 Z. dąbrowa w podziale szl. z Zaliwia (MK 9, 185v-186). |
| Żelkowo | Żelkowo | 3: Własność | 3. Włas. szlach.1450 zob. p. 2; 1473 szl. Mikołaj s. Stanisława i Jan s. Dziersława z Zaliwia sprzedają prac. Maciejowi Rykale z Z. 1 wł. i łąkę Bielka w lesie Rakowiec koło rz. Żytniej w dobrach Z. za 5 kóp gr (MK 5, 172v); 1476! [1480] 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Jana, Mikołaja i Piotra z Zaliwia i ich kmieci w ich częściach dóbr Zaliwie, Z. i Wołuniec [Wołyńce], a także dział zm. Leonarda z Zaliwia i jego córek Jadwigi i Doroty z ich kmieciami w w/w dobrach od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1491 ks. Konrad III obniża Jakubowi s. Jana Piegawki z Zaliwia czynsz książ. do 2 gr w półgr z wł. os. z jego dóbr Z. i Wołuńce (MK 18, 46); 1496 szl. Jakub Zaliwski z Z. kupuje dział w Opolu od Małgorzaty ż. Jana Wolimira z Opola za 32 kopy (MK 9, 208-208v); 1522 zm. Andrzej Zaliwski posiadał dobra dziedz. Wołyńce, Zaliwie, Z., Dąbrówka; trzymają je jego bracia Dziersław kuchmistrz król., Michał kaszt. liw., Piotr, Stanisław i Feliks (MK 32, 125v-127); 1539 Gabriel Żelkowski z Zaliwia otrzymuje potw. aktu z 1510 r. (MS 4, nr 6515); 1546 Gabriel Żelkowski mianowany przez króla podsędkiem liw. po zm. Krystynie Żukowskim (MS 4, 7702); 1563: 8 ½ wł. os. i 1 wł. os. (ŹD 415); 1783 Z. (Mapa woj. maz. Perthéesa); XIX w. Ż. 2809 mr. [ok. 94 wł.] (SG 14, 772). |
| Żelkowo | Żelkowo | 9: Uwagi | Uw. Nazwa Żelkowo wywodzi się od imienia Żelek, znanego w Polsce średniowiecznej (SSNO VI, 360; Bijak, Nazwy 249). |
| Żukowo Ziemaki | Żukowo Ziemaki | 0: Nazwa | ŻUKOWO ZIEMAKI (1476! [1480] de minori Zukowo, 1563 Ziemaki; 1578. Zukowo Ziemaki) 2,5 km na W od Niwisk (AHPMaz), obecnie Ziomaki. |
| Żukowo Ziemaki | Żukowo Ziemaki | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1476! [1480] distr. liw. (KL nr 236); 1563 par. Niwiska (ŹD 416). |
| Żukowo Ziemaki | Żukowo Ziemaki | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Piotra i Stanisława braci z Z. mniejszego od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236; ident. niepewna); 1563: 3 ¼ wł. szl. bezkm. (ŹD 416); 1578 Z. Ziemaki 4 wł. szl. bezkm. (kart. AHPMaz); 1783-1784 Ziomaki, włas. Ossolińskiego (RegDiec. 767); XIX w. wieś 32 domy, 687 mr. [niespełna 23 wł.] (SG 14, 623). |
| Żukowo Ziemaki | Żukowo Ziemaki | 9: Uwagi | Uw. Nazwa wywodzi się bezspornie od Ziemaka, który powinien być tu właśc. w XV lub 1 poł. XVI w., jednak nie udało się odnaleźć jego danych. Należał jednak do Junoszów z Żukowa, jak świadczy jego imię, charakterystyczne dla rodu Junoszów. |
| Żuków | Żuków | 0: Nazwa | ŻUKÓW (1417 Zukowo, 1492 Schukowo, 1517 Zukow, 1783-1784 Zukow) ok. 4 km na WWN od Niwisk (AHPMaz), obecnie Żuków. |
| Żuków | Żuków | 1: Przyn. terytorialna | 1. 1449 distr. Czirn. prope Lyw (MK 4, 95v); 1563 par. Niwiska (ŹD 416). |
| Żuków | Żuków | 2: Topografia | 2. 1462 dział [w Z.] oznaczony nowymi znakami, od granic Chojeckich do Wielkiego Lasu, do strugi, stąd aż do granic Zaliwskich i Żukowskich, dochodząc do starych granic i tymi granicami do rz. Liw [późniejsza Wola Żukowska?] (MK 18, 226v); |
| Żuków | Żuków | 3: Własność | 3. Włas. szlach. 1417 Jan dz. z Z. sprzedaje Piotrowi Pilikowi wojewodzie [czer.] dziedzictwo Małe Chabdzino w z. czer. (MK 3, 114; ident. niepewna); 1445 Anna c. zm. Wojciecha z Żeliszewa, ż. Piotra z Z. kwituje swe rodzeństwo z zadośćuczynienia za dobra (MK 4, 74v); 1449 Jakub i Abraham ss. zm. Jakuba z Z. odstępują swemu bratu Janowi z Zaliwia dział w Z. od granic starych w dziedzictwie Z. za 15 kóp gr w półgr (MK 4, 95v); 1450 podział Zaliwia: szl. Mikołaj z Z. ….(MK 9, 185v-186; 18, 41); 1452 Piotr Kot z Z. sprzedaje Jakubowi, Abrahamowi, Janowi i Boksie swoim bratankom swą cz. dziedzictwa Z. za 34 kopy gr (MK 4, 9); 1462 Jan z Zaliwia odstępuje cz., którą mu wydzielili Jakub, Abraham, Jan i Boksa bracia z Z. jako posag ich siostry Anny, tymże braciom i przyjmuje [mniejszy?] dział oznaczony nowymi znakami (zob. p. 2) [późniejsza Wola Żukowska?] (MK 18, 226v); 1464 Jakub, Abraham, Jan i Boksa bracia z Z. zastawiają część w Z. wydzieloną na posag swej siostry Anny w 20 kopach groszy [Tyt. Lapsus Zalywie] (MK 18, 226v-); 1476! [1480] ks. Konrad III uwalnia Abrahama, Jakuba, Jana i Boksę braci z Z. i ich działy w Z. z kmieciami od prac przy zamkach i fortalicjach książ. (KL nr 236); 1483 Mikołaj s. Abrahama z Z. student uniwersytetu krak. (MUK); 1492 Jakub z S. h. Junosza (MZH nr 713); 1503 Mikołaj i Krystyn inaczej Chrczon z Z. dzielą dobra sąsiadów Chojeczno Mingosy i Widliska (MK 32, 52v); XI 1503 Mikołaj Żukowski prosi króla o pisarstwo ziem. warsz. i ekspektatywę dożywotnią na kanonię warsz. (MS III nr 979; nie zrealizowane); 13 VII 1515 dok. sprzedaży dóbr Z. i Wola Żukowska [rozwinąć] (MK 60, 275; MS 4/1, nr 6539); 1517 Marek s. Abrahama z Z. student uniwersytetu krak. (MUK II); 1522 Krystyn z Z. psęd. liw. odstępuje pr. do Gołaszewa za dział w Krośni Mikołajowi z Krośni (MK 32, 132); 1523 Stanisław i Janusz książęta maz. dają Mikołajowi z Z. kantorowi włocł., kanonikowi wileńskiemu i warsz., kanclerzowi księstwa i jego braciom rodzonym Janowi, Krystynowi, Wojciechowi, Markowi ss. zm. Abrahama oraz Mikołajowi s. zm. Jakuba z Z. przyw. pr. chełm. na dobra Z. i Wola Żukowska z czynszem książ. po 2 gr z wł. os., zwalniając od prac przy zamkach i od kar sądowych, dają prawo nieodpowiednie (MK 32, 180v); 1526 Anna ks. maz. daje Mikołajowi z Z. kanclerzowi 20 wł. zw. Domaszówlas, Nieznaszowa Łąka z rz. Lipka i obu jej brzegami, między dobrami Chrzęsne i Bronkowo z jednej strony a wsiami książ. Sulewo Zalesie i Mokradąbrowa inaczej Mokra Wieś i Obrębska Puszcza z drugiej strony, w pow. kamienieckim, z pr. niem. po 2 gr posp. po wygaśnięciu wolnizny, z pr. na Z. i Wolę Żukowską (MK 41, 128; nadanie nie zrealizowane); 1526 Wojciech s. zm. Andrzeja Połaskiego z Pigłówki, szwagier Mikołaja z Z. prepozyta warsz. i kanclerza książ. (MK 41, 158v); 1539 wypis aktu sprzedaży Ż. i Woli Żukowskiej na prośbę Krystyna podsędka liw., s. zm. Abrahama, oraz Andrzeja i Jakuba z Ż. (MK 60, 275; MS 4/1 nr 6539); 1563: 2 ¼ wł. os. (ŹD 416); 1584 Żukowscy h. Junosza (Papr. 326); 1783-1784 Z. włas. Markowskiego chorążego mielnickiego (RegDiec. 767); XIX w. wieś 520 mr. [ponad 17 wł.], folw. 663 mr. [ponad 22 wł.] (SG 14, 843). Ponadto wieś Wola Żukowska 148 mr., tamże. |
| Żuków | Żuków | 5: Stos. kościelne | 5. 1603 dzies. ze wsi Ż. dla pleb. w Niwiskach (Now II, 546). |
| Żuków | Żuków | 6: Wydarzenia, osoby | 6. Mikołaj z Z., Żukowski, 1483 Mikołaj s. Abrahama z Z. student uniwersytetu krak. (MUK), 1486 bakałarz tamże, 1493 notariusz publ. (ADP perg. 388); 1493-1494 pisarz kancelarii ks. Janusza II i skarbu książ. (MK 6, 299v-310v), po jego zgonie [1495] notariusz publ. w diec. wileńskiej (Kod. Dypl. Kat. i diec. wileńskiej I, Kraków 1948, nr 435); 1500-1503 kan. kat. wileńskiej na dworze bpim w Wilnie (WS s. 234, przyp. 38); 1507 pisarz król., wyjeżdża do Kurii Rzymskiej (MS 4 nr 8650); 1510 kantor włocławski z prowizji bpa włocławskiego (TNar. 28 nr 125); 1512 sekretarz ks. Anny regentki, też kan. warsz. (Warsz 10, 913 i 981); 1517-1526 kanclerz księstwa maz. (MK 32 i 41); 1528 sekretarz król. (MS 4 nr 15580); 1524-1537 prep. warsz. (AecVars; RegThel. s. 2); 1528 otrzymuje konsens król. na przyjęcie koadiutora pl. w Liwie (MS 4 nr 15544); 1531 otrzymuje od króla dożywotnio dom na przedmieściu Warszawy po zm. Mirowskim prep. warsz. (MS 4 nr 5861); Krystyn Żukowski podsędek liw. 1511 (MK 32, 101) - + 1546 (MS 4 nr 7702). |
| Żuków | Żuków | 9: Uwagi | Uw. Nazwa dóbr wywodzi się od przezwiska Żuk, które zostawiło wiele śladów w nazewnictwie Mazowsza XIV-XVI w. (AHPMaz s. 245; SHGWP s. 355; Bijak, Nazwy 250). |
