Powiat koniński

Powiat koniński

Atlas historyczny Polski. Rejestry poborowe województwa kaliskiego w XVI w.

Atlas Źródeł i Materiałów do Dziejów Dawnej Polski, nr 2
red. M. Słoń, Instytut Historii PAN im. Tadeusza Manteuffla 2015

Marta Kuc-Czerep, Anna Dunin-Wąsowicz, Urszula Zachara-Związek, Jarosław Suproniuk, Michał Słomski

Data ostatniej aktualizacji 23.11.2015

Pobierz rejestry

Zobacz na mapie


Powiat koniński w drugiej połowie XVI w.

Czytaj więcej

Powiat leżał w granicach diecezji gnieźnieńskiej, głównie w dekanatach konińskim, słupeckim i sompoleńskim. Pojedyncze miejscowości przygraniczne leżały na terenie dekanatu stawskiego (Zdzenice, par. Malanów) i archidiakonatu uniejowskiego – w dekanacie uniejowskim (Podłużyce, par. Wielanów) i w dekanacie szadkowskim (Bylice, Beliczki, par. Borzysławice). Na terenie powiatu znajdowało się 51 parafii, w tym trzy parafie jednowioskowe: Nowa Wieś, Wola, Koszuty.

W drugiej połowie XVI wieku na terenie powiatu konińskiego da się uchwycić źródłowo ponad 300 punktów osadniczych. W tej liczbie 296 to osady wymienione w rejestrach poborowych. Informacje na temat innych miejscowości istniejących na tym obszarze pochodzą z innych kategorii źródeł: lustracji królewskich i wizytacji. W badanym okresie istniało 14 miast: Koło, Konin, Brdów, Lądek, Zagorów, Ślesin, Rychwał, Brudzew, Kleczew, Tuliszków, Golina, Lichyń, Grzymiszew, Kazimierz.

Ponad 70% osad powiatu konińskiego stanowiło własność szlachecką. Na własność królewską składały się trzy miasta: Koło, Konin, Brdów oraz wsie należące do starostwa kolskiego i konińskiego. Najważniejszym duchownym właścicielem na tym terenie było opactwo w Lądzie. Należały do niego dwa miasta: Lądek oraz Zagórów oraz wsie: Jaroszyn, Koszuty, Kowalewo, Wierzbno, Krąpsko, Ratyń, Lipia Góra, Dolany, Sługocin, Wrąbczyno, Drzewce, Skokom, Kopaino, Świątniki, Oleśnica, Święcia, Wola. Inne osady duchowne należały do uposażeń arcybiskupa gnieźnieńskiego, biskupa poznańskiego oraz plebanów w Kole, Koninie i Krąpsku. Trzy wsie stanowiły własność miejską: Nagórna Wieś, Blizna (Koło) oraz Kurowo (Konin).

Marta Kuc-Czerep

Czytaj mniej

Rejestr poborowy powiatu konińskiego 1564 r.

Źródło: ASK I 5, k. 784v-807

Tytuł: Brak tytułu rejestru poborowego. Na k. 1784v widnieje zapis „A. 1564”. Powtórzony on został na początku k. 785.

Czytaj więcej

Treść: k. 784v data spisania rejestru poborowego; k. 1785-803v rejestr podatków ze wsi; k. 804-805v rejestr podatków z miast; k. 805v-807 spis podatku czopowego z miast.

Uniwersał: VL, t. 2, s. 37-42; VC, t. 2, vol. 1, s. 146-152.

Opis: Jest to pierwszy spis podatkowy powiatu konińskiego w drugiej połowie XVI wieku. Rejestr poborowy obejmuje 283 punkty osadnicze. Wśród wymienionych w końcowej części rejestru miast brak Ślesina i Grzymiszewa. W tym drugim przypadku, miasto to zostało wymienione w rejestrze na wcześniejszej pozycji. W kolejnych rejestrach poborowych w to miejsce wpisana została Wieś Grzymiszewska, zaś miasto zanotowane zostało obok innych ośrodków miejskich.

Rejestr w całości spisany został po łacinie. Pismo jest staranne i wyraźne, nie pojawiają się problemy z jego odczytem. W przypadku tego rejestru brak też zanieczyszczeń i uszkodzeń utrudniających odczyt źródła. Nazwy miejscowości zostały wyróżnione większym i pogrubionym pismem. Wpisy dotyczące poszczególnych osad zajmują 2/3 długości karty. Można przypuszczać, że wolne miejsce w dolnej części karty przeznaczone było na podsumowanie danych. Na pierwszych kartach rejestru (k. 785, k. 785v, k. 786, k. 787v, k. 786v) pojawia się w tym miejscu podsumowanie kwoty zebranej z osad wymienionych na danej karcie oraz zsumowanie poszczególnych kategorii podatkowych. Na kolejnych kartach zsumowany został jedynie zebrany podatek (k. 786v, k. 787v, k. 788, k. 788v, k. 789, k. 789v, k. 790, k. 792, k. 794, k. 794v, k. 795, k. 795v). Na kolejnych kartach takich adnotacji brak. Po lewej stronie wpisu zaznaczone zostały miejscowości parafialne, po prawej stronie zapisane zostały liczby łanów oraz stawki podatku pobranego za poszczególne kategorie, tj. łany, obiekty gospodarcze, rzemieślnicy, zagrodnicy, komornicy. Kilka wsi w tym rejestrze wymienionych zostało jedynie z nazwy.

Uwagi redakcyjne: Zgodnie z przyjętym założeniem edycji rejestrów poborowych, w kolumnach dotyczących łanów, obiektów gospodarczych, rzemieślników, zagrodników i komorników wpisane zostały dane wynikające z opodatkowania. Kolumna „varia” przeznaczona została na dane nieopodatkowane oraz niezbędny komentarz.

W rejestrze z 1564 r. na k. 796v zapisana została miejscowość parafialna Ostrowąż, znajdująca się w granicach powiatu gnieźnieńskiego. Na kolejnej karcie wymieniona została miejscowość parafialna „Ostrova” znajdująca się również poza granicami powiatu konińskiego. W edycji tego rejestru przyjęto, że jest to pomyłka poborcy i w tym drugim przypadku chodzi również o parafię Ostrowąż.

Marta Kuc-Czerep


Autorzy: Anna Dunin-Wąsowicz, Marta Kuc-Czerep, Urszula Zachara-Związek

Wpisanie rejestru i przygotowanie do edycji: Marta Kuc-Czerep
Skolacjonowanie: Anna Dunin-Wąsowicz
Korekta tekstów łacińskich: Urszula Zachara-Związek

Czytaj mniej

Rejestr poborowy powiatu konińskiego 1565 r.

Źródło: ASK I 13, k. 7-30

Tytuł: Regestrum Contributionis Pub: In District Coninensis tempore Generosi Mathiae Skarszewski exactoris In Anno Domini 1565 (tytuł zajmuje górną część k. 7).

Czytaj więcej

Treść: k. 7-26v rejestr podatków ze wsi; k. 27-28 rejestr podatków z miast; na k. 29v oddzielnie zapisany został rejestr podatkowy z Koła; k. 28v-29 czopowe z miast.

Uniwersał: VL, t. 2, s. 60-64; VC, t. 2, vol. 1, s. 185-190.

Opis: Rejestr w całości spisany został po łacinie. Wyróżnić można jedną rękę, choć w paru miejscach pojawiają się dopiski wprowadzone prawdopodobnie przez inną osobę. Pismo jest czytelne, nie ma trudności z odczytem. Wpisy poszczególnych osad zajmują przeważnie większą część karty. Nazwy miejscowości mają inny moduł. Po lewej stronie karty zaznaczone zostały miejscowości parafialne poprzez zapisanie przy nich skrótu „Parr”, po prawej stronie sumę zapłaconego podatku. Po każdej karcie na małych wklejkach zapisane zostało podsumowanie poszczególnych kategorii podatkowych oraz suma podatku zebranego z miejscowości zapisanych na tej karcie. Niniejszy rejestr tym wyróżnia się z innych konińskich rejestrów podatkowych z drugiej połowy XVI wieku, że przy niemal każdej miejscowości podana została data pobrania podatku.

Uwagi redakcyjne: W 1565 r. łany puste nie podlegały opodatkowaniu, informacje o ich istnieniu odnotowane zostały w kolumnie „Varia”.

Znana z późniejszego rejestru Wieś Grzymiszewska, nie została w niniejszym rejestrze wymieniona z nazwy. Pojawiła się natomiast nazwa miasta Grzymiszew. Niemniej przyjęte zostało, że opodatkowana została właśnie wieś, a nie miasto.

Marta Kuc-Czerep


Autorzy: Marta Kuc-Czerep, Jarosław Suproniuk, Urszula Zachara-Związek

Wpisanie rejestru i przygotowanie do edycji: Marta Kuc-Czerep
Skolacjonowanie: Jarosław Suproniuk
Korekta tekstów łacińskich: Urszula Zachara-Związek

Czytaj mniej

Rejestr poborowy powiatu konińskiego 1576 r.

Źródło: ASK I 12, k. 606-612

Tytuł: Regestr na ellectii Stephana krola w Warsewie w roku millesimo quingentesimo septuagesimo sexto uchwaloni na dań poborową: a na Convocatii Jedrzeiowskii od wsech stanow pothwierdzeni z dobr w powieczie koninskim bedączich przez Urodzonego Mikolaia Gloginskiego Poborcze Woiewostwa Wsistkiego Kaliskiego Wibrani (tytuł znajduje się w środkowej części k. 606v).

Czytaj więcej

Treść: k. 606v tytuł rejestru; k. 607-613v rejestr podatków ze wsi; k. 614 pusty rejestr szlachty bezkmiecej; k. 614v rejestr szosu z miast; k. 615 rejestr podatków z miast; k. 615v rejestr czopowego z miast; k. 616 vary z miast;

Uniwersał: VL, t. 2, s.141; VC, t. 2, vol. 1, s. 343.

Opis: W rejestrze wymienione zostały 292 punkty osadnicze, w tym 14 ośrodków miejskich. Rejestr spisany został po łacinie, jedną ręką (podpisany został przez poborcę: „Mikolai Glogikski reka wlasną”). Pismo jest czytelne i nie stwarza problemów z odczytem. Cechą wyróżniającą ten rejestr jest jego tabelaryczna forma. W wierszu pierwszym od góry i w pierwszym od dołu wymienione zostały poszczególne kategorie podatkowe. W pierwszej kolumnie po lewej stronie zapisane zostały kolejne miejscowości. W dwóch ostatnich kolumnach po prawej stronie poborca zanotował kwoty pobranego podatku. Pod tabelą znajduje się podsumowanie kwot zebranych z osad wymienionych na danej karcie, a także podsumowanie znajdujących się w nich łanów, karczem, młynów, rzemieślników, zagrodników, itp. W odróżnieniu od innych rejestrów poborowych powiatu konińskiego, w rejestrze z 1576 r. nie odnotowani zostali właściciele opodatkowanych miejscowości. W porównaniu z innymi rejestrami inny jest też zasięg poszczególnych parafii. Ponadto jako miejscowości parafialne zaznaczono wsie, które takiej roli nie spełniały, jak np. Chrząblice. Kilka wsi w rejestrze wymieniono jedynie z nazwy.

Na k. 614 znajduje się rejestr szlachty bezkmiecej, tytuł: Sequuntur mansi Nobilium Culture Cum Hortulanis. Ustanowiona została w nim stawka 12 gr. za łan. Rejestr jest pusty, jedynie przy Czyżewie zapisana została informacja o 1 łanie i 2 zagrodnikach.

Uwagi redakcyjne: Zgodnie z przyjętym założeniem edycji rejestrów poborowych, w kolumnach dotyczących łanów, obiektów gospodarczych, rzemieślników, zagrodników i komorników wpisane zostały dane wynikające z opodatkowania. Kolumna „varia” przeznaczona została na dane nieopodatkowane oraz niezbędny komentarz.

W rejestrze poborowym z 1576 r. pojawiły się osobne wpisy dotyczące młynów znajdujących się przy Kazimierzu, Lądzie oraz Koninie, które znajdowały się na terenie wymienionych miast. W edycji tego rejestru zostały one wyróżnione osobnym rekordem.

Marta Kuc-Czerep


Autorzy: Anna Dunin-Wąsowicz, Marta Kuc-Czerep, Urszula Zachara-Związek

Wpisanie rejestru i przygotowanie do edycji: Marta Kuc-Czerep
Skolacjonowanie: Anna Dunin-Wąsowicz
Korekta tekstów łacińskich: Urszula Zachara-Związek

Czytaj mniej

Rejestr poborowy powiatu konińskiego 1577 r.

Źródło: ASK I 13, k. 151-176

Tytuł: Regestrum Contributionum pro anno domini 1577 in conuentu Generali Colensi Laudatorum Districtus Coninensi (tytuł rejestru znajduje się w górnej części k. 151)

Czytaj więcej

Treść: k. 151 tytuł rejestru; k. 151-172 rejestr podatkowy ze wsi; k. 173-174v rejestr podatkowy z miast, k. 175-176 rejestr czopowego z miast.

Uniwersał: VL, t. 2, s. 176-181; VC, t. 2, vol. 1, s. 397-403.

Opis: W rejestrze poborowym zapisane zostały 294 punkty osadnicze, wśród nich 14 ośrodków miejskich (Ślesin i Rychwał nie zostały wymienione na końcu rejestru wśród innych ośrodków miejskich). Rejestr w całości spisany został po polsku. Pismo jest czytelne nie sprawiające problemów z odczytem. Wpisy dotyczące poszczególnych osad zajmują niemal całą kartę, po jej lewej stronie zaznaczone zostały miejscowości parafialne, zaś po prawej zapisany został podatek od poszczególnych kategorii objętych opodatkowaniem. Nazwy miejscowości zostały wyróżnione pogrubionym pismem. W dolnej części karty zapisane zostało podsumowanie kwot zebranych z osad wymienionych na danej karcie, a także podsumowanie znajdujących się w nich łanów, karczem, młynów, rzemieślników oraz zagrodników. Kilka miejscowości w tym rejestrze zapisanych zostało jedynie z nazwy.

Uwagi redakcyjne: Zgodnie z przyjętym założeniem edycji rejestrów poborowych, w kolumnach dotyczących łanów, obiektów gospodarczych, rzemieślników, zagrodników i komorników wpisane zostały dane wynikające z opodatkowania. Kolumna „varia” przeznaczona została na dane nieopodatkowane oraz niezbędny komentarz.

W rejestrze poborowym z 1577 r. pojawiły się osobne wpisy dotyczące młynów znajdujących się przy Kazimierzu i Lądzie, które jak można przypuszczać znajdowały się na terenie wymienionych miast. W edycji rejestru zostały one wyróżnione osobnym rekordem.

Opodatkowanie łanów karczmarskich w danej miejscowości zostało przyjęte jako prawdopodobne funkcjonowanie w niej karczmy. Zaznaczone zostało to w kolumnie „taberna”.

Marta Kuc-Czerep


Autorzy: Anna Dunin-Wąsowicz, Marta Kuc-Czerep, Urszula Zachara-Związek

Wpisanie rejestru i przygotowanie do edycji: Marta Kuc-Czerep
Skolacjonowanie: Anna Dunin-Wąsowicz
Korekta tekstów łacińskich: Urszula Zachara-Związek

Czytaj mniej

Rejestr poborowy powiatu konińskiego 1578 r.

Źródło: ASK I 3, k. 596-626v.

Tytuł: Brak tytułu rejestru poborowego. W górnym prawym rogu k. 596 znajduje się zapis „Districtus Koninensis”. W części środkowej karty pod nazwą parafii „Parrochia Brudzew” znajduje się data sporządzenia rejestru rok 1578.

Czytaj więcej

Treść: k. 596 data spisania rejestru poborowego; k. 596-622v rejestr podatków ze wsi; k. 623-626v rejestr podatków z miast; k. 626v spis przekupniów

Uniwersał: VL, t. 2, s. 191-198; VC, t. 2, vol. 1, s. 421-430.

Opis: W rejestrze podatkowym z 1578 r. zapisanych zostało 276 punktów osadniczych, w tym 13 ośrodków miejskich (wśród nich nie wymieniony został Ślesin). Rejestr w całości spisany został po łacinie, a jedynie incydentalnie w treści niektórych wpisów pojawiają się nazwy zawodów zapisane w języku polskim. Pismo jest czytelne i nie stwarza problemów z odczytem. Wyjątkiem jest pierwsza karta, której uszkodzenie utrudnia identyfikację wymienionych na niej miejscowości. Inny charakter pisma na k. 617-617v świadczy, że spisany został przez dwóch różnych pisarzy. Wpisy dotyczące poszczególnych osad rozmieszczone są równomiernie w środkowej części karty, rozdzielone liniami. Nazwy miejscowości umieszczone zostały w lewej części karty, a w jej środkowej części zapisane zostały nazwy kolejnych ośrodków parafialnych. Po prawej stronie karty przy każdej miejscowości zapisana została wysokość podatku zebranego za poszczególne kategorie podatkowe. Na końcu karty zanotowane zostało podsumowanie kwot zebranych z osad wymienionych na danej karcie.

Uwagi redakcyjne: Zgodnie z przyjętą zasadą w poszczególnych kolumnach: obiekty gospodarcze, łany, rzemieślnicy, zagrodnicy, komornicy, luźni zapisane zostały dane wynikające z opodatkowania. Pozostałe informacje tj. zniszczenie młyna, śmierć rzemieślnika, spustoszenie łanów niekiedy łącznie z datą oraz inne wyjaśnienia braku wpłacenia podatku zapisane zostały w kolumnie „varia”.

Opodatkowanie łanów karczmarskich w danej miejscowości zostało przyjęte jako prawdopodobne funkcjonowanie w niej karczmy. Zaznaczone zostało to w kolumnie „taberna”.

W rejestrze z 1578 r. na k. 613v zanotowana została miejscowość parafialna Ostrowąż leżąca w granicach powiatu gnieźnieńskiego, na samej karcie zapisana została parafia „Ostrowa”, która leżała również poza granicami powiatu konińskiego. Podobnie jak w przypadku rejestrów z 1564 r. i 1583 r., przyjęte zostało, że różnice w zapisie nazwy wynikają z pomyłki poborcy i w drugim przypadku również chodzi o miejscowość Ostrowąż.

W edycji rejestru z 1578 r. rzemieślnik określony w źródle jako „Lanifex – cis” oznacza rzeźnika, a nie tkacza, sukiennika.

Marta Kuc-Czerep


Autorzy: Anna Dunin-Wąsowicz, Marta Kuc-Czerep, Urszula Zachara-Związek

Wpisanie rejestru i przygotowanie do edycji: Marta Kuc-Czerep
Skolacjonowanie: Anna Dunin-Wąsowicz
Korekta tekstów łacińskich: Urszula Zachara-Związek

Czytaj mniej

Rejestr poborowy powiatu konińskiego 1579 r.

Źródło: ASK I 13, k. 217-259

Tytuł: Regestrum Contributionum Publicar[um] Pro Anno 1579 de districtu Coninensis (tytuł zajmuje górną część k. 217)

Czytaj więcej

Treść: k. 217 tytuł rejestru; k. 218-244 rejestr podatków ze wsi; k. 245-248v villianorum Ducilis alias czopo; k. 253-255v rejestr szosu z miast; k. 256-259 rejestr podatku od wyrobu i wyszynku napojów z miast i miasteczek;

Uniwersał: VL, t. 2, s. 191-198; VC, t. 2, vol. 1, s. 421-430.

Wydanie: ŹD, s. 223-245.

Opis: Rejestr spisany został w całości po łacinie, ręką jednego pisarza. Pismo jest czytelne i nie sprawia kłopotów z odczytem. Wpisy dotyczące kolejnych miejscowości zajmują środkową część karty. Po jej lewej stronie znajdują się oznaczenia miejscowości parafialnych poprzez zapisanie przy nich skrótu „Par:”. Natomiast po prawej stronie karty zapisana została suma podatku zebrana z danej wsi. Na dole znajduje się podsumowanie kwoty zebranej z miejscowości wymienionych na danej karcie. Nazwy wsi zostały wyróżnione większą czcionką. Układ rejestru jest następujący: wsie wymienione w ramach parafii ułożonych mniej więcej alfabetycznie. W końcowej części rejestru osobno spisane zostały miasta powiatu konińskiego.

Uwagi redakcyjne: Zgodnie z przyjętymi zasadami edycji rejestrów poborowych kolumna „varia” przeznaczona jest na dane nieopodatkowane oraz niezbędny komentarz. W przypadku omawianego rejestru wykorzystana ona została do zaznaczenia przypadków, kiedy podatek został pobrany zbiorczo z dwóch wsi lub z dwóch i trzech działów danej wsi.

Opodatkowanie łanów karczmarskich zostało przyjęte jako przesłanka o prawdopodobnym funkcjonowaniu w danej miejscowości karczmy. Zostało to zaznaczone w kolumnie „obiekty” poprzez wpisanie określenia „karczma” w nawiasie kwadratowym oraz odpowiedniej liczby w kolumnie „taberna”.

Znana z późniejszego rejestru Wieś Grzymiszewska, nie została w niniejszym rejestrze wymieniona z nazwy. Pojawiła się natomiast nazwa miasta Grzymiszew. Niemniej przyjęte zostało, że opodatkowana została właśnie wieś, a nie miasto.

Marta Kuc-Czerep


Autorzy: Anna Dunin-Wąsowicz, Marta Kuc-Czerep, Urszula Zachara-Związek

Wpisanie rejestru i przygotowanie do edycji: Marta Kuc-Czerep
Skolacjonowanie: Anna Dunin-Wąsowicz
Korekta tekstów łacińskich: Urszula Zachara-Związek

Czytaj mniej

Rejestr poborowy powiatu konińskiego 1581 r.

Źródło: ASK I 3, k. 196a-232v

Tytuł: brak tytułu rejestru poborowego

Czytaj więcej

Treść: k. 196a-232v rejestr poboru łanowego ze wsi;

Uniwersał: VL, t. 2, s. 212-219; VC, t. 2, vol. 1, s. 455-463.

Opis: Rejestr poborowy nie zachował się w całości. Wobec braku karty tytułowej, na której najczęściej znajduje się data spisania rejestru, zaistniała konieczność ustalenia jego datacji. Zestawienie wysokości opłacanych stawek z uniwersałami poborowymi pozwala wskazać na lata 1580-1582. Zachował się rejestr czopowego z miast powiatu konińskiego z 1581 r. pisany tą samą ręką. Na tej podstawie można z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, że tenże rejestr spisany został w 1581 r.

Błędne zszycie kart spowodowało zaburzenie pierwotnego układu źródła. Wyróżnić można trzy części, które zostały oprawione w przypadkowej kolejności:

  • k. 197-212v, od wsi Powiercie należącej do parafii Grzegorzewo do wsi Chilino w parafii Rusocice,
  • k. 213 – 222v, od parafii Brudzew do parafii Grzegorzewo, ale bez wymienienia należących do niej wsi
  • k. 223 – 232v, od parafii Racięcice do parafii Zagórów.

Ich przełożenie na właściwe miejsce pozwoli uzyskać porządek znany rejestrów z innych lat. Najprawdopodobniej był on następujący:

  • część I – k. 213 – 222v
  • część II – k. 197-212v
  • część III – k. 223 – 232v

Powyższa informacja odnotowana została w kolumnie „varia”.

Porównanie rejestru z 1581 r. z innymi rejestrami powiatu konińskiego z drugiej połowy XVI wieku pozwala stwierdzić, że nie zachowały się wszystkie karty rejestru. Braki w rękopisie dotyczą dwóch wsi należących do parafii Złotkowo: Kaliska i Wola Płowiecka, jak również występujących zazwyczaj na końcu rejestru ośrodków miejskich.

Rejestr z 1581 r. spisany został w całości po łacinie przez jednego pisarza. Sporadycznie można w nim spotkać dopiski dokonane inną ręką. Pismo jest czytelne i nie sprawia kłopotów z odczytem. Wpisy dotyczące kolejnych miejscowości zajmują środkową część karty. Po jej lewej stronie znajdują się oznaczenia miejscowości parafialnych poprzez zapisanie przy nich skrótu „Par.”. Natomiast po prawej stronie karty zapisana została suma podatku zebrana z danej wsi. Na dole znajduje się podsumowanie kwoty zebranej z miejscowości wymienionych na danej karcie. Nazwy wsi zostały wyróżnione większą czcionką.

Charakterystyczne dla tego rejestru są wklejki, których jest 48. Znajdują się one w przypadkowych miejscach rejestru. Zapisana została na nich nazwa miejscowości, poszczególne kategorie podlegające opodatkowaniu oraz suma zebranego podatku. W jednym przypadku określona została przynależność parafialna, wieś Czartowo w parafii Skolsko. Innym razem zapisana została miejscowość parafialna Turek, lecz bez należącej do niej wsi Szawłowicze. W żadnym przypadku nie został podany właściciel danej wsi.

W przygotowanej edycji rejestru informacje zapisane na wklejkach powiązane zostały z danymi dotyczącymi konkretnej miejscowości zawartymi w zasadniczej części rejestru poborowego. Treść zawarta na wklejce otrzymała numer notatki kolejny po miejscowości o tej samej nazwie.

Uwagi redakcyjne: Zgodnie z przyjętymi zasadami edycji rejestrów poborowych kolumna „varia” przeznaczona jest na dane nieopodatkowane oraz niezbędny komentarz. W przypadku omawianego rejestru wykorzystana ona została do zaznaczenia przypadków, kiedy podatek został pobrany zbiorczo z dwóch, trzech lub większej liczby działów danej wsi.

Opodatkowanie łanów karczmarskich zostało przyjęte jako prawdopodobne funkcjonowanie w danej miejscowości karczmy. Zostało to zaznaczone w kolumnie „obiekty” poprzez wpisanie określenia „karczma” w nawiasie kwadratowym oraz odpowiedniej liczby w kolumnie „taberna”.

W edycji rejestru z 1581 r. rzemieślnik określony w źródle jako „lanifex – cis” oznacza rzeźnika, a nie tkacza, sukiennika.

Podobnie jak w przypadku innych rejestrów, Wieś Grzymiszewska nie została wymieniona z nazwy. Pojawiła się natomiast nazwa miasta Grzymiszew. Niemniej przyjęte zostało, że opodatkowana została właśnie wieś, a nie miasto.

Marta Kuc-Czerep


Autorzy: Marta Kuc-Czerep, Michał Słomski, Urszula Zachara-Związek

Wpisanie rejestru i przygotowanie do edycji: Marta Kuc-Czerep
Skolacjonowanie: Michał Słomski
Korekta tekstów łacińskich: Urszula Zachara-Związek

Czytaj mniej

Rejestr poborowy powiatu konińskiego 1583 r.

Źródło: ASK I 11, k. 1359-1448

Tytuł: Regestrum Generalis Contributionis Regni in Particulari Conventione Rotopoliensi concessae et in Comitys Regni ad Anum 1583 Laudatae. Districtus Coninensis (tytuł zajmuje całą s. 1359).

Czytaj więcej

Treść: s. 1359 tytułu rejestru, s. 1361-1429 rejestr podatkowy ze wsi, s. 1431-1437 rejestr podatków z miast.

Uniwersał: VL, t. 2, s. 212-219; VC, t. 2, vol. 1, s. 455-463.

Opis: Rejestr poborowy z 1583 r. jest ostatnim zachowanym w Archiwum Skarbu Koronnego spisem podatkowym powiatu konińskiego z drugiej połowy XVI wieku. Zanotowanych zostało w nim 296 punktów osadniczych, w tym 13 ośrodków miejskich (wśród nich nie wymieniony został Ślesin). Rejestr w całości spisany został po łacinie. Pismo jest czytelne i nie stwarza problemów z odczytem. Wpisy dotyczące poszczególnych osad rozmieszczone są równomiernie w środkowej części karty, a nazwy miejscowości wyróżnione zostały większym, pogrubionym pismem. Po prawej stronie karty przy każdej miejscowości zapisana została wysokość podatku zebranego za poszczególne kategorie podatkowe. Na końcu karty zanotowane zostało podsumowanie kwot zebranych z osad wymienionych na danej karcie.

Uwagi redakcyjne: Zgodnie z przyjętą zasadą w poszczególnych kolumnach: obiekty gospodarcze, łany, rzemieślnicy, zagrodnicy, komornicy, luźni zapisane zostały dane wynikające z opodatkowania. Pozostałe informacje tj. zniszczenie młyna, śmierć rzemieślnika, spustoszenie łanów niekiedy łącznie z datą oraz inne wyjaśnienia braku wpłacenia podatku zapisane zostały w kolumnie „varia”.

W rejestrze poborowym z 1583 r. pojawiły się osobne wpisy dotyczące młynów znajdujących się przy Kazimierzu, Lądzie i Kole, które jak można przypuszczać znajdowały się na terenie wymienionych miast.

Opodatkowanie łanów karczmarskich w danej miejscowości zostało przyjęte jako prawdopodobne funkcjonowanie w niej karczmy. Zaznaczone zostało to w kolumnie „taberna”.

W rejestrze z 1583 r. na s. 1404 zanotowana została miejscowość parafialna Ostrowąż leżąca w granicach powiatu gnieźnieńskiego, zaś na kolejnej stronie zapisana została parafia „Ostrowa”, która leżała również poza granicami powiatu konińskiego. Podobnie jak w przypadku rejestru z 1564 r., przyjęte zostało, że różnice w zapisie nazwy wynikają z pomyłki poborcy i w drugim przypadku również chodzi o miejscowość Ostrowąż.

W ośmiu miastach występują rzemieślnicy określeni jako „lanifici”. W Kole obok nich zostali opodatkowani przedstawiciele następujących zawodów: tellae textor, pannifex, pistor. Nie ma natomiast ani w tym mieście, ani w żadnym z pozostałych, ani jednego rzeźnika (lanio,-nis). Najprawdopodobniej mamy więc do czynienia z błędem językowym pisarza i pod terminem lanifex nie kryje się wytwórca sukna wełnianego, lecz rzeźnik – i taka interpretacja została przyjęta w tej edycji.

Marta Kuc-Czerep


Autorzy: Anna Dunin-Wąsowicz, Marta Kuc-Czerep, Urszula Zachara-Związek

Wpisanie rejestru i przygotowanie do edycji: Marta Kuc-Czerep
Skolacjonowanie: Anna Dunin-Wąsowicz
Korekta tekstów łacińskich: Urszula Zachara-Związek

Czytaj mniej

Licencja Creative Commons
Rejestry poborowe województwa kaliskiego w XVI w. autorzy, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.